MUC

Print Friendly and PDF

Wednesday, June 21, 2023

LESSON 11 *September 2 – 8 Khrih tungah a Sangpenpen Cihtakna Nei

LESSON 11      *September 2 – 8

Khrih tungah a Sangpenpen Cihtakna Nei

 

 

SABBATH NITAAK

 

Tukaalsung Simding: Efe. 6:1–9; Marka 10:13–16; Kol. 3:21; 1 Pet. 2:18– 25; 2Kor. 5:10; Kol. 3:24, 25.

 

Kamngah: “Tote aw, silate in note hong bawl mah bangin note in zong amaute limbawl un la, tawn' gawpgawpnate zang nawn kei un. Note leh na silate uh vantung panin To khat khutnuai-ah a om na hihna uh leh tua Topa in kuamah maitang zahtak tuam neiloin a kibangin mi khempeuh thu a khen ahihna thu na phawk ta un.” (Efesa 6:9) um 2018 sungin Washington D.C khuapi sunga Nidang Lai Siangtho thu tawh kisai vankoihna (Museum khatah) Tanglai Lai Siangtho laidal neng khat kikoih hi; mi tampi in hih taangvan theihnopna lianpi nei tek uh hi. Hih laidal in nuntakna-ah upna tawh kalsuanna kitangsap ahihna thu le sila te langpanna thute a pulaak laidal khat hi. 1808 kumin kibawl hi-in, hih laidal sunga kigelh thute kim nawn lo hi. Thukhun Lui laibute 90% bang bei mang khin hi. THukhun Thak 50% bang bek omlai hi. Lai Siangtho sung a lian 1,189 a om lakah 232 bek cianlai hi. To le sisa thu a kipulaakna lenkiplai ding deihna lianpi nei om hi mah taleh, Lai Siangtho in hotkhiatna lungdamna Thubu ahih manin to le sila om ding kithukim zo lo uh hi. “Silate in a tote sawl mang ding thupiak om hi. Khrih thupiak a mang bangin kingaihsun unla na tote uh thu na mang un” (Efe. 6:5). Tuni tuhun ah Efesa 6:1–9 sunga thute in a tel hamsa mahmah thu khat hong suak hi. Hotkhiatna thu tawh kisai-in Lai Siangtho in hong hilh thu hi mah taleh i tel zawh loh tampi om hi. Paul in ama hunlai-a mite nuntak khuasakzia a gen thute in thu manpha ahih zah khatin bang thute nuntakpih thei ding i hiam? *September 9, Sabbath a ding kiginkholhna in tukaal lesson sim in.

 

SUNDAY             September 3

Tate Thuhilhna

 

Paul in tate tungah bang thu hilhna nei hiam? Koi bangin Thukhun Lui siksanin tua bangin lamlahna nei hiam?

 

Efe. 6:1–3; Matt. 18:1–5, 10; Marka 10:13–16. ______________________________________________________________

 

Paul in tate tungah a hilh thute in a deihhuai thute hi, ci-in i ngaihsut theih nadingin Efesa khuapi sunga innkuante kilamzia i kan masak ding kisam hi. “Naupangte” cih kammal in Greek “ta tekna” in kum tuamtuam huam kha hi. Tate in pate ukna nuai-ah om uh hi. Greek ngei-na-ah kum 60 ahih keileh (Greek ngei-na) a nuntak laiteng (Roman ngei-na) pate ukna nuai-ah tate om uh hi. Hih tate in khangno lai uh ahih manun nu le pate pantahna makaina kisamlai uh hi (Efe. 6:4); ahi zongin amau le amau nungzui suak thei ta dingin picinna nei khin uh hi. Paul in tate tungah a pulaak thute i thei hi. Amaute in Khristian innkuan sung pan a khangkhia, Khristian biakna sungah a om tate ahi uh hi. Tua ahih manin Topa thu sungah “Na nu le pate thu na mang un” ci-in sawlna nei hi (Efe. 5:22; 6:4, 5, 7–9 tawh enkak in). Nu le pate in zong tate in Khrih nungzui ahihlam uh thei-in limtakin pantah ding kisam hi. Biakpiaknate tate kihelsak ding kisam hi. Hih bangin pantahna in hotkhiat nasepna-ah kihelna hipah hi. Tate khansuah nadingin a phungpi a tawphah muanhuai hong suakpah hi. Paul in thumang dingin hong sawlna-ah ciangtan nei lo sawlna hilo hi. Nu le pate in Pasian thupiak tawh kituak lo-in tate a sawl uh ciangin tate in Pasian thupiak palsatin nu le pate thu man ding hilo hi; amauten Pasian thupiak mang masa zaw ding uh hi; Amah a muan nak uhleh Pasian in amaute a makaih tawntung ding hi.” Ellen G. White, The Adventist Home, p. 293. Paul in Efesa pawlpite a hanthohna-ah Thukham 5na siksanin thukhupna a nei hi; hih in Thukham Sawm a tawisanna hi, cih kimu thei hi; Thukham Sawm in Khristian zia le tong lam a honglak thute hi, ci-in a manphatna kimu thei hi (a diakin Efe. 4:1–6:9; 4:25, 28; 5:3–14 in pulaak hi). Paul in “Na nu na pa zahtak in” cih tawh thupatna a nei hi (Efe. 6:2); hih thupiak tawh kizui-in hilhbehna a nei hi. “Thuciam tawh kitonkhawm Thukham hi, ci-in i thei hi (Efe. 6:2), tua khit ciangin a siksan kicingtakin a pulaak hi [leitungah na khan a sau theih nadingun na nu na pa zahtak in]” Efe. 6:3. Thukham 5na in tate in nu le pa zahtak ding Pasian geelkholh hi, ci-in honglak hi. Kicinna om kei taleh tate’n nu le pa a zahtak uh ciangin amaute daupai zawk nading ahihlam i mu hi. Hih i gen thute in innkuan sung kizopzia thupi mahmah ahihna koi bangin hong hilh phapha hiam?

 

MONDAY                             September 4

Nu le Pate ading Lamhilhna

 

Simkak in Efesa 6:4 le Kolose 3:21: Kolose 3:21 in a pengphi tate tawh kizopzia ding bang hong hilh hiam?

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

 

Sirach kici Jew thu kigelhna laizial, Paul hunin a kisim thei laibu sungah pate in tate pantahzia ding lamhilhna hih bangin kimu thei hi: “Tate a it pate in sat ding hi… a uang lua thu hilhna a thuak tate in a pa simmawh ding hi; a ta tawh kimawl pa in dahna a thuak ding hi …. Na ta satbawl in; a vangik puasak in, maizumna na thuakkha kei ding hi.” (Sirach 30:1, 9, 13). Paul lamhilhna in a tuam khat hi, ci-in i mu thei hi. Amasa-in Paul in a deihhuai lo, pelh ding thute a pulaak hi: Pate aw, tate heh nadingin kampau kei un” ci-in a gen khitteh a hoih thu tawh zomkik hi: Topa thu sungah pantah unla, thuman lampi-ah pantah un” (Efe. 6:4). Paul hunlai-in pate in tate tungah ukna khempeuh nei uh hi; amau ut bangbangin bawl theihna nei uh hi. Pate in tate tungah gim piak theihna nei uh hi; luang bei-na dong tun theihna nei uh hi. Tote in silate tungah a bawl uh sangin pate in tate tungah thu neihna nei zaw hi. Paul in hih bang thuneihnate dingin pulaak lo hi. Ahi zongin limtakin pantah ding le mailam kalsuanzia ding, innkuan sung nuntak khuasakzia dingte hoih takin a hilh zaw hi. Khrih tungah a citak tate a suah theih nadingun pate in hoih takin hilhin pantah ding uh hi. Pate in tate tungah a thu neihna uh zang khial khak loh dingin zong a hilh hi. Tua bangin tate tungah a kilawm lo-in gamtatnate in tate hehna piangsak thei ahih manin, Paul in “Tate heh nadingin bawl kei un” ci-in hilh zaw hi. Ahi zongin Topa thu le Ama sungah hilhin pantah zaw un” ci-in hilh hi” (Efe. 6:4). “Pate le nute in inn sungah Pasian dinmunah a om uh hi. Tate thu mang dingin a hilh ding uh hi. Heh kampau lo-in hehpihna, ki-itna kampau zang zaw ding uh hi. “Inn sungah lungdam takin om un. Hehna, gitlohna a piangsak thei kampaute zang kei un.” Pate aw, tate heh nadingin kampau gamta kei un. Hih in Topa thupiak hi. “Topa in tate thu manlohna hangin pate in sat gawp ding, vuak gawp ding, simmawh bawl ding hong phal lo hi. Inn sung hi taleh gam sung hi taleh kimakaih nadingin Pasian thukham bulphuh un; Pasian thukham in ciangtan nei lo itna panin hong kipan hi.” Ellen G. White, Child Guidance, p. 259. Tuni-a thusinna in pate le tate kizopna himah taleh koi bangin midangte tawh zong i kizopzia ding thu guipi hong hilh hiam?

 

TUESDAY                          September 5

Lai Siangtho le Leitung-a Sila

 

Sila tawh kisai a genna Efe. 6:5–9; Kol. 3:22–4:1; 1Kor. 7:20–24; 1Tim. 6:1, 2; 1Pet. 2:18–25 simin. Koi bangin a tomin hih lamlahna pulaak thei ding hiam? Paul in Efesa pawlpi a laikhakna-ah sila le tote tungah thuhilhna a pulaak i muh ciangin lamdangsa zong ki-om ding hi. Greco-Roman hunlai-a silate dinmun le 1800 hunlai USA gama (New World) silate dinmun kibang lo hi. Minam khat bek a genna hi lo hi. Khuapi sungah innkuan silate (household slaves) in pilsinna tuamtuam a nei thei uh hi. Tua bang silate in innlam, siavuan le pilna nei tampi om uh hi. Hih silate in ciangtan hun khat sung suahtakna a ngah uh hi. Sila dangte in tua bangin suahtakna a ngah kei uh hi. Hih bangin kilamdante siksanin Lai Siangtho bu (Version) tuamtuamin a nam tuamtekin a khen zong kimu thei hi. Greek tawh kigelh Lai Siangtho kimkhat in “doulos” (“sila”) Efesa 6:5–8 sunga bangin “sila” (Bondslave) ci-in kimu thei hi. Bang bang ahi zongin hih bangin sila nam tuamtuam a om hangin khuaneu[1]lama om silate in nasep hamsa a sem vive hi. Silate in bang bang nopsakna a ngah uh hangin a tote ukna nuai-ah om veve uh hi. Silte zi le tate khempeuh in a tote uh neihsa suak ziau hi. Sila pan a suakta Publilius Syrus in hih bangin a gim thuaknate a pulaak hi: “Sila khatin om ding sangin sih ding etlawm, hoih zaw tham hi.” hamphatna tuamtuam ngah phial taleh bangbang sila dinmun in a deihhuai het lo ahihna pulaak hi. Efe. 6:9 sunga sila (doulos) in a tote ukna nuai-ah omin lauhuai-na tawh kidim tawntung uh hi. Paul hunlai pek panin sila le to a om khin hi. Paul in sila le tote kizopzia ding nahilh hi. Ahi zongin Paul in sila bei-sak ding hanthawn lo-in, tote in silate tungah hehpihna nei-in, mihingte nuntak khuasakna kipuahpha (social reformer) dingin bangmah pulaakna a nei kei hi. Pasian nasem (pastor) khat bangin thu hilh zaw hi. Thu-um mi nunzia banga a nuntak zawk dingin hilh zaw hi. Hih in a nung ciangin phattuamna lianpi a suaksak zaw hi. Tua bangin a hilhna-ah Paul mungtup in “Roman uk sung panin sila bei nading hi lo hi. Ahi zongin Pasian tanu tapa ahihna uh dungzui-in Khrih sungah mi thak ahihna uh tungtawnin Pasian nasem bangin kingaihsun zaw -a a tote sawl bangbangin a mang thei ding in ahilh zaw hi. . . Paul in pawl sungah khat le khat kizopzia kipuahphatna thak khat a piankhiat nading ngimna nei mah hi. Ama hunlai pawlpi in innkuan khat bangin om thei uh hi. Inn a kikhawm pawlpi zong tampi om hi.” Scot McKnight, The Letter to Filiemon (Grand Rapids, MI: Eerdmans Publishing Company, 2017), pp. 10, 11. Khristian tangthu-ah a deihhuai lo siatna khat in Lai Siangtho siksanin sila le to phamawhsak lohna hi; sila om ding mah hi, cihna hi. Pasian Kammal limtakin a kantel hi lehang tua bang ngaihsutnate hemkhiat huai mahmah ahihna kimu thei hilo hiam?

 

WEDNESDAY           September 6

Khrih Silate

 

Paul in Khristian sunga silate tungah bang thu hilhna nei hiam?

 

Efe. 6:5–8. ______________________________________________________________

 

Paul in silate tung a gen thu in na tote uh hong sawl bangbang lungsim takpi le deihsakna nei-in thu na mang un,” ci hi. Tua bangin a sawlna-ah a thubulpi in manpha hi. Amaute in a tote uh thu mang dingin a pulaakna-ah Khrih thu piak a mang bangin kingaihsun unla, thu mang un, ci hi. Khrih sila hihna nusia lo-in a tote uh thu na mang un, ci zaw hi. Amaute cihtakna, sawlmanna in mihingte thupiak manna bangin ngaihsun lo zaw-a Khrih thupiak bangin sawl manna bangin a ngaihsun zaw ding uh hi. Bang hang hiam cihleh a tote uh tungah ukna nei in Khrih ahi hi. Hih thu siksanin a tote uh thu mang dingin a hanthawn hi. Paul ii hilh thu in silate le tote kizopna-ah kilamthakna a piangsak hi. “Paul thu hilhna-ah kipiakna, sawlmanna cihte ngaihsun pha in.” * Tote in kiniamkhiat ding a hilh hi; bang hang hiam cihleh to taktak in vantung a om to khempeuhte Topa hi, ci-in a hilh hi (Efe. 6:5). * Khrih a zahtak, a kihtak bang mahun silate in zong a tote uh tungah lungsim takpi tawh zahtakna kihtakna nei ding uh hi (Efe. 6:5). * Paul in to le sila thu a pulaakna-ah Khritian silate in tote Topa sila bangin kingaihsunin a tote uh thu mang ding uh hi (Efe. 6:6). * Silate in lungsim takpi tawh Pasian deihna bangin a nuntak theih nadingun a sepna khempeuh uhah sepnopna lungsim tawh Topa tungah a semding uh hi (Efe. 6:6). * Paul in a hoih thu tawh silate a hanthotna-ah mihingte nasem bang hi lo-in Topa nasem bangin kingaihsun un, ci-in a hanthawn hi (Efe. 6:7). Lungsim takpi tawh a sepna hangun Khrih hong paikik ciangin amaute in thaman a ngah ding uh hi. Amaute in Khrih adingin nasem uh ahih manin Ama tung panin thaman ngah dingin lametna a nei uh hi. A diakdiakin a tote uh tung pan thaman a ngah nai lo silate in Khrih hong kum ciangin thaman a sang ding uh hi. A tote maipha ngah nai lo, thaman a ngah lo silate in (1Pet. 2:1 9, 20 tawh simkak in). Thu upna nei silate in na hoih a sepna hangun Topa tung pan thaman a ngahkik ding uh hi (Efe. 6:8); thaman ngah lo-in aom kei ding uh hi. Lai Siangtho in sila neihna langpan mahmah ding hile kilawm hi. Ahi zongin tua bang hilo hi. Bang bang ahi zongin Paul thuhilhnate tungtawn in i masuan ciatah bang thu guipi nuntakpih thei ding om hiam?

 

THURSDAY                   September 7

Tote Topa Nuai-ah Silate

 

Paul in silate tungah a laikhak nunung bel in, “sal hi-a, sal ahilo” (Efe. 6:8), “sal hilo” cih kammal in tote ukna panin a suakta sila’ cihna hi. Paul in sila le tote tungah a gen thu in Khrih mai-ah ama thukhenna-ah sila le to ci-in kikhenna khempeuh a bei hi; amaute in dinmun kikim ciat uh hi; sila le to cihte a om nawn kei hi (2Kor. 5:10; Kol. 3:24, 25). Sila nei dingin kingaihsun in. Efesa laikhak tungtawnin silate tungah bang thu na gen ding hiam?

 

Efe. 6:9 ______________________________________________________________

 

Paul in tote le Topa ukna nuai-a sila nei tote tungah a gen thu in “tote” (Greek “hoi kurioi” tawh kigelhin a khiatna in “tote”), hih tote in a silate lauthawngsak den uh hi. “Topa” (ho kurios), Khrist sungah kikhenna, deidanna bangmah om lo hi.” Paul in tote tungah “silate bawlsia lo-in a pha na bawl un” ci-in ngen hi; kum zalom khatlai-a sila le tote tungah a pulaak ahi hi. Tote in silate tungah deihsakna nei-in Khrih tungah nasem bangin kingaihsun dingin hilh hi (Efe. 6:5–8). A silate tungah ngongtatnate khawl dingin zong gen hi. Tua hunlai-a tote in a silate uh simmawh bawlin ngongtat thei mahmah uh hi; gim piakna le satna cihte zang uh hi (1Pet. 2:20); silate in a tote bawlsiatna, numei pasal zahmawh simmawhna, zuakna, nasep hamsa semsak, anduh gilkial dangtak thuakna bek tham lo-in nuntak bei thuak dongin gentheih hamsatna tampi thuak uh hi. Paul in tote tung a thupiakna-ah Greco-Roman ukna khengvalin a ngaihsut ding uh kisam ahihna a pulaak hi. 1. Sila neite in Topa ukna nuai-ah om ahihlam uh a phawk nadingun (“vantunga om na Topa uh phawk un) Kol. 4:1 tawh enkak in); 2. Vantugn Topa in na khempeuh tungah kuamah deidan nei lo-in thu a khen hi. Vantung Topa in sila khempeuh a kibangin hong bawl ahih manin note in zong kuamah na deidan kei ding uh hi (Filiem. 15, 16 tawh enkak in). Efesa pawlpi tunga a kammal zat khempeuh in KHristian silate a hanthotna kammal vive kimu thei hi: ta dingin hong bawl (Efe. 1:5); hotkhiatna (Efe. 1:7); gamluah (Efe. 1:11, 14; 3:6); Zeisu tawh mangkhawm (Efe. 2:6); gammi suahpihte,” “Pasian innkuan sungah kihelna” (Efe. 2:19 le 3:14, 15 tawh enkak in), Khrih pumpi nate lakah kihelna (Efe. 3:6; 4:1–16). Efesa 6:5–9 in Efesa pawlpi tunga thuhilhna khempeuh nunna a pia hi; to le sila kizopna hoih a hilh hi; kampau mukpau hoih a hilh hi (Efe. 4:25–32) le numei pasal kizopzia, tatzia ding hilhna (Efe. 5:1–14), cihte kimu thei hi.

 

FRIDAY                           September 8

Ngaihsutbeh Ding: Paul in thu-um mite a tate bangin zahtakna a pia hi (Efe. 6:1–3) Nu le pa in tate tungah a bawlzia ding lunghimawh bangin thu-um mite a lunghimawhna thu a pulaak hi; pa in tate tungah a lungsim puak a pulaa hi (Efe. 6:4) nu le pate in tate tungah masuan lianpi nei ahihna thu zong hong hilh hi. Silate tungah bawlzia ding Paul in zong hong hilh hi (Efe. 6:5–8); tote in amau ukna nuai-a silate a bawlzia ding uh zong hong hilh hi (Efe. 6:9); tua bangin a thuhilhnate-ah a thu hamsa bel in tuhun le Paul hunlai kigamla mahmah ahih manin ama gennop thute i theitel zo kei hi. Sila neihna pen siatnate lakah a sia huai penpen, a deihhuai lo pen siatna khatin kiciamteh hi. Paul gen thute in Kha Siangtho humopna tawh a gelh hi-in, Lai Siangtho bu sungah hong kiguang hi. Tuhunin tua thute bangci bangin nuntakpih ding cih i ngaihsut ding kisam hi. Kum zalom khat sung a Efesa pawlpite bangin eite in zong hamphatna le midangte tungah hotkhiat lungdamna thu i vapuak ding masuan i nei hi. A nuai-a dotnate in koi bangin Pasian deihna bangin a hong nungtasak thei ding hiam?

 

Kikupding Dotnate:

 

1.       Topa dawn dingin kiginkholhna-ah khat le khat a ki-it Adventist thu um mi ihihna koi bangin kimu thei hiam? (Luka 1:17; Mal. 4:6).

 

2.     Paul hong hilh bangin naupangte zahtakna tawh kisai-in Khrih in naupangte itin hehpih ahih manin eiten zong naupangte limtak kep ding kisam hi. Tagahte, bawlsiatna a thuak naupangte, zumna tawh a nungta naupangte tawh kizopna nei ding i hiam? Hih tawh kisai-in a kicing zaw[1]in i kantel nop leh www.cdc.gov/ngaviolenceprevention ah ki-en thei hi. Tua bangin gim thuak dongtuak naupangte bangci ngaihsutna na hiam? Paul hong hilhna-ah Zeisu in naupangte itin kem ahih manin pawlpi in zong naupangte limtakin pantah ding kisam ahihna thu hong hilh hi. Hih bangin i kalsuan theih nading bang kisam hiam?

 

3.     Sila le tote tungah Paul lamlahna Efe. 6:5–9 in nasem le nasep neite kizopzia ding zong hong hilhna hi pah hi, ci-in kimu thei hi. Koi bangin hih thu kizang thei hiam? Tua bangin kalsuanna-ah bang lauhuai-na om thei hiam?

 

4.     Tuhunin zong sila bei siang zo nailo hi. Mihing 40 million valin salin nungta uh hi. [http://www.globalslaveryindex.org/] “The Global Slavery Index”. A suakta mite tua bangin saltangin a om mite suahtak nading nakpi takin nasem uh hi. Pasian tanu tapa ihihna tawh kizui-in saltang mite suahtak nading bangci huh theih ding na hiam? La khat sungah, “Amah in koltannateng sutat ding a, saltang mipa in i sanggam hi. Ama min hangin kinengniamna khempeuh bei hi)?


To get the latest update of me and my works

>> <<