1. Endikpi
Laikung pan
2. Topa’
Ni
3. Kumkikna
Lamen Innkuan - Khen 13 (Azom2)
4. Pasian
Angzuan khualzinna (Khawkpi 3 na)
5. A Pawlpi’ aDingin Pasian’ Ngimsakna
6. Cidamna thu
7. Thu tuamtuam
EndikPi Laikung pan
Paikhiatna
20:8- Keimah longal Pasian dang na bia kei ding uh hi.
P |
asian simloh biak dang ka nei kei hi, ka ki cih leh, pasian tuamtuam a bia-bia peuh ka hi kha tam maw, ci-in ka ngaihsun zel a, “ Pasian i itna a kiamsak i lunggulhte peuhmah, ei’ pasian dingin i bawlna hi” ci-in (E G White, Tuan Pupate leh Kamsangte) sungah kigelh hi.1
Christiante
sung panin pasian dang tampi kinei hi.Christiante sungah dawi bia kitam lua hi.
I damloh i nat i sat ciangin anungta Pasian kiangah kiko nawn lo-in Dawi Siampute
kiangah i damlohna kitun hi. Anungta Pasian sangin Dawi nasepna ki-um zawta hi.
Isaiah 8:19- “Phun suausuau in a pau mualmual vankah theite leh asisan theite
kiangah thu dong un. Mite in a mau’ pasiante thu dongin , mihingte’ thugen
misite dot ding mah hilo ahi hiam?” hong ci ding uh hi.Na khempeuh in thuman lo
tawh kidim hi. Pasian upna zong a man lo upkhialhna om thei hi.
“Bumleeng-aitawi upna in asiangtho Pasian khat thu upna pan lam ipial theih
nading kikhemna tampi piang sak hi. Tua thute i theih vilvel kul hi. Pasian
khat thu upna nusia tuan sam lo napi a lamdang pasian tuamtuamte’ nung a zui
dingin hong kize-et den hi. Bumleng-aitawi upna in a sang pen Pasian khat om hi,
cih thu um sam uh a, ahi zongin pasian neu zaw tampi om a tuate zong thoih
ibiak kul hi, cih thu suah veve mawk uh hi.”2
“Abraham pen lawki ngeina leh tanglai thuciin upna
lak pan a khangkhia ahi hi. Abraham pate mahmah zongh Pasian theihna thumaan
keem dingte hi napi uh Jehovah lo pasian dangte abia uh hi.”3
Abrahamin Pasian bek um cihna kilangh in atapa Isaac
pen Moriah mual tungah Pasian’ ngetna zui-in phaltakin pia ngam hi. “Topa muang
zolo a a um khial nuam hi leh a hun angah na dingin ni thum sung tawntung a
tapa tawh lampi ah apai uh hi. Ahih hangin amah in Topa pen muang khial tuan lo
hi.”4 Abrahamin a zi nangawn tan lawh dek phialin a ta
nangawn suplawh dek phial in om in a pianna a nu apa leh a beh leh aphungte
kiang pan nangawnin athuman anungta Pasian a up manin hangsan takin paikhia ngam hi. Tua manin Abraham in Pasian’
lawm cihna ngah hi.
ITimothy 4:1,2- Ni nunung ni ciangin mi pawlkhat
upna pialkhia in zuauthu gente leh dawi thu kigente a zuih nading uh Kha
siangtho in teltakin a gen hi. Tua bang mi in a lungsim sik emsa tawh tatgawp
bangin bangmah khentel thei nawnlo uh hi.
Hun nunung sungah anungta Pasian pawlpi misiangthote
in Pasian’ thupiak khatna ahi “Keimah longal pasian dang na bia kei ding uh
hi”cih lenkip in Dawimangpa’ hong khimna ahi bumleng ailengte tungah kinga lo-in
Abraham bangin anungta Pasian bek a um a bia dingin Topa in thupha hong pia
hen.
Thulakna:
1. Conference thu kizakna laihawm,Vol
2. Aprl-June 2016.
2. John Calvin, Lai Siangtho Lungtuak Christian
Upna, p.46
3. Ellen G White, Tuan Pupate leh Kamsangte p. 84
4. Ellen G White, Tatkhiatna Tangthu p.75
TOPA’ NI (THE LORD’S DAY)
TEXT:
John 1:10.. “Topa’ ni-in Kha Siangtho
tawh kidimin ka om laitakin pengkul bangin a gingpha mahmah khat ka nung lamah
ka za a,...”
THU
MASA
Hih Topa’ni pen bang ni hi ding
hiam cih mi tampite’ buaipih thu ahi hi. Hih John in a gen Topa’ ni pen
pawlkhat te in Sunday ni hi dingin ummawh uh a, pawlkhatte in Sunday
ni hi lo in Sabbath ni hi zaw ding hi ci-in ummawh hi hangh. Pawlkhatte
leuleu in bel, “Rome kumpi, Roman Emperor ni thupi khat hi-in teh,” ci
uh hi. Tua bang kawmkal ah pawlkhat leuleu in kum siala hong tung, Topa’
thawhkik ni ahi Easter Sunday hi dingin ummawh uh a, pawlkhat leuleu in
bel Topa hongpai kikni, nitawpni Thukhen ni hi ding hi ci uh hi. Hih
thu-ah upzia sanzia kibang lo ngeingai hi taleh a koizaw pen maanlo dinga, a
koizaw pen maan thei pen ding hiam cih Lai Siangtho leh Tangthu bute pan in ih
en ding hi.
ROME
KUMPI NI THUPI KHAT HIAM?
John in Topa’ni ci-a a gen laitak
in, “Kha Siangtho tawh ka ki dim hi” ci ahih manin Kha Siangtho tawh a
kidim pa in bangzahta in vang a nei a, bang zah tak in thupi ta mahleh leitung
kumpi khat peuh ii ni thupi khat peuh Topa’ ni ci ngeilo ding hi, cih kician
mahmah hi. Tua banah leitung kumpi khat peuh ni thupi ni pen khatvei zong Lai
Siangtho in Topa’ ni ci ngei lo hi.
TOPA’
THUKHEN NI HIAM?
Hih
Topa’ ni ci-a John in a gen pen Topa’ thukhen (nitawp)
ni hi thei lo hi. Bang hang hiam cihleh a mangkam in ‘On the Lord’s day’
cih hi-in ‘On’ cih kammal in khiatna nei hi. ‘On’ cih pen a muh
laitak ahih keileh a zak laitak/ Kha Siangtho tawh a kidim laitak
cihna hi a, pengkul aw a zak laitak in Topa’ thukhen na tung nailo hi. Tua
banah Lai Siangtho sungah Topa thukhenna a kigen ciangin “that day” Luke.10:12.
“The day of judgment” Mt.11:22. “The day of the Lord”
Isa.2:12;1Thes.5:2;2Pet.3:10,.. ci zel hi. Hih mun a, Topa’ ni a cih pen
The Lord’s day cih hi sese hi.
SUNDAY
NI HIAM?
Lai Siangtho ahi lo, Lai Siangtho pualam
a, pawlpite laigelh na-ah Sunday ni pen Topa’ ni hisak ni ci-in
AD 300 madeuh in a masa pen lai tawh na gelh panpan uh hi. Kikipsak nai lo in,
AD 321 kum ciangin Constantine kumpipa’ thupiakna leh mipi thukimna tawh ki
kipsak hi. Topa Jesu a thawhkik khit kum za sung bang, Lai Siangtho sung cih
thadah Lai Siangtho pualam ah zong Sunday ni pen Topa’ ni ci-in
kigelh ngeilo hi.
Lai Siangtho tangthu kante in a genna-ah,
“John in a mangmuh khit ciangin Ephesus khua-ah Mangmuhna bu gelh hi. Tua zawh
asawt lo in lungdam John bu gelh in teksih hi,” ci uh hi. Tua ahih leh John in
Patmos tuikulh ah Sunday ni pen Topa’ni ci-in, lungdam John bu a gelh
ciangin (Jn.20:1;20:19) ‘ni sagih lakah ni kipat ni’ ci se ding maw!
Ngaihsut huai hi. Tua banah Lai Siangtho siam atamzawte in Lungdam bu(gospel)
te pen AD 50 khitlam cianga kigelh hi kici tek hi. Lungdam John bu bang
diakdiak pen AD 100 madeuh a kigelh hi.
Tua ahih manin Sunday ni pen John
ii gen Topa’ ni a hih loh zia, a tunga Sunday ni pen Topa’ni ci
ni a kicih kum leh Lai Siangtho kigelh hun enkak leng kitel mahmah pah lel hi.
Theihding: AD 100 ciang Lai Siangtho kigelh khin, AD 300 kim in Sunday ni
pen Topa’ ni ci ni ci-in lai tawh kigelh hi.
EASTER
SUNDAY NI HIAM?
Topa
Jesu sihna pan hong thawhkikna phawkna in Sunday ni tan ding hong
kikipsak in thu a kipiak khiat mah bangin, Easter Sunday zong pen Topa
hong suah lungdamna ni ahi Christmass zat banga, a hong thawhkikna
phawkna in kumsiala kizangh dinga ki phuan khia ahi hi. Topa hong suah phawkna
hi taleh hong thawhkikna hi taleh na zangh un cihna Lai Siangtho matlap ding
khat zong om lo hi. Hihte pen Lai Siangtho kigelh khit cianga Pasian’ thupiak
ahi lo, mihing hoihsak thu lel tawh hong kiphuan khia ahi hi. Tua ahih manin
hih Easter Sunday zong Topa’ ni kici thei ngiat lo hi. Topa in Keima’
ni a cih loh khat pen Kha Siangtho tawh a kidim John in Topa’ ni ci
ngei peuhmah lo ding hi.
SABBATH
NI HIAM?
A masa in The Lord’s day cih kammal
en pha kik ni. ’s in khiatna nei mahmah hi. Neihsa genna hi. Hih ni pen Topa’
ni ahih mah bangin, Topa’ aa hi a, Topa in Keima’ ni (or) Ka
ni a cih pen hi pah hi. Isa. 58:13 ah, “ Topa in Sabbath ni pen Ka
ni siangtho ci ngiat hi.” My Sabbaths-Ezek.20:12,20;22:8. Tua ahih
manin John in Topa’ ni ci-a a gen pen Topa mahmah in Ka ni siangtho
a cih ni pen ahi Sabbath ni a gen
hi cih ki cian mahmah hi. Lai Siangtho sungah Topa’ ni ci-a minvawh ding
pen Sabbath ni lianbek mah na om ahih manin Topa’ ni pen Sabbath
ni lo, ni dang khatpeuh min vawh mawk pen mihingte lungsim sungah deihkaih na a
liatluat man hi lel hi. Sabbath ni bekmah Topa in Ka ni siangtho
ci-in, ni dang khat peuhpeuh Ka ni siangtho ci ngeilo ahih manin hih Topa’
ni pen Sabbath ni hi, cih nial theih ding hilo hi.
THU
KHUPNA
Mi tampite in hih John gen Topa’ni
pen Sunday ni dingin ngaihsun uh ahih manin tua in upna paikhial sak hi.
“Jesu in singlamteh tungah Sabbath beisak in Sunday ah laihta
ahih manin a thawhkik ni pen Topa’ni hi tahi,” mawkcih uh hi. Hih bang
upna lauhuai lua hi. Topa Jesu in a sih khit teh Sabbath thupi sa nawnlo hiam
cih tawmkhat ensuk lai ni. Mat.24:20 ah, “Tua galtai hun pen phalbi laitak leh
Sabbath ni ahih khak loh nadingin thu na ngen un,” ci hi. Topa Jesu tektek
kammal hi. Hih galtai hun ding pen AD 70 kuma General Titus in Jerusalem a
suksiat ding tawh kisai a Topa kam vaikhak hi. AD 31 kum in Topa pen migilo te
in singlamteh tungah khai lum uh hi. Topa Jesu a sih AD 31 khit ciang Sabbath
tan kul nawnlo ding hileh banghangin Topa in tua AD 70 kuma galtai hun leh
Sabbath ni ki tuahkhak loh nadingin thungen in sawl zenzen ding hiam? Ngaihsut
huai mahmah hi. Lungsim kihong taka Lai Siangtho thumaan a zongte aa dingin hih
Lai Siangtho mun khat bekbek zong kicing lua hi. Pasian’ thu ih theih
ciangciang a tam hi taleh a tawm hi taleh ih nuntakpih ding thupi zaw a, tawm
theih leh tam theih athupi hi masa lo zaw hi.
Ahi zongin ei SDA sungah Sabbath tanna
hang leh Thukham zuihna hanga gupna kingah a sa ki-om lai mawk hi. Sawl. 4:12
ah, “Eite gupna dingin vannuai mite lakah amah sim loh min dang om lo,” ci hi.
Eph. 2:8,9 ah, “Upna tungtawn a Pasian’ hehpihna tawh hi-in, sepna hang hi lo,”
ci hi. Aneu 10 ah, “ Jesu Khrih tawh kipawl ciangin gamtat pha nei ding,” ci
leuleu hi. Hih munah ih phawk ding thu in zuau gen loh ziau tawh gupna ngah
sawm ih hi kei a,Jesu tawh ih kipawl khit ciangin zuau ki gen nuam lo/ mi thah
ki ut lo/ nu leh pa mawhna kibawl nuam lo/ na gu nuam nawnlo hi zaw hi. Tua
bang lian mahin gupna ngah nadinga Sabbath tang/Thukham zui ih hi kei a, gupna
ngah khin, hotkhiat hi khinta ih hih man in a ma’ khekhap zui-in, a hong
sawlthu mang in Sabbath kitang hi zaw hi.
Sabbath tanna in gupna ngah nang ahih loh hangin Sabbath palsatna in gupna hong tansak hi leuleu hi. Banghang hiamcih leh IJn 3:4 “Mawhna ih cih in thukham palsatna hi,” ci hi.
Kumkikna Lamen
Innkuan - Khen 13 (Azom2)
Cil theih Ding
Sum “Anengkiate zong Tawmun”.—Christ in cildan tawh kisai-in
anungzuite na hilh hi. Eite’ adingin zong ciaptehhuai thu ahi hi. Ama’ thugen
angai mi tultampite nalamdang zangin an navak hi. Amaute in anekkhit uh ciangin
athemneng zong apai mawklo dingin vaikhak hi. Ama’ vangliatna tawh mihonpite an
avak zopa in athemnengte akaikhawm dingin sawl hi. Them zong mangsak nuamlo hi.
Christ’ huna mite ahilh mahbangin tuni-in eite zong hong hilh hi. Pasian’ Tapa
in nisim nuntak nadingin akisamte hong kinsak hi. Annek khit ciangin
athemnengkhiate nelhsiahlo hi. A ut nakleh banghun banghun cih om lo-in an avak
zopa ahi hi.1
Jesu’ hilh thupen nisim nuntakna-ah zat ding ahi hi. Na
khempeuhah cilna zat ding kisam hi. Athemnengte tawp kul hi. Bangmah mangsaklo
ding hi. Lungsim alawngkhalo, kambek tawh akigen biakna om hi. Nuntakna-ah
kizang lo hi. Biakna tavuante leh sumbawlna khempeuhah mihing pilna kihel
tawntung ding hi.2
Angsung nialna ah Christ Nungzui.—Mihingte tungah ahongtung lungkiatna, zia-etna, leh dahna
ihtheihsiam nadingin Christ in kiniamkhiatna aniam pen tuahsukin khuisatna
lianpi thuak hi. Amah in amaute kiangah “Kei kiangah mi khat ahong pai leh,
amah leh amah kinial henla, nisimin asingkhuam pua-in ka nung hong zui ta hen”
ci hi. Ahihhangin Christian akici mitampite in Jesu nget kei nialna neilo uh
hi. Amaute in amaute’ deihna, Jesu apiakkhiat ding uh atamzawk nadingin autnate
uh hencip nuamlo uh hi. Khatin, “Ka innkuan ah duh leh dahte tam man thei
mahmaha, amaute ka kepna in sum tampi bei hi.” Hih kammal in amah leh a inn
kuanpihte in Jesu Christ’ hilh sumcilna asin ding akisaplam pulak hi.
Mite tungah duh leh dah leh uanggamtatna lungkim sak nopna
zeetna hong paitek a, minthanna leh nuntakna’ Topa in kei-nialna ahilh dingin
leitung hong kumsuk hi.3
Angsung nialin anungtate in asum neihte uh adeih leh anopsak
ding leei-na-in beisak lo ding uh hi. A sumzatdan mahmah un, Christ nungzui ahihna lak dinga, an leh puan akisam
midang tampi om hi, cih thei ding uh hi.4
Pasian’ Nasepna Huhnang Cil.—Cilna leh kei- nialna tawh khangno tampite in Pasian’ nasepna huhna pen amaute hamphatna suaksak thei ding uh hi. Lei-ah gualnopna tawh akidim theih nadingun khangnote in a sumlut zahzah zat ding kingei-na seh uh hi. Hih thu tawh kisai-in Pasian in ahoih zaw lamen hi. Nekkhop, dawnkhop leh silhkhop ngahin ihlungkim ciangin ei leh ei amawh ih hi. Hih sangin asangzaw Pasian in eite adingin hong deihsak hi. Angsung deihna leh lungsim leh lungtang’ deihnate ihhepkhiat zawh ciangin Pasian’ nasepna-ah ihdiang zo pan ding hi. Vantungmite in zong eite tawh kikopin, mihingte phattuamna apiate hong hisak hi.
Ih zawng phial zongin, ahanciam, acil thei khangnote in Pasian’ nasep nadingin sum kholzo ding uh hi.5
Akisamlopi-in azangdingin Kize-et ciang.— Bang tummello-in sum azang dingin hong kize-et ciangin mihingte ahon dingin Ama’ deihna niala, ahong kipiakhia Jesu Christ phawk in. Kei-niala, akikhal dingin tate pantah un. Thuhilhsia tampite in sum azeksiam loh uhpen aduh adah uh akikhallah man ahi hi. Khangno tampite in sum aneih theihlohnain azi atate nuntaksang akhal zawhloh man ahi hi. Tua hia nu leh pate in sumcil theihna pilna pen thuhilhna leh limlahna tawh tate hilh ding uh ahi hi.6
Deih thakthak lei nadingin Pasian piak sum zat ziahziahna in bangzahin mawhbang hiam, cih mite lungsungah kakhetsak nuam hi. Akipatcilin sumzatte malneu ahihhangin hun tuamtuam ihnawk khit ciangin atawntungin sum akizangding hita hi. Thukhen hun tungin laibute akiphen ciangin supnalam hong kilak dinga, na sumkhol tawh na hoih na bawl thei dingte phawkin, sumlom pipi tawh nang gualnop nadingin na zatnate hong lak ding hi.7
Nasumnente Entelin.—Akisamlote lei nadingin sum neenneente mawkzat kei in. Sumnente in tampi suak ngei kei, ci mawkmawk kei in. Sumnen in akhal acingsak ahi hi. Akisamlo nate ahi puansilh nikten leh angsung nopsak nading lei-na in ihzat sumte hangin ihthum ihtau kha ding hi. Leitung mun khempeuhah zonkhalna tung kawikawi hi. Apiantheih laiteng gentheihna aheikhia dingin Pasian in tavuan hong pia hi. Topa in amite ngaihsut leh geel asiam dingin hong deih hi. Na khempeuhah acil thei ding leh bangmah aza’ang lo dingin sin ding ahi hi.
Akisam lopi-in nisimin akizang sumte sum neen bek hi e, ihci hi. Aneen bek hi lo maw ihcih hangin tawmtawmin akikhol hileh akumin tampi hong suak ding hi.
Akizemdiak Innvengte Ettehken.—Ahau kineih zong hoihpen lo hi. Ei sanga asangzaw in omna zong hoih lo hi. Akiniamkhiat Honpa’ nungzuite adingin kisansakna hoih lo hi. Innvengte in a inn uh alianzaw asangzaw in alam uh ciangin een dingin ngaihsun kei in. Angsung kipuah nadinga nasepna, gawlduhna zuihna, leengla lungnop nadinga sepna, ei’ deihna lungkimsaknate Jesu in bangci et ding hiam? Kilak nadingin ahihkeileh ih uklai tate tua bangin asem dingin phalna in awk nading thaang ahi hi.
Mimal Thuakna in Pi White Khangno Hun.— Kum 12 ka phak laitakin sumcil ding ka sin hi. Ka sang- gamnu tawh nikhat pya 25 bek ngahna-ah sum ka thalawh uh hi. Tua lak panin mission nasep nadingin tawm ka khenkhia uh hi. Tawmtawmin kakholto uha, pek 30 kanei uh hi. Topa’ kumkik ding anai-na thuthang ka zak uh ciangin laihawm nadingin tua sumte pa khut sungah ka ap uh hi.
Ka sum thalawhna panin kangah uh sumte tawh ka unau-un puan ka leei uh hi. Ka sumte uh nu kiangah ap in, mission nasep nadingin piakhia in, ka ci uh hi. Tuabangin nu in mission nasepna ah hong pantah hi.
Sumcilna Thukhun Bangin Zangin.— Pasian’ nasepna apanpih dingin sapna ngaha akiphalte leh
agenthei leh akisamte in sum azekna uhah ngeina hoih aneilo thukhun aneilote
hilo uh hi. Asum zatkhiat nate encikin, sumlutte sazian abawl ciltelte ahi hi.
Thukhun zui in acil uh hia, sumkhol ding pen amaute tavuanin sang in, tua
ciangin piakkhiatding anei thei uh ahi hi.12
**************
PASIAN ANG ZUAN
KHUAL ZINNA
Khawkpi
Thumna
Pasian
Hong Ompihna Zong. I Ngaihsutna Sangin Amah in Ei Tawh Hong Nai Zaw
Topa a kimuh theih lai-in zong unla A nai-ah a om lai-in sam un (Isaiah 55:6)
Pasian
A Zong Mite
Mi tampi in minthanna, vangliatna, van le nate tawh
lungnop khamuanna, lungkimna zong uh hi. Ahi zongin Pasian in mihing a hong
piansak-in nunna kicinna a deih thei ding lungsim hong guan a, Amah bek in tua
nuntak kicinna hong pia thei hi. Topa bek
mah in i nuntakna hong kicingsak thei hi. I Pa Pasian, Jesuh Khrih leh
Kha Siangtho bek mah in mihing kitangsapna khempeuh kicingsak thei hi.
Jesuh in nuntakna tuinak hi; tua tui a
dawn dingin Ama kiang a zuan mi khempeuhte tungah a kicing lungnopna, daihna
ngah uh hi. Nunna khempeuh kipatna in Jesuh hi. Amah tawh nungta khawm ding,
Amah tawh mimal kizopna kip nei ding hong deih hi.
Moses,
Ruth, David, Josiah, Paul leh Jesuh mah bangin Pa Pasian tawh kizopna deihna
i neih nakleh, Ama ompihna i phawk ding hi. Tua bangin Amah tawh a nungta mi in
lungnopna, nuamna leh leitung in a hong piak theihloh lungkimna ngah hi.
A nuntakna khempeuh tawh Topa a zong mite in nuntakna
thak leh lungkimna tawh nungta uh hi, cih Lai Siangtho in hong hilh hi. Moses
in Topa tungah na vangliatna hong lak
in, ci-in ngen hi (Pai. 33: 18). Moses in Topa Pasian nunzia, Ama hong
itna, Ama zia le thong thei nuam-in Topa zong tawntung hi. Topa in Amah mah Moses tungah kilaak hi.
Ruth in nunna kicing a ngah nadingin na khempeuh
nusia-in Topa zong hi. Naomi in a pai
khiat ding ciangin, Ruth tungah na om suak in, ci-in gen hi. Ruth in dawngkik
a, “Nang kiang pan paikhia-in nang hong nusia dingin hong gengen nawn kei in.
Na pai-na mun khempeuhah nang kong zui ding hi. Na mite pen keima mi hi ding
hi; na Pasian pen keima Pasian hi ding hi” (Ruth 1: 16) ci-in dawng kik hi.
Ruth in ama pianna gam-ah om suak hileh ama adingin nuam zaw ding hi. Sanggam
tanau, a beh le phung tawh nuam tak teengkhawm thei ding hi. Ahi zongin Ruth in Topa tawh nungta
khawm ding tel zaw hi. Topa in Ruth
khensatna thupha pia hi. Ama khanggui sung pan Jesuh hong khang khia hi.
David in a nuntakna-ah Pasian zong
masa-in Amah tawh kiptakin kizopna, nuntakkhopna lunggulh masa hi. “Pasian aw,
keima Pasian na hi hi. Nangmah kong zong a, ka lungsim khempeuh tawh nang kong
deih hi. Tui omlohna gamkeu bangin ka pumpi bup in nang hong deih hi” Late
63:1. Kumpi David in hih la a phuah hun-in a kumpi tokhom nusia-in kihem khia
dingin a kisawl laitak hi. A kumpi gam nusia-in, a neihsa khempeuh leh a zite
nusia hi. A it mahmah a tapa Absalom in thah dingin a nungzuih laitak hi. Tua
bang hingimna tawh kidim-in a om hangin David in leitung nate lunggulh lo-in,
amah a huu dingin kuama tungah kinga lo hi. “Topa aw, ka kumpi tokhom-ah hong
tu kiksak in. Ka neih ka lamh khempeuh hong pia kik in,” ci-in Topa tungah ngen
lo hi. Tua bangin a lungkham mahmah laitakin Topa theihtelna nei dingin thungen
zaw hi. Ka nuntakna khempeuh in nangmah kong lunggulh hi, ci-in pulaak hi. A
vanglian mahmah thungetna hi.
Solomon in a lungsim khempeuh, a
ngaihsutna khempeuh tawh Topa Pasian
zong dingin David in limtak hilhkhol hi. “Tu-in nang ka tapa Solomon aw,
na pa Pasian thei inla, na lungsim khempeuh le utna lungsim tawh ama na sem in;
bang hang hiam cihleh Topa in lungsim sung zong a, ngimna leh ngaihsutna
khempeuh thei hi. Nangmah mah in na mu ding hi. Ahih hangin amah na nusiat leh
amah in nang hong paaikhia paisuak ding hi” (1 Khang.28:9). Solomon in nopna,
van le nate leh namdang pasiante nung a zuih tak ciangin a nuntakna in buai-na
lianpi tawh kidim hi. A kumpi hihna in vangliatna, minthanna tawh a kidim hangin a lungkim thei
lo hi. A nuntakna in a hawmpi suak hi. Ahi zongin Topa Pasian a zon ciangin a
nuntakna in thupha tawh kidim hi.
Kumpi Josiah in Topa lampi zui-in amah
mah leh a gam sung kisiansuahna a neih khit nungah “ Ama uk a kum giatna
sung-in, naupang ahi laipi mahin, amah in a pu David Pasian a zong ding kipan
hi. A kum sawm le nihna ciangin amah in Judah leh Jerusalem panin a kiseek le a
kisung milimte beisiangsak ding kipan hi” ( 2 Khang. 34:3). Israel in siatna
sungah kidiah-in silesa nopsakna leh milim biakna tawh kidim-in om a, Josiah in
kum 16 hi pan taleh, Topa mitsuanin kum 20 a phak ciangin Israel gam sung milim
khempeuh susia khin hi.
Paul in Topa a theihnopna lungsim tawh Ama nungzui hi. “Ahi zongin hamphatna-in ka
neih theih ding tua bangte khempeuh, Khrih hangin sumngam dingin ka ngaihsun
hi. Hih bang nate bek hi lo-in, ka Topa Jesuh Khrih ka theihna manpha zaw lua
sa ka hih manin na dang khempeuh ka sum ngamzaw lai hi. Khrih hangin na dang
khempeuh ka nusia khin a, Khrih tawh ka kipawl theih nadingin na dang khempeuh
ninneng bang lelin ka ngaihsun hi. Khrih tawh kiptakin kipawl khin ka hih manin
Thukham zuihna tawh a kingah thei keima hanciamna tawh dik ngahna cihte ka nei
nawn kei hi. Tu-in Jesuh Khrih upna hangin Pasian in a hong piak diksakna ka
ngah a, tua pen upna siksanin a hong kipia ahi hi. Jesuh Khrih theitel-in sihna
pan a thawhkik bangin thokikin, kei zong sihna pan hong hingsakkik ding hi,
ci-in ka lametna hangin ama thuak bangin thuakin, sihna-ah zong amah tawh ka
kibat ding ka utpi pen ahi hi”( Philippians 3:7-11)
Paul in a nuntakna-ah manpha a sak pen in na
khempeuhah Topa a zon masakna hi. Paul in Topa tawh nungtakhawm cih simloh na
khempeuh niin bulom bangin ngaihsun hi. Topa mai pha zon ding pen tehpih ding
bangmah nei lo hi. Paul in a nuntakna
kipuahpha-in a nunlui khempeuh nusia-in, a mailamnawtin kalsuan hi. A nuntakna
khempeuh tawh Topa zong hi.
Jesuh in Pa tawh kiptakin kizopna nei hi. Amah theihtelna nei ahih manin tatsat lo-in
Pa Pasian tawh thungetna tungtawnin hopih hi. “A Thuman ka Pa aw, leitung mite
in nang hong thei lo uh hi. Ahi zongin keimah in nang ka hong thei a, kei na
hong sawlna thu hih mite in zong a thei uh hi” (John 17:25). Jesuh in Pa tawh
kizopna nuamsa-in lungkimna ngah ahih manin Ama nungzuite in zong Pa Pasian
tawh kizopna kip nei dingin hong hilh hi. “Thudang khempeuh sangin Pasian ukna
leh ama deihna na zuih theih nading uh thupi ngaihsut masa zaw un. Tua hileh
hih na kisapna dangte khempeuh uh zong hong piathuah veve ding hi” (Matthew
6:33).
Jesuh in nasem-in manlah tawntung hi. Thuhilhna, cina
damsakna, Pa Pasian na sepna tawh a hun awng ngei lo hi mah taleh Pa Pasian
tawh a tuam vilvel-in a hun zang khawm
tawntung hi. Zingsang thobaih-in
gamdaihna munah pai-in thungen hi. Upna
picing khin mite nunzia en lehang Topa theihnopna, Amah tawh kizopna kip nei
ciat uh hi; Topa deihna amaute sungah
kicing hi.
A. W.Tozer in biakpiakna laibu a gelh “ The Pursuit of
God” sungah hih bangin pulaak hi: “Misiangtho-te nunzia ngaihsun in. Amaute
tungtawnin Topa ompihna a lunggulh na hi
ding hi. Amaute in Topa thuakna hangin khitui luangin, a hun leh a hun lo ci
lo-in, sun le zan tawlnga lo-in thungen uh a, Topa tawh a kimuh matengun Amah
zong uh hi. Topa tawh a kimuh uh ciangin a nuntakna uh in, sawtpi a zon uh
nopna tawh kidim uh hi. Silesa tawh lungkim nopsakna in upna thu sungah
khantohna ding a daltan gal lian mahmah khat hi.1. Topa i zonna-ah itna, deihna, hanciamna siksan-in amah tawh
kizopna kisam hi.
Na nuntakna-ah Pasian
Zong in
Topa tawh hun manpha zang khawm in. Amah i zon ciangin
i nuntakna khempeuh in Amah kizopna kisam hi. Topa in na kiangah hong om hi.
Hong hopih nuam hi; na nuntakna-ah kilamdanna khat teitei sem nuam hi. Nisim
nasep nabawlna khempeuhah Amah mah hong kilangh nuam hi. Amah na muh theih
nading lampi khat bek om a, tua in Ama hong ompihna phawk-in, na lungsim, na
ngaihsutna khempeuh tawh Amah na zong ding hi. Na khat peuhpeuh i muh nadingin
i zon kul hi.
Ellen White in hih bangin tha hong pia hi: “Deihna
lungsim takpi tawh Topa tungah thungen in. Zawhna na ngah dongin vantungmite
nangma lam-ah kai in. Kha Siangtho tawh kidim-in a hong makaih nadingin, Ama
itna, Ama makaihna, Ama ukna sungah nungta-in na om theih nadingin, Topa khut
sungah na nunna, na lungsim, na ngaihsutna, na hihna khempeuh ki-ap in.
Lungsim takpi tawh na deihnate Jesuh gen in. Pasian
tawh kiho-na ah thu tampi pi a kisam masa hi lo hi; na mawhna kisik-in “Topa
aw, hong hon in; tua lo-in a mangthang ding ka hi,” ci-in kiko in. Tua bang
mite adingin lametna om hi. Kongkhak a kiu mi kongkhak kihon ding a, a zong mi
in mu ding hi. Jesuh in na mawhna vangik hong lakkhiatsak ciangin, Ama sungah
lungnop khamuanna thupha na ngah ding hi.2
Pasian in Amah i zon zia ding hong hilh hi. “ Tua
ciangin kei tungah hong ko-in kei kiangah hong pai-in thu nong ngen ding uh a,
note thungetna kong ngai ding hi. Nong zong ding uh a na lungsim khempeuh uh
tawh nong zon uh ciangin nong mu ding uh hi. Note in kei nong mu ding uh
a, na saltanna panun kong puak kik ding
hi, Topa in cikhia hi. “Sal-a kong hawlkhiatna minamte le munte khempeuh panin
kong kaikhawm kik ding hi, Topa in cikhia a, Sal-a kong puakkhiatna mun mahah
kong puak kik ding hi,” a ci hi( Jer.29: 12-14)
An
le tui, nuntakna sangin Topa i deih zawk ciangin Amah i mu ding hi. Topa mu
dingin zong, cih ciangin lungsim takpi leh deihna takpi tawh Ama nungzui cihna
hi. Tua bangin amah zongin a mu mi in Topa ompihna leh Ama sungah nopna tawh
kidim hi. Jeremiah 29 sung a kamciam in saltang Jew-te tungah kipia kamciam hi.
Topa zuan kik a, Amah sungah upna nei-in, Ama kamciam thupha-te ngah dingin thuhilh thapiakna kammal hi. Tua
bangin kilam thakna tungtawnin Topa zongin Ama tungah thungen ding uh hi. Jew-te tungah kamciam a kipiak mah bangin
tu-in zong eite tungah tua kamciam hong kipia hi. Amah tawh kizom dingin Topa
in hong sam tawntung hi.
1.
"Hong sam un”: Ama ompihna zong
inla, na phut khak thu khempeuh Amah ko in. Israelte in amau kim a om minamte
pasiante leh amau a uk minamte biak pasian tuamtuamte bia pah pah uh hi. Khat veivei ciangin Pasian phawk lo uh hi. Hun khat ciangin a nungta Pasian bia kawmkawm
mah-in pasian tuamtuam bia uh hi. Gentehna-in Pai. 32: 1-7, mi tampi in a nungta Pasian limcing dingin
kham milim bawl uh hi. Amaute in a neihsa khempeuh, a lungsim khempeuh uh tawh
Pasian pia khia dingin Pasian in ngak hi. Kop leh kaih tuah a, lungsim nih tawh
biakpiakna Pasian in deih lo hi.
Eite in Pasian tawh i kigamla hi. Bang
hang hiam cihleh na tampi in Pasian tawh kizopna hong khaktan hi; nasep
manlahna, i nuntak khuasak zia mahmahte in Pasian kiang pan hong khenkhia hi.
Pasian in ei tawh a gamla om hi lo-in, eite in Ama kiang pan gamla-ah om i hi zaw hi. I kam in Pasian tawh ka
nungta hi i cih hangin a taktakin tua bang in a nungta lo mi i hi kha thei hi.
Amah na taisan khak ding phawk in. Topa zong in. Nisim
hopih in. Amah tawh nungta khawm in. Amah kimakaihsak in; thupha kipia-sak in.
Na pai-na mun khempeuh-ah Amah in hong tonpih ding hi.
Philip Yancey “ Thungetna” cih a laigelhna khatah
“Pasian hong ompihna ka phawk khak loh ciangin Topa tungah ka ko hi. Amah ka taisatna
a hong gen ding Topa in a hong gen ding tampi nei zaw hi, ci hi. 3. Cihnopna-ah kei mah in Pasian a
taisan ka hi zaw hi. Amah in ahihleh kei
adingin om tawntung hi. Ei mihingte in
Topa zong lo-in Ama kiang pan a taikhia i hi hi. Hun khatlai-in zan ka ihmu thei kei hi.
Lungkiatna thute in ka lungsim hong luah hi.
Thu hoih lo bek ka sungah hong dim hi. Ihmu thei lo ka hih manin thungen
dingin ka lupna pan ka tho khia hi. TV et ding ka zong kawikawi hi. Internet
khat khit khat ka en themthum hi. Tua bangin lungnopna ka zong hi. “ Hong sam
in, hong sam in,” ci-in a hong kihopihna aw khat ka za za hi. A za lo kineih dingin ka hanciam hangin bang
mah kilamdang lo hi. Tua leh Sawl. 2: 25
– 28 ka sim hi. David in hih bangin Pasian pulaak hi: “ Ka mai-ah Topa ka mu
tawntung hi. Ka taklamah om ahih manin kei ka ling kei ding hi. Tua ahih manin
ka lung nuam a, ka leei a kipak hi; ka pumpi zong lametna-in a nungta ding hi.
Ahang in hankhukah kei nong nusia kei dinga, na Mi Siangthopa zong na muatsak
kei ding hi. Nuntakna lampi kei nong theisak zo hi; na omna munah lungnopna
tawh kei nong dim ding hi.
Lungnopna leh lungdaihna khat ka ngah hi. Ka thuakna khempeuh, nop ka sakna hi taleh
nop ka sak lohna khempeuhte Topa tungah ka pulaak hi. A hong ompihna ka phawk hi. A sawt lo-in ka
ihmu thei pah hi. David mah bangin Topa
ompihna ka ngah hi. Topa ka zon ciangin
a hong ompihna ka thei hi. Amah in lungkimna, nuamna leh lametna hong guan hi.
2.
"Ka kiangah hong pai un."Deihna
takpi tawh thungen-in Topa zong dingin khentat in. Amah tawh na kizopna bang
mah khaktansak kei in. Nisim-in Topa
kiang zuan hamtang in. Amah na sungah
mun pia in. Ka zi in kha khatin hun
tomno sung bek kiho ding hong ci hi leh,
nupa kizopna nuam lo ding hi. Ka zi in amah tawh hun ka zatkhop ding ka
lunggulhlam thei hileh ka ut hi; amah ka ngaihsut tawntungna thei hileh ka ut
hi. Amah tawh kikhawl khawm ding ka utna thu thei hileh ka deih hi. Ka kiteen
zawh uh kum 35 bang val khin hi taleh amah tawh kikholhkhopna nuam ka sa hi. Ama thu ka thei beh toto nuam hi.
Pasian tawh kizopna zong tua bang mah hi. Pasian in eite tawh hong kikhawm nuam
tawntung hi. Hong mu mu nuam hi. Ahi zongin Amah kiang a zuan ding i hi hi.
Nang tawh kimu dingin Pasian in hong ngak tawntung hi. Ahi zongin Amah tawh na
kimu nuam hiam? Amah tawh kizopna a hong nawngkai-sak thei khempeuh hemkhia-in
Amah i zon tak ciangin Amah i deihna
kilangh hi. Amah in eite hong hon khin
hi. Tu-in eite in Topa tawh a nungta khawm nuam ihihna a pulaak i hi hi.
Mark 5 sungah kigelh kum 12 sung tawntung si luang
natna nei numei thu, hun khatlai-in biakpiakna khatah ka sim hi. Hih nu in
Jesuh va lawng kha leng, ka natna dam ding hi, cih theikhol hi. Jesuh puan mongtep va lawng
dingin tawmtawm-in mi honpi lakah va lut hi. Tua numei in Jesuh puan mong a va
lawnkhak ciangin Jesuh in theihpah hi. Jesuh in Amah a lawng mi thei nuam
hi. Mi honpi lakah Jesuh in amah a lawng
kua hi ding hiam, ci-in a dot pen Nungzuite in lamdangsa uh hi. Tua mun a mi honpi in Jesuh lawng kha lo om
lo hi. Ahi zongin si luang natna nei nu in a nuntakna khempeuh tawh Jesuh va
lawng dingin a hong pai ahi hi. Tua mi honpi lakah a om dingin ka kingaihsun a,
Pasian Omna sung a lut bangin ka ngaihsun hi.
Jesuh va lawn kha ding sim loh na dang ka deih a om kei hi. Amah ka zon tua hun laitakin
Topa in ka thunget hong dawngin Ama hong
ompihna ka thei hi.
Ni khat Jesuh in “ A omna mun pan dingto-in aw ngaih
mahmah tak tawh “ A dangtak mi in tui dawn dingin ka kiangah hong pai hen,” ci
hi. Lai Siangtho in a gen mah bangin,
kei a hong um mi khempeuhte sung panin nunna tui luang khia ding hi, John 7:37,
38, ci hi. Tua in Pasian deihna hi. Ama kiang va zuan ding hong deih hi.Amah na
zuan ding hiam? Eite ngaihsutna sangin Pasian in ei tawh hong kinai zaw hi.
Thungetna a za lo dingin Amah in a gamla-ah om hi lo hi. Tu mahmah-in zong ei
tawh hong om hi.
Amah
in ei tawh hong om hi.
2014 kum January kha sung thupiang khat om hi. Pacific
Investment Management CEO a sem Mohamed El-Erian in $100,000,000,000,000 val
tawh nasepna a uk makai khat hi-in, a nasep a khawl ciangin mite in lamdangsa
mahmah uh hi. A nasepna hoih lo hi lo hi; nasepna-ah buai-na nei-a a khawl zong
hi lo hi. Ahi zongin a innkuante a khualna-in a nasep khawl hi zaw hi. A tanu,
tua hun laitakin kum 10 hi-in pengphi, thumang lo kipan hi. Bang hangin thumang
lo na hiam, ci-in a tanu thu a dot uhteh a pa in a tanu nusia-in nasep a lungkim lohna thu tampi tak pulaak khia hi.
A pa El-Erian in company lian mahmah khatah nasem ahih
manin a tanu tawh kikhawl man lo hi. A tanu sangkah ding a va ki-ap ciangin a
pa in va zui man lo hi. Kimawlna-ah va paipih man lo hi. Sangsia-te leh nulepa
kimuhkhopnate ah a pa va kihel thei lo hi.
Gam tuamtuam tawh kizopna nei-a nasem khat ahihna tawh kizui-in
khualzinna, meeting kahna tawh a hun bei hi. A nasep bek mah masak pen-in a
neih manin a innkuan sung vaihawmpih man lo hi. A it mahmah a tanu tawh kiho,
kimuh ding a hun ngah ngei lo hi. A nasep a ngimna ngaihsun kikin, inn sung
papi ahihna tawh inn sung vai a hawm ding a hihlam a kiphawk ciangin a nasep
khawl ding simloh thudang ngaihsun nawn lo hi. 4
El-Erian mah bangin Pasian in i Pa hi. Amah in leitung
mi khempeuhte Pa hi mah taleh mimal kitangsapna khempeuh a hong enkhial ngei lo
vantung i PA hi. Tatsat lo-in hong huh
dingin Amah in kiging hi. I nu gil sungah i om a kipan, i neutung, lampai kisin
a kipan a tawntungin ei tawh a hong omkhawm Pasian ahi hi. Sang i kahcil-in
zong ei tawh hong om hi. Tangval, nungak hun sungin zong hong ompih hi. I
kituiphum hun-in zong hong ompih hi. I
dah hun, i nuam hun-in zong a hong ompih Pasian hi. Ta nei-in na ta in cancer
natna tawh zato lum-in a om hi lecin zong Pasian in nang tawh hong om khawm
hi. Na nasepna-ah, na lawm le gual tawh
kituahnate ah zong Amah in nang hong ompih hi.
Zi nei, pasal nei-in kum tampi khit ciangin zong Amah in nang hong ompih
hi. Na hamsat ni, na lungdam hun in zong
nang tawh a hong om tawntung Pasian hi. El-Erian tanu mah bangin Pasian in Amah
i zon ding, Amah i va muh ding a hong ngak tawntung hi.
Thukhupna
Topa tawh mimal kizopna a nei dingin mimal khat ciat
in i zon ding kisam hi. Hun ciangtan om lo, mun ciangtan om lo, bang hun bang
mun cih omlo-in Topa va zuan ding kisam hi. Hangsan takin, kimuanna tawh Amah
va naih ding kisam hi. Pasian in Amah a
zong mite hong zong hi. Pasian in Amah tawh kizopna-ah lau lo-in, itna leh
nuntakna khempeuh tawh a kizom ding mi a
hong zong hi.
Pasian ompih ding
lunggulhna
"Mihingte in zan khat thu-in Pasian tawh kizopna
hoih nei thei pah dingin Pasian in hong lamen lo hi. Mi tampi in Pasian tawh a
kizopna uh ni khat khit ni khat, kha khat khit kha khat kizopna hoih nei toto
uh hi. Nuntakna khempeuh tawh kizopna dingin Kha Siangtho makaihna kisam a, hun
ngak kul hi. Tua bangin Pasian tawh kinai zaw semsem a, kizopna kip kho semsem
hi."5. Hih in Topa deih hi-in, mimal in Ama sungah nisim khantohna
leh siangtho-na ahi hi. Pasian a zong i hihleh Ama ompihna i ngah ding a,
lungnop khamuanna leh; kiptakin Ama sungah zungkhakna a hoih a deih huai, a
kileek kim nunna i nei ding hi.
Pasian
maipha zonna a hong hilh Lai Siangtho munte
•
1 Khang. 22:19: Tu-in Topa na Pasian uh a zong dingin na ngaihsutna uhleh na
lungsim uh kipsak un. Topa’ min dingin a kilam biakinn sungah Topa Thuciamna
Singkuang le Pasian umlebeel siangthote a kipaipih theih nadingin kithawi unla
Topa Pasian biakinn lam un, a ci hi.
•
Late 27:4: Topa tung panin na khat ngen khin a, tua ngenin ka zon ding pen:
Topa inn sungah ka khan tawntungin om ding,
Topa hoihna et ding leh ama biakinn sungah thudot dingte ahi hi.
•
Hebrews 11 :6: Upna lo tawh kuamah in Pasian lungkimsak zo lo hi. Pasian kiang
a zuan mi peuhmah in Pasian a om takpi ahihna thu leh amah a zongte Pasian in
thaman pia hi, ci-in a up ding kisam hi.
•
"Sawl 17:27: Hih bangin a hihna pen mite in amah zongin a muhtheih nading
uh a deihna ahi hi. Ahi zongin eite
kiang panin Pasian gamla om het lo hi.
•
"Isaiah 45: 19: Keimah in mun simtham, khuamialna gam sungah thu ka gen
kei hi. Jacob suanlekhakte tungah, A awngthawl mun sungah kei hong zong un,” ka
ci kei hi. Keimah Topa in thuman ka gen
a, a man nate ka pulaak hi.
•
Matthew 7:7, 8: Ngen un; na nget uhleh hong kipia ding hi. Zong un; na zon
uhleh na mu ding uh hi. Kongkhak na kiu un; na kiuh uhleh hong kihon ding hi.
Bang hang hiam cihleh a ngente khempeuh in ngah ding uh a, a zongte khempeuh in
mu ding uh a, a kiute khempeuh a ding kong kihon ding hi.
•
Zephaniah 2:3: Kiniamkhiatin, Topa thupiakna a mang, Judah gammi khempeuh aw,
Topa kiang zuan un. A manin gamta unla, kiniamkhiat un. Tua hileh Topa hehna
hong kilat ciangin, tua hehna hangin gimna panin na peng kha thei ding uh hi.
•
Paunak 8: 17: Kei hong itte ka it a, kei hong zong peuhmah in hong mu uh hi.
•
Jeremiah 29: 13: Note in kei nong zong ding uh a, na lungsim khempeuh uh tawh
nong zon uh ciangin nong mu ding uh hi.
•
1Khang. 16,11: Topa leh ama hatna zong unla, ama ompihna zong den un.
•
2Khang. 15:2:Tua ciangin Asa a dawntuah dingin amah pai-in ama kiangah, “Asa,
leh Judah mite leh Benjamin mite aw, ka thu ngai un. Note amah tawh na om
laiteng uh note tawh Topa hong om hi. Amah na zon uhleh amah na mu ding uh a,
ahih hangin amah na nusiat uhleh amah in note hong nusia ding hi.
•
Late 34:4: Keimah in Topa ka zong a, amah in kei hong dawngin, ka launa
khempeuh panin kei hong honkhia hi.
•
Late 9: 10: Topa aw, nang a hong zongte nusia lo na hih manin na min a theite
in nang hong muang uh hi.
•
Late 119:2: Ama thuhilhnate zui-in a lungsim khempeuh uh tawh amah a zong mi in
thupha ngah mi ahi hi.
•
Late 34: 10: Humpinelkai khanglaite in kisapna leh gilkialna thuak a, ahih
hangin Topa a zongte in na hoih a kisap uh om lo hi.
•
Amos 5:4: Tua ahih manin Topa in Israel mite tungah hih bangin ci hi; Kei hong
zong un; tua hileh na nungta ding uh hi.
•Isaiah
65: 1 Keima mite thungetna a pia dingin a baihsa-in kei om na pi-in amaute in
hong ngen lo uh hi Amaute muh dingin kei om napi-in amaute in hong zong beek lo
uh hi. Minamte tungah hih lai-ah om ing, hih lai-ah om ing, ci-in a dawng pah
dingin kiging napi-in amaute in kei tungah thu hong ngen lo uh hi.
1.
A. W. Tozer, 777 P"/jz4z.f a/God (Abbots ford, WI: Aneko, 2015), 15, 17.
2.
Ellen G. White, Oc/r fzzf4cr C4rrcf (Hagerstown, MD: Review and Herald®, 2013),
99.
3.
Philip Yancey, Pnycr.. Docf /f A4144c ,47zy Dzjgrcrc#cc.; (Grand Rapids, MI:
Zondervan, 2006),208.
4.
Mohamed El-Erian, "Father and Daughter Reunion," Wror£4, June 7,
2014, https://www
.worth.com/father-and-daughter-reunion/.
5.
Michael Bradley, "Seek the Lord," Bible Knowledge, accessed January
23, 2019, https://www.bible-knowledge.com/seek-the-lord/.
Theih ding: The Voice of Hope te
phalna tawh kihawmkhia hi.
*****************
A Pawlpi’ aDingin
Pasian’ Ngimsakna
Pawlpi pen mihingte hotkhiat nadingin,
Pasian’ sehsa taangmi (appointed agency) ahi hi. Nasem dingin a kiphut
hi a, a nasep pen leitung buppi ah Lungdamna thu a ki zelsak ding ahi hi. Ama’
pawlpi tungtawnin leitung buppi ah Ama’ thupina le kicinna a ki muhkhiat ding
pen a kipatcil a, kipanin Pasian’ geelna ahi hi. Khuazing sung panin a lamdang
Ama’ khuavak sungah a sapkhiat pawlpi mite in, Ama’ vangliatna a lahkhiat
dinguh ahi hi. Pawlpi pen Khris’ hehpihna a kikholna phualpi hi a; tua
tungtawnin Pasian’ itna pen na khempeuhte’ tung, le huihlak a uk vangliatna
neite’ tung nangawn ah a kilak khia dingin Pasian in deih hi. Efesa 3:10.
Pawlpi tawh kisai in kamciamte tampitak Lai Siangtho sungah
lamdang takin ki ciamteh hi. “Ka inn pen mi khempeuh’ adingin thungetna inn
kici ding hi” ci hi. Isaiah 56:7. “Amaute thupha pia in, ka mual siangtho kiim
ah ka omsak ding hi. A kisap hunhunin thupha guahtui ka zusak ding hi.” Ezekiel
34:26. “Amaute’ tungah logam hoih pia ding ka hih manin gam sungah gilkial
dangtaak omnawn lo ding hi. Minam dangte in amaute simmawh bawl nawn lo ding uh
hi. Israel mite ka huutna le amaute keima’ mite a hihna thu mi khempeuh in thei
ding uh hi. Topa Pasian in hih thu Ka gen khin hi. No Ka ta ahi Ka tuute aw, an
ka hong vak tuuhon ahi, keima’ mite na hi uh a, kei pen note’ Pasian ka hi hi.
Topa Pasian ahi Keimah in hih thu Ka gen khin hi.” ci hi. Ezekiel 34:29-31.
[10]
Isaiah 43:10-12 sungah “Note pen Keima’ teci na hi uh hi, Topa in
ci a, Kei pen Amah Ka hihna thu, nangmah in thei in Keimah nong up nading, nong
theihtel nadingin Ka hong teelsa Ka nasempa na hi hi. Kei’ maa in Pasian om lo
a, Kei’ khitah zong kuamah om lo ding hi. Kei, Keimah pen Topa Ka hi a, Kei
simloh Honpa dang om lo hi. Note’ lakah Pasian dang a om maa in honkhia in,
pulaakin, Ka genkhol hi. Tua ahih ciangin note pen Keima’ teci na hi uh hi,
Topa in ci hi”. Isaiah 42:6,7 sungah, “Kei pen Topa Ka hi a, thumaanna tawh
nangmah hong samin, Ka khut tawh hong lenin nang Ka hong keem hi. Mittawte a
vaaksak ding, leinuai thong sung panin thongkiate a lakhia ding, thong sung, a
mialna munah a tu mite a lakhia ding, mite’ tungah thuciamna ahi ding, minam
dangte’ tungah khuavak ahi dingin nang Ka hong koih khin hi.”
Isaiah 49: 8-16 sungah “Note hong ki hotkhiat nading hun a hongtun
ciangin maipha Ka hong pia dinga, huhna nong ngetna uh Ka hong pia ding hi.
Note hong keemin Ka hong hu dinga, note’ tungtawnin mi khempeuh tawh thuciamna
Ka bawl ding hi. A ki nusia khinsa na gam sung uhah note Ka hong tengsak kik
ding hi. Thongkia mite’ tungah, ‘Hong paikhia un,’ ci in, khuamial sung a om
mite’ tungah, ‘Hong pusuak un,’ Ka ci ding hi. Amaute pen lam tawntungah an a
ne, mual pawn a saang munte khempeuhah nuamtakin a gamtaa tuute tawh kibang
ding uh hi. Amaute gilkial loin, dangtaak lo ding uha, huihsa le nisa in amaute
sukha lo ding hi. Banghanghiam cihleh amaute a hehpih Pa in, amaute lamkaih
dinga, ciktui kiangah amaute paipih ding hi. “Keimah in ka mite’ adingin mual
liante kantanin lampi ka ziiksak dinga, ka lam lianpite ah phuung’ ka ciang
ding hi. [11]
“Vantungte aw, lungdamin la sa un. Leitung aw, lungdamin diang’
in. Mual liante aw, lungdamin la sa in awngkhia un! Banghanghiam cihleh Topa in
Ama’ mite hehnemta a, gimna a thuak Ama’ mite hehpihta ding hi. Ahih hangin
Jerusalem mite in, “Topa in eite hong nusia khina, hong mangngilh khinta hi,” a
ci uh hi. Ahih hangin Topa in, “Ama’ sung panin a suak a tapa a hehpih lo ding
zah in nupi khat in ama’ nawi a teep naungeek mangngilh thei ding ahi hiam? Hihte
nangawnin mangngilh thei ding a, ahi zongin Keimah in Ka hong mangngilh kei
ding hi. Jerusalem aw, Ka khutpeek sungah nang Ka hong gelh khinzo a, nang Ka
hong mangngilh ngei kei ding hi.” Topa in ci hi.
Pawlpi pen Pasian’ tausaang, bukna khuapi hi a, leitung in a
langdona panin Pasian in a hum vinven ahi hi. A Tapa’ sisan tawh a leisa pawlpi
a lehdo peuhmah Pasian a langpan ahi hi. A ciil a pat a kipanin thumaan mite
tawh pawlpi na kipan khia hi. Khang tawntungin Topa in pawlpi’ kulhcing nei den
a, amaute in amau’ nuntak sungteng ciat citak takin teci pang ciat uh hi. Tua
galvilte in a kisam bangin vauhilhna thu na gen ciat uh hi. Amaute in, a galvan
uh suahkhia in, a ihmu dingin a ki sapkhiat khit ciangin amaute’ nung ah, a
hong khang thakte in amaute’ nasep zomto zeel uh hi. Pasian in tua tecite tawh
kizopna thuciam bawlin, leitung a pawlpi le vantung a pawlpi pumkhat suaksak
hi. A pawlpi ah nasem dingin Pasian in a van sawltakte sawlkhia ahih manin Hell
kongkhakte in Ama’ mite nuai zo lo uh hi.
Kum zalom tampi sung a ki bawlsiatna, le a ki langpanna khuamial
sung mah ah Pasian in Ama’ pawlpi hum cinten hi. Ama’ sehkholh loh in a pawlpi
tungah thosi khat zong tu lo hi. Ama’ muhkholh loh in langpanna khut khat zong
kiliik lo hi. A genkhiatsa bang teekteekin a vekpi in piang hi. Amah in Ama’
pawlpi nusiacip ngei lo a, a Kha Siangtho tawh a humop a kamsangte’ tungtawnin
a genkholhna bang teekteek in a baanbaan in hong khaapzuih pih zaw hi. Ama’
ngimna khempeuh tangtung ding hi. Ama’ thukham le Ama’ tokhom kizom a, a
suksiat sak zo kuamah om lo ding hi. Pasian in Ama’ thumaan muam in keembit
ahih manin, tua thumaan in amah a langdo khempeuhte’ tungah gualzo veve ding
hi. [12]
Khaalam khawmialpi hun sungin zong, Pasian’ pawlpi in mual tung a
kilam khuapi a bangh hi. Khang khat khit khang khat, vantung in a hongpiak upna
maan pen gam sungah ki pholaak den hi. Thanem in, pauban nading a om tawh
kibang phialmah taleh pawlpi pen Pasian in A vei mahmah, A lungsim khempeuh a
koihna ahi hi. Pawlpi in Pasian’ hehpihna kikholna innpi hi a, tua sung panin
mite’ lungsim a kikheel sak dingin a vangliatna hong lah khiat ding Amah ut
mahmah hi.
Maku 4:30 ah, Topa Jesu in, “Pasian’ Ukna bang tawh kibang ci ding
a, i gentel nadingin bang thugentehna zangh ding i hi hiam?” ci hi. Hih leitung
a, kumpi gam minthang pente nangawn a genteh pih dingin a cingzo om lo hi.
Kipawlna a tuamtuamte zong a genteh pih theih ding omzo lo hi. Leitung kumpi
gamte pen tunglam panin aana tawh a ki uksuk laitakin, Jesu Khris’ gam sungah
ci-le-sa angsung khualna lungsim cihte, zawhthawh thu tawh ki ukna cihte om lo
hi. Tua gam pen, tualniam mite ki laamto in, mi lian, mi thupi a ki suahsakna
Gam ahi hi. Pasian’ pawlpi pen nuntak siangtho tawh a ki nuntakna mun hi a, Kha
Siangtho silpiak nam tuamtuam tawh a kidimna mun ahi hi. Ama’ pawlpi mite ahih
uh leh—amau mahmah in a khut uh tawh huh in, thupha a piakpiak uh mite, a
lungnop mahmahna uh a muh ciang un—a lungnuam mahmah mite ahi uh hi. [13]
A pawlpi tungtawn a, nasep a kizawhna hangin, Ama’ min a ki thangsak
dingin Pasian’ geelna pen lamdang mahmah hi. Tua Pasian’ nasepna tawh kisai in,
Ezekiel 47:8-12 sungah, “Amah in kei kiangah, ‘hih tui pen nisuahna lam manawh
in gam sung nawk in Jordan kuam ah luang suk in, Si Tuipi sungah tung hi. Si
Tuipi a tun ciangin hih tui in tuipi tui pen, tuisiang suaksak kik hi. Hih tui
a luanna mun peuhpeuh ah ganhing namkim le ngasa tampi a om hi. Hih tui in Si
Tuipi tui siangsak kikin, a luanna peuhpeuhah nuntakna omsak kik ding hi…. Hih
gun pangg tuakah a gah nek dingin singkung nam khempeuh po ding hi. A tehte
pulh ngei lo dinga, a gah tawh zong kilawi ngei lo ding hi. Biakinn panin a
luangkhia tui ngah dinguh ahih manin khasimin a gah thak gah tawntung ding uh
hi. A singgahte an ding hi dinga, a tehte zatui in kizangh ding hi” ci hi.
A kipatcil a kipanin Pasian in Ama’ mite’ tungtawnin leitungin
thupha a ngah ngiat dingin a seh ahi hi. Tanglai Izip mite’ adingin Pasian in
Josep pen nuntakna tui luang sialsial bang sak hi. Josep a cihtakna hangin tua
mite puuksi loin nungta uh hi. Daniel’ tungtawnin Pasian in Babylon mipilte’
nuntakna honkhia hi. Tua banga hotkhiatna tuamtuamte pen eite’ adingin i etteh
theih ding vive ahi hi. Tuate in, khalam thuphate i ngahtheih nadinga, Josep le
Danielte in a biakbiak uh Pasian tawh i kizop nadingin hong hilhhilh ahi hi.
Leitungin thupha a ngah nadingin Pasian tawh na semkhawm i cihte pen, a lungsim
sungah Khris a teng mite, midangte’ tungah itna a lakkhia mite ahi hi. Midangte
tungah a hopsawn ding uh, Gumpa’ kiang panin hehpihna a ngah mah bangun,
amaute’ tung panin a siangtho nuntakna mite’ adingin hong luangkhia ding hi.
[14]
Midangte’ tungah Ama’ pianzia a langh khiasak dingin Pasian in
Israel mite na teel hi. Amaute pen hotkhiatna tuinaak a bang dingin Pasian in
lunggulh hi. Amaute’ tungah Pasian’ lunggulhna aki lahkhiatna ahi, Pasian’
kammal Lai Siangtho ki ap hi. Israel mite’ hun kipatcil lamin, leitung gam
tuamtuamte in, ngeina hoih lo tuamtuamte’ tungtawnin Pasian a theihna uh na
mansuah uh hi. Amaute in Pasian thei ngei napi in, “Pasian a hihna tawh kituak
in na pahtawi loin, lungdamna zong, na ko beek loin, a lungsim uhah zong, na
ngaihsun kha beek lo uh a, …. a lungsim uh mialcip hi.” Rom 1:21. Tua bang pipi
mah in Pasian in lainat veve a, amaute botkhia tuan lo hi. A teelsa mimalte’
tungtawnin amaute khatvei, Amah tawh aki mai ngaap kik theih nadingun hunhoih
piak lai dingin Pasian in ngaihsun hi. Amah a en mi khempeuhin nuntakna a ngah
nadingin, leitung mite’ mai ah Khris hong ki laamto ding ahihna, gangawh
biakpiaknate tawh a limciing in na hilh khol hi. Jew mite’ nuntak khawsakzia
khempeuh ah Khris a bulpi ahi hi. Limciing khol a biakpiakna aki bawlbawlte
khempeuh tungtawnin, lungdamna thu tawh kisai genkholhna vive a bawlbawl uh hi
a, tatkhiatna kamciam a lak khiakhia uh ahi hi.
Ahi zongin Israelte in a seisaang mahmah Pasian’ kusale te ahihna
uh mitsuan kha lo mawk uh hi. Pasian mangngilh in a siangtho mahmah a mission
nasep uh hong taangtun zo lo uh hi. A ngahsa uh thuphate in leitung mite’
adingin thupha puak zo nawn lo hi. A hamphatnate khempeuh uh amau’ minthanna
dingin hong zangh tamai uh hi. Ze etna pan a suahtak nadingun leitung mite’
kiang panin amau le amau kongg ki kalhnelh uh hi. Minam dangte a’dingin etteh
hoih ahih nadinguh leh, Milim biate tawh a ki buah baansak loh nadingun Pasian
in a ciangtan nate khawng peuh, minam dangte tawh kikhenna kulh saangpipi lamh
nadingin hong nei zaw mawk uh hi. Lim hoih lak khia ding a, Pasian’ tavuan
piakna a buluh sak ban uhah, minam dang ahi, a mihing pihte uh tungah biakna maan
lakin, amaute’ adingin etteh hoih a suah ding uh zong seelsim lai uh hi. [15]
Siampite le upate khempeuh zong, zehtan biakpiakzia ding a, a
kibawl ngeinate ah kheengh cip sukh uh hi. Amau’ biakna bek ah lungkim mahmah
uh a, midangte kiangah vantung thumaante a vapuak khiat dinguh piangthei nawn
lo hi. Amau’ hoihna le dikna pen kicingkhin salel uh a, a dang bangmah kisam
beh kisa lo uh hi. ‘Pasian deihna mite tungah tung ta hen,’ cih pen amaute lo
buang, midangte’ tungah a tungthei dingin ngaihsun lo uh a, amau’ gamtat hoihna
tawh dikna a ngah nadingun letkip sawm uh hi. Phazise te’ biakna ahi, puah tawm
ngeinate le mihingte in a thupiak tawmna tawh a kalsuan biakna sungah, itna
tawh a semkhia upmuanna in mun ngah zo nawn lo hi.
Pasian in Israel tawh kisai in hih bangin
ci hi. “A kiteelteel leengguici hoihte bangin nang ka hong suankik zo a, ahih
hangin nang kisia kikin banghangin leenggah gui hoih lote na suakkik nahi
hiam?” Jeremiah 2:21. Tua mah bangin Hosea 10:1 ah zong, “Israel mite ahihleh a
gahpha mahmah leenggui tawh kibang hi. Cithei semsem le biaknatau tam lam
semsem hi. A gamsunguh cithei semsem le biakna song’ ahoihbawl semsem uh hi” na
ci hi.
Isaiah 5:3-7 ah “Tu in, Jerusalem khua ah a
teengte le Jew mite aw, kei le ka leenggui lo kikalah thu nong khen nadinguh Ka
hong thuum hi. Ka leenggui lo’ adingin ka hih nailoh ka hih ding a kilawm bang
omlai ahi hiam? Leenggah hoih gah ding ka lamet laitakin bang hangin gam
leenggah hong gah mawk ahi hiam? tu-in ka leenggui lo tungah ka hih ding thu
note’ tungah ka hong gen ding hi. A daai ka lakhia ding a, ki ne mang ding hi.
A gawl ka susia ding a, ki tuancil ding hi. Lokhul in ka bawl ding hi. Kipuah
loin, ki kho lo ding a, tua lo sungah lingkung le lingte a khang ding hi. Ama’
tungah meiite in zong guah a zuksak loh nadingin thu ka pia ding hi.
Banghanghiam cihleh Vanglian Topa’ leenggui lo pen Israel mite hi a, Jew mite
pen lungdamna tawh a suan kungte ahi hi. Amah in thutang lamen a, ahih hangin
sisan luanna om hi. Thumaanna lamen a, ahih hangin kahna om hi.” Tua ban ah
Ezekiel 34:4 ah— “Tuu zawngkhalte na khoi kei uh a, a cinate damsak loin, a
liamte na tuamsak kei uh hi. A lampialte na khiang kei uh a, a mangte na zongg
kei uh hi. Tua bangbek hi loin ngongh bawlin na uk gawpzaw uh hi.” [16]
Jew makaite pen hilh a kuul dingin amau mahmah pil khin kisa lua
uh a, hotkhiat a kuul dingin amau mahmah thumaan khin kisa lua in, Khris’
pahtawi a kul dingin amau mahmah seisaang khin kisa lua uh hi. Amaute in a
thusim loh uh hamphatnate le a neubawl uh nasepte pen midangte tungah a ki aap
theih nadingin amaute’ tung panin Topa in hei khia khin ta hi. Pasian’
vangliatna ahih le kilangh khia ding a, a kammal kip tawntung ding hi. Khris’
kumpi gam leitungah hong kiphut ding hi. Sehnel gam mong khuapite dongin Pasian’
hotkhiatna ki thei kim ding hi. Jew makaite in a sep dingin, a kipia, a sep loh
uh nasepte a sem dingin nungzuipite ki sam khin zo hi.
Cidamna thu
Lonuak/Makahiya
plant
Zunkhum/sikhum
1. Lonuak
the sawp siang in la, huan in.
2. Ni khat
30ml ta zing leh nitak dawn in.
3. Ni 7
sungin ki lamdang na mu ding hiteh.
Sikhang
1. Ateh sawp
siang inla huan in.
2. Ni khat
15ml ta zing leh nitak dawn in.
3. Na si the
inla ahoih teh dawn nawn ken.
Sampulh
Lonuak in sam pulh dalin sam hoih
sak hi. (Lonuak gui the t etui ah diah inla tua tawh na lu sawp in)
Guh
kitan dam sak
Lo nuakteh te nuai vui inla, a
kitan (Fracture) ma nuh in la tuam in.
Liamma,
meima
Lonuakteh in dak sak theih na (healing properties)
nei ahih manin na liamma, meimate a teh nuainen gawp inla ama ah belh in.
Ha
na leh ha nii na
Lonuak zung (root) te huan inla,
tua tawh na kam khuah (gargle) in.
Cithak
(Itching)
Cithak pan na suah takna dingin a
zungte gawi zanin la cithak mate nuh in. or Atehte nuaivui in la sesame oil
tawh pawi in.Tua na pawi khit the na cithakna ten uh in.
Awmna
(Asthma)
Ateh te sawp siang inla huan in
la, a tui 15 ml ta zing leh nitakin dawn in. (Juice zong bawl theih hi.)
Ihmu
theilo (Insomnia)
1. Lonuak
the 5gm khawng la inla, nuai vul in.
2. Tua
lonuak na nuai vul pen tui lum tawh huan inla khaih khia in.
3. Zan teh
tua tui dawn den in la the ni (15-20) in kilamdang na na mu ding hi.
Cilbawk te
(Hydrocele)
1. Lo nuak
the pan ajuice la inla cil bawk na teng nuh in.
2. Abawk ana
hong kiamding hi.
Gilna
leh huut vei te
1. Lonuak
the nuai vul or gawi inla, khuaizu tawh pawi in.
2. Ni khat 1
veitea ne in la ni 3-4 sung ne in.
Gul
tuk te
1. Lonuak
zung 10mg pen tui 400ml tawh huan in.
2. Tua tui
nikhat 2 vei dawn in.
Nel
dawk (Piles)
1. Lonuak
the/zung keu gawi vui sa sikkeu neu khat leh bawngnawi (Any milk) pawi in la
dawn in.
2. Ni khat
2/3 vei dawn in.
Bukkhuh
Lonuak zung la dinging awl ah hen
ding cimawk ei. Tua in cold and cough adding hoih mahmah
Gilsan
vei
Lonuak zung keu avui 3gm leh
bawngnawi thuk (Dengchian) pawi in la ne in. or
1. Lonuak
zung huan inla na huan zah 1/4th khawng a om the suan in.
2. Tua tui
pen ni khat 2 vei dawn in.
Sinna(Jaundice)
1. Lonuakteh
panin a juice bawl inla dawn den in.
2. Ni khat
in (20-40ml) ta zing leh nitak dawn in.
3. Kal 3
sungin na dam siang ding hi.
Niin
tampi pai lua te
1. Lonuak zung sitset huan inla khuaizu leh black
pepper tawh pawi in.
2. Na nin
pai sungin nai 2 halin (5ml) ta dawn in.
Kal
a suang om te
1. Lonuak
zung (20gm) pen tui 800ml tawh huan in.
2. Ni khat 3
vei dawn in.
Nawi
Cancer
1. Lonuak
zung keu pen gawi zan inla tui tawm tawh pawi in.
2. Tuan a
paste bawl pen na nawi ah ni khat 1 vei nuh in.
Vun
natna
1. Lonuakteh
zung tawmgawi in la, huan in.
2. Tua tui
tawh na vun natna te sawp siang in.
Zun
tam lua te (Excessive urination)
Lonuakteh te gawi zan inla na
zunbu tungah koih in.
Uilut
Ateh nuai vul dingin ama nuh leng
naai (pus) om baih hi.
Kuate
in dawn thei lo ding.
1. Naupaaite
2. Naunawi
pi ate
3. Ek hullua
te (Constipation)
4. Niin tawm
luate (Hypomenorrhea)
Tamlua dawn pen gu suak hi.
Source:
Nianiang Buansing FB pan.
Thu tuamtuam
Pumkhat suahna
1.Anlangh
pawlpi sung panin Tg Suan Lawm Tuang leh Lia Niang Deih Hau te in 20/1/2021
Weds ni-in pumkhat suahna nei thei ahih
manin lungdampihna i pulak hi. Pr Thang Khan Pau in letthat hi.
2.
Myothit pawlpi sung panin Tg Dal Sian Sang leh Lia Mang Khan Lun te in
25/2/2021 Thursday ni-in pumkhat suahna nei thei ahih manin lungdampihna ipulak
hi. Pr Langh Khan Suan in letthat hi.
Dahpihna
1.Myothit pawlpi sung panin Nu Awi Ngaih
Lian (Kum 54) in 8/1/2021ni-in hong nusia ahih manin dahpihna i pulak hi.
2.
Tonzang pawlpi sung panin Nu Cing Sawm Man(Kum 66) in 29/1/2021 ni in hong
nusia ahih manin dahpihna i pulak hi.
3.Ngente
pawlpi sung panin Pu Tuan Khaw Thang(Kum
74) in 11/2/2021 ni-in hong nusia ahih manin dahpihna i pulak hi.