LESSON
9 *August 19 – 25
Pilvaang
Takin Nungta
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung Simding: Efe. 5:1–20; 1Kor. 5:1–11; Mang. 16:1–16; Kol. 4:5; Pau. 20:1; 23:29–35; Sawl. 16:25.
Kamngah:
“Tua ahih ciangin hoihtakin kingaihsunin gamta unla, mihaite bang hi loin
mipilte bangin gamta un. Tuhun pen hun hoih lo hun ahih manin na hun neih
khempeuh uh a hoih lamin zang un. Tua ahih manin hai ommawk kei unla, Topa in
bang a sem dingin hong deih ahi hiam, ci-in kan un.” (Efesa 5:15–17)
Asawt
nailo hun khatlai-in limlang bangin a siang mahmah bel khat kizuak hi; sum tam
a pia zo pen in ngah ding hi. Tua bangin a zuak pa in French gamah kum zalom 19
lai-a kibawl a siang mahmah beel hi, ci-in a pulaak hi. Tua beel in US$200-man
ding hi. Tam a pia zo pen mi nih kiteng khia hi; a ngah ham mahmah tua tui beel
neih ding hamsa hi. Tua mi nihte kidemto uh a, tam a pia zo zaw in £5 million
(US$6.5 million tawh kikim ding) tawh lei hi. Bang hangin hih beel in tua zahin
tam man hiding hiam? Tua beel a zuak khia pa in a man zah taktak thei hi. Efesa
5:1–20 sungah Paul in thu-um mite le thu-um lo mite (pagan) manpha a sak uh thu
nihte kipulaak hi. Pasian a bia lo mite in phuahtawm tangthu maimaite manpha sa
uh hi (Eph. 5:4), nulepa khialhna, a kilawm lo-a gamtatna, huaihamna cihte tawh
a nungta uh hi. Khrih Ukna le Pasian Ukna sungah bangmah ngah nei het lo ding
ahihna uh teltakin thei ta un. Hih bang mawhnate i bawl hangin phamawh kei,
ci-in a mawk gen mite’ khemsa-in ta kei un. Pasian thu mang loin hih bangin a
gamta mite in Pasian’ hehna a thuak ding uh ahi hi. Khuavak sunga omna in a
hoih, a man, a thutakte hong piangsak hi. Hih thute tawh nungta dingin Paul in
hong hanthawn hi. Tua ahih ciangin hoihtakin kingaihsunin gamta unla, mihaite
bang hi loin mipilte bangin gamta un. Tuhun pen hun hoih lo hun ahih manin na
hun neih khempeuh uh a hoih lamin zang un. Tua ahih manin hai ommawk kei unla,
Topa in bang a sem dingin hong deih ahi hiam, ci-in kan un (Eph. 5:15–17), ci
hong hilh phapha hi. *August 26, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson
sim in.
SUNDAY
August 20
“Ngetna
Sangin Lungdam ko Zaw-un”
Paul
in thu-um mite’n “Pasian etteh ding” ci-in hong hanthawn hi (Efe 5:1, 2); Efesa
pawlpi tungah itna tawh kalsuan ding a hanthawn hi; Efe. 5:8, 15 sunga a pulaak
thute in itna sungah nungta ding bulphuh hi. Hih bang kualsuanna in (Efe. 5:2)
Khrih ettehin nuntakna hi; Amah in eite hong it manin a nuntakna hongpia hi
(Efe. 4:32), Paul in Zeisu kipiakna tawh kisai thu 4 pulaak hi: 1. Zeisu in a
nuntakna hongpiakna-ah Pa Pasian hong itna le Khrih in hong it manin eite
adingin sihna thuak hi (Efe. 5:1,2); 2. Khrih in eite thuak ding tawntung sihna
taangin amah hong si hi. Khrih in mawhna bangmah neilo hi. Amah hong kipia tawm
hi; 3. Thukhun Lui Biakbuk a biakpiak nate siksanin Khrih sihna in mawhmai
nading sihna hong suak hi; 4. Tua biakpiakna in a namtui biakpiakna ahih manin
Pasian in mawhmai nadingin Khrih sihna a sang hi” (Efe. 5:2; Pai. 29:18; Siam.
2:9; Fili. 4:18). Tua-in Efe 5:3–5 sunga thute in nu-le-pa kizopna-ah hong
makaih thute suak hi. Efesa pawlpi sunga om khangnote in Khristian nunzia
bangin a nungta dingin sapna ngah hi; nu le pa thangtatna sungah nungta uh
hileh a upna uh, Khristian hihna teci beelmang a zut suak hi (1Kor. 5:1–11;
6:12–20, 2Kor. 12:21). Thudang khatin gen leng, kum zalom khat hunlai-in
Greco-Rom huam sung in Thukhun Thak pulaak bangin thangtatna, a manlo-in
nasepna, kisiatna tawh kidim hi (1Kor. 6:9; Gal. 5:19; Efe. 4:17–19; Kol. 3:5).
Gtna:- sumhaute in pawi a bawl uh ciangin a gamtatziate uh Paul in Efesa 5:3–14
sungah gen hi: “Nulepa khialhna, a kilawmlo-a gamtatna, huaihamna cihte genin
zong na nei vet kei un. A kilawmlo a kampauna, le ciamnuih hoihlo cihte na zang
kei unla, Pasian tungah lungdam kohna kam pauzaw un. Nulepa khialhna a gamta
mi, a kilawmlo-a a gamta mi, le a huaiham mite in Khrih ukna le Pasian ukna
sungah bangmah ngahlo ding ahihna uh teltakin theita-un. Hihbang mawhnate i
bawl hangin phamawh kei, ci-in a mawk gen mite’ khemsa-in takei un. Pasian thu
mangloin hih bangin a gamta mite in Pasian’ hehna a thuak ding uh ahi hi. Tua
ahih manin tua bangin a gamta mite tawh kisukha vet kei un. Note pen khuamial
sungah a omngei hinapi-in, Topa’ mi nasuah khit uh ciangin khuavak sungah a om
nahih manin khuavak sungah a om mite bangin na gamta un. Banghang hiam cihleh
khuavak sunga omna in a hoih, a man, a thutakte hong piangsak hi. Bangin Topa
lungkimsak hiam, ci-in kan un. Khuamial gamtatna, bang mahin a kimanglo nasepnate
su-kei unla, tuabang gamtatnate a hoih lohna pholak un. Kuama theih lohin a
simthamin a hihte uh gen ding nangawnin zong zumhuai hi. Na khat peuhpeuh
khuavakah pusuah lehang a pianzia man taktak hong kilang hi. Tua manin la
sungah, “ihmu mi aw, khanglo inla, sihna panin tho in. Tua hileh Khrih in nang
hong taan’ ding hi.” Khuapi lian tampi in hihbang siatna tawh kidim hi. Gamtat
hoih tawh kidim khuapi muh hamsa hi. Thukhun Thak in nuntak khuasakzia ding a
honghilhna-ah innkuan sung nunzia ding zong honghilh thute kimu thei hi (Efe.
5:21–6:9; Kol. 3:18–4:1). Paul in Roman ukna nuai-a mite nunzia hoihlote pulaak
hi. Tuabang nuntak khuasakna in siatna bektawh kidim hi. Tua manin a hoihlote i
pelhding honghilh hi. Gentilete-in tua bangin a gamtatnate uh nusia-in midangte
ettehdingin a nuntak ding uh Paul in hanthawn hi. Paul pulaak siatnate
kiim-le-paam ah kimu thei hiam?
MONDAY
August
21
Khuavak
Tate Bangin Nungta
Paul
in, “Hih bang mawhnate i bawl hangin phamawh kei, ci-in a mawk gen mite’
khemsa-in ta kei un. Pasian thu manglo-in hih bangin a gamta mite in Pasian’
hehna a thuak ding uh ahi hi,” (Efe. 5:6) ci hi. Paul in mawhna sungah a nungta
mite in a kisik ding uh a hanthawn hi; tua bang siatna sungah nuntakna in
zumhuai-in mawh kisikna omlo hi, ci hi. “Nu-le-pa thangtatna; siangtho lohna;
hazatna” te-in (Efe. 5:5) i pelh ding honghilh hi. Hihbang gamtatnate nusiat
ding simloh Paul in thudang genlo hi. Khrih sungah a nungta mi in hong tung
ding Ama gamluah ding mi hi, ci-in honghilh hi; Amah in tua bang gamtatnate a
nusia hi (Efe. 5:5). Tu-in Paul in “Mawkpau-nate hangin a lunghimawhna thu a
pulaak hi; hihin thu-um mite zuau-khemna sung a-tun khakloh nading honghilh hi.
Nu-le-pa thangtaatnate, zahmawh kampau-nate in siatna sung hong tunpih thei
ahihna gen hi (Efe. 5:6). Tua bangin khemna a thuak mite in Pasian thukhenna
thuak ding uh hi. “Ngawngkhauh mite, sawlmanglo mite tungah Pasian hehna
hongtung hi” (Efe. 5:6). “Pasian hehna” cih kammal in mi tampi lungmangsak
kammal hi. Tua Pasian hehna in mite lungsim hong buai-sak kammal hi (Efe.
4:31). Pasian hehna i cih in a siangtho, dikna tawh kidim Pasian in, mihingte
mawhna le siatnate tungah Pasian dawnkikna hi, ci-in kiciamteh hi. Pasian in
mawhna khahkhong ngeilo ahihna i muthei hi. Neuno khat himah taleh Pasian in
mawhna, siatna langdo hamtang hi. Thamlo-in Lai Siangtho sungah Pasian hehna a
kipulaakna kimu kawikawi thei hi; Pasian thukhenna in mawhna hangin Pasian
hehna hong kilang hi, ci-in hong honghilh hi (Mang. 6:12–17; 16:1–16;
19:11–16). Pasian in hong tungding thukhennate hong vauhilh khol hi. Hihin
hehpihna hanga thukhennna, mite mawhna hangin Pasian thukhenna le Pasian hehna
hongtung hi” (Efe. 2:3) mawhna in thukhenna a thuak ding hi. Bang hangin Paul
in thu-um mite in mawhna tawh kipawllo ding, kisawh lo dingin pulaak hiding
hiam? (Efe. 5:7–10). Paul in “Khuavak sungah nungta dingin” hong hanthawn hi”
(Efe. 5:8); tua banah “Topa lungkimna in bang hiam ci-in na tel nadingun
hanciam un” ci-in zong hong hanthawn toto hi (Efe. 5:10). A nungta Pasian a bia
lo mite (pagan) in nu le pa thangtatnate, huaihamna, hazatnate, siangtho
lohnate tawh a nungta uh hi” (Efe. 5:3). Thu-um mite mungtup in ci le sa tawh a
nungta mite nunzia tawh kibang lo hi; amaute nunzia in Pasian lungdamna hi lo
hi (Rom. 12:1, 2Kor. 5:9, Heb. 13:21) Greek tawh kigelhna-ah “euarestos” a
khiatna in “lungdam” ahih keileh “santhamcing” cihna hi). Thu-um mi in ama
deihna niala Khrih hong sihna a kilangsak ding uh hi. “Itna tawh kalsuan, Khrih
in hong it bangin midangte i it ding hi; Amah mah hong kipia-in eite hong huh
hi” (Efe. 5:2). Tuhunin mawkpau, kimanna a neilo kampau-na i cihte-in bang
hiding hiam? Bangci bangin tua bang kampaute kidawm thei ding i hiam?
TUESDAY
August
22
“Ihmu
Mi aw Khanghlo-in”
Simin
Efesa 5:11–14. Paul in bang vauhilhkholhna pulaak hiam? Tu-in koi bangin tua
thute nuntakpih ding i hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Efesa
5:11–14 sunga thute i tel nadingin Paul in hanthotna a nei phapha hi. (1)
Pasian zahtakna nei-in khuavak tate bangin nuntakna (Efe. 5:8; 5:1, 2, 4, 9–10,
11, 13, 14); (2) Nu-le-pa thangtatnate nusia un. Tuabang gamtatna in Pasian
hehna a piangsak hi; khuamial gamtatnate pulaakin hilh un” (Efe. 5:11; 5:3, 4,
5–8, 12). Efesa 5:8–10 sungah Paul in hanthotna tuamtuam nei hi, cih kimu thei
hi. Efesa’s 5:11 i tel nadingin thu-umte in thu-um lote mai-ah khuavak tate
bangin a nungta ding uh hi (Efe. 5:8). Hih thu khempeuh i ngaihsut ciangin
“Khuavak gah a deihhuai-na i mu thei hi (Efe. 5:9). Tua hi-in Paul in Pasian
hoihna a pulaak tawntung hi. Thu-um mite in amau gamtatnate hangin khuamial
kimanna nei lo gamtatnate a kilangsak uh hi. Tua banah lakam tawh a kigelh
(Efe. 5: 13–14) sunga thute in “Khuavak gah” nei dingin hong hilh phapha hi
(Efe. 5:9); tua bang nunna in leitung mite Khrih kiang a tunpih ding uh hi
(Efe. 5:13, 14). Khuamial gamtatna tawh a nungta mi tungah khuavak a hong tan
ciangin ama siatna teng a hong kilang khia hi. (A kimu thei lo thu khat a kimu
thei hong suak hi); tua bang nunzia-in gah nei lo, lamet nei lo hi; Pasian
hehna a thuak ding hi ta hi (Efe. 5:5, 6); khuamial gamtatna panin khuavak
gamtatna-ah a kalsuan ding ihi hi. (na khempeuh in tua khuavak tungtawnin hong
kilang ding hi); Paul pulaak thu in Efesa pawlpi mite kikhelna hi (Efe. 5:8).
Efesa 5:14 sungah Pasian min phatna la bang kimu thei hiam? Hih sungah kammalte
in hun nunung ciangin sihna pan thawhkikna thu pulaak hi (Efe. 2:1, 5 tawh
enkak in); hih thu in ihmutna pan khanlawhna ding hong hilh hi; nunlui nusia-in
nun thak tawh nuntakna in Khrih zia le tong a kilangsak hi. Isaiah 60:1–3
siksanin Paul in Pasian mi Israel mite in mi namte tungah khuavak hi dingin
Pasian in koih hi. Efesa 5:14b in lakam tawh kigelh hi-in a pulaak thu in
Khristian thu-um mite in khuamial nasem ding le Khrih khuavak a tangsak dingin
honghilh hi; amaute in khuamial lakah Khrih kiang pan khuavak a tangsak uh hi
(Fili. 2:14–16, Matt. 5:16).
Koi
bangin na nunzia in khuamial sung gamtatnate a kilangsak hiam? ______________________________________________________________
WEDNESDAY
August 23
Duhhop
Huaihamnate
Paul
in a laikhak thukhupna, Efesa 5:1–20, sungah thu nih a pulaak hi; Efesa 5:15–17
le 5:18–20 in gamtat siangtho-na thu pulaak hi. Amasa-in “I nunzia limtak
kisittel ding hong hanthawn hi; pilna tawh nungta ding honghilh hi (Efe. 5:15),
a genkikna-ah “hai gamtat kei unla, Topa deihna bang hiam, ci[1]in kantel un” (Efe. 5:17).
Tua-in “i hun neihte a hoih penin zang un” ci-in hong sawlbeh hi (Efe. 5:16). Thungetna
tawh kalsuanin pilna tawh kipawlin a nungta dingin Paul in hong hanthawn hi
(Efe. 5:15–17). Hai gamtatna le pil gamtatna in bang kilamdang hiam? Efesa
pawlpi tungah Paul in Thukhun Lui sunga limciinna zangin “khuavak sungah a
nungta dingin hong hanthohna kimu thei hi (Efe. 2:2, 10; 4:1, 17; 5:2, 8). Hih
munah nungzuihna tawh kisai nunzia honghilh hi. Na nunzia limtak na kisittel
bang mahin khuamial sungah kalsuan khak loh nading a honghilh phapha hi. Tua
hi-in thu-um mite in “bangci bangin nungta i hiam, ci-in i nunzia kisittel ding
kisam hi (Efe. 5:15). Efesa 5:15 gen thute le Efesa 5:17 sung a thute in thu
khat hi. Pilna tawh nungta i cihin bang a cihna hiding hiam, ci-in hong hilhna
thu kimu thei hi. Mihingte sung panin pilna i zong kei hi. Pilna in mihingte
kiang pan kingah hilo hi; ahi zongin Pasian deihna bangin nuntakna in pilna
tawh nuntak khuasakna hi (Efe. 5:17). Paul in nungzuihna tawh kisai limciinna
tawh hong hanthotna kimu thei hi. Na hun uh a hoih penin na zang un” cih sawlna
le (Efe. 5:16 “khua phawkin gamta un” cih thu ngaihsun kak in). Paul in
“exagorazō” kammal zang hi (Kol.
4:5 tawh enkak in). Hih kammal in van zuakna-ah a kizang kammal hi; a khiatna
in “na lei ding” “van kidek” cihna hi. Khrih hong
pai ding ngakin i om sungin “Hun”
cih kaaml in Greek “kairos” tawh kigelh hi-in “hamphatna” a pulaak kammal hi.
Bei hun hong tung ding hi ta hi. A bei-na hong tun mateng hun ngah khempeuh
phattuamna hong pia thei dingin na zang un” ci-in hong hanthawn hi. Tua hi mah
taleh “tuhun nuntak khuasak in hamsa hi; bang hang hiam cihleh “Tuhun in siatna
tawh kidim hi (Efe. 5:16 le Efe. 6:13, Gal. 1:4 enkak in); bang hang hiam
cihleh “tuhun in khuamial ukna nei Satan ukna sungah om ahih manin gimna namcin
tawh i kidim hi (Efe. 2:2). Thu-um mite in Khrih hong paikik ding lamenin a
ngak uh hi; amaute in hun hamsa sungah nungta uh hi. Paul in tua bang dinmun a
pulaakna-ah lau huai-na tam vanzuakna-a kizang kammal tawh honghilh hi. Tua
vanzuakna mun in lauhuai-na tam himah taleh sum tampi ngahkik uh hi. Amaute in
a hun neihte uh limtakin zang ding kihilh phapha uh hi. Tua bang vanzuakna-ah
kideek uh a, sum nem theithei ding kidek ciat uh hi. Hotkhiatna in eite lei
zawh hilo himah taleh tua vanzuakna thugentehna in nuntakpih ding thu honghilh
hi. Khrih sungah hong kipia thute manglangin i lak ding hong deih hi.
THURSDAY
August 24
Kha
tawh Kidim Biakpiakna (Efesa 5:18-20)
Efesa
5:18–20 sungah Paul in biakpiakna pia dingin a kikaikhawm Khristiante pulaak
hi. Tua biakpiakna-ah amaute in bang keng uh hiam?
______________________________________________________________
A
nunung bel a pulaak thu in Ehesians 5:1–20 sungah Paul in thu-um mite in
khamtheih zu dawnna panin kihemkhia dingin a hanthohna i mu hi; kham theih zu
tawh kidim sangin Kha Siangtho tawh na kidim zaw un” ci-in hong hanthawn hi.
Paul in zu khamna a kham hi (Greek tawh kigelh Paunak 23:32 siksanin tua bangin
khaam hikha thei ding hi; Pau. 20:1; 23:29–35). Tua bangin guihtheih khamtheih
tawh kidiah mi in gitlohna, zahmawh kampau-nate, ngaihsutna omlo mawk pau-nate,
siattatnate, milim biakna tawh kidim hi (Efe. 5:3–14). Hih bang thute nusia-in
pilvanna le Kha Siangtho tawh kidimin Pasian biakna a nei zaw ding hong deih
hi. Paul in Kha Siangtho tawh kidim dingin a hong hanthohna-ah a thu bulpi khat
in Efesa 5:19–21 sunga tatna (action verb) pulaak kammalte (“kampau-na”;
“lasakna le “lungdamna”; “lungdam kohna”; “kipiakna” cihte kimu thei hi). Hih
munah Paul in “Kha Siangtho tawh kidimin a nungta dingin” a hong hanthohna-ah
(Efe. 5:18) thu-um mite in kipumkhatin Kha Siangtho makaihna biakpiakna panin
Ama sungah kipumkhatna a kipsak thei hi, ci-in hong hilh hi (Efesa 4); hih bang
nunzia in angsung zonna, milim biaknate tawh kilangpan hi, ci-in pulaak hi
(Efe. 5:1–18). Hih bangin a huampi[1]in biakpiakna a pulaakna-ah
Khristian masate biakpiakna-ah tumging tuamtuamte tawh Pasian minphatna kihel
hi, cih kimu thei hi. Pawlpi in Pasian min phatna panin hong khangkhia hi; hih
thu Kolose 3:16 sim lehang kimu thei hi. (Sawl. 16:25, James 5:13 tawh enkak
in). Biapiakna-ah khat le khat kizopna kimu thei hi. Biakpiakna sungah
“lasakna” “Khat le khat tungah thupha kigenna” cihte kihel hi (Efe. 5:19). Tua
hi-in a tuam vilvelin pulaak khia ding hi leng, Efe.5:20 siksan hi lehang
tumging tuamtuamte tawh Topa Zeisu Khrih min phatna kimu thei hi (Kol. 3:16
tawh simkak in). Efe. 5:20 in lungdamkohna pulaakin, hih in Efe. 5:19 pulaak
biakpiakna tawh a kikhat hi, ci-in i thei hi. Tua bangin Topa Zeisu Khrih min
suangin Pa Pasian phatna a nei uh hi.” “Biakna late” cih kammal in Greek
“pneumatikos” tawh kigelh a, Khristian masate biakpiakna in Kha Siangtho kihel
biakpiakna a pulaak kammal hi. Tua bangin biakpiakna-ah Kha Siangtho humopna
ahih keileh Kha Siangtho tawh kidim biakpiakna hi. Tua hi-in Paul in Khristian
masate biakpiakna a huampi-in hong hilhna-ah Pa, Tapa le Kha Siangtho in amaute
biakpiakna-a kihel hi, cih kimu thei hi.Koi bangin biakpiak na-ah music behlap
i hiam?
FRIDAY
August 25
Ngaihsutbeh
Ding: Efesa 5:1–20 enkik leng, Paul in mawhna siatna a
langdo[1]na khauh mahmah hi. A
diak-in nu le pa vai-ah siantho lohna le kampau hoih lote pelhding hong
hanthawn hi. Paul in Pasian tate sungah gamtat hoihlo namcin mu-in tua bang
gamtatnate a nial hi. Tua sangin Paul in Efesa pawlpi mite tungah Pasian tate
hihna zui-in Ama mai-ah a etlawm gamtat hoih kisam ahihna, “a siangtho” ahih
keileh “mi siangtho” dingin honghilh hi (Efe. 5:1– 10). Paul in pawl sungah tua
bangin thu-um mite’n nungta dingin adeih hi; amaute in khuamial lakah meivak
bangin taangding uh hi; tua hileh a veeng a paam mite in angsung khualna a zo
thei ding uh hi; tua hileh midangte in Pasian hehpihna le thuman thutak sungah
a nungta thei ding uh hi (Efe. 5:11–14). Paul ngaihsutna-ah pawlpi in Khrih
hong paikik ding ngakin a lametna-ah “khuavak tate bangin khuavak sungah a
nungta ding uh hi; a nunna-ah ki-ap thak ding uh hi (Efe. 5:8; 5:15, 16); tua
bangin a nuntakna-uhah Khrih ompihna hangin thupha mite a suak thei uh hi (Efe.
5:14); amaute in Pasian a bia khawm uh hi. Khrih in amaute adingin a nuntakna a
piakna hang le Pasian tate ahihna uh hangin tua bangin a siangtho a deihhuai
nunzia tawh a nungta uh hi (Efe. 5:1, 2); tua bangin a nunna uhah Kha Siangtho
tawh a kidim uh hi (Efe. 5:18); amaute biakpiakna in nuamna, lawpna tawh a
kidim uh hi. Topa min pahtawi khawmin Zeisu Khrih le Pa Pasian min a phatkhawm
uh hi. Vantung thute siksanin mailam hunah a hong tung ding lametnate,
abeisa-in Pasian in amaute adingin a sepsaknate, a nuntakna uhah Pasian
ompihnate le Khrih tungtawnin hong tangtung laiding thute hangin biakpiakna a
nei uh hi (Efe. 5:18–20). Tua hi-in Efe. 5 sung thute khat le khat kizom
keitaleh, tuathute in Khristian nunzia ding honghilhna kimu thei hi. Hih in
leitung hunbei kuanin i Khristian hihna, thu upna-ah citakna, kipumkhatna le
biakpiakna honghilh hi. Khrih hongpai mateng Ama tungah citak dingin a hong
sapna kimu thei hi (Efe. 5:16).
Kikupding
Dotnate:
1.
Tuhun i nuntak khuasakna-ah leitung
mun khat le khat kizopna manlang mahmah hun ahih bang mahin siatna in zong
kizel baih mahmah hi. Koi bangin tuhunin Paul honghilh nuntak siangtho, a
deihhuai nunzia nei ding i hiam?
2.
Tuhunin thu-um mite in bangci bang
lampi tawh Topa a lungkimsak nunna nei thei ding i hiam? (Efe. 5:10); bangci
bangin Topa deihna theithei ding i hiam? (Efe. 5:17)
3.
Kimkhatte in, Paul in thu-um mite
lakah nu le pa thangtatna thu pulaak ding kiphallo hi, ci uh hi (Efe. 5:3, 4);
Tuabang hileh nu le pa kikaal gamtatzia ding zi le pasal kikaal kizopzia ding
gen kul lo hiding hiam? Bang hangin hih bang ngaihsutna in khial hiding hiam?
4.
Tuhun leitung nuntak khuasakzia in
Paul hunlai-a siatnate kilangsak hilo hiam?