LESSON 10
November 28–December 4
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding: Rom. 1:18–21; Late 19:1–6, 96:9; Pian. 3:6, 1 Timothy 6; Pau. 1, Job 38.
KAMNGAH: Vantung in Pasian minthanna gen a, vanpi in Ama nasepna taangko hi.” Late 19:1.
Pilsinna-ah khutsiamnate leh nate thusinna zong kihel hi. Lai Siangtho siksanin tua pilsinnate hilh, sin i cih ciangin bang khiatna pulaak hi ding hiam? Lai Siangtho sung pan zatui leh khutsiamna (arts) tawh kisai mun khat mun nih siksan-in thusinna a gen nuam hi ding hiam? Tua hileh Pasian in Ama vangliatna tawh a bawl hih leitung nasepzia, nate omzia a lamdang thu tampi kimu khia hi. Ahi zongin tua bangin mun nih mun thum siksanin thusinna in pilsinna mungtuppi sung pan neuno khat hi.
Pilsinna mungtuppi in hotkhiatna thusinna leh hotkhiatna thu hi.
Tua bangin nate thu a kipan nuntaknate thusinna (molecular biology) a kipan
pilsinna khempeuh in Pasian Kammal makaihna kisam hi. Tua lo-in Pasian
vangliatna, Amah in Piangsakpa ahihna leh na khempeuh a Kemcingpa hi, cih
theihtelna om lo ding hi. Pasian in ngimna tawh nate a piansak hi-a, tua
ngimnate siksanin pilsin hi lehang, Ama deihna bangin a kalsuan thei ihi ding
hi. Tukaal sung thusinna-ah Khristian upna leh ngaihsutna siksanin khutsiamna
leh nate thusinna ( arts leh science) thusinna cihte i kikum ding hi.
SUNDAY November
29
TOPABEK MAH
A kipiangsak na khempeuh in a nungta Pasian pulaak uh hi. Hih pen kiza mun mahmah khat hi napi kithupi ngaihsut khol lo hi. Nate a kipiansakin Pasian in bang deihna tawh piangsak a, mawhna in a suksiat nate lungngai kik lehang khutsiamna leh nate thusinna in Pasian deihna tawh kituak ding hi. Gentehna-in naubu sung pan mihing kipatcilna thu ngaihsun in. Biology (nuntakna neite thusinna) hong gen bangin pa sung pan leh nu sung pan ta neihtheihna a kigawm khit kha 9 bangteh nu sung pan a suakkhia ihi hi. Tua bangin mihing khatin i pian nadingin nu sung a nate nasepzia, pa sung a nate nasepzia khempeuh in Pasian itna leh hehpihna tawh kidim hi. Suul sung a nau khanna tawh kizui-in nu gil zong gol a, mihing picing khat hong suak khia hi. Nausuak ding nupi in a sung- a om naungek in hun khat ciangin hong suak khia ding cih a phawk gige bangin vantung Pa in zong a tate hong phawk den hi.Romans 1:18–21; Late 19:1–6 leh Nehemiah 9:6 sim in. Pasian in Piangsakpa ahihna bang thu pulaak uh hiam?
Mawhna in leitung a suksiat khit kum 6000 val khin a, Tuiciin in leitungbup a siatsak kum tampi hi khin hi; kimlepaam nate khempeuh in Pasian in Piangsakpa ahihna, Ama vangliatna, itna leh hehpihna pulaak uh hi. Paul gen mah bangin Romans 1:18–21, Piangsakpa a nial mite in thukhen ni ciangin gimna thuak ding uh hi. Bang hang hiam cihleh kuamah in Pasian ka thei kha kei hi, ci-in paulap nei lo dingin piansak nate in Pasian vangliatna pulaak uh hi. Tuhun in nate Piangsakpa, nate Kemcingpa bia lo-in piansak nate bia mi tampi lakah Khristian pilsinna-ah arts leh science thusinnate in Piangsakpa bulphuh-in thusin ding thupi semsem hi. A nungta Pasian upna siksan lo pilna in siatna lampi zui hi. Leitung tawh kipawl pilna in Pasian om lo hi, ci hi. Khristian pilsinna in hih bang pilna a pelh ding kisam hi. Tua bang ngaihsutna tungah kinga lo ding hi. Pasian kihel lo mihng ngaihsutna in khialhna hong tunpih hi.
Leitung in mawhna tawh kidim hi taleh nate hoihna ngaihsun in.
Bangci bangin gimna, natna, hamsatna lakah lametna, lungmuanna tawh nungta ding
na hiam?
MONDAY November
30
A Etlawm Siantho-na
Late 96:9 “Puan siangtho silh-in Topa bia un. Leitung mi khempeuh
aw, ama mai-ah ling un.” Koi bangin Ama siantho-na tawh bia un, cih thu na tel
hiam? Khristian khat in arts leh pilsinna huzaap ding kisam hiam?
______________________________________________________________
_________________________________________________________________
“Hoihna, etlawmna pen mimal (mittang) tungah tungah kinga hi” kici taleh khua-muhna mittang hong pia Pasian theih masakna kisam hi (Pau. 20:12). Piansak nate in lamdang lua mahmah ahih manin nate biakna pelh ding hi-in, nate hoihna leh a lamdangnate in Pasian phawkna hong neisak hi. Pasian in hoihna, etlawmna a it Pasian hi. Kimlepaam nate in hoihin etlawm a,mawhna om lo leitung koi bangin hoih, etlawm ding hiam? Hih thu in Pasian in hoihna, etlawmna a Piangsakpa hi, cih hong hilh hi
Khutsiamna leh nate thu sinna in (Arts leh science) Pasian zia le tong tawh hong kinai theisak hi. Bang hang hiam cihleh eite in Pasian piansak mi ihi hi. Tua hi-in Khrih sungah i mihing hihna, Ama tanu tapa hihna i sin ding thu tampi om hi.
“Pasian in hoihna, etlawmna tawh leitung zem hi. Abawlsa nate hoihna a vel, a mu dingin hong deih hi. Pasian in hoihna a it Pa hi. Hoihna khempeuh lak pan gamtat zia le tong hoihsa pen hi. Paakte hoihna bangin Pasian in siantho-na, gen olna ( simplicity) itna nei dingin hong deih hi. Ellen G. 12 White, Steps to Christ, p. 85.
Pian. 3:6 sim in. Etlawmna, hoihna (beauty) khia bek in siantho-na, deihhuai pah lo hi, cih hong hilh hiam?Pau. 6:25, 31:30.
Pasian bawlsa na khempeuh a susia ding gal khat om pah hi. Tua
hi-in hoihna in siatna piangsak thei, a hoih lo na khat bawl thei hi, cih
kilangh hi. Khutsiamna (arts) tawh kisai-in, Khristian pilsinna khempeuh in
hoihna khempeuh telsiamna a nei dingin Lai Siangtho in a hong makaih kul hi.
Hoihna khempeuh in deihhuai pah lo, siantho khin pah lo hi.
Bang na, bang thu in “hoih” napi siangtho lo leh deihhuai lo hiam?
Bang thu, bang na in kimlepaam tungah kinga-in siangtho lo, siatna hong tunpih
thei hiam? Bang siksanin tua bangte khentel thei ding i hiam?
TUESDAY December
1
KHIALHNABAWL KIVAAMAHMAH
Leitungah Pasian zahtak lo pilna (arts, ) ngaihsutna tampi om hi.
Mi tampi in Khristian thu-umte in tua bang thute tawh kizop khak vet lo ding
hi, ci uh hi. Seventh-day Adventist thu-um mite in zong nasepna, kizopna
(media) limtak sittel a kalsuan ding kisam mahmah hi. 1 Timothy 6 in thu-um
mite pelh ding thute leh zuih ding thute limtak hong hilh hi. Aneu 9, 10 in
pelh ding thute bang gen hiam?
1 Timothy 6 sim in. Paul in bang thu bulpite hong hilh hiam?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Paul in “ thu theihna” kimkhat nial hi (1Timothy 6:20). A thu le
la kibang lo hi taleh Paul gen thu guipi in tuni dongin kip hi. Theihna,
thuhilhna tuamtuamte, thu kigen tuamtuamte ngaihsun lehang thuman lo tampi om
hi. Mi tampi in khialhna bawlsiam mahmah uh hi. Kum 2000 val sung leitung mipil
penpente in vankhua nuai-a om ni, aksi leh na khempeuhte laizangah leitung om
hi. Tuate khempeuh in leitung kimvel-in om uh hi, ci uh hi. Maths leh science
kimkhat in hih pen ahi mah hi, ci taleh, tu-in hih thu manlo ahihlam i thei hi.
Tua hi-in hun khatlai-a tua bang pilna, theihnate in a manlo pilna, theihna
suak hi.
Nuntakna neite thu sinna nei (Biological science) leitung mipilte
in hih bangin pulaak uh hi: “Nuntakna nei ganhing leh mihingte in tha khatin
ama thu-in tuma kum awn mak hunlai pekin hong kipan khia uh hi; Piangsakpa cih
bang om lo hi; leitung in ngimna zong nei lo hi,” ci uh hi. Hih thu tawh kisai
laibu, laihawm tampi om hi. Hih thu khial lianpi lak pan na sin ding bang thu
mu khia thei na hiam? Koi bangin tua bang upna in Khristian pilsinna huzaap
hiam?
WEDNESDAY December
2
HAI-NA LEH PILNA
Pau. 1 sim in. Khristian pilsinna dinmun mantak bang hong hilh
hiam?
_______________________________________________________
__________________________________________________________
Lai Siangtho in pilna leh hai-na enkak tawntung hi. Paunak in mihaite tawh kipawlkhawm a haitatnate in lauhuai hi, ci-in hong hilh hi. Pilna leh hai-na kilamdang hi. Pasian in A mite in pilna deihin pilna manphasa a pilna tawh kidim ding hong deih hi. Khutsiamna leh nate thu sinna (Arts leh science) nei sangnaupangte in pilna ngah nadingin hanciam uh hi. Laihilhsiate in zong a hoih pen dingin hanciam uh hi. Eite khat ciat in zong nate thu theihna leh siamna ( arts leh science) nei ihi kha ding hi.
Ahi zongin Khristian upna siksan hi lehang khutsiamna leh nate thu
sinna (arts leh science) theihna sungah sia le pha, thuman leh zuau khentelna
kihel lo hi. Tua bang siamna, theihnate in gamtat zia le hoih hong guan hi pah
lo hi. Tua bangin arts leh science pilna sangpi nei hi napi mihon tampi kisiat
nading thauvui thautang banah huihlak guu khah (biological/chemical weapons) uh
hi. Tua bang pilna siamnate gah in bang hiam? Theihna leh siamna khat in hoihna
hi pah lo hi.
Pau.1:7 sim in. Koi bangin a deihhuai Khristian pilsin phungpi hong hilh hiam?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Nobel Prize ngah mi khat om a, hih pa in Pasian um lo hi: “ Nate
thu thei semsem-in tel semsem lehang khiatna nei lo semsem hi,” ci hi. Theihna
bek in khiatna nei lo banah khialhna lianpi hong tunpih thei ahihna bang pulaak
hiam?
THURSDAY December
3
TOPA IN JOB DAWNG
Job 38 sim in. Pasian in Piangsakpa bek hi lo-in nuntakna khempeuh Tha-guanpa thu bang pulaak hiam? Koi bangin hih thu in arts leh science thu theihtelna huzaap hiam?
___________________________________________________________________
____________________________________________________________
“Mitampi muhna-ah nate in ‘tha’ (enercy) nei hi. Nate in hih tha
tawh amau sep ding ciat sem diamdiam uh hi. Pasian in tua nate nasep (energy)
tungah ukna nei lo hi; Ama deih bangin hei khia thei lo hi, ci uh hi. Hih in
khialhna lianpi hi. Pasian kammal in tua bangin pulaak lo hi. Nate in Pasian
khutnuai-ah om hi; Ama nasemte hi. Nate, khuahun cihte in khua phawkna a nei
tawh kibangin nasem uh a, amau zuih ding thukhun kikoih bangin nasem uh hi.
Nate tungtawnin Pa leh Tapa in nasem tawntung hi. Khrih in “ Pa in na a sep
bangin Keimah in zong n aka sem hi,” ci hi, John 5:17.”Ellen G. White,
Patriarchs and Prophets, p. 114.
I gensa bangin leitung pilna in Pasian tungah kinga lo-in nate in ama thu thu-in piang hi, cih tungah kinga uh hi. Leitung pilna nei khat (scientist) in nate hoihna, a lamdanna mu-in thei hi mah taleh, nate in amau thu-in piangtawm hi, ci uh hi. Nate in ngimna, deihna khat tawh kipiangsak ahihna phawk lo uh hi. Hih bang pilna in leitung zel hi. Mihing, kauphe a kipan nuntakna nei khempeuh hoihna, a lamdanna uh in chemical tuamtuam kigawm khawm a, tu-ma kum mak awn tampi laipekin a hong piangkhia tawm hi, ci uh hi. A neu-na khat pan kipanin damdamin kikhel toto a, tu-a dinmun ciang hong tungto hi, ci uh hi.
Nate thu sinna (Science) in vangliatna tawh kidim Piangsakpa tawh
kituak lo hi, ci uh hi. Nate sittel bangin kisittel thei lo khempeuh in science
tawh kizopna nei lo hi, ci uh hi. Ahizongin science in a hilh tawh kilehbulh-in
nate hohnam a lamdanna in Piangsakpa a omlam kilangsak uh hi. Ahi zongin Lai
Siangtho in Pasian in na khempeuh piangsak bek tham lo-in na khempeuhte hoihna,
tuciang dong a om theihna Ama vangliatna hi, cih hong hilh hi. Tua hi-in
Khristian pilsinna mantak in nate thu sinna-ah (science) Lai Siangtho siksan
ding hi. A tawpkhakna-ah piansakna tawh kisai-in leitung pilna leh Lai Siangtho
gen thute in kipumkhat lo ding uh hi.
FRIDAY December 4
Ngaihsutbeh Ding: Nate thu sinna (Science) in piansakna tawh kisai a pulaak thute a khial tampi om hi. Amasa-in science in nate thusinna ahih manin thu hamsa mihing telzawh loh thute tung pan thei dingin ngaihsun hi. Nihna-ah nate omzia in a kikhel ngei lo dingin kip hi, cih ngaihsun hi. Hih ngaihsutna bulphuhin piansakna thute akikan takteh khialhna lianpi hong piang hi. Huihpi hong pianna en lehang nate omzia panin kimu thei hi mah hi. Ahi zongin “A kipatcilin Pasian in vantung leh leitung a piangsak hi,” (Pian. 1:1). Bangci bangin nate thusinna (science) in piansakna thuthuk hong hilhtel thei ding hiam?
Nate (nature) in kikhel ngei lo hiam? Mawhna om keileh nate in
kikhel ngei lo ding hi leh kilawm hi. “Mikhat hangin leitungah mawhna hong om
a, tua mawhna hangin sihna hong piang hi. Mi khempeuh mawh uh ahih manin tu-a
bangzia-in mi khempeuh tungah sihna hong tung hi” (Rom. 5:12) Mawhna om a kipan
na khempeuh in lamdangin kikhel uh hi; a kipiansakcil tawh kibang nawn lo hi.
Sihna om lo khua hun panin tuhun khua-hun a hong tung hi-in, nate in kikhel
ngei lo-in amau thu thu hi, cih ngaihsutna in khialhna sung hong tunpih ding
hi. Tua hi-in science in leitung piancil nate leh tuhun leitung nate in kibang
nawn lo hi, cih a pom masiah science kalsuan in khialhna vive hi ding hi.
KIKUP DING DOTNATE
1. Na lawmte tawh ‘hoih’, ‘deihhuai’ thu kikum in. Hoih i cih in bang hiam? Koi bangin bang in “hoih” hi, ci-in pulaak ding i hiam? Khristian leh Khristian lote in “hoih” i cih bang kilamdang hiam?
2. Khrist in leitungah mihingin a hong pianlai-in minthang mahmah leitung mipil mahmah-in hong suak thei hi. Nate thu kantel-in minthang mahmah khat, ahih keileh tumging tumsiam minthang khat hi thei hi. Tua bang dinmun nialin kiniamkhiat khutsiamna nei mi khatin hong nungta zaw hi. Nate piangsak Pa hi mah taleh siamna nei lo mi mawkmawk dinmun panin khutsiamna sin-in thumang takin a masuan zo mahmah mi khat hong suak hi. Hih in bang bang dinmun ah na om zongin bang tha hong guan hiam?
3. Khristian thu-um mi khempeuh in
laihilhsia dingin sapna ngah hi lo hi taleh, na phawkkha-a na phawk kei zongin,
lamkhat pan kampau-na, gamtat lukheknatein mite adingin thuhilh hi gige hi. Hih
thu hangin Khristian khat in leitung Sia Lianpen Pa Khrih nuai-ah sangnaupang
hi ding kisam mahmah hi lo hiam?