LESSON
3 *July 8 – 14
Pahtawi
Ngahna Zeisu Vaangliatna
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung Simding: Efe. 1:15–23; 3:14–21; 1 Thess. 5:16–18; Thkna. 9:29; 1Kor. 15:20–22; Late 110:1.
Kamngah:
“Thu um ahi eite sungah na a hong sem vangliatna bangzah takin lian ahi hiam,
cih na muhtheih nadingun note’ lungsim mit hong vaksak nadingin thu ka na ngen
hi. Eite sungah na a hong sem vangliatna pen sihna panin Khrih hingsakin,
vantung gamah zong, ama taklamah a tutsak nadingin a zat vangliatna mah ahi
hi.” (Efesa 1:19, 20)
Mihingte
in a tawntungin vangliatna lunggulh tawntung hi. Gentehna[1]in mawtaw bawl Devel
Motorte angtanpih mahmah hi; tua a mawtawte khat Devel Sixteen in 16-cylinder
16, 12.3- litre engine hi-in a hatna 5,000 sakolhatna nei hi. Ahih keileh
Peterbilt mawtaw hoih nono Pratt & Whitney in J34–48 jet engine kituah hi.
A hatna pen 36,000 horsepower (Sakol hatna) nei-in second 6.5 sungin tai lang
phial dektak bang tung zo hi. Manmanin a pai ciangin nai khatin tai 376 val
bang tung zo hi; huih lukhu zong nih bang tawh kituah hi. Tua tawh a kibang lo
thu in Paul in Efesa pawlpi tungah a laikhakna-ah amaute adingin a thungetna
kipulaak hi. Zia-etna tuamtuam thuakin, pasian tuamtuam bia uh a, Kha Siangtho
tungtawnin Pasian vangliatna tawh nungta ding uh a, Khrih sungah hauhna
khempeuh tawh a nungta thei uh hi. Hih Pasian vangliatna in sakol hatna le
mitphial cihte tawh tehpih theih hi lo hi. Vankhuanuai a kikhelsak zo
vangliatna thu 4te le hotkhiatna thu kimu thei hi: (1) Zeisu thawhkikna, (2)
Pasian in Khrih a pahtawi-na, (3) Na khempeuhte in Khrih ukna nuai-ah a omna,
(4) Khrih in Pawlpi tutang dingin a koih hi (Efe. 1:19–23). Hih thu li te
ngaihsun lehang thu-um mite in i tel theih ding, i nuntakpih theih ding eite
aitangin nasem Pasian vangliatna kimu thei hi. *July 15, Sabbath a ding
kiginkholhna in tukaal lesson sim in.
SUNDAY
July 9
Thungetna
le Lungdam Kohna
Efesa
pawlpite in Zeisu tawh kinai zaw-in upna tawh kalsuan uh hi, ci-in a
lungdamhuai thute le amaute khat le khat ki-itna nei uh hi. Hih a lungdamhuai
thu Tychicus in zong a pulaak hi (Efe. 6:21, 22), Paul in amaute ading thungen
ahihna a pulaak hi. Paul thungetna nihte Efesa 1:15–23 le Efesa 3:14–21 sunga
thute enkak in. A kibang bang thu bulpi nihte kimu thei hiam?
______________________________________________________________
Khat
veivei ciangin lunghianna tawh thu i ngenkha zel hi; hamsatna khat i tuahkhak
ciangin dahna in hong ukcipkha thei hi. Tua bangin Efesa pawlpi adingin a
thungetna-ah amau khuatual pau tawh lungdamkohna a nei hi. Pasian hong piak
thuphate hangin Ama tungah lungdamkoh ding tampi om hi. Hamsatna khat peuh i
tuah khak ciangin Topa hong huh nadingin thu i ngen a, Amah in i hamsatnate
panin suahtakna hong pia hi; tua thute hangin zong Topa tungah lungdam i koh
tawntung ding kisam hi. I nunziate a hong khelna hangin zong Topa min phatna
nei-in lungdam a ko den ding ihi hi (Efe. 1:20–23), Zeisu vangliatna le pahtawi
a ngahna hangin zong lungdam a ko den ding ihi hi. A hong piak thupha
khempeuhte hangin zong Topa tungah lungdam a ko den dingte ihi hi. Hih munah
Paul in kuama theih lohin a thungetna in vangliatna tawh a kidim thungetna hi,
ci-in i theithei hi. Thungetna in i kitangsapte pulaakna le lungdamkohna hi.
Paul in “Amaute tungah ka lungdamkohna ka khawl kei a, amaute kitaang sap nate
pulaak lo-in ka om kei hi,” ci hi (Efe. 1:16; Fili. 1:3, 4; 1Thess. 1:2; le
1Thess. 5:16–18). Tatsat lo-in thungen cih ciangin a khiatna in bang hi ding
hiam? (1Thess. 5:17). Khukdinin thungen a genna hi lo hi, cih i thei hi. Tatsat
lo-in thungen cih ciangin Kha Siangtho in thupha hong pia-in, pasian vangliatna
in a hong ompih nadingin i lungsim kongkhak hongin Ama tungah lungdamko cihna
hi. Tatsat lo-in thungen cih ciangin nuntak khuasakna khempeuhah Topa makaihna
zongin, Ama hong ompihna phawkna hi; nuntakna buppi hong makaih hi, cih phawkna
hi. Tatsatlo-in thungen cih ciangin Pasian kiang panin taikhia lo-in, a
tawntungin Amah tawh nungta khawmin Amah hong makaihna ngah nadingin lungsim
kongkhak honna hi. Ut hun ciang bekin thungen ding ihi kei hi. Nopsakna tawh i
kidim ciangin thungen ding ihi kei hi. Thungetna tawh kisai-in Paul in lampi
tuamtuam tawh hong hilh hi. Paul in Efesa pawlpite adingin limtakin thungetsak
hi; amaute kitangsapna a ngetsak bang mahin Topa tungah lungdamkohna zong a nei
hi (Efe. 1:16 le Efe. 1:3–14 enkak in) amaute ading mawhthumna nei hi (Efe.
1:17–23 le Efe. 3:14–21 simkak in). Paul in a nuntakna-ah thunget in a thupi
belin koih hi; Khristian upna-ah a zungpi dingin koih hi. Ama hong hilh thute
in thungetna-ah etteh ding ahi hi. I mimal thungetna in Pasian nasepna (prayer
ministry) suaksak dingin Paul in hong hanthawn hi. Bang hangin Topa tungah
lungdamko tawntung ding thupi hiam? Bang tungah lungdamkoh nading thu bang na
nei hiam?
MONDAY
July
10
Kha
Siangtho kiangpan Lamlahna sungah Nuntakna
“Tawlnga
lo-in note’ tangin Pasian’ tungah lungdamna ka pulak tawntung hi. Ka
thungetna-ah zong note ka hong phawk tawntung a, i Topa Zeisu Khrih’ Pasian
ahi, a minthang Pa Pasian in note tungah Kha Siangtho hongpia-in, tua Kha
Siangtho in note tungah lungpilna hongpia-in, note in Pasian na theih nadingun
note tungah Pasian hong kilatsak nadingin thu ka hong ngetsak niloh hi” (Efe.
1:16, 17). Ama thungetna a pulaakna-ah Paul in a nget bulpi khat Pasian
tokhomah a pulaak hi. Kha Siangtho in thu-um mite kikhel ciangin hong teeng hi
(Efe. 1:13, 14). Tu-in Paul in Kha Siangtho kiang pan thupha a thakin ngah ding
a thungetna kimu thei hi; tua in Zeisu Khrih theihtelna a guan ding hi. “Amah
theihtelna a nei ding hi” (Efe. 1:17). Paul in Kha Siangtho piak ding thu
thumte a ngah nadingin thungen hi. Efe. 1:17–19.
______________________________________________________________
Amaute’n
vantung thute amuh theih nadingun “Pasian sapna sungah lametna a ngah nadingun
Paul in amaute adingin thu a ngetsak hi” (Efe. 1:18), Pasian hotkhiatna amauten
ngah khin ahihna thu a phawk nadingun zong thu a ngetsak hi (Efe. 1:3–9,
11–13), tua bek tham lo-in a hong tung ding hunah amaute in minthanna tawh
kidim ding uh ahihna Pasian geelkholhnate lametna nei-in a nuntak nadingun zong
thu a ngetsak hi (Efe. 1:10, 14). “Mi siangthote in minthanna tawh kidim gamh
luah ding ahihna thu” a phawk nadingin Paul in amaute ading a thungetna kimu
thei hi” (Efe. 1:18); Paul in Thukhun Lui-a thu-um mite in Pasian gamh luahte
ahihna thu zong a pulaak hi (Thkna. 9:29; 32:9, Zech. 2:12 le Efe. 1:11 simkak
in). Amaute in Pasian piak gamh luahte ahihna uh thei bek tham lo-in, amaute
mahmahin Pasian gamh ahihna uh a theih nadingun a deihsakna a pulaak hi. Amaute
in Pasian mai-ah mi manphate ahihna uh a tel ding a hilh hi. Paul in amaute
adingin a thungetna-ah “thu um ahi eite sungah na a hong sem vangliatna bangzah
takin lian ahi hiam, cih na muhtheih nadingun note’ lungsim mit hong vaksak
nadingin thu ka na ngen hi,” ci hi (Efe. 1:19); Kha Siangtho in amaute tungah
Pasian vangliatna a thakin a piakna a phawk nadingun zong gentehnate tungtawnin
Paul in a pulaak hi. Kha Siangtho in amaute sungah teengin Pasian tawh a
kinaizaw nuntakna-ah a kalsuanpih hi. Paul thungetnate in Paul in amauten Zeisu
sungah a kipia thute tawh a nuntak zawh nadingun a deihsakna, a thungetna hi,
ci-in kimu thei hi. Koi bangin “A um mite sungah Kha Siangtho vangliatna a nei
uh hi,” cih thu nang sungah zong hong tung thei ding hiam? Hih in nisim nuntak
khuasakna-ah bang a khiatna nei hiam?
TUESDAY
July
11
Thawhkikna
Vangliatna sungah Nungta
Efesa’s
1:20–23 sungah Paul in a pulaak thu a thumna kimu thei hi; tua thu in Kha
Siangtho in thu-um mite sungah hong nungta ding ahihna a lametna thu kipulaak
hi; Kha Siangtho in thu-um mite adingin nasem ahihna thu zong hong hilhh hi.
Tua bangin a pulaakna-ah a masa-in hotkhiatna tawh kizui-in Kha Siangtho
vangliatna thu nih a hong hilh hi (1) Zeisu in sihna pan a thawhkikna (2)
vankhuanuai-ah pahtawi a ngahna (Efe. 1:20) cihte kimu thei hi. Koi bangin
Pasian vangliatna in Zeisu thawhkikna-ah hong kilang hiam? Efe. 1:20; 1Kor.
15:20–22; Fili. 3:8–11; Heb. 13:20, 21; 1Pet. 1:3.
_________________________________________________________
_________________________________________________________
Khristiante
thu-upna-ah Zeisu thawhkikna in a nial thei lo thu khat hi (1Kor. 15:14, 17).
Tua pen bang hang hiam cihleh Khrih in thokik hi, cih upna in Ama sunga a si mi
khempeuh in Khrih hong paikik ciangin hong thokik ding uh hi, cih lametna hong
guan hi (1Kor. 15:20–23). Khrih in thokik ahih manin tu-in eite in Kha Siangtho
ompihna a kipan hotkhiatna lungdamna thu hong piak thuphate a ngah thei ihi hi.
Limciin’na tawh a kipulaak Pasian in Amah tawh Khrih a mangkhawmsak hi; Ama
ziatlamah a tu sak hi (Efe. 1:20), cih thu in Late 110:1 genkholh a tangtung
ahi hi. Hih in Thukhun Thak sungah a kipulaak mun penpen khat ahi hi (Thunkhun
Lui siksan khempeuh in hih tungah kinga hi) Khrih in pahtawi[1]na a ngahna thu Efesa
laikhak sungah a thu bulpi belin kipulaak hi. Thu-um mite in zong Zeisu Khrih
tawh a mangkhawm ding uh hi” (Efe. 2:6). Tua bek tham lo-in Paul in Khrih
vankahna in na khempeuh le a pawlpi tungah silpiakte a hong piak theih nading
ahi hi, ci-in hong hilh hi (Efe. 4:8–11). Efesa 4:8–11 sunga limciinna tawh hong
hilh thute in Pa tokhom tunga tu Khrih in Thukhhun Thak sunga thu bulpi lian
bel Khrih pahtawi-na a ngahna hangin leitung mun khempeuh in Kha Siangtho
vangliatna a kidim nading le Amah in zawhna a ngah Pa ahihna thu panin lampial
lo-in i om ding hong vauhilhkholh thu hi, cih kimu thei hi.” F. Bruce, The
Epistles to the Colossians, to Filiemon, and to the Efesa’s (Grand Rapids, MI:
Eerdmans, 1984), p. 133. Tua hi-n Paul in Khrih in pahtawi-na minthanna a
ngahna a pulaak thu in thu[1]um mite tungah hong kipia
vangliatna a pulaak bek tham lo-in tua vangliatna phungpi ahong hilhna hi zaw
hi. Na nuntakna-ah bangci bang lampi tawh Khrih vangliatna na mu thei hiam? Koi
bangin tua vangliatna sungah na nungta zaw semsem ding hiam? Tua vangliatna
tawh na nuntak nadingin bangci bang zia le tongte in hong dallai hiam?
WEDNESDAY
July
12
Vangliatna
Khempeuh tungah Khrih
Paul
in Zeisu in pahtawi-na a ngahna tungah a lungdam hi. Tu-in Zeisu in Pa Pasian
tawh vankhuanuai khempeuh ukna tokhom tungah a tu khawm uh hi. Khrih in Pa tawh
a kizopna thu a pulaakna-ah (“vantung munah Pa tawh a tu khawm hi” Efesa 1:20),
tu-in Paul in Zeisu le ukna nei khempeuh tawh a kizopna a pulaak hi. Pa tawh
nungta khawm uh a, Zeisu in “Na khempeuhte tungah minphatna a nei hi (Efesa
1:21). Paul pulaak siatnate le khuamial ukna neite Efesa 1:21; 2:2, le 6:12
simkak in. Bang hangin Paul in hih bang vangliatnate thu pulaak hi ding hiam?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
Sawl.
19:11–20 sungah Sceve ta sagihte thu kipulaak hi. Paul hunlai-in Efesa in
mitphial lahna phualpi lian khat hi. “Greekte in mitphial tuamtuam tawh kidiah
uh hi. Hih bang nunzia in dawi gilote nasepna tawh kipawl hi; hih bang
vangliatna neite in mihingte nunzia hong ukcip hi. Mitphial lakte ngimna mungpi
in gimna hong pia thei khuamial ukna neite tuamtuamte khentel theih nading hi.
Tua bangin mitphial siamna in tua bang vangliatna neite tawh hong kipawlsak hi;
kizopna lampi khat hong suak hi. Hih bang theihna in (kampau[1]na, laigelhna tawh ahi
zongin zuih ding thukhunte (formulas), dawi ai tuamtuam tawh nasepnate) in kha
niin nasepnate hong lunglutsak semsem hi. Dawi thu theihnopna lungsim hong
hatsak semsem nasepna hi. Tua bangin thukhunte a zuih ciangun dawite in natna
hong guan a, ahih keileh kidemna khat peuhah zawhna hong guan uh hi.” Clinton
E. Arnold, Power and Magic: The Concept of Power in Ephesian’s, p. 18. Dawi
minte le vangliatna neite minte in Efesa khua mite a ukcip hi (Sawl.19:13), tuhunin
zong tua bang mah hi. Paul in Khrih le tua bang vangliatna neite kilamdanna
hong hilhtel hi. Pahtawi-na ngah Zeisu in “Ukna nei khempeuhte le ukna nei
khempeuhte tungah ukna nei hi” (Efe. 1:21). Zeisu ukna simloh vangliatna nei
kuamah dang om lo ahihna thu i theihtel ding deihna tawh Paul in hong hilh hi
(Efe. 1:21). Ukna mun panin a uk hun a kipulaakna[1]ah
Paul in Zeisu ciangtan om lo pahtawi- a ngahna hong hilh hi. Ama ukna in hih
leitung bek hi lo-in a hong tung ding hunah zong ukna nei ding ahihna a pulaak
hi (Efe. 1:21). Tuhunin khuamial ukna neite vangliatna koi bangin kilang hiam?
Tua bang vangliatna neite ukna sung i tun khak loh nadingin koi bangin kidal
kikem thei ding i hiam?
THURSDAY
July 13
Zeisu,
Na Khempeuh le Ama Pawlpi
Khristian
masate in Late 110:1 in Zeisu pahtawi-na a ngah ding genkholhna hi, ci- uh hi:
“Topa in a to kumpipa tungah, “Na galte nangma khengakna-in ka bawl matengin ka
taklamah tu in,” a ci hi. Tua bang mahin Late 8 zong tua bang mahin Zeisu in
pahtawi-na a ngah ding genkholhna hi, ci uh hi (Late 8:6), “Mihing Tapa khe-ah
na khempeuh khukdin ding uh hi” (Late 8:4). Khuamial ukna neite tungah zawhna
le amaute kisiat nading kigenkholh bang mahin Khrih ukna nuai-ah a tung ding uh
hi. “Na khempeuh Zeisu ukna nuai-ah kikoih ding hi,” cih thu ngaihsun in. Pa in
Tapa le a pawlpi tungah thu khempeuh a koih hi” (Efe. 1:22 “Ama ukna nuai-ah na
khempeuh a koih hi, cih thu tawh enkak in). “Na khempeuh in vankhuanuai-a om
khempeuh a huam hi-in, “Vangliatna nei khempeuh” cih in Efe. 1:21 sunga a gen
na khempeuh a pulaak ahi hi. Na khempeuh sungah vankhuanuai-a om khempeuh, ukna
nei khempeuh, khuamial ukna nei khempeuh a kipan thu neihna nei khempeuh in
Khrih khenuai-ah a om uh hi. Vankhuainuai khempeuhah pahtawi-na ngahin na
khempeuh tungah ukna nei-in vantung leitungah ukna nei hi; a pawlpi tungah na
khempeuh hongpia hi, cihthu in bang hamphatna hong guan hiam?
Efe.
1:22, 23.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Khrih
in khuamial ukna nei khempeuh tungah zawhna ngah dingin Pasian in a bawl hi.
Pawlpi in Khrih tawh pumkhat suakin pawlpi kitangsapna khempeuh Khrih in hong
pia hi. A galte tungah zawhna ngah dingin hong kamciam hi. Khrih sihna pan a
thawkikna, van akahna le vantungah pahtawi a ngahna in Pasian vangliatna a
kilangsak hi. Pawlpi adingin zong tua zawhna hong lak hi. Khrih in pawlpi
tungah zawhna hong ngahsak hi. Tua bangin thu[1]um
mite pumkhatin a om uh ciangin pawlpi hong piang thei ahi hi. Koi bangin thu-um
mite in pahtawi-na ngah Khrih le Pasian vangliatna i theithei hiam? Tua bangin
i theih nading lampi Paul in hong hilh lo hi. Ahi zongin Paul in a hong
hilhnate ngaihsun lehang, “Thungetna tungtawnin” tua vangliatna kithei thei
ahihlam hong hilh hi. Pasian in Paul thungetna sang ding ahihna a thei hi.
Pasian vangliatna hangin lungdamna tawh a kidim hi. Khrih sungah a kipulaak
bang mahin Pasian ompihna le thu-um mite sungah a hong geeng dingin a hilh hi.
Thugetna vangliatna na ngah nei hiam? Cihnopna-ah thungette Pasian in hong
dawng cihte bek tham lo-in, ksoi bangin thungetna in Pasian tawh hong
kinaisakin Zeisu sungah vangliatna a hong guan hiam?
FRIDAY
July 14
Ngaihsutbeh
Ding: Ellen G. White laigelhna panin Khrih in minthanna
a ngahna thu nih i en ding hi. “Khrih in vantung kongpi-ah lutin vantungmi
honpite pahtawi-na a ngah hi. Hih pahtawi-na pawipi a man khit uh ciangin, Kha
Siangtho in Nungzuite tungah huihpi nung bangin hong kumsuk hi. Khrih in
vangliatna tawh kidim takpi hi; Amah in tangtawng pek panin Pa tawh pahtawi-na
a ngah hi. Pentecostal ni hong tun ciangin vantung in Honpa nasepna kicing khin
ahihna a pulaak hi. Ama kamciam bangin A nungzuite tungah Kha Siangtho a hong
kumsuk hi. Siampi le kumpi ahihna zui-in Khrih in vantung leitung khempeuhah
vangliatna khempeuh, ukna khempeuh a ngah hi; Amah in a Mite adingin sathau
nilh a ngah hi.” The Acts of the Apostles, pp. 38, 39. “Pa in Tapa aangkawi hi.
Thupiak khat om a, tua in ‘Vantungmi khempeuh aw Khrih bia un” Hebrews 1:6. “A kipulaak
theilo nuamna tawh ukna neite, vangliatna neite, thu neihna nei khempeuh in
Nuntakna phungpi in na khempeuh tungah ukna nei ahihlam thei un. Vantungmi
khempeuh in Ama mai ah a kun uh hi. Nuamna awging in vantung mun khempeuh a
thawn hi: ‘Thahna thuak Tuuno in pahtawi-na, ukzawhna, hauhna, pilna, hatna,
minthanna, thupha khempeuh ngah dingin na kilawm hi” Mang. 5:12. “Vantungmite
in zawhna lasaknate le tumging tuamtuamte tawh minphatna, nuamna tawh a kidim
uh hi. Itna in zawhna a ngah hi. A mangthang mi kimukik hi. Vantung in phatna
awging tuamtuam tawh kidimin a om hi. ‘Tokhom tunga tu Pa in thupha, minphatna,
vangliatna, ukzawhna le thu neihna khempeuh a tawntungin ngah dingin a kilawm
hi.’Mang. 5:13.” The Desire of Ages, pp. 834, 835.
Kikupding
Dotnate:
1.
Zeisu in tu-in pahtawi-na a ngahna le
mailamah a ngahlai ding pahtawi-nate ngaihsun in. Bangci bangin Zeisu in na
khempeuh tungah ukna nei-in, dawi gilo khempeuhte tungah ukna nei hi, ci-in
pulaak i hiam? Malam hunah a ngah ding ukzawhna le thuneihnate kicingtakin
ngahlai ding ahihna ngaihsun in. (1Kor. 15:24–28)
2.
Khrih in na khempeuh tungah ukna nei
hi, cih thu siksanin koi bangin na nungta hiam? Ahih keileh khuamial ukna neite
ukna nuai-ah a nungta mi na hi hiam? Koi bangin khuamial ukna neite le Khrih
ukna na khentel thei hiam? Gual lel khin hi mah taleh khuamial ukna neite in
tu-in zong leitungah ukna neilai veve ahih manin amaute tung panin bang thu na
mu thei hiam?