LESSON 5 *October 28 – November 3
Mission
Pelh Dingin Paulap Zong
SABBATH NITAAK
Tu Kaalsung Simding: Jonah 1–4; Nahum 1:1; 2 Kum.17:5, 6; Late 24:1; James 1:27; Isa. 6:1–8.
Kamngah: Tua
ciangin, “Kua sawl ding a, eite a dingin kua va pai ding ahi hiam?” Topa’ cihna
aw ka za hi. Tua ciangin ke’n, “Hih lai-ah kei om ing! Kei hong sawl in,” ka ci
hi. (Isaiah 6:8)
Mikim
in Abraham bangin Pasian nasem dingin sapna i ngah kei hi. Jonah in eite etteh
thamcing khat hongsuak hi (Jonah 1–4 sim in). Jonah in Assyria khuapi
Nineveh ah pai-in Pasian sawl bangin taangko dingin sapna ngah hi. Hih khuapi
in tuhun Iraq gamah om hi. Jerusalem panin tai 560 kigamla hi; khe tawh kha
khat sung bang kipai ding hi. Jonah in Nineveh khuapi-ah paiding nial bek
thamlo-in Nineveh tawh kilehbulhin taikhia hi. Tua bangin a taikhiatna—ah Joppa
khua hong tung hi. Letmat lei-in Tarshish pai ding tembaw tungah hong tuang hi;
Tarshish in tu-in Spain gam saklamah om hi. Tai 2,000 bang gamla mun khualzin
nadingin, khua hun a hoih mahmahleh kha khat bang kipai ding hi. Assyria kumpi
pa tawh kido nuamlo-in Jonah in Nineveh tawh kigamla theithei dingin a paikhia
hi. Bang hangin Pasian mipa in tua bangin gamta hiding hiam?
Nineveh khua mite in
gitlohna tawh kidim uh hi. Amaute nunna in ngong tatna tawh kidim uh hi.
Migilo-in minthang uh hi. Israel le Judah mite tungah siatna bawlin bawlsia uh
a, langpan uh hi. Bang bang hitaleh Pasian in Jonah sawlin Nineveh khuapi-ah
vapai-a amaute gitlohna le siatnate nusia dingin a samkhia dingin sawlna ngah
hi (Jonah 1:2). Jonah tungah kipulaak thute in Pasian in Abraham
tungtawnin Sodom le Gomorrah khuapi tungah a pulaak thute in kibatna tampi nei
hi (Pian. 18:20, 21). Jonah in Abraham banglo hi.
Pasian
sawlna mangding, nialin paulap tuamtuam panin bang thu nuntakpih thei ding i
hiam?
SUNDAY October
29
I Paulapte: Lau-na
Simin: Nahum
1:1; 3:1–4; 2 Kum. 17:5, 6; le 19:32–37. Hihin Nineveh thu pulaak hiam? Assyria
le Israel kizopna in koi bangin hiam? Hih kizopna tungtawn in Jonah in Nineveh
khuapi-ah a pai ding sangin Tartshish khuapi lam a zuan nuam zaw hi, cih kimu
hi.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Jonah
in Nineveh khuapi-ah a pai noplohna a hang khat in amah in Nineveh khua mite
lau hi. Nineveh khua-a teeng
mite in Assyriante hi-in amaute-in mi gilo-in minthang mahmah uh hi; Israel
mite tawh kigal uh a, kilangneih mahmah mite ahi uh hi.
“Tanglai khua liante lakah Nineveh khuapi zong kihel hi.
Hih khuapi in Assyrian minamte’ teenna khuapi lian khat hi. Nineveh khuapi in
nopsakna, hauhna bek thamlo-in gitlohna siatna namcin tawh a kidim khuapi
khatin kiciamteh hi. Pasian mai-ah ‘gitlohna sisan naisan tawh a kidim khuapi
khatin kiciamteh hi.’ Nineveh khuapi-in gitlohna gam sunga a-om humpi tawh
Jonah in gentehna na nei hi. ‘Siatna, gitlohna tawh a tawntungin kidim
khuapi hi.’ Nahum 3:1, 19.”—Ellen G. White, Prophets and Kings,
p. 265.
Nineveh
in liatna tawh kidim khuapi khat hi. Tangthu kansiamte pulaakna-ah Sennacherib
in khuapi puahpha-in inn gol pipite lamin ama kumpi inn zong pi 1650 x pi 794
bang zai-in a bawl hi (503 x 242 meters); hih kumpi inn sungah lupna khan
tuamtuam 80 val bang om hi, ci-in kiciamteh hi. Sennacherib in khuapi sungah
tui lakna zong lampi 18 bang a bawl hi. Hih tui laknate gamla thei mahmahin
khat khatte bang tai 40 bang a gamlatna mun panin tui la uh hi. Tui kholna
tuibeemte zong golpi-in gol hi. Lauhuai phialin om hi. Bek thamlo-in Assyriante
in gitlohna tawh kidim uh hi; ngongtat thei mahmah uh hi. Babylon tawh kido-in
a zawhna thu kigelhna-ah Sennacherib in kiphatsak mahmahin Nineveh khua sung
lampite, a kumpi inn sungte-ah ama liatna le a gitlohnate kimu thei hi. Nineveh
khuapi tawhkhiatna panin a kimu khia lim le van le na tuamtuamte in Sennacherib
kumpipa gitlohna le a galte tungah a liatnate kimu thei hi; naupang, khangno,
uham a kuama tungah ngongtat pha mahmah kumpi khatin kiciamteh hi. Gitlohna
tawh kidim Nineveh khuapi nawktanin kuamah pai nuam lo hi. Nineveh khua mite
gitlohnate Jonah in a ngaihsutkhak ciangin hih khuapi-a pai ding lau mahmah hi.
Tua
bangin gitlohna tawh a minthang kumpi ahih manin Jonah in hih khuapi-ah vapai ding
Pasian sawlna a nial hi. Jonah bangmahin eite zong Pasian kihtak ding sangin na
dangdangte kihtakna in hong ukcip hilo i hiam?
Ut
lopipi himah talecin, Pasian na kihtakna hangin na khat peuhpeuh na sem ngei
hiam? Tua bang thute panin bang thute na ngah thei hiam?
Paulapte:
Muhkhialhnate
Huihpi
hat mahmah khat hong nungin Jonah in ama khiah lam amah le amah a kiphawk hi (Jonah
1:1–12). A ngaihsutna in na khempeuh tungah ukna nei vanglian Pasian khat
om hi, cih a phawk thei hi. Namdangte biak pasian tuamtuam om himah taleh tua
pasiante’ Pasian khat in nate tungah ukna nei ahihlam a phawkpha sansan hi. Tua
bangin tuipi tungah huihpi nun ciangin dawi gilote nasepna hi, ci-in tua hunlai
tuipi tungah khualzin mite a ngaihsun uh hi. Tua bangin dawite hehna a daihsak
nadingin biakpiakna a pia uh hi. Jonah in Hebrew minam hi-in, ama ngaihsutnate
le ama nunzia in tua hunlai mite upna in huzaap mahmah hi.
Simin: Jonah 2:1–3,
7–10. Hihin koi bangin Jonah in Pasian ompihna theitel thei hiam?
_____________________________________________________________________
Jonah
in Jehovah Pasian kibiakna mun panin a taikhiat hangin namdangte lakah a
taikhia himah taleh Jehovah in tua munah zong ukna nei ahihlam a thei hi.
Huihte le tuihualte in Pasian neihsa hi; ngasate zong Pasian neihsa hi.
“Leitung le a sunga om na khempeuh in Topa neihsa hi” (Late 24:1). Jonah
lungtang in Van le lei a Ukpa lam zuanin a mawhna kisikin mawhmai-na a ngen hi.
Tua ciangin hotkhiatna a ngah hi.
Eite’n
zong Pasian i telkhial khazel hi; eite tung panin Ama honglamet thute zong i
telkhial khazel hi. Tua bangin Pasian i telkhialhna khat in Pasian in eite hong
hotkhiat ding lunggulh den hi; i kiim le paam siatna panin eite hong honkhia
nuam hi” cihthu i theikhial hi. Leitung siatna panin kikep ding himah taleh i
mungtup in bangci bangin Pasian hongpiak thuphate a kitangsam mite hawmsawn
thei ding i hiam? (James 1:27), ci-in i ngaihsut ding ahi hi.
Hotkhiatna
nasem dingin Pasian hong sawlna i telkhialh thu khat in tua bangin nasepna-ah
lawhcinna in mihing tungah kinga hi, ci-in ngaihsut khakna hi. Jonah in Nineveh
khuapi a hotkhiatna sangin mi a tamzaw i honkhia zo kei ding hi. Hotkhiatna
nasepna-ah eite in a honkhia thei ding ihi kei a, Topa tawh kopin nasem khawm
dingin sapna ngah ihi zaw hi. Pasian in i nunzia hong khelna hangin Ama min i
phat hi; Pasian bekmah in Ama kiangah mihingte hong tunpih hi. Eite septheih
ahihleh khaici tuh hi-in, Pasian bek mah in mihing lungsim a khel thei hi.
Pasian sepding le mihing sep ding i telkhial kha pahpah hi. Kuamah mah in
Pasian teci hihna panin paulap zongin a peng thei kei hi. Tua hi-in Pasian in
Jonah zangin Nineveh khuapi a kikhelsak hi. Hotkhiatna sung mi ngah ding hamsa
mahmah hi. Pasian bekmah in nunzia khelin, lungsim khel thei ahih manin
hotkhiatna sungah mi ngah nading mihing hanciamna sangin Pasian i ap zawk ding
kisam hilo hiam? Pasian in i nunzia tungtawnin na hong sem thei ahihna thu
phawk in.
TUESDAY October
31
Eite Paulapte: Lem Thei
Naikeng
Jonah
in ngapi sungah a-om sungin Pasian itna le hehpihna a phawk hi (Jonah 2);
a thunget in Pasian hong itna a pulaak hi. Pasian thutanna le thumanna thu thei
himah taleh ama nunlui ngei-na hoihlote a khelthei tuan kei hi; Nineveh khuapi
zuanin a pai hangin a nunzia kikhel nailo hi.
Simin: Jonah
3. Koi bangin Nineveh khua mite in Jonah thuhilhna dawngkik uh hiam? Tuhun
tecipanna tawh kisai-in bang honghilh hiam?
_____________________________________________________________________
Jonah
in Nineveh khua mite tungah bangbang lungsim puak nei himah taleh Jonah in
Pasian sawl bangin thuhilhna nei-a, tua bangin a thuhilhna hangin Nineveh
khuapi in kikhel uh hi. Nineveh khua mite in a mawhna uh kisik uh hi. Hi mah
hi. Jonah in gimna tampi a thuak khit ciangin, utlo pipi-in Pasian sawl bang a
genna hangin Pasian in minphatna a ngah hi.
Tuahi-in
hotkhiatna nasepna in a nuntakna a kipia mite nasepna in mainawt hi; sep nopna
lungsim neilo uh himah taleh a sepna bangbang in muibun hi, ci-in kimu thei hi.
A mangthangte hotkhiatna nasepna-ah i nuntakna-ah Pasian deihna a kicin zawh
nadingin i nuntakna khempeuh Ama tungah kipiak kul hi. Jonah bangin khat veivei
ciangin minam deidanna in i lampi hong khaktan hi.
Tua
bangin deidanna lungsimte zawhzawh nadingin kiniamkhiatna i kitang sam hi. Tua
bangin kalsuan nadingin hun le hanciamna zong kisam hi. I nuntaknate midangte
kitangsapna huhna-in i nuntak ciangin amaute huhna hangin gimna lianpi i
thuakkha pial zongin tua ding mahin a nungta ding Topa in hong deih hi. Eima
angsung huaihamna tawh kidim tuhun in ei a tekmah tawh i buaiden a, midang
huhding peuhmah i ngaihsunkha ngei kei hi; tua bangin cimawh dongtuakte huhna
panpihna in gimna lianpi hongtun loding hi.
A
tawpna-ah hotkhiatna nasepna-ah neih le lamhte koi bangin i zeek hiam? Sum le
paai, neih le lamhte zeeksiamna kisam mahmah hilo hiam? Hotkhiatna nasepna-ah a
kihel mi in a neihsate zeekzia zong hong kikhel hi. Mi dangte kitangsapna
huhna-in zeek maw? Hotkhiatna nasepna-ah neih le lamh, sum le paaite tawh kihel
dingin Topa in hongdeih hi. Pawlpi nasepna hotkhiatna nasep nate-ah kihelna-ah
sum le paai zeekna kisam hi. Bang bang nasepna hitaleh sum le paai lo-in kisem
theilo hi; tua hi-in hotkhiatna nasepna-ah i kihelkim ding Topa in hongdeih hi.
A lungdamhuai thu khat in Jonah in kicinlohna tuamtuam nei hi mah taleh Topa
Pasian in hotkhiatna nasepna-ah vanglian takin zang thei hi. Ahi zongin Jonah
in vantung piak thuphate midangte tungah a hawmsawn kei hi.
Topa in bangci bang kipiakna hong kaal hiam? Topa
hong kalhna bangin a nungta dingin na kiging hiam? Midangte tungah Topa hong
itna na hawmsawm nai hiam? Na kipiakna tungtawnin Topa in A kamciamte
tangtungsak ding ahihlam koi bangin Topa kamciamte na muang hiam?
WEDNESDAY November
1
I Paulapte: A Nuamlo
Maitang Kituahnate
Topa’
kiangah thu ngen a, “Kong thum hi, Topa aw; ka gam sungah ka omlai pekin hici
mah in teh, ci hilo kahi hiam? Hanciam in Tarshish khua-ah ka taisim na zong
tua hangmah ahi hi; banghang hiam cihleh nang pen a hehpih thei Pasian, a
hehhak, a migi mahmah, siatna tunsak ding a kisiknuam Pasian na hihna kong thei
hi” (Jonah 4:2). Bangzahin
Jonah thungetna in hoih ahi hiam?
Simin: Jonah 4. Jonah in bang
khialhna nei hiam?
_____________________________________________________________________
Jonah
in gitlohna tawh kidim Nineveh khuapi-ah vapai-in thuhilhna nei dingin a sawl
Pasian tungah a heh mahmah hi. Sodom le Gorromah zomin a kisia khuapi Nineveh
kisiat ding a pulaak dingin Pasian sawlna a nial hi. Pasian thukhenna a thuak
ding Nineveh khua mite tungah Jonah in hehna tawh a kidim hi. Tua bangin ama
genkholhna bangin a genkhol hi napi khuapi a kisiat loh ciangin Jonah in a
nuntak ding sangin a si nuam zaw hi. Pasian sawl bangin a tangtun loh ciangin
Jonah in hehna tawh a kidim hi. Jonah in a nihvei-na Pasian sawlna a ngah
ciangin Pasian in Jonah nialin thuhilhna ahih keileh pau-na tawh thuhilhna
hilo-in a tuahkhak thu tawh a thuhilh hi. Khuamuhzia le ngaihsut nate in
kisawlzawh thu tawh hong piang hilo hi. Ut thu tawh kikhel thei ziau zong hilo
hi. Thuzakna khat ahih keileh i ngaihsutna tawh kibanglo thu khat hangin zong a
kikhel hilo hi. A tamzaw ngaihsutna le khuamuhnate in i thuakna tungah kinga-in
kikhel hi. Tua bang mahin i tuah thute tungtawnin ngaihsutna le khuamuhna kimu
thei hi.
Jonah
in Pasian tawh a kizopna-ah ama phutkhak thuthak thute hangin a khuamuhzia, a
ngaihsutna hong kikhel hi. Suun nisa a dal dingin Pasian in lamdang takin zan
khat thu-in singgui khat a zamkhia-sak hi. Hih thu hangin Jonah lungdam mahmah
hi. Pasian tungah a lungdam hilo-in tua singgui hangin a lungdam hizaw hi. A
ngah dinga kilawmlo ahihlam phawklo-in, ama ngah ding mah hi, cih lungsim
nei-in, ka nasepna gah hi; ka thalawhsa hi, cihdan khatin ngaihsun hi. Tua
singgui hong sih ciangin Jonah a hehsuak hi; ama nunzia, nuntakna in man nei
ahihlam zong phawk nawnlo-in sih ding a lunggulh hi; amah le amah in sih ding a
lunggulh hi. Tua bangin genthei kisa-in a-om khitciangin Pasian in aw dam tawh
a hopih hi. Tua bangin Pasian in a hopihna-ah zan khat thu-in a khangkhia
singgui sangin Nineveh khua sunga om numei naupang tul tampite le a ganhing
khawite un pammaih zaw lo ding hiam? ci-in a dong hi.
Hih
tangthu-ah Jonah kisikna tawh khawllo hi. Tua sangin a kigenkhin nailo thu khat
hong kihilh hizaw hi. Pasian in mi mawhte, mi gilote a kipan hotkhiatna thu a
za ngeilo mite bek thamlo-in ganhingte dongin a itna thu eite in thu don lo-in
om ding i hiam?
THURSDAY November
2
Hiah Om-ing, Hong Sawlin
Jonah
tangthu in a lamdang mahmah tanghthu khat hi. Jonah teci panna in gina hetlo
himah taleh Pasian in Nineveh khuapi honkhia nuam hileh honkhia thei hi. Hihin Pasian mai-ah mihingte in bangmah man hetlo ihihna
hong phawksak hi. Amah bek mahin mihing nunzia khelthei ahihna honghilh hi.
Pasian in kiniamkhiatin Ama sawl mang ding hong deih ahihna zong honghilh hi.
Simin: Isaiah
6:1–8. Hih sungah bang thu guipi kimu thei hiam?
_____________________________________________________________________
Pasian
sapna omden hi. Amah in kipiakna lungsim tawh nasem ding mite hong zong hi. Ama
sapna i dongh ding hi; Ama makaihna nuai-ah a nungta ding ihi hi. Ama nungzui
hihna-ah Ama hong hopihna za-in Ama hongsawl bangbang a mang ding ihi hi.
Jonah
tangthu in Pasian itna ngah ding a kilawmlo, Ama sawl manglote mite a itna
honghilh hi. Pasian in Nineveh khuapi a hehpih bangin tu-in zong siatna tawh
kidim khuapi liante a itna honghilh hi. Khuapi khantohna hangin singkung lopate
bei mang khinin inn golpipi tawh a kidim khuapi sungah a teeng mi tulza tampite
in Pasian thu kinlo-in ci-le-sa deihna tawh nungta-in vantung thute peuhmah
awlmawhlo uh himah taleh tua mite tungah Pasian itna le hehpihna thu a hilhding
in hongdeih hi. Nineveh tawh kisai-in Pasian in “Khuapi sungah a vei le tak a
khentel thei nailo naupangte it loding a hiam? ci-in a dong hi (Jon. 4:11).
Tua bang mite tungah Pasian kiangpan hongpai lametna thu a puak dingin Pasian
in thupuak ding mi kisam tawntung hi.
Isaiah in eite adingin “Kua
vapai ding hiam?” cih sapna thu a za hi. Hih sawlna thu bangci bangin na dawng
ding hiam?
To-na: Na
ciaptehna laibu sungah thu-um mi hi nailo na theih mi 10te min gelh in. Tua
mite “Nungzui” mi ci-in ciamteh in. Ahih theihleh a minte uh gelh in. Tu
quarter bei mateng hih mite adingin thungetna nei in. Nisimin tua thu-um mi
sawmte adingin thungen in. Thu-umlo mi panin Nungzui mi hongsuah nadingun
thungen in. Amaute tawh na kizopna a kip semsem zawh nadingin thu
ngen in. Kimeltheihna panin kilawmtatna-ah na kalsuan theih nadingun thungen
in. Tua bangin na kizopna uh a-kip semsem khitciangin amaute kitangsapnate thei
inla, na huh nadingin ki-ap in. A dahnate uh, a nuamnate uh theihpih inla,
amaute kitangsapnate-ah Topa’n a-ompih nadingin thungetsak in. Tua hileh Topa
in amaute dahna ahi zongin nuamna ahi zongin a ompih ding hi.
Kuankhiatna:
Na
nai-ah om khua ahih keileh khua khat peuhpeuh teel in. Tua khuapi sunga mite
adingin thungetna nei in. Tua khua sungah Adentist thu-um mi a om leh pawlpi mi
a khan nading, a om nailo khua ahihleh Adventist thu-um mi a om nadingin
thungen in. Tua khua mite in Zeisu in a sawt lo-in hongpai ding ahihna thu a
theih nadingun thungen in.
FRIDAY November
3
Ngaihsutbeh Ding: Ellen
G. White in Zeisu sapna za-in Ama teci hidingin a hong sapna-ah hamsatnate
nawktanin i kalsuan ding limtakin honghilh hi.
“Pasian hong sapna za-in
paulap tuamtuamte hangin Pasian hong sapna bangin a kalsuanzo mi-in a
mangthangte honkhia ding nasep a kinlo, a-awlmawh lo mi ahi uh hi. Topa piak
nasep limtakin a semlo mi-in a citaklo nasem mi hi, ci-in vantung nate
ciaptehna sungah a kiciamteh ding hi. Topa hongsawl bangin Pasian nasemte in i
sem hiam? Midangte tha na-guan hiam? Huhna
kisamte na huh hiam? Mi tawh mimal kizopna na-nei hiam? Angsung huaiham mi na
hiam? Tua bangin mi tawh na kizopna tungtawnin amaute kitangsapnate nathei thei
ding a, amaute na huh nading mun na muthei ding hi. Pasian
tuute an na vak hiam? Amaute tawh kituak ding an napia hiam? Amaute nek zawh
ding an ahih kul hi. Topa hongsawl bangin a nungtalo mi-in kipuahphat ding
kisam ahihlam nathei thei ding hi. Tua lo-in midangte puak vangik na dawn zo
kei ding hi.” Ellen G. White, The Advent Review and Sabbath Herald,
August 30, 1892.
Pasian
in Ama hotkhiatna sungah nasem dingin khauhtakin a hongsawl ahi phial zongin
lametna hongpialo-in hongsawl ahi kei hi. “Nasep ding a piakna-ah Jonah in
masuan lianpi anei hi; tua himah taleh amah a Sawl Pa in lawhcinna a ngahsak
dingin lampi a geelkhol khin hi. Kamsang pa in Pasian sawlna nial lo-in thumang
hileh gimna tampi nawkkha lo-in thupha tampi amu kha ding hi. Ahi zongin Jonah
in lungkia-in a om laitakin Topa in Jonah a nusia tuan kei hi. Gimna tuamtuamte
a nawk laitakin Topa in amah a ompih hi; a lamdang takin a makaih hi. Kamsangpa
in Topa sungah khamuanna a ngah thei hi; ciangtan neilo vangliatna ngahin ama
gimna panin a honkhia hi.” Ellen G. White. Prophets and Kings, p. 266.
Jonah
bangin eite in zong paulap tuamtuam nei-in Topa hong sawlna i nial kha hiam?
Paulap tuamtuam nei selo-in Topa hongsawl bangin i semding hi. Topa hongsawl
thu in Jonah tungah kipia sawlna sangin neu zaw, lian zaw tuanlo hi. A thupi-in
i kidot ding khat in “Koi bangin Topa hong sawlna na dawng hiam?
Kikupding Dotnate:
1. Hotkhiatna
nasepna-ah a kihel lo dingin bang paulap tuamtuamte na nei hiam? Na nuntakna-ah
“na Nineveh” in bang hiding hiam?
2. Seventh-day
Adventist pawlpi in thuman thutak i neih i up thute ngaihsun in. Tua thute
hangin thupha ngah pawlpi ihihna thu ngaihsun in. Tua thuman thutakte midangte
tungah a hawmsawn dingin hong dongtang sak thute ngaihsun in.
3. Bangci
bangin Pasian hong hehpihna in hotkhiatna nasepna-ah i lau thute, i kihtak
thute hong zawhpih thei hiam?