LESSON 4 Oct 17–23
TOPAMIT: LAI SIANGTHO HONG HILHZIA
Sabbath
Nitak
Tu
kaal sung sim ding: Pau. 15:3; Job 12:7–10; Eph.
6:12; Mang.20:5, 6; John 1:1–14; Mark 12:29–31.
KAMNGAH: “
Topa mit in mun khempeuh mu a, misia, mipha hong
encik
kim hi.” Paunak 15: 3.
Lakam
gelhsiam Czeslaw Milosz in a lakam gelhna khatah ganhingte khatlekhat kiho-sak
a, bilpi, zulei cihte kiho-sak hi. A taktak mah tawh kibang phial-in mihingte
nunzia tampi pulaak hi. Lakam a tawpna-ah “Hih thu ngaihsun unla, lingin lau
un,” ci hi.
‘Lingin
lau” in kamkhauh pian tawh a kibat hangin nisim thupiangte in tua bang vive hi.
Lingin lau cih kammal in a uanglua deuh tawh a kibat hangin leitung hun paizia
mihingte ngaihsut in khial ding hi. Gentehna-in kum 2000 sung bang leitung mi
pilte in leitung pen vankhuumpi, ni, kha, aksite in leitung kimkot uh hi, ci-in
ngaihsun uh hi. Tuhunin zong leitung mipilte in mihing in ama thu-in nuntakna
nei khat panin hong kikhel toto-in mihingin a piang ihi hi, ci uh hi. Mihing
ngaihsutnate in siksan nei lo-in ngaihsun lo hi. Tua i siksan dungzui-in
kimlepaam nate pianzia, mihing khuasakzia a pulaak ihi hi. Tua siksan ding thu
pen Lai Siangtho mah siksan ding khangno-te a kipan uham picingte leh pawlpi
mite in a theih ding uh kisam mahmah hi.
SUNDAY October
18
TOPA
IN MU: LAI SIANTHO TAWH KITUAK MUHNA
Oxford
sangpi-a professor khat in leitung leh a sung om nate in a taktak hi
lo
hi, ci-in pulaak hi. Mihing pen computer sunga carton tawh kibang hi. A tang
thei, a pau thei bek hi-in a taktak hi lo hi, ci hi. Eite in nate lak panin a
lamdang takin a piangkhia ihi hi; leitung supercomputer leh leitung dang pan a
vangliatna neite tawh kigawm-a a piang ihi hi, ci uh hi. Tua bang hi mawk leh a
taktak hihna in bang hi ding hiam cih dot ding kisam hi.
Hih
dotna tawh kizui-in muhzia paipi nih om hi. Mihing a kipan na khempeuh in i muh
bang mahin a hong om hi. A bawl, a piangsak om lo hi. Hih bang sanzia in
khiatna nei lo ngaihsutna taktak hi. Pasian hi taleh pasian tuamtuamte hi taleh
vangliatna nei bangmah um lo uh hi. A taktak i cih in a kimu thei, a kilawng
thei nate hi, ci uh hi. Hih in tuhun ngaihsutna thak hi lo hi. Tu-ma kum 2500
lai-in zong leitung in atom leh bang mah om lo a hawmpi (the void and atom) bek
hi, ci uh hi. A dang muhzia khat in vangliatna nei khat in leitung piangsak hi.
Ahi zongin koi bangin bawl cih pulaak lo uh hi. Hih bang ngaihsutna in a kimu
thei a kilawng thei nate sangin a lian zaw, a taktak zaw om hi, ci uh hi.
A
nuai-a Lai Siangtho munte in tuni a i gen thute tawh kisai bang hong hilh uh
hiam?Late 53:1; Pau.15:3, John 3:16;Isa. 45:21;Luke 1:26–35.
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Khristian
pilsinna-ah ahi taktak thu in Pasian tungah tung pan hong pai thute hi. Tua
tham lo-in tua Pasian in ngaihsutna, thuakna nei, mihing tawh kizopna nei
Pasian hi. Amah in nalamdang bawl-in, nate pian ngei tungah a lamdangin nasem,
Mary sung pan Jesuh hong suahna leh a dang nalamdangte in nate pianngei bangin
a piang hi lo, na khempeuh tungah ukna nei-in Amah a khaktan thei bang mah om
lo hi; na khempeuh in Ama thupiak bang bekin om hi, cih pulaak hi. Hih bang thu
in a khangto tuhun leitung pilna in langpan lo hi, ci-in a um mi kimkhat om hi.
Ahi zongin limtak ngaihsun hileng tuhun leitung pilna in Lai Siangtho thu tampi
nial hi.
Lai
Siangtho pulaak thu in leitung mipilte pilna sangin thuk zaw tangzai zaw hiam?
MONDAY October
19
LEIBNIZ DOTNA
A
beisa kum tampi-in mipil leh laigelh minthang German mi Gottfried Wilhelm
Leibniz in hih bangin dotna khat nei hi: “ Bang hangin nate in a omloh sangin
hong om hiam? Leitung a om loh sangin hong om zaw hi ding hiam?
Koi
bangin Lai Siangtho in Leibniz thudot hong theitelsak ding hiam? Pian. 1:1;
John 1:1–4; Pai. 20:8–11; Mang. 14:6, 7; Job 12:7–11 10.
_____________________________________________________
_________________________________________________________________
Lai
Siangtho in Pasian pen ahihna bangbang-a a hong lahkhiat thu in lamdang hi.
Pian. 1:1 in piansak thu, Pasian om takpi ahihna mihingte up theihtheih dingin
thu tuamtuam tawh kipan lo hi. A patna pan a sung a thute in, Pasian a om thu,
Amah in Piangsak Pa hi-in na khempeuh in Ama khut sung pan hi, ci-in pulaak
ziau hi (Pai. 3:13, 14).
Piansakna
thu up in Khristian pilsinna-ah a bulpi mahmah khat hi. Thu-up thu khempeuh in
ni guk sung a piansakna tungah kinga lo om lo hi. Lai Siangtho in meihal
biakpiakna, thukham, singlamteh, thawhkikna ahih keileh Kumkikna thu tawh kipan
lo hi. Pasian in Piangsak Pa cih thu kipan hi. Bang hang hiam cih hih thu lo-in
a dang thute in mannei lo hi. Tua hi-in Lai Siangtho in piansak thu a bulpi-in
koih hi. Leitung pilsinna khempeuh in zong hih thu mah a siksan ding kisam hi.
Tua lo-in a kipatcilin na neng khat in thakhat thu-in amah leh amah-in a hong
piangkhia tawm hi-in kum mak tulza tampi sungin leitung leh a sung a nate hong
kikhel toto hi, cih upna in (evolution ) Lai Siangtho leh piansak thu tawh
kituak dingin ngaihsutna in Pasian om lo hi; Amah lo-in nate hong piang hi cih
upna sangin sia-huai zaw ding hi. Tua bang upna in Lai Siangtho nawlkhin hi.
Pasian
in Amah tawh kaal khatin ni khat hun zangkhawm dingin hong sawl hi. Hih ni guk
in nate kipiansakna thu hong phawksak ding simloh thudang hong hilh lo hi. Tua
hi-in piansak thu in Khristian pilsinna leh thu ngaihsutna-ah bangzahin thupi
mahmah ahi hiam?
TUESDAY October
20
LAI
SIANGTHO SIKSAN THUMUHNA
Siksan
khat nei lo-in kuamah in a mawkmawkin thu ngaihsun lo hi. Gentehna-in Pasian om
lo hi, a ci mi khat in van a sakhi-tuihup amuh ciangin bangmahin ngaihsun tuan
lo-in nate a pian ngei-na hi, ci-in ngaihsun hi. Mihing muhzia val bangmah
ngaihsutna nei thei tuan lo hi. Ahi zongin Lai Siangtho thu –um mi khat in tui
leh nitang kisawh khakciangin a piang tua sakhi-tuihup amuh ciangin nate
pianzia-ngei mu bek hi lo-in Pasian in hih leitung tui tawh ka susia nawn kei
ding hi, cih a thuciam phawkna-in nei hi (Pian. 9: 13 – 16). “Bangzahin Pasian
hong kiniamsakin a mawh mihingte tungah a hehpihna lian lua ahih manin,
mihingte tawh a bawl a thuciam i phawk theih nadingin sakhi-tuihup tawh a hong
laktel hi. Khangsawnte in a lamdang tua sakhi-tuihup a khiatna a theihtel
nadingun nu le pa in Tuiciin thu hilh ding uh a, Vangpen Pa in leitung mawhna
hahsiang dingin tuicin tungsak kik nawn lo ding hi, cih a kamciam pulaak ding
uh hi.’ Ellen G. White, Patriarchs and Prophets, p. 106.
Seventh-day
Adventists pawlpi thu up thute in Lai Siangtho tungah kinga upna hi. Lai
Siangtho siksanin nate thu, leitung pianzia leh khuahun paizia pulaak uh hi.
Lai Siangtho in mihing ngaihsut khialna, a buaipih thute, mihing dinmun, nate
thu hong telsiamsak ding leh a huh thei hi.
Koi
bangin hih Lai Siangtho munte in mihing pianzia nuntak khuasakna, cihte thu
hong theitelsak hiam? Eph. 10 6:12; Mark 13:7; Rom. 5:8; Rom. 8:28; Thna. 9:5;
Mang. 20:5, 6.
___________________________________________________________
________________________________________________________________
Seventh-day
Adventists pawlpi in Lai Siangtho hong hilh thute limtakin a lenkipte ihi hi.
Bang hang hiam cihleh Lai Siangtho in Pasian thuman hong lakin, piansak nate
thu pulaak hi. Mihing in Lai Siangtho lo-in tua thute i thei kei ding hi. Tua
hi-in Khristian pilsinna khempeuh in Pasian Kammal tawh a kilangpan thu
khempeuh nial ding ahi hi.
Lai
Siangtho tawh kituak lo mite up thu bang bang om hiam? Up ding leh up loh ding
om ahih manin Pasian Kammal mah limtakin pom ding bangzahin thupi hiam?
WEDNESDAY October
21
HONPABIAKNA
Upna
thu-ah piansak thu in thupi mahmah hi. Ahi zongin a diakdiakin Thuciam Thak
sungah piansak thu in thu khat bek-a a tuam din a hi kei hi. Piansak thu leh
hotkhiatna thu in a kikhen thei lo thu hi. Bang hang hiam cihleh mawhna, sihna
tawh kidim leitungah piansak thu bek in kicing lo hi. Mihingin i piang a,
hamsatna tampi nawkin, gim-in tawl-in, tua khitteh bang manawh i hiam? A
tawpna-ah i nuntakna a bei hi lel hi. Bang tawh kibang ding hiam cihleh lampi
gei-a vasate nek ganhing si khat tawh a kilamdanna om lo hi. A thupitna om
hiam? Om lo hi. Tua hi-in Khrih leh Ama hong sihna, sihna pan a thawhkikna in
eite upna, hotkhiatna bulpi hi.
John
1:1–14 sim in. Jesuh in kua hi-a, ei adingin bang hong sem hiam?
__________________________________________________________
_______________________________________________________
Vantungmi
khatna thupuak ngaihsun in. “Leitungah a teeng mite a kipan gam khempeuh, nam
khempeuh, pau khempeuh, pawl khempeuhte kiangah tawntung Lungdamna Thu hilh
dingin vantungmi a dang khat in vankimlai-ah a leeng ka mu hi. Tua vantungmi
in, “Pasian kihta unla, a vangliatna phat un. Bang hang hiam na cih uhleh a
thukhen ding hun a tungzo hi. Vantung, leitung tuipi leh cikte a piangsak pa na
bia un,” ci-in nakpi-in kiko-in a gen hi” (Mang. 14: 6,7). “A tawntung
Lungdamna Thu” cih ngaihsun in. Hih in Pasian in Piangsak Pa hi, cih tawh kizom
hi. Eite a hong Piangsak Pa in mihingin hong piangin i mawhna thaman i thuak
dingteng a hong thuak Pa bia dingin hong sam hi. A hong sapna bangin Amah bia
ding simloh Pasian in thu dang bang hong lametna nei hiam?
Hih
thu hangin Khrih leh Ama hong sihna in thuhilhna khempeuh ah a thupi pen leh a
bulpi pen ahi hi. Hih thu sungah Nihvei Kumkikna zong kihel hi. Bang hang hiam
cihleh Nihvei Kumkina lo-in Khatvei a hong pai-na thu in mannei lo hi.
Hotkhiatna thu-ah Khrih a hong pai masakna leh Nihvei Kumkikna in, thunih ahih
hangin sa-khat, thu khat ahi uh hi.
John
1 pulaak bangin na khempeuh a Piangsak Pa mah in eite aa dingin a hong si Pa
hi, cih thu ngaihsun in. Tua hi-in Amah mah biak ding hi lo hiam?
THURSDAY October
22
PASIAN
THUKHAM
Hun
khatlai-in Piantit gamah thukhun palsatte sihdaan zat ding leh zat nawn loh
ding vai thu kinialna lianpi khat om hi. Sihdan piak zang nawn lo ding ci-in a
gente lakah laigelh minthang Michel Foucault zong kihel hi. Hih mipa in sihdan
zat nawn loh ding banah thonginn khempeuh suphiat-in thongkia khempeuh khahkhia
dingin pulaak hi. Bang hang a tua bangin gen na hiam ci-in a kidot ciangin ama
dawnkikna-ah, bang hangin sihdan leh thonginn kisamsa lo hiam cihleh hoih tak
gamtat nadingin kikoih thukhun in mihing bawltawm hi; gam uk makaite in mipi a
ukzawhna dingin a bawl uh hi bek hi.Tua hi-in hih thukhunte in ginatna bang mah
nei lo hi, ci hi. Ama gen thu in vengval deuh naven, tua bang buai-na pen thu
thak hi lo hi. Tu-ma kum tul tampi lai-in Moses in Israelte a makaihna-ah tua
bang buai-na thuak khin hi. “Tua hun ciangin mi khempeuh in ama hoihsak bangin
a gamtat ngei ciat bangin na gamta nawn kei ding uh hi,”(Thkna. 12:8; Thna.
17:6; Pau.12:15).
Ahi
zongin eimah in gamhoih hi, ci-in i ngaihsutte gamtat hoih hi pah lo hi; a
deihhuai thu hoih theihna a nei zo dingin ei mahmah in hoihna, sianthona,
thuman thutak kicing a nei ihi kei hi. Tua ahih leh bangci bangin thu hoih
theithei ding i hiam? Eite a hong Piangsak Pa in i nuntakpih ding gamtat hoih a
hong hilh khin hi. Tua thu hoih i thei kei a, i nei kei zongin Topa in thei-in
hong mu hi.
Thkna.
6:5;Mark 12:29–31; Mang. 14:12 cihte in zia le tong hoih tawh kisai bang pulaak
uh hiam?
Christian
ngaihsutna-ah hotkhiatna thu in a bulpi ahihleh, nung kaal sung thusinna om
bangin, Pasian thukham sawm in a thu bulpi hi. A taktakin thukham palsatna in
mawhna hi; a zenzen-in mawh nei lo mi hi-in mawhna sung pan hong kihonkhia hi
keileh bang panin a hong kihon ding hiam?(Rom. 3:20). Thukham in mawhna sung
pan hong honkhia thei lo hi mah taleh thukham in a kip tawntung hi; Lungdamna
Thupuak in Pasian thukham lo-in hotkhiatna thu hi lo hi. Tua thu hangin
hotkhiatna kisam ihi hi. Tua ahih manin Seventh-day Adventist pilsinna-ah Ellen
G. White gen bangin a kip tawntung thukham leh thukham sung a Sabbath thupi
penin koih hi. (The Great Controversy, p. 63). Pilna in i sungah Pasian lim le
meel hong bawlkik ding ahih manin, Khrih zia le tong etteh a Pasian mai-ah
gamtat zia le tong a hong lak thukham tawisang ding a thupi penpenin kikoih ah
hi.
FRIDAY October
23
Ngaihsutbeh
Ding: Pilna mantak a ngimna in i nuntakna-ah
Pasian lim le meel hong bawlpha ding ahi hi.”Ellen G. White, Patriarchs and
Prophets, p. 595. Hih thu siksan-in
Adventist pilsinna-ah Lai Siangtho mah bulpi-in koih ding thupi mahmah hi.
Pilna khempeuh deihhuai hi pah lo hi. Pilna sangpipi nei napi Lai Siangtho tawh
kituak lo ngaihsutna, langpanna, muhzia nei mipil tampi om hi. Tua hi-in
Seventh-day Adventists pilsin kalsuanzia in Khristian upna tungah kinga ding
kisam mahmah hi. Leitung nate thu sinna, leitung tangthu sinna a kipan laisinna
leh a thu khempeuh in Lai Siangtho siksan ding hi. Lai Siangtho tawh a kituak
lo, a langpan thu khempeuh nusiat ding kisam hi. Mihing in siksan khat nei
lo-in thu ngaihsun lo hi; siksan khat teitei nei-in theihna, muhna nei ihi hi.
Tua ahih manin Lai Siangtho siksanin Seventh-day Adventist pilsinna kipankhia
hi.
KIKUP
DING DOTNATE
1. Siatna
manawh pilsin kalsuanzia na theih a om hiam? Tua bang pilsinna munte in bang
munte hi ding a, bang thute kihilh uh hiam? Tua bang pilna panin bang kingah
hiam? Koi bangin tua bang pilna gah hoih lote huzaap tawh kipelh ding na hiam?
2. Tu
kaal sungin Khristian thu muhzia pawl khat – Pasian om takpi hi, piansakna, Lai
Siangtho thu, hotkhiatna leh Pasian thukham cihte i gen hi. Hihte banah a dang
upna thu bulpi bang omlai hiam?
3. Kum
zalom sawm le giat kim a mipil khat in “mihing ngaihsutna in vantung thu
theihna hi-in, bangmah thei lo mite makaih, ngaihsutna a kikhihcipte khahkhia,
theihna nei-in suahtakna tawh kidim, a khial thei lo asia leh apha tungah
thukhenna nei-in, Pasian dinmunah mihing a domto hi, ci-in laigelh hi. Hih bang
ngaihsutna in khialhna bang nei a, a manna a om hiam?
4. Hih
Ellen G. White gelh ngaihsun in: “Pilna mantak in i sung panin Pasian lim leh
meel ngah kik nading hi.” Hih a khiatna bang hi ding hiam? Koi bangin Adventist
pilsinna in leitung pilna muhzia tawh kibang lo hiam?