LESSON
8 *August 12 – 18
Khrih
in a Zuun Nunzia le Kha Siangtho Humopna tawh Thugenna
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung Simding: Efe. 4:17–32; Kol. 3:1–17; Zech. 3:3–5; 8:16; Isa. 63:10; Rom. 8:16, 26, 27
Kamngah:
“Zuauna lungsim in a suksiat khitsa, nidangin na nuntakna ngei uh ahi na
pianlui uh paikhia unla, na lungsim uh le na ngaihsutna uh thaksuak sak un. A
thutang a siangtho ahihna thu, nuntakna mahmah panin a kilangsak, Pasian’
pianzia tawh kibangin a kibawl na ngeina thak uh bangin na nungta un.” (Efesa
4:22–24)
Jose
Antonio in Spain gamah Palma khua-ah teeng hi. Kum tampi sung inn nei lo-in
lamdung lampi-ah om hi. Samkang khin, khamulte zong sau khin kum 57 cing khin
hi taleh a kum phakzah sangin teek mel pua zaw hi. Ni khat sammet sai nei Salva
Garcia hong pai-in Jose limtakin puahin a sam, a khamulte limtakin metsak hi.
Jose in sammetsakin a khutcin, a khecinte tansakin a mel puak hong etltawm
mahmah hi. Tua khit ciangin Jose in puan thak silh lai hi. Jose in limlangah a
ki-et ciangin a khitui hong luang hi. “Keimah ka hiam” ci-in a lungsimah kidong
hi. Tu-in a kikhel mi ka suak hi; kuamah in ka mel hong thei nawn lo ding uh
hi, ci-in pulaak hi. A puathm kikhelna bek hi lo-in ka nunzia kikhel hi,” ci-n
a pulaak hi. Efesa 4:17–32 in hong hilh bangin Paul in thu-um mite in nunna
buppi kikhel ding kisam ahihna hong hilh hi. Thu-um mite in nunlui nusia ding
a, nunna thak sungah nungta ding hi. Jose kikhel bangin a puatham bek kikhelna
hi lo ding a, nunna buppi kikhelna i kisam hi. Hih kikhelna sungah lungsim
ngaihsutna khempeuh kikhelna kihel hi (Efe. 4:23); tua in “dikna mantak le
siangthona tawh nuntakna hi (Efe. 4:24). Hih in a nunung bel kibawl thakna hi.
*August 19, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson sim in.
SUNDAY
August 13
Mawhna
Guam Sungah Kiatna
Simin
Efesa 4:17–32 le Kolose 3:1–17. Koi bangin Paul in thu-um mite in kipumkhatin
nungta thei ding hi, ci-in hong hilh hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Ama-in
a pulaak thute sungah, Efesa 4:1–16, Paul in a gen thu bulpi in pawlpi
kipumkhatna hi. Efesa 4:1 le 4:17 enkak inla, a kibang thute ciamteh in. I
nunzia ding hong hilh thute ciamteh in. Hih a kibang thute in kipum khatin
nuntak khuasakna in a hoih lo thute sangin vangliatna a nei zaw hi. Efesa
4:17–24 sungah Paul in Gentile mite nuntakzia tawh a kibang lo nunzia pulaakna
i mu thei hi. Tua thu in pawlpi kipumkhatna susia hi (Efe. 4:17–19), ahi zongin
Khristian nunzia le tong in pawlpi pumkhatna a piangsak zaw hi (Efe. 4:20–24).
Paul pulaak thute in Gentile nunzia le tong in deihhuai lohna i mu thei hi. Ahi
zongin Gentile mite kikhelna in Khrih tungtawnin Pasian hotkhiatna thu hi,
ci-in i thei hi. Amaute in Pasian innkuan sungah kihel thei ahihna zong i mu
thei hi (Efe. 2:11–22; 3:1–13). Tua hi-a Efesa 4:17–19 in si[1]le-sa tawh a nungta Gentile
mite nunzia in ciangtan nei-in siatna tawh kidim nunzia ahihna thu honghilh hi”
(Efe. 2:11). Paul in Gentile mite mawhna ahih keileh mihing khempeuh tunga om
mawhna bek a gen hi lo-in hi; Paul in tua bang mawhna tawh a nungta mite gamtat
zia le tong, tua bang mawhna a manawh nunzia in siatna sung manawh ahihna thu
buaipih zaw hi. Efesa 4:17–19 pulaak a thu guipi in “puatham upna” a
siathuai-na hong hilh hi: amaute ngaihsutna in siatna tawh kidim ahihna,
amauten khuamial sungah nungta-in Pasian tawh kigamla-in kalsuan uh hi (Efe.
4:17, 18). Hih bangin a nunzia un thuman khuavak muh tel nading in a dal hong
suak hi. (Bang hang hiam cihleh amaute ngawngkhuah na hangin thuman khuavak
thei thei lo uh hi); “amauten gitlohna tawh kidim uh hi” (Efe. 4:18, 19) numei
pasal thaangtatna tawh nungta uh hi (“ci le sa deihna zui-in, huaiham angsung
zonna tawh nungta uh hi; siangthona a nei kei uh hi” Efe. 4:19). Pasian kiang
pan kigamla-in nungta uh ahih manun amauten bangci nuntak ding a thei kei uh
hi; Ama hehpihna tawh a kikhen khia uh hi; siatna mawhna guam thuk sung a
manawh uh hi.
Mawhna
ukna panin kihemkhia nuamin na hanciam laitakin mawhna sung a thuk lut semsem
na hia hiam?
______________________________________________________________
MONDAY
August
14
Lamdang
Takin Kikheelna Puansilh
Ama
kikhelna a gen ciangin Paul in bang thute bulphuhin pulaak hiam?
(Efe.
4:20–24)
______________________________________________________________
______________________________________________________________
A
nunlui a pulaakna-ah Gentile mite nunzia bangin nungta ahihlam (Efe. 4:17–19),
Paul in a pulaakna-ah “Khrih theikha lo nunna a pulaak kei hi.” Tua thu sangin
“Khrih theih lohna panin na nunzia uh” ci-in a pulaak zaw hi (Efe. 4:20).
“Khrih thu na theih uh” Ama hong hilh thute” (Efe. 4:21); tua banah Paul in
Zeisu sunga thuman thutak in a zuun nunzia bangin a nuntak ding uh a hilh
phapha hi. (Efe. 4:21). Paul in upna bulphuhin Khrih tawh kizopna nei ahihlam
hong hilh hi; tua bangin nuntak khuasakna in Khrih thu sin tohtohna hi.”Sihna
pan a thokik Zeisu thu i thei hi. Tu-in tua Zeisu in ei tawh hong nungta hi.
Ama thuhilhnate in i zia le tong hong zuun a, a nungta Topa tungah citakna a
hong ngahsak hi. Ama hong makaihna zui-iin Kha Siangtho le Ama Kammal makaihna
nuai-ah a kalsuan ding ihi hi. Paul hilhna-ah Khrih zia-le-tong in getehna thum
honghilh hi. (1) Nunzia lui suahkhia ding (Efe. 4:22); (2) nunzia thak ah
kipuahpha (Efe. 4:23); le (3) Nunna thak silh ding, Pasian zia-le-tong sungah
kalsuan ding ihi hi (Efe. 4:24). Paul gentehnate in Thukhun Lui sunga
gentehnate siksanin a honghilh hi (Late 73:6; Zech. 3:3, 4; Mal. 2:16) le
hotkhiatna (Isa. 61:10; Ezek. 16:8; Zech. 3:4, 5) honghilh hi. Nidang hunlai-in
mihingte in puantual silh uh hi. Tua puan nuai[1]ah
puansungsilh khat a silhbeh uh hi. Tua bangin puantual a silh uh ciangin nisa
dalna suak theipah hi. Tua bang mahin numeite in zong puantual silh uh hi. Tua
bangin amau puansilh siksanin Paul in thu hilhna nei hi. Puansilhte in manpha
hi; kum sawtpi sung kisilh thei hi. Puan silh khat bek nei mi tawm no khat bek
om hi. Puan silh a hoihzia tuamtuam zong om hi. Tua bangin puan silh tungtawnin
mi khat ii dinmun nuntak khuasakna kikhensat thei hi. Puan silh kilaih pahpah
khol lo hi; tua bangin puan silh a laih uh ciangin amau dinmun zong kikhek hi thei
hi. Tuhunin zong puan silh in thu tampi pulaak hi. Paul in nunzia kikhelna thu
a hong hilhna-ah puansilh tawh gentehna nei-in hong hilh hi. Tua bangin kum
zalom khat hunlai puansilhte kikhek ciangin nunzia zong a kikhel limla-in
nunlui nusia-in nunthak tawh nuntakna thu hong hilhna-ah puansilh tungtawnin
hong hilhna thu i mu thei hi. Khrih thu theihna le Khrih mahmah theihna in bang
kibatna nei a, bang kilamdanna om hiam?
TUESDAY
August
15
Pumkhat
Suahnading Hehpihna tawh Kampau
Thu-um
mite in kampau zia ding Paul in hong hilhna bang hangin thupia hiam? Bang
hanghi ding hiam?
(Efe.
4:25–29)
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Paul
in Efesa 4: 25- 32 siksanin a hong hilh kikkik thu in “Deihhuai lo thu nusiat
ding (zuau thu hemkhia in cih sawlna); a deihhuai sawlna (Khat le khat hehpihna
le thuman thutak tawh ho-in) honghilh hi. Banghang hiam cihlteh eite in pumpi
khat tunga pumpi nate ihi hi. Eite in Khrih pumpi tunga pumpi nate ihih bang
mahin) thuman thutak kigenin khat le khat kiho ding honghilh phapha hi. Tua
bangin a hong hihna-ah Paul in Zechariah 8:16 siksanin hong hilh hi[1]in, tua bangin thuman
thutak kigenna-ah kilemna, daihna hong tun hi, ci hi. Efesa 4:31 in hong hilh
bangin thangpaihna hehnate nusiat ding honghilh hi. Pawlpi mite muhna-ah hehna
kampau lo-in khat le khat lungduaitakin kizopna nei ding hong hilh phapha hi.
Tua bangin hehna hangin kampau-nate panin siatna tuamtuam in hong nungzuih hi.
“Na heh ciangin mawhna in hong nungzuih lo dingin kidawm in” ci-in hong hilh
hi. Tua bangin a deih huai lo thu pelh ding ahong hilhna-ah Paul in “Guta in gu
nawn kei hen” (Efe. 4:28), ci-in hong hilh hi. A deihhuai thu in guta mi in na
gu nawn lo-in a khut tawh nasem ding a, a kitangsam mite a huh thei dingin amah
mah in nasem hen,” ci-in hong hilh hi” (Efe. 4:28; 1Kor. 4:12, 1Thess. 4:11).
Hih bang thu in bang thu tungah kinga hiam cihleh, “tua bangin nasem hileh
midangte kitangsapnate a huh thei ding dinmun tung ding a hong deih hi” (Efe.
4:28). Paul in hih bangin thu a hilhna-ah guttate gamatna in khemna zuau-genna
tawh nuntakna ahihlam Ananias le Sapphia (Sawl. 5: 1-11) nunzia tawh kizopna
nei ahihlam hong hilh hi. Paul in Khrih sungah a upna in ama nunzia a khel
vangliatna a ngah hi. Bangzahin vanglian hiam cihleh guta khat nunzia khelin
tua panin midangte ading thupha a suak nunna-ah kikhel hi. Tua khit ciangin
Paul in hih bangin thupia hi: “Note kam panin thusia khat peuh mah na paikhia
sak kei ding uh hi” (Efe. 4:29), hih in siatna tawh kipawl kammal hi-in, tua
bang siatna in na tampi kisiatna a piangsak hi. A hoih thu-ah hong hilhna-ah a
hoih lo thu khat in ama thu-in dinkhawl thei hi lo- hi; tua bang siatnate thu
thumte tawh kilaih thei dingin hong hilh hi: tua thu thumte in (1) “nunna
kilamsak thei thute”; (2) “a hun a mun tawh kituakin kampau theihna” le (3) “A
za mite tungah hehpihna kampau-na” (Efe. 4:29). I kampau-nate in hih thu thumte
bangin kampau thei hi lehang, bangzahin deihhuai hiam?
WEDNESDAY
August
16
Thu-um
Nuntakna-ah Kha Siangtho
Khristiante
lakah a hoihlo kampau zang mite tung panin Paul in a lamet thute a pulaak hi;
Kha Siangtho tawh a kidim mite mukpau kampau zia dingte Efe. 4:30 in honghilh
hi. Paul in a lauhuai vauhilhnate le nuntakpih ding kamciamte a pulaak hi. I
mawhnate hangin pawl sungah khat le khat kilangneihna hong om hi; tua bangin a
neu no khat in siatna lianpi piangsak thei ahihna thu honghilh hi: tua bangin a
deih huailo kampaute in Kha Siangtho dahsak hi; Pasian hongpiak kampau theihna
in midangte tungah siatna tuamtuam hongtun thei hi (Efe. 4:25–27, 29, 31, 32).
Hih bangin Paul in a genna-ah Isa.63:10 siksanin honghilh hi. “Israel mite in
kampau-na tawh Kha Siangtho dahsak uh hi; tua hangin Topa Pasian in amaute
langkhat ah a pang hi; Topa mahmah in amaute a do hi.” Kamciamte a pulaak
kikna-ah “Amaute in Khrih a san uh a kipanin amaute kihotkhiat ni a hongtun
matengin Kha Siangtho in amaute a ciamteh hi, ci-in Paul in a pulaak hi (Efe.
1:13, 14; 4:30). Kha Siangtho in thu-um mite tawh kizopna-in tatsat theilo
hilo-in, ahi zongin nuntakna huu neihlai siah tua bangin kizopna kisam hi.
Thu-um mite in Kha Siangtho ompihna a nawlkhin uh ciangin, kampau-na tawh Kha
Siangtho a gensiat uh ciangin, Kha Siangtho in amaute nusia-pah hilo-in, Kha
Siangtho a dahsak uh ahi hi. Kha SIangtho in thu-um mite tawh a tawntungin a
ompih nuam hi. Khrih hongpai kik mateng Pasian in amaute a kepna, a cinna ngah
mite hi, ci-in a ciamteh hi. Paul in Kha Siangtho tawh kidim nunna thupi takin
ngaihsun hi. Kha Siangtho in nuam/dah theihna nei ahihna kimu thei hi. Paul in
a laikhaknate-ah hih thu mah a pulaak phapha hi (Rom. 8:16, 26, 27; 1Kor. 2:10,
13; 12:11; Gal. 5:17, 18). Pa Pasian thuthuuk kikupna khatpeuh a om ciangin i
kidop ding kisam mahmah hi. Kha Siangtho in Pa le Tapa tawh khat ahih bang
mahin kibatlohna nei Pasian mah hi. “Kha Siangtho in ngaihsutna, ei-in Ama
ngaihsutna bangin nasem hi. Kha Siangtho in dahthei hi; Kha Siangtho
gensiatnate in Amah dahsak hi. Tua in Kha Siangtho huzaap hilo-in Kha Siangtho
zia-le-tong ahih zawkna kimu thei hi. Tua ahihleh Kha Siangtho in nang le kei
bangin pumpi (person) hihna nei hiam? hilo hi. Mihingte’n i tel thei dingin
mihing pumpi tawh gentehnin i pulaakna bek hi-in, Kha Siangtho in pumpi nei hi,
ci-in i pulaak ciangin mihing bangin pumpi nei hilo ahihna thu i phawk ding
kisam hi. Hihin thuthuuk ahih bangmahin mihing ngaihsutna in a cin zo kei hi.”
Paul Petersen, God in 3 Persons—In the New Testament (Silver Spring, MD:
Biblical Research Institute, 2015), p. 20. Pasian Kha Siangtho in i sungah
hongteen ciangin i gamtat zia le tong hong huzaap hi; Pa Pasian tawh tua bangin
kinai takin i nuntak bei dongin i nuntak ciangin Kha Siangtho ciaptehna i ngah
thei hi. Hih bangin upna tawh i nuntak ding kisam hilo hiam?
THURSDAY
August 17
Lai-natna
(Heh Lohna)
Hotkhiatna
ni a pulaakna-ah Khrih Nihvei hong paikik ding siksanin thu[1]um mite in mukpau kampau
kidop ding hong hilh hi (Efe. 4:30); Tua hi-in Efesa 4:31, 32 sunga thute in
Khrih hong kumkikna thu bulphuhin kampau kidawm dingin hong hilh hi. Khrih
hongpai kik ding thu siksanin bangci bang lungsim puak gamtat zia le tong
hemkhia ding kisam hiam? Bangci bangin lungsim puak leh gamtat zia le tong nei
ding i hiam?
Efe.
4:31, 32.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Efesa
4:17–32 sungah a nunung bel Paul in thu-um mite tung pan a lametna thute a hong
hilh hi. Pelh ding thute a pulaakna-ah siatna nam 6 thute kipulaak hi (Efe.
4:31); a deihhuai thute in ahihleh lai-natna, hehpihna, mawhmai sakna cihte
(Efe. 4:32), le thu ngaihsut siamna cihte nuntakpih dingin hong hilh hi. Khrih
sungah Pasian i mawhnate a hong maisak bang mahin thu-um mite khat le khat
mawhna kimaisak ding kisam hi (Efe. 4:32). Pelh ding thu 6te kipatna le a
thukhupna-ah a huamin “Kigimneihna” “zuau khemna khempeuh” cih thu kimu thei
hi. Tuate kikaalah “Hehna, “Thangpaihna” le “pawl kikhenna” “Kigensiatna” cihte
kimu thei hi (Efe. 4:31). Kigensiatna pulaakna-ah Greek tawh kigelhna-ah Pasian
langpanin kampau-na a pulaak kammal hi. Tua hi-in Greek tawh kigelhna-ah Pasian
gensiatna ahih keileh mihing khat le khat kigensiatna “kilungsim neihna”
“hehna” “lungtomna” cihte in kampau tungtawnin hong kilang hi, cih i muthei hi.
Pual honghilh nop bel in Khristiante khat le khat kiho-na-ah tua bang siatnate
i pelh ding honghilh hi. Hehna a piangsak lungsim puakte in Khrstian galdo-nate
i hepkhiat ding kisam hi. Pawlpi mite in kipumkhatna sungah a khangto ding uh
hi (Efe. 4:1–16 tawh enkak in). Hih bang siatnate nusiat ding honghilh hi. A
hoihlo kampaute hepkhiat ding kisam hi. Khrih innkuan sungah a om mite khat le
khat kiho-na-ah a hoihlo kampau zanglo-in a hoih kampau-nate i zat zawk ding
kisam hi. Hehna tawh nungtalo-in, Khrih sungah i ngah nunna hangin hehpihna,
lainatna mawhmaisakna cihte tawh nuntakna in na khempeuh tungah a deihhuai bel
nunna zia-le-tong hi, cih i phawk ding kisam hi (Efe. 4:32). Pasian in i
mawhnate hong maisak ahih manin eiten zong midangte mawhna i maisak ding Paul
in honghilh phapha hi (Kol. 3:13; Matt. 6:12, 14, 15 tawh enkak in). Kampau in
vangliatna nei ahihna ngaihsun in. Koi bangin midangte phattuamna, tha piakna,
upna a khangsak thei dingin kampau ding i hiam?
FRIDAY
August
7
Ngaihsutbeh
Ding: Na kampaute na kisik loh dingin ngaihsun inla pau
pan hi. Hotkhiatna ni hong tun dong note hong ciamteh Pasian Kha Siangtho
dahsak kei un. Itna na neihleh a siangtho upna sungah midangte zong tunpih
nopna lungsim na nei ding hi. Kampau khat hangin midang khat kisiat nading
ahihleh bangmah pau kei zaw in. Na lawm/sanggam i gamtat luheek a subuai thei
kammal zang ke’n, hih ahoihlo kampau zangh kha kei in. Tua bangin a hoihlo
kampau-na in Satan nasepna hi. Na kampau-na-ah Pasian hongphal loh thute gen
kha kei in.” Ellen G. White, Advent Review and Sabbath Herald, June 5, 1888.
Koi bangin pawlpi in i nunzia hongkhel thei, hong puahpha thei hiam? Nang le
kei in zong pawlpi khantoh nading bang i sem thei hiam? Hih a nuai-a thute
ngaihsun in. 1. Kei le ka innkuante in Seventh-day Adventist Pawlpi le Pawl pua
mite tungah huzaap lianpi ka nei nuam hi. A hoih thute ngaihsun in upna a
kipsak thei, azuun thei zia le tong ka lunggulh hi (Efe. 4:29). 2. Khrih in
kipumkhat ding le itna nei dingin hongsam hi. Ka neih ka lamhte tawh midangte
in upna sungah a khangto a suah zawh nadingin, siatna sung a tung mite ka
lamsang nuam hi (Johan 13:34, 35; 17:20–23; Efe. 4:1–6; 1Thess. 5:9–11). 3. Mi
khatpeuh tawh kithu tuah lohna hong om ciangin amaute deihna ka zahtak nuam zaw
hi. Khrih tungah a ki-ap zaw dingin kahuh kapanpih nuam zaw hi. Ka ngaihsutnate
thudam takin ka pulaak ding hi (Efe. 4:31, 32). 4. Lungnuam takin ka nungta
ding hi. Kua mi huhin panpih zo ding ka hi hiam ci-in ka huh zawh ding mi khat
peuhpeuh ka muh nadingin ka zong ding hi. Khrih hong paikik ding lamenin ngakin
ka-om kawmin ka pawlpi mite hitaleh pawl pua mi khatpeuh tungah vantung
hehpihna thu ka gen ding hi (Efe. 4:29, 30; Gal. 6:2; Heb. 10:24, 25).
Kikupding
Dotnate:
1.
Mihingte a hong kitatkhiat nadingin
nasepna-ah Pa, Tapa le Kha Siangtho (Thum Gawm Pasian khat) thu Efesa sungah 11
vei a pulaak enkik in. Koi bangin Pa Pasian thu honghilh hiam? Efe. 1:3–14;
1:15–23; 2:11–18; 2:19–22; 3:1–13; 3:14–19; 4:4–6; 4:17–24; 4:25–32; 5:15–20;
6:10– 20 (Topa, Efe. 6:10, cih kammal in Khrih pulaak hipah hi).
2.
Koi bangin Paul in Khritian thu-um
mite kampau-zia ding honghilh hiam? (Efe. 4:25–32) “computer-tawh kizopna
manlang hun sungah koi bangin kizopna nei ding, ci-in honghilh hiam? Online
(Huih tungtawnin kizopna) ah kitot kiselna, kigensiatna cihte a tam mahmah na
sungah koibangin kalsuan thei ding i hiam?