LESSON 11 December 4–10
LAI
SIANGTHO MUNDANGTE PULAAK THUHILHKIKNA
Sabbath Nitak
Tu kaal sung sim ding: 2 Kum.22, Neh. 9:6, Jer. 7:1–7, Late
148:4, Jer. 29:13, Mic. 6:1–8, Dan. 9:1–19.
KAMNGAH: “Ahih hangin tua lai panin Topa na Pasian uh na zong ding uh a, na lungsim khempeuh uh le na nuntakna khempeuh uh tawh na zon uhleh amah na mu ding uh hi” (Thuhilhkikna 4:29).
Lai Siangtho thute in lamdang thei mahmah hi; a diakdiakin Thukhun Lui a nunglama thute in amasa lamthute mah pulaak kikkik uh hi. Gentehna-in Late 81 in Paikhiatna thu pulaakkik hi. Thukham Sawm a pulaakkik hi-in, Egypt gam panin note a hong lakhia, Topa na Pasian uh ka hi hi” (Late 81:10).
Thukhun
Lui buppi- a diakdiakin Piancilna in Piansakna thu hong hilh hi. Kamsangpa in
hih bangin pulaak hi: “Leitung ka et leh limlemel nei lo a, vantungah zong
khuavak om lo hi.” (Jer. 4:23; Pian. 1:2).
Hi
mah hi, Thukhun Lui-a kamsangte in zong Thuhilhkikna Bu mah siksan bulpi-in nei
uh hi. Bang hang hiam cihleh Thuhilhkikna Bu in Israel mi masate sungah Pasian
thuciamna thu a pulaak hi. Tukaal sungin kamsangte gen Thuhilhkikna bu sunga
thute i pulaak ding hi. Kamsangte in bang thu siksan uh a, amaute gen thute in
tuhun ading thuhilhna mah ahihna thute i kikum ding hi.
SUNDAY December 5
Thukham Laibu
Judah
Kumpi Josiah in kumpi a kipatin kum 8 pha pan hi; amah in kum 31 sung kumpi sem
hi (640 B.C.–609 B.C.), galdo-na sungah si hi. Kumpi a sep a kum 18 kumiin
thupiang khat om hi. Tua thu in Pasian mite tangthu kilamdangsak hi.
2
Kum. 22 sim in. Hih thupiang panin bang thu manpha kimu thei hiam?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Lai
Siangtho thuthuk thei mipilte in “Thukham Laibu” in Thuhilhkikna bu hi, ci uh
hi (2 Kum.22:8); Israelte in hih laibu amuh khak loh uh kum tampi cingkhin hi.
“Josiah
in hih laizial sunga vauhilhkholhnate leh thuhilhnate a zak ciangin a sungah
kikhelna lianpi hong piang hi. Pasian in
Israelte mai-ah sihna leh nuntakna, thupha leh hamsiatna lampi koih, Josiah in
tua bangin cikmah hunin theikha ngei lo hi (Thkna. 30:19). Pasian in Amah a muang mite a hotkhiat nopna
taktak tua laibu in a pulaak hi. Egypt gam sung saltanna panin a hotkhiat mah
bangin Topa in Ama vangliatna tawh Kamciam Gam sung a lutpih hi; Topa in
namdangte tungah amaute a koih hi.” Ellen G. White, Prophets and Kings, p. 393.
2Kum.
23 sungah Josiah in a nuntakna khempeuh tawh Pasian Thukhamte leh Ama teci
thute leh Ama thukhunte a zuihnopna pulaak hi (2 Kum. 23:3; Thkna. 4:2; 6:5,
10:12, 11:13). Tua tham loin “Topa’
biakinn sungah siampi Hilkiah in a muh laibu sungah a kigelh thukham kammalte
amah in a kipsak theih nadingin Judah gam sung le Jerusalem-a om vankahte,
aisante, innsung pasian-te, milimte, le a kihhuai nate khempeuh Josiah in a
hemkhia hi” (2 Kum. 23:24).
Thuhilhkikna
bu in Israelte kim a om namdangte biaknate zui lo-in amaute kihhuai, siatnate a
zuihkhak loh nadingun vauhilhkholhna hi. Josiah nasepna leh puahphatna tampi
bawl a, Samaria panin milim bia siampite zong a hemkhia (2 Kum. 23:20);
Israelte tungah muanna tawh kipia thuman panin amaute in lampial khin ahihna
kilang hi. Thuman zuihna-ah citak tinten ding sangin amaute in leitung mite
tawh a kipawl uh hi; a nungta Pasian bia-in, Topa tawh kizopna ka nei uh hi,
kingaihsun uh a, ahi zongin milim biakna sungah kihel uh hi. Bangzahin a
lauhuai kikhemna hiam?
I lungsim khempeuh, i nuntakna khempeuh tawh
Topa i zuih nadingin a dongtangsak thei i inn sung, i biakinn panin hepkhiat
ding bang a om hiam?
MONDAY December 6
A sang pen vantungte
Thuhilhkikna
sungah thuciam in a thu bulpi khat hi; Israelte tungah a thuciamna bek hi lo-in
teeltuam minam ahihna uh a pulaak thuciam hi (Thkna. 7:6, 14:2, 18:5).
Thkna.10:12–15
sim in. Thukham leh Israel dinmun –
Pasian teeltuam ahihna uh limtak hong hilh hi. Lai Siangtho in a sang pen vantungte
cih ciangin bang a pulaak hiam? Moses gennop thu in bang thu hi ding hiam?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
A sang pen vantungte cih kammal in bang pulaak
hi ding cih kitel takin i theih loh hangin, thu-nung thu-ma ngaihsun lehang Moses
in a sangpen vantungte cih kammal in Pasian vangliatna, minthanna, a thupi-na
pulaak hi ding hi, cih kimu thei hi. Vantung banah a sang pen vantung in Pasian
ukna nuai-ah om hi, cih hong hilh hi. A sangpen vantungte cih kammal in Pasian
in na khempeuh tunga ukna nei hi, cih pulaakna kammal zatdan (idiom) hi ding
hi.
Anuai-a
Lai Siangtho munte sim in. A vekin Thuhilhkikna sungah a kigelhsa vive hi. Koi
bangin Thuhilhkikna Bu huzaap kimu thei hiam?
1 Kum.
8:27_______________________________________________
Neh.
9:6___________________________________________________
Late 48:4__________________________________________________
A
diakdiakin Neh. 9 thu bulpi in Pasian in Piangsakpa hi-in Amah bek mah biak
ding ahihna hong hilh hi. Amah in na khempeuh a piangsak hi; a sang pen vante
zong a piangsak hi (Neh. 9:6). Neh. 9:3 in Josiah hunlai bangmahin, Nehemiah
sim laibu in Thukham Laibu hi ding hi. Tua munah Levi mite nasepnate leh Pasian
a phatnate kipulaak hi; a sangpen vantungte cih kammal in Thuhilhkikna bu sung
a kammal a zatkik ahi hi.
Pasian
in leitung Piangsakpa hi banah a sang pen vantungte zong Piangsakpa hi. Tua
Piangsakpa mah in singlamteh tungah sihna a hong thuak hi. Ei adingin a
nasepnate hangin bang hangin Amah biakna in kilawm ahi hiam?
TUESDAY December
7
Jeremiah pulaak Thuhilhkikna
Abeisa
kum tampi lai-in Pasian a thei kha lo, thuman
a zong kawikawi khangno in khat amuh bangbang thuman sang thei-in hun
khatciangin Pa Pasian leh Jesuh um bek tham lo-in Seventh-day Adventist pawlpi
thupuak zong sangthei hi. Lai Siangtho a
deih mahmah mun khat in Jeremiah 29:13 hi: “Tua ciangin Kei nong zon uh leh
nong mu ding hi; na lungsim khempeuh tawh nong zon ciangin nong mu ding hi).
Tawl khit ciangin Thuhilhkikna bu sung a sim ciangin lungsim khempeuh tawh Topa
a zong mi in amu ding hi, cih simkha leuleu hi. Jeremiah in Moses pulaaksa
siksanin pulaak hi.
Thkna.
4:23–29 sim in. Bang thu hangin Israel tungah tua kamciam kipia hi ding hiam?
Koi bangin tuhun adingin zong a hong kipia kamciam hi, ci ding i hiam?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
I
gensa om bangin Thuhilhkikna bu in Kumpi Josiah hun sungin a kimu kik laibu
khat hi. Josiah uk sungin Jeremiah in nasep a kipat hun hi. Tua hi-in
Thuhilhkikna Bu in Jeremiah laigelhte tungah huzaap nei hi, cih kimu thei hi.
Jer.
7:1–7 sim in. Jeremiah in mite in bangsem dingin sawl hiam? Koi bangin Thuhilhkikna Bu sunga kigelhsa thute tawh
kizopna nei hiam? __________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Thuhilhkikna
Bu sungah a kigelh kikik thu khat in Moses in Canaan gamah Israelte teen
theihna limtak a hilhna thu hi; amaute in Topa thu a man kei uhleh Canaan ah
teeng suak thei lo ding uh hi; tua hi-in Topa thu a man laisiah amaute teen nadingin
Topa in a teelsak-nasa Canaan ah a teeng thei ding uh hi. Jer. 7:4 sunga
vauhilhkholhna ngaihsun in; a deihna in, hih in Pasian biakbuk hi, hi mah hi,
amaute in teeltuam mite hi; ahi zongin amaute in thu a man kei uhleh tuate
khempeuh in a mawkna suak ding hi.
Topa
thupiak a manna uhah khual mite, meigongte, tagahte tungah hehpihna nei-in
limtak kizopna nei ding uh hi. Hih bang thuhilhnate in Thuhilhkikna in zong
hilh khin hi. Zuih dingin thupiakte tu-in amaute tungah a kigen kikkik hi. “Note
in khual mite leh pa nei lote tung pan thuman na heikhiatsak kei ding uh hi;
kamkhap nadingin meigongnu puan na laksak kei ding uh hi.” (Thkna. 24:17;
24:21; 10:18, 19; 27:19).
Jer.4:4
leh Thkna. 30:6 simkak in. Tua hunlai mite adingin bang thupuak kigelh hiam?
Tuhun Pasian mite adingin bang thu bulpi kigelh hiam?
WEDNESDAY December
8
Topa in Bang Hong Ngen Hiam?
Kamsangte
laigelhna sungah thuman thutakah cihtak ding limgen mahmah uh hi. A huampi
thu-ah cihtakna hi bek lo-in a diakdiakin thuciam tungah cihtakna hi; Canaan
gam a lutma-un thuciam tungah cihtak ding kipsak na khat nei kik uh hi. Tua in
Thuhilhkikna hi: Pasian in Israelte tawh a thuciam kipsakkikna thu hi. Kum 40
khit tu-in Topa in thuciamna a kamciamte tangtungsak ding hi ta hi; thuciam
mungtup in tua mah hi. Tua hi-in Moses in a mipihte in tua thuciam tungah a cihtak
ding uh a hilh kik hi; kamsangte laigelh khempeuh zong tua mah hi: thuciam
tungah cihtak nading thu mah hong hilh tangtang uh hi.
Micah
6:1–8 sim in. Topa in a mite tungah bang hilh hiam? Koi bangin Thuhilhkikna
tawh kizopna nei hiam? Amos 5:24 leh Hos. 6:6 zong sim in
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Lai
Siangtho thuthuk kan mipilte in Micah 6:2 pen Topa in a mite tungah a hong kalh
thu, ahih keileh thuciam a palsat A mite tungah thukhen nadingin a thubawlna
hi, ci uh hi (covenant lawsuit). Hih munah Micah pulaak thu in Topa in a mite
tungah a lungkimlohna pulaak hi, ci hi (Micah 6:2); Micah zat kammal khat
‘riv’hi. Hih kammal a khiatna in thukhen zum a thu kineihna a pulaak kammal hi.
Cihnopna-ah Topa in a mite tungah thu bawl (thu kinei) hi, cihna hi. Thukhen
zum thugentehna tawh Pasian leh a mite kizopna thuciamna ahong hilh hi. Tua
bangin Topa in a mite tungah thu a bawl pen lamdangsak ding hi lo hi; bang hang
hiam cihleh thuciam a bulpi-ah thukham om hi.
Micah
in Thuhilhkikna sunga kammalte a zatkikdan ciamteh in. ‘And now, Israel, what
does the LORD your God require of you, but to fear the LORD your God, to walk
in all His ways and to love Him, to serve the LORD your God with all your heart
and with all your soul, and to keep the commandments of the LORD and His
statutes which I command you today for your good?’ ” (Deut. 10:12, 13, NKJV). A
kammal bang linlian gelhkik lo-in “thukham laimal” deihna taktak in bang hiam
cih hong hilh hi; tua in nuntakpih ding thu guipi in nuntakna-ah thu man ding
leh hehpihna nei ding hi, ci hi.
Ganhing
tampi tawh biakpiakna leh biakna hahkat in Pasian tawh kizopna thuciamna taktak
hi lo hi, cih hong hilh hi. Hazatna, deihgawhna tawh kidimin buluhna, thu
manlohna tawh nungta-in, tua bangpi mah tawh biakna hahkat, biakpiaknate in
bang manneihna nei ding hiam? (Mic. 2:2) Israelte in leitung adingin khuavak hi
ding uh hi. Tua hileh minamte in “Hi mite in minam lian hi; theihtelna tawh a
kidim mite hi, ci-in ciamteh ding uh hi (Thkna. 4:6). Tua hi-in amaute in pilna
leh theihtelna tawh gamta ding uh a, mite tawh kizopna-ah thu manna leh
hehpihna nei ding uh hi.
THURSDAY December 9
Daniel Thungetna
Thukhun
Lui sung pan mi tampi theih thungetna khat in Daniel 9 hi. Kamsang Jeremiah
hunlai Israelte beidonna, kum 70 kipan ding hi, cih a theih ciangin Daniel in
thungen hi. Daniel in a thungetna-ah
khitui luangin thungen a, lunggim mahmahna tawh a kidim hi; ama mawhna
leh a mipihte mawhna hangin mawhmai-na a ngen hi; tua bangin gimnate sung mahah Pasian in thuman
thutak tawh nasem hi, cih a phawk veve hi.
Daniel
9:1–19 sim in. Thuhilhkikna in a pulaak bang thute kipulaakkik hiam?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Daniel
thungetna in Thuhilhkikna sung a Topa in a mite tungah thuciam pan in lampial
uhleh a thuak ding uh gimnate vauhilhkhol a, tua thute mah Daniel in a tomin a
pulaakkik hi. Daniel in nihvei ‘Moses thukham” a pulaak hi (Dan. 9:11, 13);
Daniel in Thuhilhkikna pulaak thukham mah a pulaakkik hi.
Thuhilhkikna
gen bangin amaute in a teenna uh gam panin kaihkhiat a thuak uh hi (Thkna.
4:27–31; 28) bang hang hiam cihleh amaute
in Moses thugen mang lo uh hi; ama gen banglianin amaute in a thuak uh
hi (Thkna. 31:29).
Israelte
kim a teeng namdangte in “Hih mite in a
lian minam, pilna leh thu theihna tawh kidim mite hi, a cih sangsikun (Thkna.
4:6) tu-in Israelte in namdangte thuhilhna a thuak uh hi (Dan. 9:16).
Daniel
in khitui tawh a thuumna leh a ngetna-ah “bang hangin hih bang gimna hong tung
hiam, bang hangin hih bangin siatna thuak ka hi uh hiam, ci-in dongngei lo hi.
Bang hang hiam cihleh amah in Thuhilhkikna sunga vauhilhkholhnate thei-in,
thuciam panin lampialna hangin a gah a atkikna thu a thei hi. Daniel leh
kamsang dangte in Israelte in a mawkna-in gim thuak uh hi lo hi; amaute thu
manlohna hangin a gah a at kik uh hi, cih a thei uh hi; kihilh hi taleh amaute
in hilhkholhna thudon lo uh hi.
Tua
sangin a thupi zaw in Daniel thungetna-ah tua bangin gimna a thuak uh hangin,
lametna bei ahihlohna thu a pulaak hi.
Pasian in amaute nusia lo hi; amaute in bangbang a thuak uh hangin, Pasian in
amaute taisan lo hi. Thuhilhkikna in amaute tatziate a pulaak banah puahphatna
kamciam hong tangtung ding hi, cih a hilh hi.
Daniel
9:24–27 in Jesuh leh singlamteh tungah a hong sih nading genkholhna hi.
Israelte saltanna leh saltanna pan ciahkik ding kamciam siksanin bang hangin
Jesuh hong sih ding genkholhna Daniel tungah kipulaak hi ding hiam?
FRIDAY December 10
Ngaihsutbeh Ding: Micah 6:1–8 in
Thukhun Lui sung pan mi tampi theih mun khat hi. Amos 5:24 leh Hos. 6:6 tawh
kibangin Micah 6: 1-8 in kum zalom giat kamsangte thupuak a thu bulpi pulaak
hi. Israelte in Topa thuciam panin a kihei manun Topa in amaute tungah thu a
bawlna- Topa thukhenna a ngai dingun kamsangte hilhna thute kimu thei hi.
Mualpi mualneu in thukhen ding uh hi. Banghang
hiam cihleh mualpi mualneute in Topa in Israelte tungah a bawl thute teci a
pang ding uh hi. Israelte tungah thuciam
palsatna thu maitangkawkin mawhsakna thu pulaakpah lo-in, Pasian na mawhsak
nading uh thu na nei uh hiam, ci-in Israel tungah kidong hi. ‘Na tungah bang
hih ka ka hiam? Koi bangin na tungah gimna hong tungsak ka hiam? Thu manlohna
tawh kidim amaute lakah mizawngte in na hoih sem ding niing uh hi.’ Mi cithei-te
in baihlam takin hauhna a ngah uh ciangin thuciamna thukham zuih ding gimna
bangin a ngaihsun uh hi.” Ralph L. Smith, Word Biblical Commentary,
Micah-Malachi, (Grand Rapids, MI: Word Books, 1984), vol. 32, p. 50.
“Kipuahphatna
tawh kizomin kumpi Josiah in milim biakna mun thupi a omlaite va-en kawikawi
hi. A kim a paam aom namdangte biakna kum tampi sung zui-in sing leh suang
pasiante biakna in amaute sungah zungthuk-kha khin ahih manin mai-ah kum sawtpi
kidiah khin ahih manun tua bang siatnate mihing tha tawh a kihemkhia zo ding hi
nawn lo hi, cih a mu hi. Ahi zongin Josiah in hanciamin citakin gam sung
khempeuh panin milim biakna a hemkhia hi.” Ellen G. White, Prophets and Kings,
p. 401.
Kikup Ding Dotnate
1. Ei Seventh-day Adventist- te in tulai thuman tangko ding
neite ihi hi. Nidang Israelte mah bangin, kim leh paamte’n a zak ding thuman
neite ihi hi, ci-in kipulaak hi. Hih in eite hamphatna lianpi hi. Ahi zongin ‘tulai thuman’ theihna bek tawh
kicing hi lo-in a hong piak masuan bangci bangin na nuntakpih hiam?
2. Daniel in na gam na lei, biakbuk – biakna mun phualpite
milim biate’n a suksiat ngaihsun dingin kibulh in. Thuhilhkikna Bu
hilhkholhnate in bangzahin amah leh Jewte tungah upna a kipsak hiam? Bangci
bangin Thuhilhkikna Bu in bang hangin Jewte leh a gam in gimna thuak uh hiam,
cih a hilh hiam? Lai Siangtho in leitung thupiangte theihtelna hong guan a, Lai
Siangtho thei kei lehang, leitung thupiangte in hong lungkiatsak den ding hi lo
hiam? Tua hi-in Lai Siangtho in thu upna –ah a bulpi ahihna hong hilh hi lo
hiam?
3. Daniel 9:24–27 sunga nipi kaal 70 genkholhna na lawmte
tawh kikum in. Hih genkholhna-ah thuciam in bang dinmun nei hiam? Bang hangin
thuciam in genkholhna leh eite adingin thupi hiam?