LESSON
2 *July 1 – 7
Khrih
Bulphuh in Pasian Geelna
SABBATH
NITAAK
Tukaalsung
Simding: Efe. 1:3–14; 2:6; 3:10; Kol. 1:13, 14; Thkna.
9:29
Kamngah: “Khrih tawh eite i kipawlna hangin vantung gam panin kha tawh kisai letsong namkim hong pia ahih manin eite’ Topa Zeisu Khrih’ Pa ahi Pasian tungah i lungdamna ko ciat ni.” (Efesa 1:3)
Mihingte
in “khapi” tung a tun zawh kum 25 k hit ciangin Neil Armstrong in a naseppihte
tungah lungdamkohna lai khak khat a gelh hi. Tua bangin khapi tung a tun
theihna in mihingte adingin a lian mahmah lawhcinna khat hong suak hi. “Leitung
mite gualzawhna lianpenpen khatin a kiciamteh hong suak hi. Amstrong in tua
bangin “EMU Gang” nasemte tungah lungdam a kohna thu in tua muna nasemte in
citakna le hanciamna tawh mapang ahih manun tua bangin zawhna kingah thei
ahihna thu a pulaak hi. Tua bangin lungdam a kohna in a lian mahmah lungdamna
kiciangtan zo lo-in manpha hi. Paul in Efesa pawlpi a laikhak thupatna-ah
Pasian tung pan a ngah thuphate hangin lungdam kohna kimu thei hi. Tua thuphate
in thu-um mite nuntakna-ah mannei-in, khapi tungah a kah mite in a lawm dangte
tungah lungdam a koh tawh kibangin mannei mahmah hi. Pasian in leitung a
piakma-in zong hotkhiatna sem dingin geelkhol khin ahihna Paul in zong pulaak
hi.” (Efe. 1:4) hih thu hangin Paul in a khangkhanga om thu-um mite aitangin
Pasian min phatna nei hi. Paul in Efesa pawlpi a laikhak thupatna-ah Pasian
phatna in manpha mahmah ahihna thu hong hilh hi; Ama hong piak thuphate hangin
Topa tungah lungdamkohna in manpha hi. *July 8, Sabbath a ding kiginkholhna in
tukaal lesson sim in.
SUNDAY
July
2
Khrih
sungah Teeltuam Ngah
Ama’
Mite Tua bangin Topa tungah lungdamkohnate sungah Pasian hong piakkhong
thuphate i ngahna zong kihel hi. Paul in tua bangin Pasian hong piakkhong
thuphate a gualhna- Efe.1:3–14 kimu thei hi. Tua thuphate in hotkhiat lungdamna
kizelh nadingin a hong kipia ahihna thu zong a pulaak hi. Paul in Khrih sungah
thupha namcin ngah khin ahih manin Topa min a phat hi (Efe. 1:3). Tua thuphate
in upna thu tawh kipawl thupha (Greek: pneumatikos) hi-in Kha Siangtho (pneuma)
tungtawnin hong kipia ahihna zong hong hilh hi. Paul in tua thuphate a pulaakna
thukhupna-ah thu-um mite nuntakna-ah Kha Siangtho hong kilang hi, ci-in zong a
pulaak hi. (Efe. 1:13, 14). Efesa 1:3–6 sungah Pasian in Khrih sungah a hong
muhzia kipulaak hi. Leitung pianma-in Pa Pasian in Khrih sungah eite dinmun
ding hong geelkholhsak khin zo ahihna i mu thei hi. Tua dinmun in paubanna
nei-in a siangtho-in nungta dingin hong geelsak hi (Efe. 1:4 le Efe. 5:27 tawh
enkak in) Khrih sungah piansakna le hotkhiatna hangin Pasian tapa tanu i suak
thei hi. Ni in khuavak tang dingin hong kidawk a, Pasian hong itna pomin Ama
tawh innkuan khat i suah theih nading lampi a hong bawl kholhsak hi (Efe. 3
1:6). A tomin pulaak lehang, Pasian in eite khempeuh a hong honkhia nuam hi.
Eima deihtelna tawh hotkhiatna i tan thei hi; mawhna sungah i nuntakleh Topa
hong hotkhiatna tawh a kigamla-in a mangthang mi i suak thei hi. Efesa sunga
“Vantung munte” in bang khiatna nei hi ding hiam? Thukhun Thak sungah hih mun
bek in pulaak hi (Efe. 1:3, 20; 2:6; 3:10; 6:12) sunga thute le “Vantunga om
nate” cih enkak in (Efe. 3:15; 4:10; 6:9).
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Efesa
sungah “Vantunga om” cih kammal le “Vantungah” cih thu in vantung lam hong
makaih thute hi; Pasian omna mun ahihna thu hong hilh hi (Efe. 1:3; 6:9); mit
tawh a kimu thei lo vangliatna nei vantungmite, Topa Pasian omna mun hi (Efe.
1:10, 20, 21; 3:10, 15; 6:12), le Khrih in Pa Pasian taklamah pahtawi-na a ngah
hi (Efe. 1:20). Thu-ummite in “Vantunga om Pa Pasian tawh a dal om lo-in
kizopna i nei thei hi. Khrih tungtawnin vantung thuphate a hong kipia hi (Efe.
1:3; 2:6). Vantung in thu-um mite teen nading mun hi mah taleh tua mun panin
mawhna, Pasian langpanna hong kipan hi (Efe. 3:10; 6:12). Efesa’s 1:4 in hong
hilh thu om bangin Khrih sungah eite nungta-in, “Leitung kipiansakma nangawnin
eite a hong teel tuam ahi hi. Hih bangin i gen ciangin a khiatna in bang hi
ding ahi hiam? Koi bangin Pasian in a itna hong lakin, koi bangin eite hong
hotkhiatna nopna hong lak hi.
MONDAY
July
3
A
Mantam mahmah Hotkhiatna
A
Kicing mahmah Mawhmai-na Mawhna in i nuntakna-ah khuamial sahpi hong tun hi.
Thu-um mite nuntakna hong tuamcip hi. Paul in a pulaakna-ah mihing in khuamial
ahi keileh mawhna sungah a nungta hi. “Siatna sungah nuntakna, mawhna sungah
khuasakna” (Efe. 2:1) ci-in pulaak hi. Tua bang nunzia in Satan ukna nuai-ah
nuntak khuasakna hi (Efe. 2:1–3). Mawhna le Satan sila suakin mawhna sung pan
eima tha tawh suahtak theih nading a-om kei hi. Mihing in mawhna sung pan a
honkhia ding khat kisam hi. Pasian in mihingte hong hehpih mahmah ahih manin
Khrih sungah mawhna sung pan suahtakna ding a hong bawlsak hi. Paul in Pasian
hong hehpihna hangin thu pha namnihte hangin lungdamna lian mahmah ahihna thu
apulaak hi. Tua in hotkhiatna le mawhmai-sakna hi. Simin Efesa 1:7, 8.
“Hotkhiatna” cih kammal in Thukhun Thak sungah a kizang mahmah kammal khat hi.
Kol. 1:13, 14; Titu 2:13, 14; le Heb 9:15 pulaak thute tawh enkak in. A kibang
bang thute kipulaak hiam? Greek tawh kigelhna-ah “apolutrosis” tawh kigelh hi.
A khiatna in hotkhiatna hi; sila khat in a tote ukna panin suahtakna a pulaak
kammal hi. Tua bangin a tote ukna pan a suahtak nadingin kitan maw, sumpia maw,
cih khat tawh lo-in silate in suahtakna a ngah theih nading lampi omlo hi. Tote
in a silate uh a zuakna awging tuamtuamte a kiim-le-paam a om miten a za thei
uh hi. Tua bangin sila khat in a suahtak zawh nadingin man tampi piak kul hi.
Tua bang mahin mawhnei mi in “Zeisu sungah suahtakna a ngah nadingin Zeisu in a
nuntakna hong pia khia hi (Efe. 1:7). Pasian in a hong piakkhong Ama hehpihna
hangin mawhna ukna sung panin suahtakna i ngah thei hi. Pasian in manneihna le
pahtawi-na a hong tangsak hi. Tua hi-in eite in mawhna sila ihi nawn kei hi.
“Suahtakna ngahin mihing man neihna bangin kimu ding thupi hi. Tua hilo-in van
le nate bangin kingiahsut khak loh ding kisam hi. Vantung gam mi hihna a-nei
ihih lamtak kipawkin mawhna sila-in i nuntak ding hilo hi. Alister E. McGrath,
What Was God Doing on the Cross? (Grand Rapids, MI: Zondervan, 1992), p. 78.
Tuma kum tul khat hunlai-in thu-um miten mawhnei mi in Satan ukna sung pan
suahtakna a ngah nadingin Pasian in Satan tungah man pia hi, ci-in um uh hi;
hih bang ngaihsutna in Lai Siangtho tawh kituaklo hi. Mawhnei mi a suahtak
nadingin Pasian in kuama tungah piak neilo hi. Satan tungah zong piakneilo hi.
Singlamteh tung pan hong pai thuphate lakah thukham palsatna hangin mawhna
khempeuh “mawhmai-na” kingah hi (Efe. 1:7). Singlamteh tungah Khrih in eite
mawhna thaman Amah mah in hong puaksak hi. A beisa mawhna hi taleh tu laitaka i
mawhnate hi taleh, hong pai ding hun sung mawhna khempeuh zong a hong maisak
hi. “Mihingte tungah a hong kimawhsakna khempeuh Topa in hong lakkhiatsak hi;
Thukham in hong khal thu khempeuh Khrih sungah a hong kicingsak khin hi (Kol.
2:14). Tua bangin Khrih tungtawnin hotkhiatna le mawhmaisakna i ngah thei hi; i
Pa Pasian in Ama hehpihna kicing sungah hong koihin Ama sianthona, Ama nunna a
hong pia hi (Efe. 1:7, 8). Khrih hong sihna hangin hotkhiatna i ngah hibek
thamlo-in mawhmai-na a hongpia hi, cihthu in a khiatna bang hiding hiam? Pasian
hong hotkhiatna ngah dingin kilawm lo na kisak ciangin Singlamteh tunga
thupiang ngaihsun in.
TUESDAY
July
4
Khrih
Bulphuh Pasian Geelna Lianpi
Ahun
a cin ciangin Pasian in bang geel hiam? Tua-in bang ciang dong huamkha hiam?
Efe.
1:9, 10.
______________________________________________________________
Paul
in Pasian geelna khen thumin pulaak hi. Tua in (1) “Kuama tel zawloh Pasian
ngimna” (2) “Pasian mungtuup” (3) “A huncin ciangin a geelna hi. A nunung bel
Pasian geelna in bang hiding hiam? Zeisu sungah na khempeuh kikhat ding geelna
hi ding hiam? Tua bangin Pasian geelnate Paul in a pulaakna-ah a zat kammal in
(Greek tawh kigelhna-ah, “anakEfealaiōsasthai”) akhiatna in Zeisu
sugnah na khempeuh “uk
nading” ahih keileh “gawmkhop nading” cihna hi.
Nidanglai-in sum ngahna sumzatna a pulaak uh ciangin a nuai lampan a tunglamah
gawpto zaw uh hi. A tung nung penah a vekpi gawm koih uh hi. Leitung hun bei
ding ciang a geelkholhna-ah Zeisu in Pasian geelnate makaih hi. Hih geelkholhna
in leitung pianma nangawnin geelkholhsa-in akikoih hi (Efe. 1:4) tua hi-am
Pasian geelkholhna in tangzai mahmahin a huam khak loh hun bangmah om lo hi(“a
hun a cin ciangin”) mun khempeuh (“vantung leitung a om na khempeuh a huamkhak
loh om lo hi.” Paul in Khrih sungah vankhuanuai khempeuh kigawpkhin ding ahihna
a pulaak khol hi. Pasian geelkholhna hong tun ciangin cih thu tawh kisai thu
(Efe. 1:10), Paul in Efesa pawlpi a laikhakna sungah a pat pan a tawp dongin
kimu thei hi. Pasian in na khempeuh pum khat suah dingin a geelkholhna Amah in
hongpan hi; Zeisu in sihna pan a thawhkikna, van a kahtohna, le minthan a
ngahna in Pasian geelna a tangtunna hi, ci-in kimu thei hi (Efe. 1:15–2:10)
pawlpi hong piangsak in pawl sungah Jew le Gentile pumkhat hong suaksak hi
(Efe. 2:11–3:13). Tua bangin pawlpi in Pasian geelkholhna tang tung takpi ding
hi, ci-in dawi ginote tungah a hilhkhol hi; khuamial ukna nei khempeuh in bei
mang ding a, amau vangliatna in amawkna suak ding hi. Tua ciangin Pasian ukna
in vankhuanuai khempeuhah hong kizel ding hi (Efe. 3:10). Lai Siangtho hogn
hilh bang mahin “Tua ahih manin vantungte le tuate sungah a teng mi khempeuh
aw, lungdam un! Ahi zongin vantung panin Dawimangpa hong kilawnkhia suk a, hun
tomno bek a neilai ahihlam thei ahih manin leitung le tui tungah a omte a dingin
lauhuai mahmah ding hi,” hong ci hi (Mang. 12:12). Paul laikhak a lang phial
bang in upna sungah kikhat ding sapna pulaak hi (Efe. 4:1–16); tham lo-in tua
kikhatna a susia thei gamtat zia le tong peuhmah pelh ding zong hong hilh hi.
Upna thu-ah kipumkhatna a kipsak ding thu, gamtat luheekte pom zaw dingin hong
hanthawn hi (Efe. 4:17–6:9). Paul in a thukhupna-ah pawlpi in galdo dingin a
kuankhia galkap bang hi, ci-in gentehna tawh a hong hilh hi. Tua bangin gal a
do-na-ah Khrih min suangin daihna, kilemna ngah nadingin galdo ding hi (Efe.
6:10–20). Koi bangin Khrih Zeisu sungah hotkhiatna hangin lungdam kipaakin
kalsuan thei ding na hiam? Pasian geelna om bangin Khrih sungah na khempeuh
kikhat ding sungah koi bangin kalsuan na hiam?
WEDNESDAY
July
5
Pasian
Vaangliatna sungah Phatna tawh Nungta
“Na
khempeuh, Pasian’ ngaihsutna le a geelsa bangin a piang hi. A cil pek a kipanin
a ngaihsutsa thu tawh kizui-in Khrih tawh i kipawlna hangin Pasian’ tate ihih
nadingin Pasian mah in a hong sehsa ihi hi. Tua ahih manin Khrih a muang masa
eite in Pasian phatin a minthanna kilangsak ni” (Efe. 1:11, 12). Efesa khua-a
thu-um mite in Khrih ahihlam uh a kiphawk nawn kei uh hi; a Khristian upna uh a
mangthangsak uh hi (Efe. 3:13). A masa lama kigen thute bangin (Efe. 1:3–5),
Paul in a hilh thu in Khristian ahihna uh phawkkika thu upna tawh kizui-in a
nuntak ding uh hi. Thu-um mite in gimna satna langpanna tuamtuam a nawkkha kei
uh hi. Amaute in Pasian tanu tapa hi (Efe. 1:5); tua hi-in amaute in Pasian
sehsa om bangin Khrih tungtawnin vantung thupha khempeuh a ngah thei uh hi. Tua
in Pasian geelna, lamlahna le deihna hi (Efe. 1:11). Khrih sungah na khempeuh
kipumkhat dingin Pasian in a geelkhol khin hi (Efe. 1:10). Amaute in Pasian
mai-ah kiling ngei lo lungmuanna a nei thei uh hi. Ama piak thute Topa deihna
bangin a zeek a zangkhia thei uh hi. Amaute nunzia in Efesa’s 1:3–14 sunga
thute a tangko ko hi. Pa Pasian le i Topa Zeisu Khrih in thupha ngah ta hen.
Simin Efesa 1:11, 14, 18 sungah gamh luah ding thu bang hong hilh hiam? Bang
hangin hih thu in Paul adingin thupi hi ding hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Mi
khat tung pan gamh luah na ngahkha ngei hiam? Sanggam tanaute khat sih nungah
ahi zongin, gamh ahih keileh sumtang na ngah ngei hiam? Paul pulaak na-ah Zeisu
hong sihna hagnin Khristiante in Pasian kiang panin gamh ngahte ihi hi (Efe.
1:14); “Pasian adingin gamh suah theihna i ngah hi (Efe. 1:18). Thukhun Lui
hunlai Pasian mite Ama “gamh” ahih keileh Ama “go” hi, ci[1]in ciaptehna a ngah uh hi
(Thkna. 9:29; 32:9, Zech. 2:12). Pasian ii gamh le go suahtheihna thu Efe. 1:8
sungah limtakin kipulaakkik hi (Topa sungah Ama gamh le go suahna i ngah hi)
Khristian thu zui mi khat hihna-ah a thu bulpi khat in Pasian mai-ah a manpha
mite ihihna hi. EIte in Pasian kiang panin gamh luah mite hi bek tham lo-in
Pasian gamh le go ihi hi (Efe. 1:14, Efe. 3:6 le Efe. 5:5 enkak in) Van le na
khat ngah nadingin thalawhna le sep kul lo-in i luah ziau gamh in bang
kilamdang hiam? Koi bangin Zeisu sungah a hong kipia thute hih in hong theitel
sak hiam?
THURSDAY
July
6
Tawntung
Kimang ding Kha Siangtho
Simin
Efesa 1:13, 14. Paul in Efesa thu-um mite kikhelzia bang pulaak hiam? Tua thute
sungah bang thute kimu thei hiam?
______________________________________________________________
Thu-um
mite nuntakna sungah Kha Siangtho kitangsapna le a thupi-na thu a pulaakna-ah
Paul in gentehna ahih keileh limciinna nih tawh a pulaak hi. Amasa-in Kha
SIangtho in “ciaptehna” bangin kipulaak hi. I kikhel a kipan Kha Siangtho in
hong ompih hi. Nidanglai-in ciaptehnate in a tuamtuamin kizang hi: thukhun le
thukipna mantak ahihna pulaakna, na khat peuhpeuh a hoihna pulaakna ahih keia
hoihna pulaakna-ah kizang hi (Ezek. 28:12), ahih keileh vanlei vanzuakna-ah
teci hihna-ah zong ciaptehna kizang hi (Jer. 32:10–14, 44); khat le khat thu
kikimnate le laikhakte, sihkhit nungah gamh luah ding khensatnate midang khat
ii tate eima ta dingin lakna-ah zong kizang hi (1 Kum. 21). Van le nate tungah
nensukin gelhnate-ah zong kizang hi. Ciaptehnate in neihsa lahna le midangte
suh loh dingin kidalna dingin zong kizang hi. Thu-um mite nuntakna-ah Kha
Siangtho hong teen ciangin eite in Pasian tate ihihna ciaptehna a ngah ihi hi;
lauhuai-nate pan hong kem hong dalna suak hi (Efe. 4:30 tawh enkak in). Amaute
in kamciam om bangin “Kha Siangtho ciaptehna a ngah uh hi” (Efe. 1:13) “Mi khat
in a nuntakna khempeuh Zeisu tungah a kipia-in Amah sungah upna a neih a kipan
Kha Siangtho in ciaptehna (Greek tawh kigelhna-ah “sphragizo” kizang hi; a
khiatna in hotkhiat ni ading ciaptehna a ngah hi, cihna hi, ci-in Paul in hong
hilh hi. A lamdang suahtakna thuman thutak hi lo hiam? Khrih nungzuite tungah
Pasian Kha Siangtho in hotkhiatna ciaptehna a pia hi.” Jiří Moskala, “Misinterpreted
End-Time Issues: Five Myths in Adventism,” Journal of the Adventist Theological
Society 28, no. 1 (2017), p. 95. A nihna limciinna-ah Paul in Kha Siangtho in
hotkhiatna ngah takpi ding ihihna pulaak hi. Kha Siangtho in gamh luah takpi
dingin kamciam hong pia hi. Tua hun hong tun ciangin a cingin gamh luah i ngah
ding lamenin i ngak hi (2Kor. 1:22; 5:5 tawh enkak in). Kamciam “guarantee”
(Hebrew tawh kigelhna-ah “arrabōn”
kizangin Thukhun Thak sungah zong hih kammal mun tampi-ah kizang hi. A khiatna
in “Piak masak” “koih khol,” ahih keileh “pia khin” cihna hi-in, piakkhitsa
banah piakbeh cihna hi. Thu-um mite in Pasian tung pan i ngah hi-a; thalawh
theih hi lo hi. Thu-um mite nuntakna sungah Kha Siangtho hong teenna in manpha
mahmahin, Paul in, Khrih hong paikik ciangin hotkhiatna ngah dingin a gamh luah
ding khempeuh a hong piakna hi, ci-in pulaak hi. I masuan in Zeisu sungah a
hong kipia thupha khempeuh hangin lungdamin i nuntakna khempeuh Amah i piak
ding ahi hi.
FRIDAY
July
7
Ngaihsutbeh
Ding: Efesa 1:3–14 sunga thute in Pasian in mihingte
mailam thu ding theikholhna nei ahihna kimu thei hi; mihing in tawntung nunna
sung a tung dingin hong sehkhol hi; mi kimkhat in ahih leh tawntung sihna sung
a tung dingin sehkholhna gen hiam? Mi tampi in hih bangin um uh hi. Ahi zongin
hih thute ngaihsun in: 1. Efesa laikhakna-ah Khrih nasep in kiciantankhin a,
Pasian geelsa bangin Khrih tungtawnin Ama tapa tanu dingin hong bawl hi” (Efe.
1:5) ahih keileh “Ama sungah Pasian tapa tanu” suahna i nei hi (Efe. 1:4, 11).
Hih thu in Pasian hong telsa mite ihihna le Khrih sungah upna a nei dingin a
hong sehkhol ahih manin hotkhiatna a ngah thei ihi hi. Tua hi keileh i suahma
nangawnin i nunzia khempeuh a banbanin kisehkhol suak ding hi. Pasian
khensatnate i ngaihsut ciangin Khrih sungah upna a nei dingin Topa in geelkhol
ahihna kimu thei hi. 2. Efesa 1:3–14 sungah Pasian hong hotkhiatna sungah
mihingte in Pasian tawh kizopna kimu thei hi. Pasian in eite Pa hi; eite in Ama
tanu tapate ihi hi (Efe. 1:3–5); ciangtan omlo thupha a ngah mite ihi hi (Efe.
1:8). Pasian telna tawh kizui-in a hong hilh thute in, Pasian khensatnate in
Pasian tawh kizopna a pulaak kammalte hi, cih kimu thei hi. Pasian in eite tawh
kigamla-in om hi lo hi; i nunzia khuasaknate a thu don lo Pasian hilo hi; pa in
tate tungah a lungsim khempeuh a-om bangin Pasian in eite khempeuh nunzia a
hong lunghimawh tawntung hi (Efe. 3:15). 3. Pasian in mihingte deihtelna thupi
simsak ahihna Efesa 1:3–14 sungah kimu thei hi (Efesa 1:13 munah “thuzakna”
“Thu upna” cihte in a thupi khatin kingaihsun hi) hih thute mah Efesa laikhak
sungah kimu thei hi (Efe. 2:8; 3:17; 4:1–6:20 cihte in deihtelna le upna tawh
nuntakna thu pulaak hi); mun dang Thukhun Thak sungah zong kimu thei hi (1 Tim.
2:4, Sawl.17:22–31). Ahih keileh Ellen G. White in zong hih bangin pulaak hi:
“Tapa hong piak silpiakin ciangtan, tehpih nei lo hi; Pasian in leitung buppi
khempeuh tungah ukna nei hi-in, i dik huihte a kipan na khempeuh in hehpihna
taktak hi. Amah a teel mi khempeuh in nuntakna phungpi Khrih Zeisu sungah a
khangcing toto semsem ding hi.” Steps to Christ, p. 68.
Kikupding
Dotnate:
1.
Mihingin i pian ma nangawnin Pasian in
a mangthang ding le a nungta tawntung ding khensatsa-in neilo hi, cihthu koi
bangin pulaak ding i hiam?
2.
Kua-in deihtelna zui-in Zeisu sungah
hotkhiatna a ngah thei hiam?
3.
“Khrih hong sihna hangin eite in
suahtakna ngahin, i mawhnate hong kimaisak ahi hi. Tuazah dongin Pasian’ hong
hehpihna thu bangzah takin lian ahi hiam? (Efe. 1:7). Koi bangin hih thu in
upna bek tawh hotkhiatna kingah hi; gamtat hoihna tawh hi lo hi, ci-in hong
hilh hiam?