MUC

Print Friendly and PDF

Thursday, June 22, 2023

Thumasa| Ephesa Pawlpi leh Lesson 1

EFESA PAWLPI:

Koibangin Hamsatna sungah Zeisu Zui ding

 

Efesa pawlpi tungah laikhakna-ah Paul in Efesa’te thu mah hong hilh hi. Efesa khua-ah pawlpi Khristian nasepna a kipat amasa hunte khit ciangin Efesa pawlpi in up tawh kisai hamsatna lianpi a nawk kha uh hi. Paul in hun khatlai-in Roman Empire huam sung a khuapi lian 4na Efesa khua a langdo mahmah khat hi ngei hi. Ahi zongin tu-in hih khuapi sungah Pasian thuzuihna hangin thongkhia-in a om hi. Thonginn sung panin Efesa pawlpi tungah a laikhak in amaute in “upna thu-ah lungkialo dingin” a hanthawn hi. Zeisu nungzuihna-ah lawptakin kalsuanna in koibang hiding hiam, cih thu a hilhna kimu thei hi.

Efesa in dawi biakna (pagan) a uang mahmah khuapi khat hi. A laikhak ngahte in Khristian upna sungah a nungta mite ahih manun Paul in amaute zolna kimu thei hi. Khrih sungah a nunna thak tawh nuntakna thu zong a hilh hi. Khrih a zuihna uhah lawpna tawh nungta-in hih leitungah Pasian adingin mainawtin a nuntak ding uh a hanthawn hi. Khristian upna in Khrih thu bek mah upna hi-in, Amah bek mah i biak ding ahihna, Amah bek mah io pahtawi ding ahihna kimu thei hi. Khristian thu um mi khat in Khrih nungzuih hihna-ah i khe ngakna in mun kip Zeisu tungah i kingak ding hong hilh hi. Amaute in Khrih a it masakna uh nusia kha ahih manun tua itna neikik dingin a hanthotnate kimu thei hi; a thakin Ama hong hehpihna le itna a theih ding uh zong a hilh hi.

Paul in a laikhak gelhna-ah Khrih in vantungah pahtawi-na a ngahna thu limgen phadiak hi. Amah in vangliatna khempeuh tungah vangliatna ngahin pasiante Pasian ahihna thu le Efesa pawlpi mite biak Pa Pasian ahihna thu zong a hong hilh hi. Zeisu in khang khempeuhte lunggulh lianbel hi-in, thu-um mi khempeuhte lametna le pawlpi in Khrih sungah na khempeuh kipum khat ding Pasian geelna thute zong a hong hilh hi. Efesa pawlpi mite in Topa tungah kipia[1]in Amah bek mah biak ding ahihna thu a thakin Paul in a pulaak hi. Khristian thu[1]um mite in Nungzui hihna limtakin pom ding kisam ahihna thu zong a pulaak phapha hi. Khristian nuntak zia le tong in koi bang hi ding hiam, ci-in kician takin zong a pulaak hi; mimal nuntak khuasak zia ding bek tham lo-in pawlpi kalsuanzia ding zong a hong hilhna kimu thei hi. Khristiante in Kha Siangtho tawh kidimin Ama makaihna zui ding le Khrih pahtawi dingin sapna ngah ihi hi. Pasian in Amah biakpiakzia ding zong a hong hilh hi. Hih thu mah Paul in zong a pulaak kikkik hi. Khrih tungah a kipia mi khat ii nunzia tatzia khempeuh in Khrih sungah nungta ahihna kimu thei hi. KHrih itna in thu[1]um mite zahtakin thu-um mite manpha-sa hi. Cihnopna-ah Khrih sungah a nungta mi in numei pasal kizopna a thaangtat kei hi; kim le paam huzaap tuamtuamte zong a naang zo hi. Tua tham lo-in thu-um mite tawh kizopzia ding bek tham lo-in innkuan sung khat le khat kizopzia ding zong hong hilh hi; tua bangin kizopna khempeuhah Khrih in ama deihna nialin a hong kipiakna etteh ding hong hilh hi. Cihnopna-ah Efesa gam mi hihna-ah nuntak khuasakzia thak tawh kalsuan ding ahihna zong a pulaak hi. Paul in a laikhakna-ah tua bangin nunzia thak tawh nuntak ding thu a lunggulhna limtakin a pulaak hi. Pasian pawlpi sungah omna in nunzia thak tawh nuntakna ahihna zong a pulaak hi.

Pasian in minam tuamtuam lak panin amaute a kaikhawm hi; amaute sungah Jew le Gentile kigawmkhawm uh hi. Amaute in pumkhat a suak thei uh hi. Tua bangin kipumkhatin nungta uh a, khat le khat kilang muhnate a bei suak hi. Amaute sungah Pasian zia le tong a kilangkhia hi. Pawlpi kalsuanzia thak le Pasian gam sung nunna thak tawh a nungta uh hi. Pasian pawlpi sungah kihelkhakna in thupi hi, ci-in a pulaakna-ah Paul in thu gentehna 4 tawh thuhilhna nei hi. Thu-um mite kipumkhatin a om ciangin Khrih pumpi hi, ci-in kipulaak a, amaute khat le khat kizopna, kipumkhatna zong kimu thei hi. Amaute in a nungta biakinn, Kalvary Mual tungah Khrih in a lam biakbuk hi. Tua biakbuk in Pasian kibiakna mun hi. Amaute in Khrih zi ahi uh hi. Khrih tawh pumkhat suakin pawi bawl ding a lamen ciat uh hi. Mopi Pa hongpai ciangin Amah in amaute lading a mopawi lianpi a bawlsak ding hi.

A nunung bel gentehna khat in Paul in upna tawh kisai a honghilh thu in Khrih galkap ihihna le galkapte ngah ding thaman zong a honghilh hi. Khrih galkapte in Ama hongpai dong khuamial ukna neite tungah zawhna a ngah nadingun a do tawntung ding uh hi Tua hi-in Efesa’ laikhak in leitung siatna hang zia-etna a thuak eite adingin Paul in a hong thu hilhna, nungzui hihna-ah a lauhuai thute i zawh theih nading lampite zong a honghilh hi. Tua thute in Khrih tawisang uh a, Ama nungzuihna in manphatna tawh kidim ahihna thute zong a pulaak hi. Tua bangin Khrih nungzui mi khat in pawl sungah zong a upnate lawp ding a, Ama hong kumkik ding lawp takin lamenin ngakin a om hi. Tu quarter sungin Efesa pawlpi tungah Paul laikhakte ki-apna tawh i sin toto ding hi. Khrih nung i zuihna-ah hamsatna tampi om himah taleh Ama tungah a citak nungzui mi i suah theihna in i hamphatna lianpi khat ahihna thute zong i sin toto ding hi.

 

LESSON 1             *June 24 – 30

Paul leh Efesa Pawlpi Mite

 

SABBATH NITAAK

 

Tukaalsung Simding: Sawl. 8–21; Sawl. 19:13–20:1; Sawl. 20:17–38; Efe. 1:1, 2; Efe. 6:21–24; Efe. 3:13; Efe. 1:9, 10.

 

Kamngah: “Pasian in a pilna le a thumuhnate zangin ama geelsa bangin hong sem a, Khrih zangin a sepnop thusimteng eite tungah hong kilangsak hi. Tua a geel thu pen, a hunhoih a tun ciangin Khrih khutnuai-ah, vantung le leitungah a om khempeuh gawm ding ahi hi” (Efesa 1:9, 10).

 

Paul in Efesa pawlpi a laikhakna sungah eite in ngimna nei-ina nungta mite ihihna thu a pulaak hi. Gentehna-in Abraham Lincoln in Gettysburg panin 1863 kum, America gamahtual gal a ven khit sawt nai lo khat a kigelh hi; hih laikhak in minthang mahmah hi. Tua tualgal hangin galkap 7000 val bangin a nuntakna uh bei lawh uh hi. Tua laigelh sungah USA gam suahtakna a ngahsakte zaknop loh ding thei thu khat kigelh hi. Lincoln in Tualgal a pianna mungtup a genna-ah 1776 kum ciangin suahtakna a ngah Gam khat din zawh nading tua ahih kei vetleh leitung panin a mangthang gam suak ding hi, ci-in pulaak hi. Paul in zong a laikhak gelhna-ah ngimna hoih mahmah khat nei ahihlam a pulaak hi. Tua bangin a gim thuaknate lakah thongkiat a thuakna zong i thei hi (Efe. 3:13, Efe. 6:20); bawlsiat langpanna thuakna, zia-et a thuakna thute zong i thei hi. Efesa pawlpi mite in lungkia-in a upna thu a nusia dingin Satan khemna a thuak uh hi. Tua bangin lungkia-in a om laitakun Paul in amaute tungah hanthotna thute pulaakin, Khrih a san uh ciangin amaute nunzia kikhelna thu, Khrih, Honpa Tanpa-in sangin Ama pumpi (Pawlpi) sungah pumkhat a suahna thute a pulaak hi (Efe. 1:19–23, Efe. 4:1–16), biakinn kilamna-a vanzatte ( Efe. 2:19–22), Khrih in a teenpih ding mo (Efe. 5:21–33), limtakin a kigalging galkap (Efe. 6:10– 20). Amaute in Pasian geelna tangtungsak dingin limtakin geelkholhna tawh a do uh hi; na khempeuh in Khrih sungah kipumkhat uh hi (Efe. 1:9, 10). Paul in Efesa pawlpi sunga thaneem thu-um mite tungah zong lai khak hi. Amaute in Khrih nungzuite suakin tua bang hihna-ah mi hampha mahmah ahihna thu zong a pulaak hi. *July 1, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson sim in.

 

SUNDAY June 25  

Efesa pawlpi ah Lungdamna Thu Taangko

 

(Evangelist) Paul in Efesa pawlpi a phak masak penin bang hih hiam? A nihvei-na a va pai kik a nunung lamciangin Paul in bang thu puak nei hiam? (Sawl. 18:18–21).

______________________________________________________________

 

Efesa khuapi in Roman Ukpi sungah khuapi lian penpen khatin kiciamteh hi. Hih khuapi sungah mihing 250,000 val bang teeng uh hi. Efesa khuapi in Asia Huam sungah a hau penpen khuapi khat hi. Asia Minor sungah tuni dongin a kithei tang khuapi khat hi. Paul hunlai-in Efesa Ukpi sungah nopna le gamkhantohna tawh a kidim khuapi khat hi. Tembaw khawlna khuapi khat zong ahih manin Efeesu in mun tuamtuam tawh kizopna lampite zong nei hi. Hih khuapi sungah biakna nam tampi om a, Artemis min nei nusian khat kibia a, hih nusian in Efesa khuapi a dal nusian, a lian penpen pasian hi, ci-in mi tampi in bia uh hi. Hih nusian kibiakna-ah kimawlna, gam sung ki-ukna tuamtuamte cihte kum sialin nei den uh hi. Artemis pen Rom mite-in Diana ci-in bia uh hi; (Sawl. 9:24, 35) Paul in Efesa khua-ah a thumvei-na hong zinkik hi (Sawl.19:1–12); hih khua-ah kum 3 sung nasemin om hi (Sawl.20:31). Sawltak Paul in a hun manpha Efesa khua-ah va zang hi. Khristian thu-upna sungah a kip lai mite hanthawnina om hi. Bang thu piang hangin Efesa khua mite in Topa Zeisu zahtakna lianpi hong nei uh hiam? (Sawl. 19:13–20)

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

 

Luka in dawihawlkhia thei Jew mi kim khatte khualzinna a sagih mahin pulaakna a nei hi. Amaute in Zeisu le Paul nasepnate siksanin tua dawi veimite damna ngahna thu a theikhial uh hi. Hih thu manlang takin khua sungah hong kizel ahih manin khua sung mi khempeuh patuahna le lamdangsakna tawh kidim uh hi. Khua sung miten “Topa Zeisu lamdangsakna tawh a phat ciat uh hi. Topa Zeisu min a pahtawi ciat uh hi” (Sawl. 19:17). Hih thupiang in zong Efesa khua-aom thu-um mite tungah huzaap lianpi a nei hi. Tua mite in dawi tawh kipawlin a nasepna van zat tuamtuamte meikhuk sungah a haltum khin uh hi; tul sawmnga val man ding bang a pha ding hi (Sawl.19:19). Khuapi lian khat ahihna tawh kizui-in pasian tuamtuam zong bia uh hi taleh thu-um mite in tua bang biaknate tawh kizopna nei lo-in, Zeisu Khrih bek mah a bia uh hi. Dawi tawh kipawl laibute haltumna in bang thupina nei hiam? Supna lianpi hi mah taleh Topa tungah citakna thu bang hong hilh hiam?

 

MONDAY                   June 26

Pawi bawlna munah buaina lianpi

 

Simin Sawl.19:21–20:1. Hih thupiang panin bang thu nuntakpih ding om hiam?

______________________________________________________________

 

Paul teci pannna in Efesa khuapi lian adingin thupi mahmah hi. Ama nasepna inhih khuapi tungah huzaap lianpi a nei hi. Artemis nusian kikoihna biakbukah biakpiakna pia dingin mun tuamtuam panin hong kikaikhawm uh hi. Hih biakbuk in khuam 127 nei hi; khat ciangin pi 60 bang sang hi. Lim tuamtuamte zong tua suang tungte-ah kisuai-a muh nop thei mahmah hi. Khuam 36te in kham le ngun tawh zuat hi-in, taang hunlai leitungah a lamdang na 7te lakah zong kihel hi. Paul in tua bangin milim kibiaknate amuh ciangin om khong thei lo hi. Paul in tua bangin milim biakna in a nungta Pasian biakna tawh kituak lo hi, ci-in a hilhna thute hangin mi tampi in milim biakna nusia uh hi; hih thu hang mahin milim biakna-ah sumpite hong kiam ssemsem hi (Sawl. 19:27), Demetrius in sum ngo seek mi khat hi-in van le nate mite zatnop theihtheih dingin geelin nasem pa khat hi. Paul thugenna hangin khua sungah buai-na lianpi hong tun ciangin vanzuakna phual panin khua sung pawi bawlna mun dongin mi honpi hong kikaikhawm uh hi. Hih pawi bawlna munah (amphitheater) mi 25,000 bangin pawi en thei dingin kibawl ahi hi. Lungkim lohna, buai-na lianpi hong tunin nai nih sung bang mipite in” A Lian Khuapi Efesa mite biak Artemis hi” ci-in awng ziahziah uh hi (Sawl. 19:34). Khua sung lai-at pa in mipite kihemkhia dingin a sawl khit ciangin Paul in thu-um mite tawh kimuh khopna khat a nei hi; tua khit ciangin khuapi nusia-in mun dang khatah a paikhia hi. A thum vei khualzinna tawp kuan ciangin Paul in Efesa pawlpi upate tawh kimuhna nei hi. Paul lung himawh thute in bang thute hiam? (Sawl. 20:17–38.) A huampi-in Paul in Efesa pawlpi tawh a kizopzia A.D. 52: Paul khualzin kipat hun, Efesa khua-ah tawm vei sung om (Sawl. 18:18–21). A.D. 53–56: Paul khualzin kum thum sung Efesa ah om (Sawl.19:1–20:1). Hih hun bei kuanlamin Korinthian pawlpi laikhakte a gelh hi (1Kor. 16:5–9). A.D. 57: Miletus khua-ah a om sungin Paulin Efesa pawlpi sunga upate tawh kimu khawm thei hi (Sawl. 20:17–38). A.D 62: Paul in Efesa pawlpi tungah laikhak gelh hi. A thongkiatna Rome khua panin a gelh hi kha thei ding hi.’ “Note sung mahmah panin zong mi pawlkhat in thu um mite khemin a zolkhiat hun hong tung ding hi (Sawl. 20:31). Paul in tuhun pawlpit te bang vauhilhkholhna bang hong gen ding hiam? Bang hangin tua bangin hong gen ding hi ding hiam?

 

TUESDAY                   June 27

Efesa pawlpi tungah Laikhak zakna

 

Paul in Efesa pawlpi tungah laikhak a gelhna-ah thu-um mite in innah kikhopna nei uh hi. Tua laikhak in Efesa pawlpi sangin a lian zaw pawlpite tungah zong lai hong khak hi. Paul in Efesa pawlpi tawh kizopna a neih khit nungah Efesa khua-ah Khristian hong khang mahmah hi, cih kimu thei hi. Thu-um mi masate in Tychicus cihte a kihel manin hamphatna lianpi ngah ding uh hi. Paul phuhsa pawlpite tangin taangmi khatin om hi. Ama laigelhte zong thu[1]um mite lakah kihawm kawikawi hi. Tua laikhakte tungtawnin i pulaak theih thu in thu-um mite in kipum khat uh hi; inntekte le kikhawmin hong pai mite a innkuankuanun – nu, pa, naupangte, sila nasemte cih bangin hong kikhawm uh hi (Efe. 5:21–6:9). Tua bangin kikhopnate-ah inn a kikhawm uh ahih bang mahin inntekte huhna piak tawh a nungta thu-um mi zong kimu thei hi. Pawlpi in innkuan khat bangin kigawm uh a, thu-um mi khat le khat kizopna zong sanggam u le nau kizopna bangin kizopna nei thei uh hi. Paul laikhak thu luan zia tawh kizui-in i phawk ding thu pawl khatte i pulaak ding hi. Paul laikhak sungah bang thu in a thu bul lian bel hiam?

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

 

I.Thu patna (Efe. 1:1, 2)

II. Thupha piak thupatna (Efe. 1:3–14)

III. Thu-um mite in Khrih mitsuanin pilna tawh a nuntak nadingun thungetna (Efe. 1:15–23)

IV. Upna thu-ah misi bang ngei hi taleh tu-in Khrih tawh lapsanna ngah (Efe. 2:1–10)

V. Jewte le Gentilete lak panin Khrih pawlpi hong piangkhia (Efe. 2:11–22)

VI. Paul in Gentile mite tungah Khrih thu va puak (Efe. 3:1–13)

VII. Thu-um mite in Khrih sungah itna a ngah nadingun thungetna Christ (Efe. 3:14–21)

VIII. Kha Siangtho ompihna tawh Pawlpi kipumkhatna lenkip (Efe. 4:1–16)

IX. Nunna thak le kipumkhatna tawh nuntakna (Efe. 4:17–32)

X. Itna, khuavak le pilna sungah nuntakna (Efe. 5:1–20)

XI. Innkuan sungah Khrih makaihna bangin nuntakna (Efe. 5:21–6:9)

XII. Mainawt khawm: Pawlpi in Pasian galkap bangin mainawt (Efe. 6:10–20)

XIII. Thukhupna (Efe. 6:21–24)

 

Efesa pawlpi tunga laikhak sungah bang thu guipite kimu thei hiam? Tua thu guipite in bang hong hilh hiam? Thu kician khat pulaak in.

______________________________________________________________

 

WEDNESDAY            June 28

Paul hun lai Efesa dinmun

 

Koi bangin Paul in Efesa pawlpi tungah laikhakin thukhupna nei hiam? Amaute adingin Paul deihsakna thute panin bang thute nuntakpih thei ding i hiam? Efe. 1:1, 2; Efe. 6:21–24.

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

Paul in a laikhak thupatna-ah amah le amah laikhak gelhpa ahihna thu kipulaak hi (Efe. 1:1). A laizang pawl ciangin Paul in ama min pulaakin, Gentile mite adingin amah mahin Khrih thu hangin kholbulh thuak ahihlam kipulaak hi (Efe. 3:1, 17); hih in ama nasep in sawltak nasep hi, ci-in kimu thei hi (Efe. 3:1–13). A thu khup madeuhin Paul in a thongkiatna thu apulaak kikkik hi (Efe.6:20); a thukhupna-ah Paul in Efesa pawlpite mimal kizopna nei bangin a kipulaak hi (Efe. 6:21, 22). Lai Siangtho thuthuk kantel mi kim khat in Efesa pawlpi laikhak a gelh pen Paul mah ahihna thu a hong hilh hi. Tua bang mahin Khristian tampi in zong Efesa laikhak gelh pen sawltak Paul mah hi, ci-in i sang hi. Koi bangin Paul thongkiatna in Efesa pawlpi mite nunzia lawngkha hiam?

 

Efe. 3:13.

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

 

Efesa pawlpi mite in Paul bang mahin gimna a thuak laitak uh hi. Kolossians (Kol. 4:7, 8) le Filiemon. Tua banah Paul in Efesa ah a sepna hun sawtpi pai khin hi kha ngel ding hi (Efe. 1:15; Efe. 3:1, 2). Paul in Rome khua[1]ah thongkia-in a omna (AD 62) thongsung panin Efesa pawlpi laikhak gelh hi. Tua a laikhakna sungah Paul in Efesa pawlpi mite nuntak khuasakzia pawl khat a pulaak hi. Ama ngimna a mungtup in zai mahmah hi.Hun tawh kisai thu pulaak ahihna zong kimu thei hi. Pasian in Ama pilna tawh na khempeuh piangsak ding ahihna, hih bangin a geelkholhna pen leitung kipiansakma pek hi,cih thu zong i mu thei hi (Efe. 1:4), Khrih sungah Pasian hong hotkhiatna thu mah thu guipi belin pulaak hi. Tua bangin a pulaakna-ah laimal paizia, laigualhzia le gentehna thute cih a kipan laigelhzia tuamtuamte zong kimu thei hi. Efesa laikhak sunga a zatdan mun dangah zong kimu thei hi (e.g., Rom. 8:31–39); ahi zongin Efesa pawlpi tungah a laikhak in Pasian minphatna, thungetna le biakpiakna kammalte pulaak phadiak hi, cih kimu thei hi (Efe. 1:3–14, Efe. 1:15–23, Efe. 3:14–21); hihte sungah laigelhzia tuamtuam kimu thei hi (e.g., Efe. 4:1–16, Efe. 5:21– 33, Efe. 6:10–20).

 

THURSDAY                June 29

Efesa Pawlpi: Khrih bulphuh Laikhak

 

Koi bangin Paul in laikhak thumungpi pulaak hiam? Efesa 1:9, 10.

______________________________________________________________

 

Koi bangin Efesa pawlpi tunga laikhak kitomkaih thei hiam? Thong sung panin Paulin Khrih bulphuh Pasian kilaakna thu a pulaak thei hi. Tua hotkhiatna kicin hun ding le tua sunga pawlpi masuan ding zong kipulaak hi. Pasian in Ama geelnate Khrih sungah a kicingsak hi. “Khrih sungah na khempeuh, vantung a omte ahi-a, leitunga a omte ahi zongin pumkhat a suaksak hi (Efe. 1:10), tua dingin pawlpi a hong khangkhia sak hi. Pawl sungah Jewte le Gentile mite pumkhat a suaksak hi (Efe. 2:14). Thu-um mite in Pasian geelna sungah nungta-in Ama ngimna a tangtun dingun sapna a ngah ciat uh hi. Khuamial ukna neite tungah zawhna ngahin Pasian ukna hong tungta ding hi (Efe. 3:10). Efesa 1:9, 10 pulaakbangin Pasian in thu-um mite pen Khrih sungah pumkhat a suak dingin hong deih hi. Tua hi-in Efesa pawlpi tungah laikhak in Khrih sungah Pasian sepnate hangin Ama min phatphat ding hong deih hi; thu[1]um mite in Khrih sung panin khuamial ukna neite tungah a ngah thei uh hi. Paul in “Khrih sungah” cih kammal mun 30 valah a pulaakna i mu thei hi. Khrih bek mah liansakin Amah bek mah lamsang/tawisang ding hong hilh phapha hi. Efesa tunga laikhak na sim ciangin Zeisu mitsuanin nungta ding hong hilhna kammalte ciamteh in. Paul in lampi tuamtuam tungtawnin tua bangin i nuntak nadingin hong hanthawn ahihna thu phawk in. Efesa pawlpi mite in Khrih tungah a upnate uh thaksuah ding a hong hilhna mangngilh kei in. Thu-um mimal in tampi ahih hangin Khrih sungah amaute in pumkhat ahi uh hi. Pasian in Khrih sungah na khempeuh pumkhat a suahna thu zong ngaihsun in. Hih munah Paul in pawlpi ci-in a pulaak ciangin (Greek: ekklesia) leitung mun tuamtuam o om pawlpi, khua khat, mun khat a om pawlpi bek tham lo-in mun khempeuhah a om kawikawi pawlpi a pulaak nuam hi zaw hi. Pawlpi tawh kisai thu guipi a pulaakna-ah Paul in limciinna, gentehnate zangin hong hilh hi. Tuate lakah pawlkhat a kicingzaw deuhin i pulaak ding hi. 1.Pawlpi in Pumpi bang hi (Efe. 1:22, 23; 2:16; 3:6; 4:1–16, 25; 5:23, 29, 30). 2. Pawlpi in biakinn bang hi (Efe. 2:19–22). 3. Pawlpi in mopi pa bang hi (Efe. 5:22–27). 4. Pawlpi in galkap bang hi (Efe. 6:10–20). Hih limciinna khatciat in Pasian ngimnate le a pawlpi adingin a geelnate a hong hilh hi. Na omna pawlpi in SDA hi; Pasian in thu-um mite hong kaituahin minam, pau nam tuamtuamte lea kibnng lo ngei-nate panin a hong gawptuah hi (Mang.14:6, 7). Topa Pasian geelna-ah Zeisu sungah na khempeuh in kipum khat ding hi (Efe. 1:9, 10). Koi bangin Pasian geelna bangin kalsuan thei ding i hiam?

 

FRIDAY             June 30

Ngaihsutbeh Ding: Zeisu le Paul min suangin dawi vei natna neite damsak ding a hanciam uh hi. (Sawl. 19:13–20) in bang hangin Paul in vangliatna tawh kisai kampau hi ding hiam, cih thu i theihtel nadingin hong huh thei hiam? Tu[1]um mi thak kim khat in Zeisu ukna nuai-ah khanlawhna thak a nei uh hi. Tua bangin vangliatna a ngahna dung zui-in na lamdang tuamtuam a bawl uh hi. Nidang lai thute kigelhna papyri 250 bangin a pulaakna kimu thei hi. Mitphial lahna, a tuamtuam bawlnate kipulaak hi. Thu-um mite in tua bang thute – mitphial lahna, pasian tuamtuam biaknate tungah bangci bang lungsim puak nei ding cihte a kipan Paul lamlahnate kimu thei hi. Luka in hong hilhna-ah tua bang nasepnate kigelhna laibute manzah in 17 50,000 ngun tang, ahih keileh 50,000 ni thaman zah taw kikim ding hi. (Tuhunin ni khat thaman in $80 tawh kikim ding hi. Tua hi-in mitphial laibute manzahin tuhun sumin $4 million val tawh kikim ding hi. Hih zahin tampi man ahih manin tua mitphial bawlna laibute in manpha mahmah hi, cih hong hilh hi. Tua laibute in amaute nuntak khuasakzia a pulaak laibu hi. Tua bangin amaute adingin a manpha mahmah laibute susia-in a paisan zawh nadingun vanglain Topa Pasian in amaute sungah nasem ahih manin tua bangin aisana, mitphial laibu, dawi tawh kipawl laibu tuamtuamte nusia zo thei uh hong suak hi. Clinton E. Arnold, Efesa’s (Grand Rapids, MI: Zondervan, 2010), p. 34. Efesa pawlpi laikhak in thu-um mite tungah thuhilhna hi, ci-in i thei hi. Tua laikhakte in khuamial ukna neite tungah zawhna ngah theihna hong hilh hi. Clinton E. Arnold, Power 11 and Magic: The Concept of Power in Efesa’s (Grand Rapids, MI: Baker Books, 1992), p. 165. Paul in Efesa pawlpi tungah a laikhakna-ah Khrih in vangliatna nei khempeuhte tungah ukna nei ahihna thu a pulaak hi (Efe. 1:20–23; tua banah Pasian in thu-um mite tungah vangliatna guanin siatna tungah zawhna ngah theih nading thute zong a hong hilh hi (Efe. 2:15–19, 3:14–21, 6:10–20).

 

Kikupding Dotnate:

 

1.       Tu-in bangci bang vangliatnate le uknate in na nungtakna sungah na semsem lai uh hiam? Koi bangin tua vangliatna neite hong kilangkhia hiam? Khrih tawisang lo-in khuamial ukna neite le vangliatna neite na tawisang zaw hiam?

 

2.     “A hun a cin ciangin” cih thu siksanin Khrih sungah na khempeuh in pumkhat hong suak ding hi, cih thu tawh kizui-in Paul in lametna lianpi tawh a nungta hi. Efesa 1:18; 2:12; leh 4:4 sung kizang lametna cih kammal ngaihsun in. Bnag hangin Pual in lametna nei thei hi ding hiam?

 

3.     A nuai-a Efesa’sung a thute in koi bangin Paul pulaak thu lianpi, Khrih hong pai kik ding lametna pulaak hiam? Efesa 1:13, 14; 1:21; 2:7; 4:30; 5:5. Tua lametna in tuni adingin bang lametna hi ding hiam?


To get the latest update of me and my works

>> <<