LESSON
5 *July 22 – 28
Mihingte
ahong Kitatkhiatna: Singlamteh le Pawlpi
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung
Simding: Efe. 2:11–22; Rom. 3:31; 7:12; Isa. 52:7; 57:19;
John 14:27; 1 Kor. 3:9–17
Kamngah:
“Ahi zongin a gamlapi-ah a om ngei hinapi-in tu-in Khrih Zeisu tawh na kipawlna
hangun ama sihna in Pasian kiang hong tun’pih hi. Khrih mahmah in Gentail mite
leh Jew mite pawlkhatin hong bawl ahih manin eite tungah nopsakna a hong piapa
ahi hi. Hih minam nihte khenin gal a piangsak dalna pen Khrih in ama pumpi tawh
a satkham hi.” (Efesa 2:13, 14).
Nang
in Gentile aih keileh Greek mi nahi hi, Judahte’ Pasian thu theih nadinga sin
ding hi. Na biak pasian tuamtuamte nusiat khit ciangin a nungta Pasian khat na
bia hi. Jerusalem biakbuk huang sung na kimkot kawikawi-a, Pasian minphatna,
biakpiakna nei mite aw-ging tuamtuam na za hi; nang mahmah in zong Pasian
phatna na nei hi. Tualeh thakhat thu-in pi 4 bangin a sang kidalna suangtumpi
khat na tuak hi. Tua suangpi tungah Latin le Greek lai tawh hih bangin lai
kikhuatin kigelh hi: “Khualmi peumah hih suangtumpi kengin pailo ding hi. A pai
veve kimuh leh sihna thuak ding a, tua sihna pen ama khialhna hiding hi.”
Tualai kigelh nasim khit ciangin na lungsim ah “kei pen khualmi, gamdangmi,
nawlkhin thuak mi hitangh! cih ngaihsutna honglut hi. Efesa 2:11–22 sungah Paul
in Khrih puak singlamteh in kikhenna, kideidanna khempeuh beisak ahihna a
pulaak hi. Mihing le Pasian kigal neihna beisiangin Pasian tawh kizopna hong
bawl hi. Tua bek tham lo-in mihingte khat le khat kizopna hong bawl hi. Jew le
Gentile kilang neihna khempeuh a hemkhia hi; “pawl thak khat hong suaksak hi
(Efe. 2:15). Kipumkhatin amaute in Kha Siangtho tungtawnin Pasian hong teenna
biakbuk thak khat a suak uh hi” (Efe. 2:22). Tuhun eite adingin hih thu in bang
khiatna nei ding hiam? *July 29, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson
sim in.
SUNDAY
July 23
Khrih
sungah Hong Kinai-sak
Simin
Efesa 2:1–3 sung a thu le Paul gensa thute ngaihsun kak in. Paul in a beisa-in
Gentilete tungah bang thu pulaak hiam? (Efesa 2:11, 12). Paul in a beisa thu
tu-in bang thu siksanin pulaakkik ahi hiam?
_________________________________________________________
Gentilete
in tu-in Khrih sungah thu-um mi thak hong suak thei uh hi; Topa pumpi (pawlpi)
sungah hong lut uh hi. Hun khatlai-in Israelte tawh kikhenin om uh hi; Pasian
piak hotkhiatna tawh kigamla uh hi. Paul in hih thute phawk dingin thupi hi
ci-in a pulaak hi (Efe. 2:11). Tua hi-in amaute in “Khrih, Sathau nilhngah
Mipa, Israel mite Messiah tawh lo-in a nungta mite hi ngei uh hi.” Amaute in
Israel mite tawh kipawlna a nei kei uh hi; Israel mite nopsakna a thei kha ngei
kei uh hi.” Amaute in khualmi hi ngei uh hi; kamciam tawh kigamla uh hi. A
khang a khangin Pasian hong piak hotkhiatna kamciam a theikha ngei kei uh hi.
Tua bangin Israelte le hotkhiatna tawh kigamla-in lametna nei lo minam, Pasian
tawhlo-in a nungta minam” “Pasian a theikha lo minam hihna panin Pasian mite sungah
lutna a ngah thei uh hi (Efe. 2:12). A beisa huna bangin Gentile mite in Jewte
tawh kipawlna a nei ngei kei uh hi. Amau le amau zong langneihna tawh kidim uh
hi. Paul in tua bang nunzia a pulaakna-ah tua bang kilangneihnate a deihhuai
lohna a pulaak hi. Jewte in Gentile mite “vun at lo minam” ci-in zahpihbawl uh
hi. Gentilete in ahih leh Jew mite “vun-at minamte” ci-in a zahtak tuan kei uh
hi (Efe. 2:11). Efesa 2:13 in thudang khat a pulaak hi. Paul in “Tu-in Khrih
sungah na om uh hi. Nidangin Khrih tawh kigamla, Khrih a theilo minam na hih
hangun tu-in Khrih mi na hita uh hi,” ci hi; Khrih sisan in sawpsiangsa minam
nahi uh hi. Paul in Isaiah 57: 19 siksanin Gentile mite in Thuciam tawh kigamla
mite hi, ci-in a pulaak hi. “A gamla, a nai-a om mi khempeuh tungah kilemna
nopsakna ka pia ding hi, Topa in a ci hi. “Keimah in amaute ka damsak ding hi
(Efe. 2:17, 18 tawh simkaak in). Singlamteh tungtawnin le Khrih sungah Gentile
thu-um mite in Pasian tawh pumkhat hihna nei-in lametna nei mi a suak thei uh hi.
Amaute in Jew mite tawh sanggam u le nau bangin a nungta uh hi. HIh in a lian
mahmah lungdamna thu hi: Khrih singlamteh in Jew le Gentile kideidanna khempeuh
a hemkhia hi; kilangneihna khempeuh abeisak hi. Hih lungdamna thu ngaihsun
dingin hong sam a, Singlamteh vangliatna in pawl sung kideidanna, khat le khat
kilangneihnate beisakin, hihte tungah zawhna hong ngahsak hi. Bang dinmun sung
panin Zeisu in hong honkhia hiam? Bang hangin hih thu i phawk ding kisam hiam?
Hotkhiatna ngahkha lo mi hi lecin bang dinmunah a om na hikha diam?
MONDAY
July
24
Kilemkikna:
Sianglamteh pan Pasian’ hong Piakkhong
“Khrih
mahmah in Gentail mite leh Jew mite pawlkhatin hong bawl ahih manin eite tungah
nopsakna a hong piapa ahi hi. Hih minam nihte khenin gal a piangsak dalna pen
Khrih in ama pumpi tawh a satkham hi . . . hong kilemsak hi . . . Singlamteh
tungah a sihna tawh Khrih in kilangneihna beisak a, tua singlamteh hangin minam
nihte pawlkhat suahin Pasian kiang a tun’pih hi” (Efe. 2:14–16). Koibangin Paul
in Efesa laikhak sungah singlamteh le Khrih nasepna hangin i ngah thute pulaak
hiam? Bangci bangin Paul pulaak Singlamteh thu le nunzia hong khel Singlamteh
thu a tomin pulaakkik thei ding na hiam? (Efe. 1:7, 8; 4:32; 2:13, 14; 2:16;
5:2, 25)
______________________________________________________________
Tukaal
thusinna bulphuhin Efesa 2:11–22, thu-um mite adingin singlamteh in thu lianpi
thu hong hilh hi. (1) Gentile mite in Pasian kiang pan gamla-in nungta uh hi
mah taleh amaute in Khrih tawh kinai dingin a kileisa mite ahi uh hi (Efe.
2:13); amaute in Pasian tanu tapate ahi uh hi (Efe. 2:19); (2) kilang neihna
(Greek tawh kigelhna-ah “echthran” a khiatna in “galte,” “echthros” tawh kinai
mahmah hi; a khiatna in “galte” cihna hi) Jew le Gentile kikaal kilangneihna abei
hi (Efe. 2:16). Khrih singlamteh in tua bangin kikhentuam nate khempeuh a
beisak hi (Efe. 2:17); (3) Kilangneihna munah kilemna hong om hi. Singlamteh
tungtawnin mihingte khat le khat kilemna bek tham lo-in Pasian tawh kilemkikna
i ngah thei hi (Efe. 2:16; Kol. 1:19–22 en in). Kilemkikna in koi bang hi ding
hiam? Bang tawh kibang ding hiam? Kilemna a deih lo kua om ing hiam? Tanu khat
in a nu kiang pan a paikhia-in kum khat khit ciangin a nu tawh kilemkik thei uh
hi. Thukham palsatna hangin hehpihna le mawhmai-sakna tawh kigamla nunzia
ngaihsun in. Kilangneihna, kikhenna a piangsak thute hemkhia hi lehang
kilemkikna hong ompah thei hi lo hiam? Kilemna i cih in i theih ngei loh
kammal, i zak ngei loh kammal hilo hi. Kilemna i cih in a kikhen, kizopna om lo
khat peuh kizopkikna, a kitat kizopna puahkikin lungdamna hi. Singlamteh tunga
Khrih in a nuntakna hong piakna hangin mihingte khat le khat kizopna i neih
theih bek tham lo-in Pasian tawh a hong kilemsak kik hi. Mimal kilemna bek tham
lo-in midangte zong a hong kilemsak hi. Kilemna hong om ciangin kideidanna
khempeuh, kilang neihna khempeuh a hemkhia mengmeng hi; mimal khat le khat
kilemna bek tham lo-in pawlpi khat le khat hong kipumkhatsak hi. Amah in i
nunna le pawlpi susia thein a khempeuh kisia dingin a ngaihsun hi; kitot
kiselnate a beisak hi. Khat le khat kilemkikna, kitheihtelna a hong guan hi.
Bang
thu bulpite, thuman thutakte siksanin kilemna, kipumkhatna hong piangsak hiam?
Koi bangin midangte tawh na lem thei hiam?
TUESDAY
July 25
Kideidante
Susia
Khrih
in bangci bang thukham le gamtatnate pulaak hi, ci-in Paul in gen hiam? Bang
hangin tua bangin Khrih in pulaak hiam?
(Efesa
2:14, 15)
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Paul
in Herod Biakbuk a kidei-nate tawh kisai-in a pulaak thu in tua kidei[1]na khengin puapial mi a om
leh sihna thuak ding uh hi, ci-in kipulaak hi.Paul in hih bangin Jew le Gentile
kidei-na hemkhia-in Pasian biakpiakkhopna a ngaihsun hi (Efe. 2:18). Singlamteh
bek in tua bang kidei-na hemkhia khin hi ci-in Paul in hong hilh hi. A taktakin
Jew le Gentile in sa-khat, pumkhat hi, ci-in i thei hi. Mi kimkhat in Efesa
2:14, 15 gen bangin Singlamteh in Thukham a kipan Sabbath beisak hi, ci-in
pulaak uh hi. Ahi zongin Efesa sungah Paul in Thukham in kiplai ahihna thu,
Nungzui suahna-ah a kisam thu guipi khat ahihna hong hilh hi. Paul in Thukham
5na (Efe. 6:2, 3) le a dangte 7na (Efe. 5:3–14, 21–33); 8na (Efe. 4:28); 9na
(Efe. 4:25); 10na (Efe. 5:5) a pulaakna thu i mu thei hi. Paul in Rome 3:31;
7:12 sunga a gen thukham thu tawh kihual hi. Paul in thukham zatkhialhna a
pulaak hi; Amah in Thukham pahtawi-in kip tawntung ahihna zong a pulaak hi. Tua
hi-in, Efe. 2:14,15 siksanin Thukham bei hi, cihthu in theihkhialhna hizaw hi;
bang hang hiam cihleh Paul in Thukham kiplai ahihna honghilh hi. Thukham in Jew
le Gentile kikaal kikhenna a piangsak leh, a diakdiakin biakpiakna-ah Gentile
mite tuamkoihna cihte Paul ngaihsutna-ah omlo hi. Tua bang ngaihsutnate in
Thukham telkhialhna hang hizaw hi; Thukham deihna, ngimna theihloh man hizaw
hi. Efesa 2:14, 15 ah a pulaak Thukham in biakpiakna tawh kipawl thukham (Jew
le Gentile kikhenna) ahih keileh Thukhun Lui buppi hikha ding hi. Paul pulaak a
telhamsa “biakpiakna ngei-nate a pulaak thukhamte” hiding hi. Thukham le
biakpiakna ngei-na thukhamte theih khialhna hangin Jew le Gentile kikhennate
hong piang hi. Seventh-day Adventists sung ahi-a, Christian sungah hi taleh
bang thu i zawh ding honghilh hiam? Bang hangin Khrih i itna in tua bang
buai-na, kikhennate hong zawhpih thei hiam?
WEDNESDAY
July
26
Zeisu,
Kilemna Thuhilhpa
Koi
bangin Paul in Khrih nasepna a tomkimin pulaak hiam? Efesa 2:17, 18 ______________________________________________________________
______________________________________________________________
Efesa
sunga daihna, kilemna i cih in i Pa Pasian le Zeisu Khrih kiang panin hong pai
thupha tawh kipanin thupha mah tawh khawl hi (Efe. 1:2 le 6:23 enkak in).
Tua-ma Efesa 2:11–22 sungah Paul in Khrih in kilemna leitung mite daihna hi,
ci-in pulaa hi: “Bang hang hiam cihleh Amah in eite nopsakna (kilemna) hi” hih
nopsakna in Singlamteh tung pan hong pai hi (Efe. 2:14– 16). Khrih in Jew le Gentile
kikal kikhenna susia bek tham lo-in, Amah in mi thak (pawlpi) a hong bawl hi
(Efe. 2:14, 15) Hih pawlpi sungah kilemna nopsakna a om hi (Efe. 2:15–17). Hih
nopsakna sungah buai-na a om lo hi lo-in, ahi zongin Pasian tawh kizopna hi
taleh midangte tawh kizopna-ah bucing nopsakna a om hi (Rom 5:1). Koi bangin
Paul in thu-um mite in Zeisu kiang pan lungnopna sungah nungta thei hi, ci-in
hong hilh hiam? Efe. 4:3; 6:14, 15 le Rom 10:14, 15 le Efe. 2:17– 19, Isaiah
52:7; 57:19 cihte enkak in.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Gospel
Bute sungah Zeisu in lungnopna, daihna thugen pa ahihna kimu thei hi. A nungte
tawh kikhen ding hun hong tungta, tua munah a thu hilh lian bel in “Ka
lungnopna note kong nusiat ding hi; keima lungnopna note kong pia hi” ci-in
pulaak hi (Johan 14:27). A thukhupna-ah “Keimah tawh na hong kipawlna uh hangin
lungnopna na neihtheihna dingun hih thu a hong gen kahi hi. Leitung gimna na
thuak ding uh hi. Ahi zongin keimah in leitung nate zo khinta ka hih manin
lungnuamin om un,” a ci hi (Johan 16:33). Sihna pan a thawhkik khit ciangin
Zeisu in a Nungzuite tungah kilaakin “Nopna om ta hen” i-in amaute ahopih hi
(John 20:19, 21, 26). Efesa 2:17, 18 sungah Paul in Khrih in lungnopna thu hilh
ahihna kiciantakin a pulaak hi. Tua lungnopna in hih leitung hong piak theih
lungnopna hi peuh mah lo hi. Leitungah thuhilhin hong nuntaklai-in Zeisu in
“Lungnopna thu” a gamla a nai-ah a hilh kawikawi hi (Gentile thu-um mite hong
kikhel uh ciangin, Jewish thu-um mite tungah zong hih thu a kihilh hi). Efe.
2:11–13 tawh en kak in. Hih thu hilhna sang thei ahih manun thu -um mi khempeuh
in thupha namcin kicing takin a ngah thei uh hi. Koi bangin thu hilhsiate in buai-na,
lunggimna tawh kilangdo thute pulaak thei uh hiam? Tu-in tua lungnopna sungah
na nungta thei hiam?
THURSDAY
July
27
Biakinn,
A Siangtho Biakpiakna
Paul
in Efesa 2:11–22 sungah limciinna tuamtuamte a hong hilh thu in Jewte le
Gentilete kipum ding thu hi lo hiam?
______________________________________________________________
Efesa
2 sunga gen thute pulaakkikin aneu 1–10 sung in Zeisu tawh pumkhat suahna thu
kimu thei hi; aneu 11–22 sunga thute in pawl sunga thu uppih mite tawh kipum
khatna thu hong hilh hi. Zeisu hong sihna hangin n mawhnei mi in Pasian kizopna
a nei thei hi (Efe. 2:1–10); bek tham lo-in Pasian tawh kizopna zong hong nei
theisak hi (Efe. 2:11–22). Singlamteh tungtawnin Zeisu in Gentile le Jew mite
kideidanna khempeuh a beisak hi; tua bangin khat le khat kideidanna a hang in
thukham a zat khialhna hang hi, ci-in kimu thei hi (Efe. 2:11–18). Zeisu in
Jewte le Gentiltete kizopna ding lampi thak khat a bawlsak hi. Tua a lamdang
innpi in biakinn thak hi-in, thu-um mite tawh a kilam inn ahi hi. Hun
khatlai-in Gentile mite mun tuam khatah biakpiakna nei uh hi mah taleh, tu-in
hih biakinn thak sungah tua bang Jew le Gentilete kikhenna a om nawn kei hi.
Thu-um mi thak khempeuh in biakinn thakin kiciamteh hi. Eite khempeuh in zong
Pasian biakinn thak sungah a kihel ihi hi; “A Siangtho Topa Biakbuk” ci-in
(Efe. 2:19–22) pulaak hi. Hih biakinn thak sungah i kihel khak manin mi hampha
ihi hi. Zeisu tawh pum khat suakin ama sung mi khempeuh in sanggam u le nau
vive i suak hi. Koibangin Paul in pawlpi a pulaakna-ah limciin’na tuamtuam tawh
hong hilh hiam? (Efesa 2:19–22 le 1Kor. 3:9–17; 2Kor. 6:14–7:1; 1Pet. 2:4–8
tawh enkak in).
______________________________________________________________
Paul
in pawlpi limciinna a pulaakna-ah pawl sungah Gentile mite zong pawlpi mi
khatin a om theihna thu hong hilh hi. Hun khan khat lai-in tua bangin Jewte
tawh biakpiakna nei ding kiphallo hi; biakbukah zong Gentile mite om nading le
Jew mite biakpiak nading mun ci-in kituam koih hi (Efe. 2:18) Amau mahmah in
Pasian Kha Siangtho teenna biakbuk ahihna thu zong hong hilh hi (Efe. 2:22).
Thukhun Thak gelhte in pawlpi siangtho-na, pawlpi a khantohzia, le pawlpi mite
kipumkhatna i tel nadingin limciinna, gentehna tuamtuam tawh ah hong hilh hi.
Hih limciinna in nuntakna nei khat tungtawnin hong hilh hi (Efe. 2:21) hih
munah biakbuk in singkung bangin a khangtoto hi, ci-in hong hilh hi; biakbuk
kilamzia thu limtakin hong hilhna i mu thei hi (Efe. 2:22). “Note in
kipumkhatin na lam khawm uh hi”). Biakbuk in van le neihte bang hi lo-in “A
nungta Pasian teenna inn ahihna hong hilh hi” (2Kor. 6:16). 39
FRIDAY
July
28
Ngaihsutbeh
Ding: A nuai-a thute limtakin ngaihsun inla na lawmte
tawh kikupna nei in. Paul in Efesa 2:11–22 sunga a gelh thute in mihing
khempeuh khat le khat kizopna a kikhelsak Singlamteh thu ahong hilh hi. Tua
bangin a genna-ah sungah Jew mite le Gentiltete kizopzia a kipulaak hi. Amaute
in pawlpi khat sungah pum khat a suak uh hi. A hihna khempeuh uhah kilawmtatna,
nei-in annek tui dawn a kipan Pasian innkuan khat ahihna uh kipulaak hi (Efe.
2:19). Tua ahih manin Paul laikhak a thu pai-zia ngaihsun lehang, Paul gen nop
thu in taizai mahmah hi, cih thu kimu thei hi. A thu paipi in Pasian
geelkholhna bangmahin mi khempeuh, na khempeuh in Khrih sungah kipumkhatna a pulaak
hi (Efe. 1:9, 10); a thukhupna-ah “Vantung le leitunga innkuan khempeuh in
kipumkhat hi” (Efe. 3:15). A thupi bel in pawlpi sunga om thu-um mite
kipumkhatna hi. Hih thu mah genbelin Efesa 2:11–22 sungah kimu thei hi. Tua bek
tham lo-in Pasian geelna om bangin Paul in ama mungtup thu Efesa 3:10 sungah a
pulaak hi: “Tuhun laitakin vantung a uk van mite in pawlpi’ hangin Pasian’
pilna a nam tuamtuamin a muhtheih nadingun na khempeuh a bawl Pasian in a beisa
hunah hih thu khempeuh a imcip hi.” Khrih in singlamteh tungtawnin na khempeuh
Ama sungah kipumkhatna a ngah thei hi. Thu-um mite kipumkhatna in leitung hun
bei ciangin na khempeuh in Khrih sungah kipum khat ding ahihna apulaak khol uh
hi. Na khempeuh in Khrih sungah khat suak ding ahihna thu thu-um mite in Khrih
tawh a kizopna tungtawnin a pulaak kholkhol uh ahi hi. Tua hi-in Efesa 2:11–22
gen bangin na k hempeuh in Khrih sungah khat suak ding ahihna i mu thei hi.
Tuhun thu-um mite kipum khat ding, minam khat le minam khat in i siksan ding
Lai Siangtho thu hi, ci-in i thei hi.
Kikupding
Dotnate:
1.
Minam tuamtuamte kizopzia ding Efesa
2:11–22 bang thu guipi hong hilh hiam? Koi bangin hih in Khrih bulphun a
kizopna kitangsam ahihna hong hilhh hiam?
2.
Minam khempeuhte adingin Pasian in a
geelkholhna Efe. 1:9, 10; 2:11– 22 in hong hilh hi. Koi bangin pawlpi in pawl
sung buai-na tuamtuamte, kibat lohnate zo dingin honghilh hiam?
3.
Minam khat le minam khat kizopna a
buai-sak bang thute na pawl sungah a om hiam? Bangci bangin na pawlpi in
singlamteh tung panin Khrih sungah mi khempeuh kikhatna a nei thei hiam? Koi
bangin hih kipumkhatna-ah bang na hih thei hiam?