LESSON
6 APRIL
29 - MAY 5
AMA
THUKHEN HUN
Sabbath
Nitak
Tu
Kaal Sung Sim Ding: Daniel 8, Daniel 9, Ezra 7, Matt.
3:13–17, Rom. 5:6– 9, Mark 15:38, Siam. 16:16.
KAMNGAH: “Tuhun pen bang hun hita ahi hiam, ci-in theita na hih manun tu-a bangin na gamtat ding uh ahi hi. Tu-in note in khua phawkin na khanlawh ding uh hun hita hi. Bang hang hiam cih leh Jesuh Khrih i up cil lai hun sangin tu-in Pasian in leitung haksatna panin eite hong hotkhiat ding hun hong naizaw hi. Zan khuamial bei dektak a, sun khuavak hong tung dektak ta hi. Khuamial sunga gamtatnate khawlin khuavak sunga nazatte zam ta ni.” (Romans 13:11, 12).
Hun
khat lai-in National Geographic magazine sungah USA gam Yellowstone National
Park (gammang tulaak khatah gamkatna thu pulaak hi); mei mit khit ciangin
mualtung mun khempeuh phial kisia khin hi. Gam vak mi khat in vasak meikatlup
khat singphung vui lakah om amu hi. Tha khat thu-in ciangkang khat tawh tua
vasa si a lumlet hi. Tua vasa si nuai panin vasa no thum hong lengkhia uh hi.
Tua vasa no thumte in a nu kha nuai-ah bu ahih manun meikang kang kha nawn lo
uh hi. Itna tawh kidim tua vasapi in lauhuai-na mu-in tua singbul gei-ah a note
paipihin meikat ding panin a tanote a honkhia thei hi. A pi in a tate nusia-in
leengkhia mang thei hi. Ahi zongin ama nuntakna tawh tanote a honkhia nuam zaw
hi. Hih in Khrih hong hotkhiatna thu hong hilh hi;Ama sungah a om mi in
hotkhiatna a ngah hi. Thukhenna meikuang in Kalvary mual tunga singlamteh
tungah hong kuang hi. Ahi zongin Khrih sungah a om mi in Ama kha nuai-ah bukna
bit takin amu thei hi. Singlamtehah Khrih in mawhnei mite adingin mawhsakna
ahong thuak hi. Ama nunttakna hong piakna hangin eite in vantung gam mite khat
suah theihna i ngah hi. Amah in mawhna thukhenna a hong thuak manin eite in
tawntung kisiatna tawh a kipelh thei ihi hi.
SUNDAY
April 30
Biakbuk
Siansuahna
I
pulaaksa om bangin Khrih mai-ah thukhenna hong tung hamtang ding hi. Vantungmi
in aw ngaihtak tawh a tangko thu in “Topa thukhenna hun a hong tung zo
hi”(Mang. 14:7). Daniel bu in zong hih thukhen hun kipat hun hong hilh hi.
Daniel 8:14 sim in. Daniel in biakbuk siansuahna hun kician takin pulaak hi.
__________________________________________________________
___________________________________________________________
Jew
mi khat ciat in leitung biakbuk kisiansuahna thu a theitel uh hi. Mawhsuutpi
Ni-in biakbuk kisiansuah hi. Daniel in biakbuk kisiansuah thu le thu khenna thu
thei hi mah taleh, genkholhna 2300 tawh kisai tel lo-in a lungmang hi. Daniel
8:27 le Daniel 9:21, 22 sim in. Genkholhna 2300 tawh kisai-in Daniel in bang ci
dawn hiam? Pasian in Daniel tungah bangci dawnkik hiam?
_____________________________________________________________
___________________________________________________________
Dan.8.
Daniel in gimin tawlgawpin om hi.”Ka muh thu hangin ka patau mahmah hi. A hong
kilaak thu a thei kuamah a om kei hi (Dan. 8:27). Cihnopnaah ni 2300 genkholhna
thu kuamah in hong hilhcian thei lo hi (adang mangmuhnate kipulaak khin Daniel
8:19–22). Daniel 9 sungah vantungmi Gabriel hong pai-in tua mangmuhna thu
Danial tungah hilhcian dingin a hong pai-na thu kipulaak hi. “Daniel aw,
theihtelna pia dingin kong pai hi (Dan. 9:22, NKJV). Gabriel pulaak thu in
Daniel in Gabriel pulaak thu lamdangsa mahmah hi. Ama thungetna a dong dingin
Gabriel hong pai ahihna thu zong a pulaak hi. Daniel ngaihsutna sangin a
tangzai zaw thu a kilaak hi. Vantungmi Gabriel in Danial tonpihin lui gei
khatah a paipih hi. Tua munah Messiah hong pai ding thu a pulaak hi.Messiah
nasep kipat ding a kum, a ni kician takin a kipulaak hi. Tua banah Messiah
nasepna, asihna thu zong kipulaak hi. Hih thute in Daniel 8 pulaak biakbuk
kisiansuahna thu tawh kizopna nei toto hi. Thu khatin gen lehang, Khrih hong
sihna le thukhenna in kikhen tuam thei thu hi lo hi. Dan. 9: 24- 27 pulaak
bangin bang hangin Jesuh sihna in thupi hiam? Jesuh hong sihna in thukhenna
(Dan. 8:14) tawh kizopna nei hi ding hiam? Tua kizopna in bang thuman hong hilh
hiam?
MONDAY May 1
Ni
2,300 Le Hun Bei Ding Thu
Daniel
8:17, 19, 26 sim in. Dan. 8 pulaak genkholhna- ni 2300 in bang hunin kipan hi
ding hiam? Bang hangin hih thu theihtelna in thupi hiam?
__________________________________________________________
___________________________________________________________
Mi
kimkhat in genkholhna ni 2300 pen genkholhna limciinna hi dingin sang lo uh hi.
Tua bang mahin Daniel 8 pulaak kii neu in Seleucid galkap makai Antiochus
Epiphanes (216 B.C.–164 B.C.) hi ci-in sang uh hi. Epiphanes in Jerusalem
vado-in Jewish biakbukte susia hi. Ahi zongin ama uk sung ni 2,300 cing zo lo
hi. Ahi zongin hih bangin ngaihsutna in vantungmi pullaak thu tawh kituak lo
hi. Vantungmi genna-ah tua kii neu in leitung hun bei kuanga hong khangkhia
ding hi, ci hi. Daniel 8 sungah ni 2,300 genkholhna thu kimu thei hi. Tuutal in
MediaPersia limcing hi. Keeltal in Greece (Dan. 8:20, 21) limcing hi. Amin a
kipulaak loh hangin hih kumpi nihte in kiineu khankhiatma-in a khangkhia
kumpite hi. Hih kumpite khankhit ciangin ahong khangkhia kumpi in Rome (Dan.
8:9, 23, 24) hi. Tua khit ciangin biakna le gamukna gawmin ukna nei kumpi in
Rome kumpi hi. Amah in “leilakah thuman a tuancil hi” (Dan. 8:10–12, 25)
vantung biakbuk a Khrih nasep zong susia dingin a hanciam hi (Dan. 8:10–12).
Dan.8:14 pulaak biakbuak siansuahna in Dan. 8 sunga thute thu bulpi hi. Leitung
mawhna le vangliatna in Pasian vangliatna do dingin a geelnate Pasian in a
thuhkikna kimu thei hi. Hih thu in Pasian in mawhna a beisiangna ding a sepna
hi. Gabriel in Pasian geelnate a tangtungna hong hilh hi. Dan. 8 bei khit
ciangin Daniel in a mangmuh ni 2300 thu a tellohna a pulaak hi (Dan. 8:27).
Amasa lamah kipulaak thute in tuutal,keeltal le kii neu thu hong hilh hi. Ukna
nei kumpi nihte a min uh tawh kipulaak hi (Dan. 8:20, 21). Ahi zongin biakbuk
siansuahna thu hilhcianna om lo hi. Dan. 8 in vantungmi Gabriel a pulaak
bnagmahin tu-in Dan. 9 in zong pulaakkik hi. Pasian tungah thum dingin na kisak
laitakin amah in a hong zazo hi. Pasian in nang hong it ahih manin, tua thu a
gen dingin ka hong pai hi. Tuin, tua maangmuhna thu ka hong hilhtel laitakin
ciamteh in” (Dan. 9:23).
Koi
mangmuhna hi ding hiam? Zingciangin genkholhna ni2300 thu i pulaak ding hi.
Daniel 8 in a pulaak hangin a khiatna Daniel tungah kipulaak lo hi. Gabriel in
Daniel pen “itna lianpi ngah kamsangpa” ci-in sam hi. Hih in vantung le leitung
kizopna bang hong hilh hiam?
TUESDAY
May
2
Vantungmi
In Daniel Hilhcian
Dan.9:23
sim in. Vantungmi in Daniel tungah bang thu hilhcianna nei hiam? Bang hangin
Dan. 8:14 hong gen thu theihtelna in thupi hiam? in Daniel 8:14?
____________________________________________________________
___________________________________________________________
Vantungmi
in Daniel tungah “tua mangmuhna thu theitel dingin” a gen hi (Dan. 9:23). Bang
thu kipulaak hiam? Bang thu mu hiam? Dan.9 sungah mangmuhna thu bangmah
kipulaak lo ahih manin vantungmi Gabriel in Dan. 8 sunga mangmuhna thu kimkhat
pulaak hi; tua thu ni 2300 genkholhna thu, Daniel 8 in zong pulaak a, Daniel in
tua thu theihna bangmah nei lo hi. Gabriel in kizomin a pulaak thu Daniel 9:24–27
sungah kimu thei hi.Jesuh nunzia le ama nasep bang kipulak hiam?
______________________________________________________________
___________________________________________________________
Tua
genkholhna amasa lam thu in Pasian mite – Jew mite tawh kizopna nei hi. “Nipi
kaal 70 in na mite, Jew minamte, adingin kituam koihsehkholh hi (Dan. 9:24).
Lai Siangtho genkholhna-ah genkholhna ni khat ciangin kum khat tawh kikimin
kipulaak hi (Ezek. 4:6, Gam. 14:34). Daniel le Mangmuhna bu sungah limciinna
tampi kizang hi, ci-in oi thei hi . A tam zaw in mailam a hong piang ding thute
limciinna tawh kipulaak hi. Genkholhna ni khat ciangin kum khat limciinna nei
hi, cih thu in thutak ahihna Danial genkholhna tungtawnin kimu thei hi.
Genkholhna ni khat in kum khat limcing hi, cih thu siksanin nipi kaal 70 ( ni
490 in kum 490 limcing hi) Gabriel in Daniel tungah kum 490, kituam khen
(Hebrew “chathak”a khiatna in “kikhensat” cih thu in bang thu in bang panin
kikhen tuam hi ding hiam? Dan. 8:14 sunga kigen bangin genkholhna ni 2300 in
kum 2300 sung a genkholhna bangin tangtung takpi hi, ci-in i mu thei hi. Hih
kum 490 in Dan. 8:14 sung a genkholhna bangin tangtung hi. Tua lo genkholhna
dangte kihilhna kimu nawn lo hi. Dan. 8 sungah hih bek mah hun tawh kisai
genkholhna hih bek kimu hi. Tua hi-in vantungmi Gabriel in hih genkholhna (ni
2300) thu puak dingin hong pai a, Daniel huh dingin hong pai ahihna thu
kipulaak hi.
WEDNESDAY
May
3
Messiah
In Thahna Thuak Ding
Gabriel
in kum 490 genkholhna kipat hun in Daniel le Jew mite adingin thupi mahmah
ahihna thu pulaak hi. Kum 490 kipat ding hun in Jerusalem kipuahphat ding
thupiak kipat kum hi ding hi. Jeresalem puahphat ding thu piak tam veipi om
khin hi mah taleh Ezra 7 pulaakna-ah hih thupiak in BC 457 kum hi, ci-in kiciamteh
hi. Hih kumin Jew mite a gam uhah ciahkik ding phalna ngah bek tham lo-in
biakpiakna nei dingin kipawlkhop theihna a nei uh hi (Ezra 7:13, 27).
Artaxerxes thupiak in BC 457 kum phalbi le khuakhal kikal sung hi. Hih thupiak
kipat BC 457 kum a kipan Messiah hong pai hun dong nipi kaal 69 ahih keileh kum
483 sawt hi. BC 457 kumin kipan ding hileh thupiangte siksanin simtoto hi
lehang AD 27 hong cingto hi. “Messiah” cih kammal a khiatna in “Sathau nilh”
cihna hi. A.D. 27 kumin Jesuh Khrih in tui kiphumna nei hi (Matt. 3:13–17.)
Daniel genkholh bang linlianin Khrih tuiphum akipan ama nasep hun sung le sihna
a hong thuak kituak to diamdiam hi. Romans 5:6–9 le Daniel 9:26 sim kak in.
Bang thu kipulaak hiam?
__________________________________________________________
_________________________________________________________
“Tua
ciangin nipi kaal 62 a cin ciangin Messiah in a mipihte adingin kithahna a
thuak ding hi (Dan. 9:26). Messiah in singlamteh tungah thahna hong thuak hi; a
mipite kiang panin khenkhiat thuak hi. Ama vangliat nading hi lo-in a mipihte
adingin tua bangin gim hong thuak hi. A dang khatin gen leng, Singlamteh tungah
eite adingin Khrih in sihna hong thuak hi; ama hamphat nading hi peuhmah lo hi.
Hih thu hang mahin Paul in “Ahi zongin eite mawhna nei ihih laitakin eite a
dingin Khrih hong si ahih manin Pasian in eite hong it mahmahna thu hong lak
khin hi,”ci-in hong hilh hi (Rom. 5:8). Daniel 9:27 sunga kigen bangin nipi
kaal laizang a cin ciangin (a nunung kum 7) Khrih in mawhnei mi mawhmai nadingin
a nuntakna hong pia hi. Kum 7 laizang in AD 31 kum hong suak hi; hih kum sungin
Khrih in ama sisan tawh tawntung thuciam a hong bawl hi. Singlamteh tungah a
nuntakna hong piakna hangin sisan tawhbiakpiakna kisam nawn lo a, mawhmai-na i
ngah thei hi. Hih genkholhnate in Khrih, Messiah ahihna thu pulaakin, mawhnei
mi in mawhmaina ngah nadingin thahna hong thuak ding a, AD 31kumin a hong sihna
hangin sisan tawh biakpiakna a bei-na hong suak hi. Hih genkholhnate in a neng
a tawngin tangtung khin hi. Paisan pawi hun a cin hun, siampipa in tuuno tawh
biakpiakna nei dingin a kithawi laitak mahin Pasian Tuuno Khrih in a nuntakna
hong pia hi. A tunga i gen thute siksanin Mark 15:38 le Matthew 3:15, 16 sim
in. Koi bangin hih thute in Daniel 9:24–27 sunga genkholhnate hong theitel sak
hiam?
THURSDAY
May
4
1844
Kum
Genkholhna 2300 lak panin amasa kum 490 in Jew
minamte adingin kituam koihna le Messiah hong pai-na kimu thei hi. Kum 2300 a
nunung kumte in Pasian mite- Jew ahi a,Gentile minamte la vantung biakbuk kisiansuahna
le a tawpna-ah Jesuh Nihvei-na a hong pai ding thu hi ding hi, ci-in i thei hi.
Kum 2300 in AD 34 kum ciang huam hi. Tua sung lak pan amasa kum 490 sungin
Messiah hong pai hi. KUm 2300 sung panin kum 490 i dawh khiat ciangin kum 1810
omlai hi. Hih kum 1810 in Pasian mite tungah a kipia hun hong suak hi. A.D. 34
kumin kipat hileh 1810 a bei kum in AD 1844 hong suak hi. Vantung biakbuk
kisiansuahna thu siksanin pulaak hi lehang hih thu in leitung hun bei kuana
Pasian thukhenna le vantung biakbuk thuman hong phawksakkik hi. Topa Pasian in
a nunung bel hong thuum thu in Ama hong hehpihna sangin, Ama zia le tong tawh
kituakin a nungta ding hong deih hi (Mang.14:6, 7).
Siam.
16:16 sim in. Biakbuk kisiansuahna a hang in bang thu hi ding hiam? Hih in
Hotkhiatna lungdamna thu bang hong hilh hiam?
__________________________________________________________
___________________________________________________________
Mihonpite
mawhna, mite mawhna hangin biakbuk in siansuah ding kisam hi; tua in ganhing
sisan tawh kisiansuah hi. Eite zong kisiansuah ding kisam hi. Honpa i kitangsam
hi. Honpa nunzia in Mawhsuutpi Ni-a ganhing in limcing hi. Hih in Thukhenna-ah
mawhsakna pan suahtakna hong pia hi. Siam.23:26–29 sim in. Thukhen ni ciangin
bang sem dingin Pasian in thu pia hiam? Tuhun eite adingin bang deihna nei hi
ding hiam?
______________________________________________________________
__________________________________________________________
Israel
mite in “ a lungsim uh kisittel uh hi.”Mawhmai dingin mawh thuumna nei uh a,
mawhna kisikin Pasian mai-ah a kiniamkhiat uh hi. Moses biakbuk a kisiansuah
bangin amaute nunzia zong kisiansuah dingin Topa tungah a ngen uh hi. Daniel
7–9 le Mang. 14 in thukhen hun adingin kigingkhol dingin limtak hong hilhna thu
i mu thei hi. 1844 kum a kipanin thukhenna hun sungah a nungta ihi hi.
Mangmuhna bu sungah vantungmi khatna thupuak in “Ama thukhen hun hong tung khin
zo hi” (Mang. 14:7). Tua hi-in koi bangin “i nuntakna kisittel ding i hiam?
FRIDAY
May
5
Ngaihsutbeh
Ding: Dan. 9:24- 27 pulaak nipi kaal 70 thu i telzia
ding hong hilh hi. Amasa-in nipi kaal 70 (Dan. 9:24) thu kipulaak hi. Tua zomah
nipi kaalte nipi kaal 62 le nipi kaal 69 le nipi kaal 70 thu kipulaak hi (Dan.
9:25). A tawpna-ah nipi kaal nunung bel thu, a kum sagihna thu kipulaak hi
(Dan. 9:27).Tua ciangin a tawpna-ah nipi kaal khat, “kaal laizang”(Dan. 9:27)
in kum thum le a langin kikhen hi. Hih thu, nipi kaal 70 sungah nipi kaal 62 le
nipi kaal khat kihel hi. Tua kaal khat in khennih kisuahkik hi. Nipi kaal 70 in
BC 457 kumin kipan hileh 1844 kum dong huam hi. Tua bangah ni 2300 thu pulaak
hi lehang Dan.8 in ni 2300 kipat hun/kum ding pulaakna nei lo hi. Ni 2300 thu
kipat hun ding Daniel in pulaakna nei lo hi (Dan. 8:14). Ni 2300 a cin ciangin
bikinnpi kisiansuah ding hi, cih bek kipulaak hi. Hih ni 2300 in bang huna
kipan hi ding jiam? Kumpi Belshazzar in kumpi a sep kum a kipan hi ding hi
(Dan. 8:1). Hih bang ngaihsutna in kician zo lo hi. Daniel mangmuhna-ah (Dan. 8
) sungah Babylon hong khan khiat ding kihel lo hi. Babylon in Media-Persia,
Greece le Rome hong khanma-in a khangkhia kumpi hi. Rome in leitung bei dongin
ukna nei ding hi. Tua mangmuhna sunga kilaak biakbuk kisiansuah hun ding tua
mangmuhnate hong tun ding hun cihte kipulaak lo hi. Ahi zongin Babylon hun
panin kipan lo hi, cih kimu thei hi. Tua mangmuhna mungtup lian bel in Media le
Persia cihte hun panin leitung bei ding dong huamin hong hilh hi. Daniel 8 in
tua hun ding pulaakna nei lo hi.Ahi zongin Dan. 9 in a kipat hun ding hong hilh
hi.
KIKUP
DING DOTNATE:
1.
Lungdamna thu le thukhenna kizopzia na lawmte tawh kikum in. Thu nih ahih
hangin genkholhna khat ahihna thu phawk in. Bang hangin tua thu in ei adingin
lungdamna thu hong suak thei hiam? Hih kizopna in mi tampi ngaihsutna-ah lau-na
thu hi mah hitaleh tua lau-na tawh bangci bangin kipelh thei i hiam?
2.
Dan. 9:26 pulaak thu ngaihsun in. Messiah mahmah in a mipihte adingin
hepkhiatna thuak ding hi, cih thu ngaihsun in. Bang thu pulaak hi ding hiam?Kua
mite adingin hepkhiatna thuak ding hiam? Bang hang hi ding hiam?
3.
Siam. 16:16 le Siam. 23:26–29 sim in. Biakbuk kisiansuahna thu (Siam. 16:16) in
pulaak hi. Koi bangin tua siansuahna sungah nungta i hiam? (Siam. 23:26–29).
Lungdamna thu le thukhenna in koi bangin kizopna nei hiam? Tuhun eite adingin
bang hong hilh hiam?