LESSON 9 MAY 23- 29
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding:
Job 26: 7-10; Pian. 1-2,5, 11;1Khang. 1: 18 – 27; Mat. 19:4; Jn. 1: 1-3.
KAMNGAH: “Vantung in Pasian minthanna gen a,
vanpi in ama nasepna taangko hi. Late
19:1.
France Buaipi khit, kum zalom 19 kipat
ding ciangin Pasian upna siksanna panin nate in amau thuthu-in hong piangkhia
tawm uh hi; a kimu thei nate bek in manpha hi, cih upna hong lut ciangin, Lai
Siangtho leh nalamdangte uplohna hong khang semsem hi. Charles Darwin in “Nate
kipatcilna” (The Origin of Species) laibu a gelhkhiat a kipan Pasian in nate
piangsak hi, cih thu uplohna hong thahat semsem hi. 1859 kum a kipan Lai
Siangtho hong hilh piansakna thu, Piancil Bu, up lohna hong kizel hi.
Lai Siangtho in tuhun tawh kituak
nawnlo thute hong hilh hiam? Lai Siangtho hong hilh thute in namdang pasiante
pulaak thute a hong hilh kik uh ahi hiam? Lai Siangtho a kigelhna mun leh amau
hun ading bekin a kigelh ahi hiam? Tukaal sungin hih thute i kikum ding hi.
SUNDAY MAY 24
LEITUNG
IN PEEK HIAM?
Nidanglai mite in leitung pen a beem
hi lo-in peek hi, ci uh hi. Leitung in beem/pum hi, cihtheih nading siksan
tampi om mah taleh, mi kim khat in Lai Siangtho siksanin leitung in peek hi, ci
uh hi.
Mang. 7:1; 20: 7,8 sim in. Bang thu tawh kizom-in kipulaak a hiam? Leitung in peek hi, ci-in a hong hilh takpi
hiam?
___________________________________________________________________ ___________________________________________________________
Mangmuhna Bu a gelh John in hun nunung
a thupiang dingte a pulaakna-ah vantungmite in lei kiu li-ah huihte lenkip uh
hi, ci hi (Mang. 7: 1). John in ‘4’ vei cih mun thum-ah om hi. A tom-in gen
lehang, lei kiu li cih in limciinna hi-in, kiu a nei cihna hi pah lo hi.
Gentehna-in “zingsang ni suak” nisuahna lam panin huih hong nung hi, ci-in i
gen hi. Leitung in kiu li nei bangin, nisuahna, nitumna, khanglam, saklam
ci-in, a laimal kigelh bangin a pom hi lehang, John in a hong hilhnop thu tawh
i kipelh ding hi. Jesuh in “mihing sung panin mi thahna, numei pasal mawhna,
guktakna, zuau genna leh Pasian langpanna hong pulkhia hi” ci hi (Matt. 15:
19). Jesuh hih bangin a genteh mihing lungtang sihui, sa-tak sung pan-in hih
bang siatnate hong piang hi, cih a hong hilh nuam hi lo a, ngaihsut theih ding
a limciinna tawh a nunzia hoih tawh kisai thu a hong thuhilhna hi zaw hi.
Job 26: 7 -10; Isa. 40: 21, 22 sim
in. Leitung tawh kisai thu bang pulaak uh hiam?
______________________________________________________________ ___________________________________________________________
Job 26:7 sungah leitung in huihlak-ah
kikhai hi. Job 26:10 ah leitung in beemkim, pumkim hi, ci hi. Isaiah 40:22 in
“Pasian in leitung kimkot tungah tu hi; leitung mite in kauphe bang hi-in,
vantungte a zalhkhia Pasian’ ci-in pulaak hi.
Tuma kum tul tampi
hunlai-a a nungta dingin kingaihsun in. Leitung kipei hi, ci-in pulaak nadingin
bang siksan ding na hiam? Ahih keileh a omna khat-ah kibilhcip hi, ci-in a
uphuai zaw ding hiam? Leitung beemkim hi, ahih keileh peek hi, cihna dingin
siksan bang om ding hiam?
MONDAY MAY 25
NIDANG
MITE CIAPTEH PIANSAK
Nidanglai thu kante in Egypt leh Near
East gamte pan a muhkhiatna uah piansak thu leh tuiciin thu kigelh mu uh hi.
Hih bangin a muhkhiat uh ciangin mi kimkhat in Moses in namdangte gelhsa thute
a gelh kik hi, ci uh hi. Ahi zongin a taktakin tua bangin Moses in mi khat
gelhsa a gelh kik hi lo hi.
Pian. 1 -2:4 sim in. Atra-Hasis
Tangthu in hih bangin pulaak hi. “Mihing sepding tangin pasiante in sem uh hi; van
pua uh hi. Tua vante pasiante puak dingin gik lua hi. Nasep hamsa lua, buai-na
tam lua ahih manin nusian in ta nei hen, ci-in ta nei uh hi. Mihing in pasiante
van puak uh hen…… Geshtu-e in pilna nei pasian khat ahih manin mite thahna
thuak hi. Nintu si le sa in tungman tawh kigawm hi,’ Stephanine Dalley, Myth
from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh and others. Nidang tangthu leh
piansakna thu tawh kibang pianpian hi. Ahizongin a kilamdanna zong om hi.
(1).
Atra-Hasis genna-ah mihing in nasem-in pasian in tawlnga hi, ci hi. Piancil Bu
in zong Pasian in leitung leh a sung om na khempeuh piangsak hi, cih hong hilh
hi. Nasep khempeuh zo siangin tawlnga hi. Huan hoih mahmah khat sungah Adam leh
Eve om uh hi. Tua huan-ah amaute in Pasian tawh kimu uh hi. Tua banah piangsaknate kepcing ding uh a,
Pasian tawh kizopna nei uh hi. Hih thu Atra- Hasis in gelh lo hi.
(2)
Atra - Hasis in pasian khat hi-in, a sisan in leivui tawh kigawm a pasal 7 leh
numei 7 hong piang hi. Piancil Bu sungah
Adam kipiangsak masa-in Pasian in nunna guan a, amah a huh dingin numei a bawl
hi. Pasian in pasian sisan tawh Adam leh Eve a bawl hi lo hi.
(3).
Nate a kipiansak tungin siatna bangmah om lo hi. Atra-Hasis in tua bangin
pulaak lo hi.
Vangliatna khempeuh a nei Pasian in
mihing a hong piansak-in kicinna tawh kidim leitun adingin ngimna tawh a hong
piaksak ahi hi. Atra-Hasis leh Piancil Bu kibat lohna tampi nei hi.
Mi kimkhat in piansakna leh tuicin thu
in khang khat khit khang khat sungin a kigelh, a kibehlap tangthu hi, ci uh hi.
Moses gelh piansakna thu in ahihleh Kha Siangtho humopna tawh a gelh hi. Moses
in ama gelh thute namdangte tangthu pan a lak hi, cih thu uphuai lo zaw a,
piansakna thu a kigelh a tuamtuam om a, a kipulaak thute khat le khat kibatna
nei zong om hi, cih hi zaw hi.
TUESDAY MAY 26
PIANCILNA
LEH PAGANISM
Piansak thu phuahtawm tangthu
mawkmawkte siksanin Moses in Piancil Bu a gelh hi lo hi. Moses in tua bang
puahtawm tangthute a nial ding leh Pasian in Piangsak Pa hi, cih pulaak hi.
Pian. 1:14 -19 sim in. Koi bangin ni li ni-in nate hong piangin,
amau nasep in bang hi ding hiam?
______________________________________________________________ ___________________________________________________________
Egypt, Near East gamte in amau biak
pasian min vawh-in “ni” ‘kha’ min khat ciat nei-sak uh hi. A lian zaw khuavak,
a neu zaw khuavak cih thu in amau nasep uh a tuam vilvel-in pulaakna hi-in,
tuuk, khal, phalbi, ni-te, kum-te khenna hi (Pian. 1: 14,15). Ni, kha, cihte in
namdang pasiante bawl ahihlohna hong hilh hi.
Pian. 2;7,18 -24 sim in. Koi bangin
Pasian in Adam leh Eve a piansak nadingin nasem hiam?
___________________________________________________________________ ___________________________________________________________
Near East gamte upna ah pasiante in
nasem sem uh a, na-ham sem tawl kisa uh ahih manin, nasem dingin mihingte
khua-nung bawl hi, ci uh hi. Hih tangthu
mawk in Lai Siangtho hong hilh thu tawh kilangdo hi. A khua-nung phawk a mihing
a hong kipiangsak hi lo hi. Pasian in ngimna, geelna tawh a hong piansak hi-in,
a bawlsa nate tungah ukna nei dingin hong bawl hi. Piancil Bu in piansakna thu
a man lo-te a man-in hong hilh hi. Moses laigelhte in namdangte upna tawh
kituak lo hi. Moses in na khempeuhte ngimna, Pasian bawlsa ahihna hong hilh hi.
A beisa kum tul
tampi lai-in Lai Siangtho gen piansakna thute leh mite upna kituak thei lo hi.
Tuhun-in zong tua bang mah hi lo hiam? Bang hangin Lai Siangtho a um lote gen
thute lamdangsa ding i hiam?
WEDNESDAY MAY
27
PIANSAKNA
LEH HUN
Pian.5,
11 sim in. Koi bangin Lai Siangtho in Adam panin Noah, Abraham dongin mihingte
thu pulaak hiam? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________
Lai Siangtho in khanggui a ciaptehte in kimanna tuam vilvel
nei hi. Hun leh kum thu tawh kisai ahih manin Lai Siangtho thuthuk a kante in
‘khanggui ciaptehna’ci-in hong hilh uh hi.A
khangciaptehna uah a nuntak kum
phazah kiciamteh hi (Pian. 5). Kum tua zah a phakin tapa nei hi, cih a kipan a
sih ciangin ama kum phazah leh a ta neih phazah kigelh hi. Hih bangin khanggui
a ciaptehna uah a kigelh lo zong om kha ding hi; a kibehlap zong a om thei thu
hi. Pian. 5 le 11 sungah khanggui kiciamtehte 1Khang. 1: 18- 27 ah a kicingzaw
deuhin kipulaak kik hi. Hih bangin a kisam a omte Lai Siangtho mah in hong hilh
kik hi.
Kum 2000 sung bang Lai Siangtho thu
kantel Jew mi leh Khristian mi kimkhat in Tuiciin tun hun leh Pian. 1-2,
piansak ni sagih panin tu ciang dong leitung uham kum bangzah a upmawh uh
pulaak uh hi. A sawt nailo hun
khatlai-in Piancil 5 tawh kisai-in Adam leh a dangte kikal kum tul zalom tampi
hi ding hi cih pulaak uh hi. Nidanglai vanzatte leh tangthu kante
(archaeologist) muhkhiat thute tungtawnin tua bangin pulaak uh hi. Hih bang thute in Lai Siangtho a muantakna,
uphuai-na kiamsak hi. Ahi zongin piansak hun leh nate Pasian in a hong hilh
bangin Lai Siangtho hong gen (Pian. 5, 11) bang bang up ding thupi hi. Pian. 5
leh 11: 10 – 26 in na khempeuh kipiansak a hun sawttan a pulaak banah ni guk
sungin na khempeuh a piansak khitteh a sang penpen piansakna ahi Adam leh Eve
bawl hi. Mi khempeuh in Adam leh Eve tawh kizopna nei ihihlam hong hilh hi.
Gerhard F. Hasel, The Meaning of the Chronogenealogies of Genesis 5 and 11,” Origin
7/2 ( 1980), 69.
Lai Siangtho sung a
kigelh thute thupi, thu hoih, thu telhak hi taleh, tua bang thute i pulaak
ciangin Paul in 1Tim. 1:4; Titus 3: 9 in bang hong hilh hiam?
THURSDAY MAY 28
LAI
SIANGTHO SUNG A PIANSAKNA THU
Koi bangin a nuai-a Lai Siangtho
munte in Pian. 1-11 tawh kizopna nei uh
hiam?
Matt.
19: 4,5__________________________________________________
Mk.
10:6-9 ______________________________________________________
Lk.
11: 50, 51 ____________________________________________________
Jn.1:
1-3 _______________________________________________________
Sawl.
14: 15 _____________________________________________________
Rom.1:
20 _____________________________________________________
2Kor.
4:6 _______________________________________________________
1Tim.
2: 12 -15 __________________________________________________
James
3:9 ______________________________________________________
1Pet.3:
20 ______________________________________________________
Jude
11, 14 _____________________________________________________
Mang.
2:7; 3:14; 22:2, 3 _____________________________________________
Jesuh leh Thuciam Thak a gelh
khempeuhte in Pian. 1-11 in muanhuai- mantakin kigelh thu ahihna pulaak hi.
Jesuh mah in Moses gelh pasal leh numei a hong kipiansakna thu pulaak kik hi
(Matt. 19: 4). Paul in zong a laikhak gelhte-ah piansakna thu mah pulaak kik
hi. Athen khua mite tungah ‘Pasian in leitung buppi le a tung a om khempeuh a
piangsak Pasian hi a, van leh lei a uk Topa ahih manin mihingte lamsa biakinn
sungah teng lo hi,’ Sawl.17:24), ci hi. Tua bangin Thuciam Thak a gelhte in Piancil
Bu, piansakna thu in thu bulpi ahihna pulaak uh hi.
Romans 5 sungah Paul in 6 vei bang
Adam leh Jesuh kizopna pulaak hi (Rom. 5:12, 14 – 19). Paul in Adam om takpi
ahihna, nate khempeuh in Pasian piansak ahihna pulaak kikkik hi.
Thuciam Thak gelhte in Kha Siangtho
leh Jesuh mahmah in a humopna tawh a gelhkhiat uh thute in thutak muanhuai
hi-in, ei mimawhte in, amaute mah bangin piansakna thu a um lo hi lehang, ei
adingin maizum huai mah mah ding hi lo hiam?
FRIDAY MAY 29
NGAIHSUTBEH DING: Gerald
A. Klingbeil, editor, The Genesis Creation Account and its reverberations in
the Old Testatament (Berrien Springs, MI: Andrews University Press, 2015.
“Lai Siangtho sim loh leitung pianzia
thu khempeuh kicing takin a hong hilh laibu dang om lo hi. Thuman tuuinak panin
kang ngeilo a hong luangkhia thu hi a, tua thuman a mangthang lo dingin
vanglian khut in kem hi. Lai Siangtho in mihing piankhiatna, mihing
kiphatsakna, siatna kihel lo thu pulaak hi. Ellen G. White 5T., 25.
Ellen G. White genna-ah “Lai Siangtho
tangthu lo-in leinuai a om nate thu in thuman hong hilh thei lo hi, cih hong
kilak hi. Leinuai pan a kimu, a kito-khia nate in tuhun piansaknate thu a nial
ding tawh kibang uh hi. Ahi zongin tua bang nate thu, Lai Siangtho tangthu
siksan-in kantel ding kisam hi. Lai Siangtho tawh kilangdo lo mihing
ngaihsutna, upmawh thu kimkhat in khialhna hi pah lo hi. Ahizongin Lai Siangtho
nusia-in, piansak nate thu, Pasian nasep zia cihte a kipulaak thute in thuman
hi, kici thei lo ding hi. Bangci bangin Pasian in ni 6 sungin leitung na
khempeuh piangsak thei hiam cih thu mihing tungah hong kihilh lo hi. Pasian in
Pasian ahihna zahzah mihing in i theihzawh ding hi lo hi. Tua bang mahin
piansakna thu zong mihing in i telsiang zo kei ding hi.” Ellen G. White,
Spiritual Gifts, book 3, 93.
KIKUP DING DOTNATE
1. Nate thu theihpilna (science) in a hong
hilh muhtheih nate thu, zak theih na thute, lawn theih nate, sittel theihte thu
khat gen leh a dang khat ii gen kibang lo-in, koi man zaw ding cih om thei lo
hi; kisel, kinialna tawh kidim hi. Tua hi napi, bang hangin mi tampi in,
leitung nate in kum mak za tul tampi uham khin hi, a cih thute uh um thei uh hi
ding hiam?
2. Nate thu theihna (science) in “upmawh
thu” (assumption) tungah kinga hi. Nalamdang in nate pianzia thu hong hilh lo
hi. Gentehna-in mun khatah kial tungin, a hang a kikan takteh, dawi vei mi khat
in a samsiatna hang hi, cih pen thutak hi lo hi. Ahi zongin tua bangin Piancil
Bu sung a piansakna thu ngaihsutna in bang ciangtan nei hiam? Piansak
thu in nalamdang hi. A lamdanna hemkhia hi lehang, a dang bang khialhna tuamtuam in hong nungzuih ding hiam?