LESSON
6 *July 29 – August 4
Hotkhiat
Lungdamna Thuthak
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung Simding: Efesa 3; Job 11:5–9; Ezek. 43:13–16; Amos 7:7, 8; Mang. 11:1, 2
Kamngah:
“Eite a dingin na a hong sepsak, eite’ ngetzah val, le i ngaihsut zawh loh zah
dongin a vangliatna tawh tampi tak a hong hihsak thei eite’ Pasian pen, pawlpi
mite khempeuh le Khrih Zeisu tawh a kipawl mi khempeuh in a khang khangin a
tawntungin phat ciat ta uh hen. Amen.” (Efesa 3:20, 21)
Efesa
3 thupatna-ah Paul in a pulaaksa thu guipi mah a pulaak masa hi; tua thu in:
“Lungdamna thu a kihilhna hangin Gentail mite in Jew mite tawh Pasian’ thupha
ngahkhawm thei a, amaute tawh pawlkhat suakin, Pasian in piak dingin a ciam
thute, Khrih hangin a ngahkhop theihna uh ahi hi” (Efe. 3:6). Tuhun bang mahin
Paul hunlai pawlpi in Gentile mi tampi kihel uh hi. Tua hi-in Paul in Kha SIangtho
humopna tawh a thuhilhna-ah Gentile mite tungah hotkhiatna lungdamna thu a hilh
hi. Paul in tua bangin hotkhiatna thu a hilhna hangin gimna tawlna tampi banah
Roman thongkhiatna a thuak hi, ci-in i thei hi. Hotkhiatna lungdamna thu-ah a
citak manin Paul in Jew mite le Gentile mite in sanggam u le nau ahihna thu a
pulaak thei hi. Vankhuanuai khempeuh a hotkhiatna sungah zong eite zong a
kihelkha ihihna thu i thei hi. Paul in pawlpi tungtawnin Pasian hehpihna a
pulaak thute i za thei hi; Pasian min a phatnate zong i theithei hi. Tua hi-in
a tomin pulaak ding hi lehang Paul in hotkhiatna lungdamna thu kizelh nadingin
a nuntakna pia-in nasem hi. *August 5, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal
lesson sim in.
SUNDAY
July
30
Paul:
Gentle Lak a Thongkia Sawltak
Simin
Efesa 3. A kipulaak thu guipi nih le thumte pulaak in. Paul in bang thu pulaak
belin nei hiam?
______________________________________________________________
Efesa
3 in a lunglut huai mahmah thu khat hi. Paul in hih bangin thupatna nei hi:
“Hih thu hangin keimah Paul, Khrih Zeisu sila in no Gentile mite tungah nasempa
ka hi hi” (Efe. 3:1). Tua bangin a gen khit ciangin Gentile mite tungah sawltak
ahihna thu tampi a pulaak hi (Efe. 3:2–13). A thugen a zomna-ah, thu ngaite
lungsim a lah nadingin “Hih thu hangin” cih kammal zangin (Efe. 3:14), amaute
ading a thungetna kimu thei hi (Aneu 14–21). Efesa 3:1 sungah Paul in amah le
amah “Khrih sila” ahihna a kipulaak hi. Tua bangin a pulaak ciangin Roman ukna
neite thuneihna nuai-a nasem bangin a kingaihsun hi. Tua sangin a thu thuk zaw
a pulaak thu in ama nuntakna-ah Pasian geelna kilangkhia ding le Pasian geelna
a tangtun nadingin nasem ahihlam a kipulaak hi. Amah pen Rome ukneite sila ahih
lohna a pulaak hi; hi zongin Zeisu Khrih sila ahihlam kipulaak zaw hi (Efe. 4:1
tawh enkak in). Paul pulaak gim thuakna (Efe. 3:13) in a nuntakna beikuan a a
thuak thongkiatna hi ding hi (Efe. 6:20), inn sung khata kikhumcip hi lo-in,
thong kia taktak ahihna kimu thei hi (Sawl. 28:16 tawh enkak in) Kum zalom khat
hunlai-a thong innte leh Rom nuai-a thonginnte in gina hetlo-in thongkiate
genthei mahmah uh hi. Roman Ukpite in thonginn puah zo lo uh hi. Thonginnten
siantho-na bangmah neilo hi. Dailen buk a kipan zingsang nitak kitangsapna-a
zat dingte a om lo hi phial hi. An le tui zong manmanin kipia lo hi. Thonginn
cihte in mi ginalote, thukhun palsatte kigawhna mun dingin kikoih ahih manin
Ukpite in thonginn puah ding peuhmah ngaihsutin nei lo uh hi. Thongkiate in
zong thukhenna ngakna bekin thonginn sungah kikoih hi bekin thukhenna a ngah
khit uh ciangin thonginn sungah kikoih nawn lo uh hi. Thongkiate in amau mawhna
tawh kizui-in thukhenna thuak uh hi. Sanggam u le naute in thongkiate
kitangsapna tuamtuam vapuak vahuh thei uh hi. Paul lunghimawhna bulpi in thu-um
miten tua bangin mat le hen a thuak uh ciangin a thuak lah khak ding patau hi.
Thongkia cih min limlim pen thu hoih hi lo hi; kuama deih loh dongtuahna khatin
kingaihsun hi. Thu-um miten hih bangin a dot khak ding Paul lunghimawh den hi:
“Sawltak le Pasian kamtai khat, Khrih a lamsang khat hi napi-in bang dingin
gimthuakin thongkiat thuak hi ding hiamm? Tua hi-in a thongkiat thuak pen
Pasian geelna hi, ci-in thu-um mite tungah a pulaak zaw hi. Paul in tua bangin
a gim thuakna pen “note adingin ka thuak hi” ci-in a theisak hi. Tua bangin
maizumna a thuakna thu bulpi in amaute minthan ngahna hong suak ding hi” (Efe.
3:13). Gentheih hamsatna lakah koi bangin Pasian tungah muanna nei thei veve
ding i hiam?
MONDAY
July 31
Hun
Sawtpi a Kikoih Thuthuk
Hotkhiatna
Lungdamna Thu Paul tungah kipia thuthuk in bang thu hi ding hiam?
Efe.
3:1–6
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Efesa
3:1–6 na sinna tungtawnin a nuai-a thute ciamteh in. Amasa-in Paul in Efesa
khua-a om inn a kikhawm thu-um mite tungah a laikhak hi (Efe. 3:1). Nihna-ah
Paul in Pasian hehpihna ngahin, tua-a ngah thu mah Gentile thu-um mite tungah
pia sawn ahihna kimu thei hi (Efe. 3:2). Hih hehpihna a zekna hangin, hehpihna
nasepna hangin, Paul in amaute tungah thuhilh ding sawlna ngah ahihlam zong a
pulaak hi; Gentite mite tungah hotkhiat lungdamna thu hilh dingin sawlna ngah
ahihna kimu thei hi (Efe. 3:7, 8). Thumna-ah Paul in tua thu thuk (Khrih kiang
pan thu thuk) ama tungah kilaakin tua thute a laikhak sungah gelh ahihna kimu
thei hi (Efe. 1:9, 10; 2:11–22; 3:3, 4). A laikhak a simcha mite in Gospel pen
Paul kiang pan hong kipai ahihlohna thu a theihtel ding uh a deih hi; ahi
zongin Pasian piak thu ahih zawkna a theih ding uh a deih zaw hi. 4na-ah tua
thu thuk in Paul tung beka kilang hi lo hi. Paul ma-in nasem Khrih sawltak le
kamsang misiangthote tungah zong a kilaak thu hi (Efe. 3:5). Hih munah kamsang cih
kammal in Thukhun Lui lai-a kamsangte hi lo zaw-in, Khristian pawlpi masate lak
a om Kha Siangtho silpiak a ngah mite a pulaak kammal hi. Tua thu thuk in hun
khatlai-in a kiselcip thu hi mah taleh tu-in mi khempeuh theih dingin a hong
kihilh thu a suakta hi. A tawpna-ah “tua thu thuk sungah Gentile miten nopna a
ngah uh hi; Khrih sunga hotkhiatna lungdamna thu tungtawnin thu-um mite (Khrih
pumpi) in Zeisu Khrih sungah a ngah khawm uh hi (Efe. 3:6). Paul in hotkhiatna
lungdamna lawpna tawh hilh kawikawi ahihna Jew le Gentile kigawm pawlpite a
laikhakna tungtawnin kimu thei hi. Amaute kipawlkhopna tungtawnin Pasian pawlpi
thak (mihing thak) hong piang ahi hi (Efe. 2:14–16). Amaute in a kigal neih
ngei hi mah taleh tu-in amaute in “gamh luah khawm” pumpi khat a suak khawm
(Khrih pumpi) hotkhiatna luah ding kamciam sungah a nungta khawm thei uh hi
(Efe. 3:6). Hotkhiatna thu tawh kituak lo bang thute na tuakkha ngei hiam? Tua
bang hamsatnate bangci bangin na zo thei hiam? 43
TUESDAY
August
1
Pawlpi:
Pasian Pilna Kilanghsak
Paul
in Pasian sepnate le Pasian thu bang pulaak hiam?
Efesa
3:7–13.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Paul
in Pasian hehpihna tungtawnin “Pasian nasem” (minister) khat ahih na thu a
pulaakkik hi (Efe. 3:7 le 3:1, 2 enkak in). Hih silpiak in hotkhiatna lungdamna
thu bang mahin mi khat ii gamtat hoihna tungah kinga hi lo hi. Pasian hong
hehpihna tung bekah kinga ahihna hong hilh hi. Paul mahmah in zong hih thu
tungah kinga ahihna hong hilh hi; “Pasian mi khempeuh lakah a neu pen” ci-in
amah le amah kipulaak hi” (Efe. 3:8). Paul laikhakte in amah le amah kitheitel
ahihna kimu thei hi. Amasa lamin Paul in amah le amah Pasian sawltak khatin a
kipulaak hi (Gal. 1:1). A nunglam ciangin amah le amah “sawltakte lakah a
neupen” ci-in a kipulaak hi (1Kor. 15:9). Efesa sungah amah le amah in “Pasian
mi khempeuh lakah aneu pen” ci-in a kipulaak hi (Efe. 3:8). A tawpna-ah amah le
mah “Mawhnei mite lakah mawhnei pen” ci-in a kipulaak hi (1Tim. 1:15). Hih
bangin Paul in a kipulaakna a hang in Ellen G. White pulaak thu tawh kibang hi
kha diing hi: “Zeisu tawh na kinai zawk semsem ciangin na mawhna na mu semsem
ding hi; tua hileh na muhna hong siang semsem ding a, na kicinlohnate na tel
muhpha tektek ding hi; na dinmun panin Khrih kicinna na bat zawh nading gamlapi
kisam na hihna na kiphawk thei ding hi.” Steps to Christ, p. 64. Tua hi-a Paul
in hih bangin pulaak hi: Efesa 3:10, “Tuhun laitakin vantung a uk van mite in
pawlpi’ hangin Pasian’ pilna a nam tuamtuamin a muhtheihna dingun na khempeuh a
bawl Pasian in a beisa hunah hih thu khempeuh a imcip hi.” A sang belna muna
ukna neite in kuate hi ding hiam? Koi bangin pawlpi in Pasian pilna ciangtan om
lo ahihna thu a pulaak hiam? Efesa 3:10 in Pasian vangliatna pulaak lo hi mah
taleh, khuamial ukna thu kicingtakin a hong hilhna Efesa 6:11, 12 sungah kimu
thei hi. Tua hi-in pawlpi i cih in Jew le Gentile kigawmkhopna panin hong piang
hi; hih sungah khat le khat kideidanna cihte a-om kei hi. Pawlpi in khuamial
ukna neite tunga vangliatna a pulaak hi. Mailam hunah a hong tung ding Pasian
geelkholhnate zong a pulaak ahi hi. Tua hun tak ciangin Khrih sungah vantung
leitung na khempeuh in pumkhat suak ding hi (Efe. 1:10). Leitung vantung na
khempeuh in kisia ding ahihna a kipulaakkhol suak hi. Pawlpi kipumkhatna in tua
bang siatnate hong tung takpi ding ahihna thu a pulaak hi. Efesa 3:10 pulaak
bangin na pawlpi kipuahpha ding hileh, bang thute kipuahphat ding na mu hiam?
Pawlpi mite khat le khat kizopna a kipan kilamthak ding bang bang na mu hiam?
WEDNESDAY
August
2
Khrih,
Na sungah Hong Teeng
Paul
thungetna le Efesa 1:16–19 enkak in. Thu-um mite adingin bang thu a ngetsak
hiam? Efesa 3:14–19. Hihthu nihte sungah a kibang bang thu kipulaak hiam? Efesa
3:14, 15 sunga kammalte a thupi kammalte kimu thei hi. Paul in vangtung leitung
na khempeuhte Pianna Pa Pasian mai-ah zahtakna tawh ka lukun hi, ci-in a pulaak
in bang khiatna nei hiam? Greek tawh kigelhna-ah “pater” tawh kigelh hi; a khiatna
in innkuan cihna hi. Efesa laikhak sungah Paul in Pasian geel hotkhiatna thu
kicing takin a pulaak hi; hih sungah a huam khak loh bang mah a om kei hi (Efe.
1:9, 10) a tawntung ading (Efe. 1:21) thu zong kihel hi. Tua banah Paul in a
genbehna-ah “Vantung leitunga om innkuan khempeuhte Pa ahihna a pulaak hi.
Innkuan khempeuh (patria) Pa “(patēr) cih kammal panin hongpai hi.
Hihin eite ading lungdam huai thu hi. Hih thu ngaihsun in: Na innkuan sungah
bangbang buai-na, kicinlohna tawh kidim hi phial taleh Pasian innkuan hi. Na
innkuan in Dawimangpa khut sung hilo-in Pasian kepna sungah a omlam phawk in.
Pasian in kicintakna neilo innkuante a it hi. Innkuante in Pasian min a pua uh
hi. Pasian neihsa innkuan ahihna ciaptehna a nei uh hi.” Efesa 3:16–19 sunga
thute in Pasian in thu-um mite tungah a kicing vantung thuphate a piak nadingin
Paul thungetna kimu thei hi. Amaute in Kha Siangtho ompihna ngah uh a, Pasian
in amaute tha a guan hi (Efe. 3:16); amaute in Khrih tawh pumkhat a suak uh hi;
Khrih in amaute sungah a teeng hi (Efe. 3:17), amaute sungah a nungta hi; hih
thu hangin amaute in thu upna-ah picinna a nei uh hi (Itna sungah a nungta uh
hi”(Efe. 3:17). Paul in Pasian min a phatna-ah thu-um mite ngah vantung
thuphate hangin tua bangin Pasian a phatna kimu thei hi. Tua bangin Pasian hong
itna a dung, a vai, a thukna, a sanna thu 4 bangin a pulaak kimu thei hi.
Pasian thuthuk “a zai[1]na, a liatna, a sanna, a
thukna” (Efe. 3:18) a pulaak hi. Paul in tua bangin a pulaakna-ah Pasian hong
itna in ciangtan neilo ahihna thu bek a hong hilhna hi[1]in,
tua kammalte hilhcianna bangmah neilo hi. Hih thu hangin Lai Siangtho thuthuk
kantelte lungbuai uh hi. Ciangtan omlo Pasian pilna (Job 11:5–9 tawh enkak in),
hih munah zong thu li bangin kipulaak hi), Pasian vangliatna (Efe. 3:16, 17
tawh enkak in), ahih keileh (Efesa 2:19–22 le Ezek. 43:13–16 tawh enkak in)
hihte-in a thukna, a sanna, a zai-na, a liatna a dung a vai pulaak hi. Amos
7:7, 8; Mang. 11:1, 2). Hih thute in Khrih hong itna in ciangtan nei lo itna
ahihna hong hilh nopna-in kizang kammalte hi, ci-in i thei hi” (Efe. 3:19);
Pasian hong itna in kuama tel zawh ding hilo itna hi, ci-in a dung, a vai, a
sanna, a zai-na ci-in honghilh hi (Efe. 3:18) hih tawh kizomin “Khrih hong itna
theihtel nadingin” (Efe. 3:19 le Rom. 8:35–39 enkak in). Hih bang kammalte in
Pasian hong itna a pulaak kammalte hi-in bang zahin lungdam huai thu hilo hiam?
THURSDAY
August
3
Pawl
Sung le Zeisu Khrih sunga Minthanna
Paul
in a thungtet khupna-ah Pasian phatna a tomin a pulaak thu i mu thei hi. Bang
thu hangin Paul in Pasian phat ahi hiam?
Efe.
3:20, 21
______________________________________________________________
Paul
in thu-um mite adingin thungen tawntung hi (Efe. 3:14–19). Tu-in Paul in
vanglian takin le kician takin a thungetna kimu thei hi. Tua bangin Pasian a
phatna-ah dotna nih kimu thei hi: 1. A pulaak thu in pawlpi tawh kituak lo thu
hi lo hiam? Khrih tawh kikimin koih hi lo hiam? “Pawlpi le Zeisu tungah
minthanna om ta hen,” (Efe. 3:21) Paul in Pawlpi thu bek mah ngaihsun ahihna
kimu thei hi. Pawlpi honpa in Honpa Khrih mah hi (Efe. 3:17). Pasian min a
phatna-ah Paul in Zeisu Khrih tungtawnin pawlpi tungah hotkhaitna hong tung
ahih manin tua bangin Pasian min a phat hi. 2. Khang tawntungin, a khang a
khan” cih kammal in bang pulaak hiam? (Efe. 3:21) Hih kammal in a bei ngei lo
hun a pulaak hi; leitungah hong tung paikik ding Khrihh le Pawlpi a pulaak
kammal hi. Efesa laikhak in mailam hunah a hong tung ding thute lametna pulaak
hi. Gentehna-in Efesa 4:30 in “a hong tung ding eIte a hong kihotkhiat ni”
pulaak hi. Tham lo-in thu-um mite in Khrih vangliatna ciangtan nei lo sungah a
tawntungin a nungta ding uh hi. A khang a khangin ukzawhna tawh a nungta ding
uh hi (Efe. 1:21). Paul in Pasian min phatna ngaihsun lehang, a bei ngeilo Khrih
vangliatna hanga lungdam kipahna kimu thei hi. Thu-um mi khempeuh aitangin Paul
in Topa min a phatna hi, ci-in kimu thei hi. Paul thunget a nihvei-na ngaihsun
in (Efe. 3:14–21; le Efe. 1:15–23 enkak in); Pasian in vankhuanuai khempeuh a
kepna-ah Paul in a nasepna-ah lungmuanna le mazang takin a kalsuan thei hi
(Efe. 3:14, 15), Kha Siangtho tawh kidim dingin a kigingkhol khin hi (Efe.
3:16), Khrih tawh nasem khawm mi a suak thei hi (Efe. 3:17), a kiteh thei lo
Khrih hong itna a ngah khin hi (Efe. 3:18, 19). Hih bangin a nuntak theihna in
Pasian vangliatna tawh kidim ahih manin tua bangin a nungta thei ahi hi (Efe.
3:19) tua bangin a nuntakpih thuman thutak thute hangin Pasian min phatna le
pahtawi-na a nei thei ahi hi; misiangthote tunga hong tung Pasian vangliatna in
ciangtan nei lo-in a hong pia hi (Efe. 3:20, 21). Lunghimawhna, buai-na,
hamsatna khat peuhpeuh i tuahkhak ciangin i pulaaksa Paul thungetna i phawk
ding kisam hi. Thongkia-in om sawltak pa in Pasian geelkholhsakna le Ama
hehpihna amu a thei hi. EIte in zong zia-etna, gimna i nawk khak ciangin tua
thute i phawk ding a hong deih hi. Tua bangin a nungta ihihleh Pasian geelna
hotkhiatna sungah nungta ihihna le Ama vangliatna in eite sungah nasem hi,
ci-in itheitel ding hi (Efe. 1:9, 10). Pasian thupha bang thuphate na ngah
hiam? Tua thuphate hangin Pasian min phatna nei in.
FRIDAY
August
4
Ngaihsutbeh
Ding: Ellen G. White, “Modern Revivals,” in The Great
Controversy, pp. 461–478. “Koi bangin “kha lam picin theih lohna thu Efe.
3:14–19 in pulaak hiam? A pulaakna-ah thuman theihtelna nei ihihlam kiphawk
theihna in i hamphatna khat hong suak hi lo hiam? Koi bangin Pa Pasian in hong
mu diam? Amah in thu upna le hehpihna sungah a khangto thei dingin hong koih hi
khin mah taleng, hong piak thuphate le hong piak thute awlmawh lo-in i mawk
omna tungah bang hong ci khen ing hiam? Sawltak Paul in eite lungkiat nading,
lamet bei nadingin hih bnagin hong hilh hi lo hi. Tua bangin a hong hilhna a
hang in Pasian hong geelsak dinmun i tun zawh nading hi zaw hi; tham lo-in
Pasian Gam luah dingte ihih theih nadingin tua bangin hogn hilh hizaw hi. Thu
zuihna ah khangcng zo lo-in hi lehang, bangci bangin Pasian tawh nasem khawm
thei ding ihi hiam? Khristian hamphatna i ngah hi. Pasian sunga om thu thukte
theihtelna i ngah hi. Topa hong deihsakna mun i tung thei hi. “Lai Siangtho
hong hilh thute a um takpi mah i hiam? Pasian theihtelna i nei takpi mah hiam?
Pasian kam pan hong pai thute a um takpi mah i hiam? Kamsangte, sawltakte hong
hilhnate a um takpi mah i hiam? Thuman khempeuh, thupha khempeuh, kicinna,
hauhna khempeuhte phungpi Zeisu hong hilh thute a um takpi mah i hiam? Pasian
le Pasian Tapa a um takpi na hiam?” Ellen G. White, The Advent Review and
Sabbath Herald, October 1, 1889.
Kikupding
Dotnate:
1.
Paul pulaak Pasian min phatna Efe.
3:20, 21 le Thukhun Thak sunga Rom 11:33–36; 16:25–27; Fili. 4:20; 2Pet. 3:18b;
Jude 24, 25 cihte enkak in. Hih thute in bang thu pulaak ciat uh hiam? Koi
bangin Pasian min phatna le biakpiakna nei dingin hong hilh hiam?
2.
Paul zat Greek laimal “plēroma” a hun a cin ciangin
cih thu le (Efe. 1:10, 23; 3:19; 4:13). sung a thute enkak in. Bang hangin hih
thu in Paul adingin thupi mahmah hi ding hiam?
3.
Pasian sep khempeuhte hangin Ama
minphatna Efesa 3 sungah kipulaak hi. Hih thu in bang hangin thupi hiam? Bang
hang hiam?
4.
Paul in Efesa laikhak a lang phial
thukhupna (Efe. 1:3–21) sungah thungetna le Pasian min phatna kimu thei hi.
Paul in Pasian vangliatna, tu-in thu-um mite sungah Khrih le Kha Siangtho
tungtawnin hong kilang hi (Efe. 3:16–21). Koi bangin a tunga Ellen G. White
gelh bangin i nungta thei ding hiam?