MUC

Print Friendly and PDF

Sunday, March 8, 2020

LESSON 9 | MAY 23- 29 PIANSAKNA: PIANCILNA IN A BULPI: Khennihna


LESSON 9   MAY 23- 29
PIANSAKNA: PIANCILNA IN A BULPI: Khennihna

 Sabbath Nitak

Tu Kaal Sung Sim Ding: Job 26: 7-10; Pian. 1-2,5, 11;1Khang. 1: 18 – 27; Mat. 19:4; Jn. 1: 1-3.

KAMNGAH:Vantung in Pasian minthanna gen a, vanpi in ama nasepna taangko hi.  Late 19:1.

           Leitung mipil tampi in, Lai Siangtho hong hilhna bangin, Pasian bawlsa nate pianzia a kankhiatnate uh pan-in a muhkhiat uh thute lamdangsa mahmah uh hi. Tua bangin nate thu a kantelna panun tuhun nate thu theih pilna (modern science) hong piangkhia hi. Johannes Kepler, Isaac Newton, John Ray, Robert Boyle cihte in Lai Siangtho thu-um, (scientists) Pasian bawlsa nate hoihna a pulaak mipilte (scientists) hi.
          France Buaipi khit, kum zalom 19 kipat ding ciangin Pasian upna siksanna panin nate in amau thuthu-in hong piangkhia tawm uh hi; a kimu thei nate bek in manpha hi, cih upna hong lut ciangin, Lai Siangtho leh nalamdangte uplohna hong khang semsem hi. Charles Darwin in “Nate kipatcilna” (The Origin of Species) laibu a gelhkhiat a kipan Pasian in nate piangsak hi, cih thu uplohna hong thahat semsem hi. 1859 kum a kipan Lai Siangtho hong hilh piansakna thu, Piancil Bu, up lohna hong kizel hi.
          Lai Siangtho in tuhun tawh kituak nawnlo thute hong hilh hiam? Lai Siangtho hong hilh thute in namdang pasiante pulaak thute a hong hilh kik uh ahi hiam? Lai Siangtho a kigelhna mun leh amau hun ading bekin a kigelh ahi hiam? Tukaal sungin hih thute i kikum ding hi.


SUNDAY      MAY  24
LEITUNG IN PEEK HIAM?

          Nidanglai mite in leitung pen a beem hi lo-in peek hi, ci uh hi. Leitung in beem/pum hi, cihtheih nading siksan tampi om mah taleh, mi kim khat in Lai Siangtho siksanin leitung in peek hi, ci uh hi.
          Mang. 7:1; 20: 7,8 sim in.  Bang thu tawh kizom-in kipulaak a hiam?  Leitung in peek hi, ci-in a hong hilh takpi hiam?
___________________________________________________________________          ___________________________________________________________
         
          Mangmuhna Bu a gelh John in hun nunung a thupiang dingte a pulaakna-ah vantungmite in lei kiu li-ah huihte lenkip uh hi, ci hi (Mang. 7: 1). John in ‘4’ vei cih mun thum-ah om hi. A tom-in gen lehang, lei kiu li cih in limciinna hi-in, kiu a nei cihna hi pah lo hi. Gentehna-in “zingsang ni suak” nisuahna lam panin huih hong nung hi, ci-in i gen hi. Leitung in kiu li nei bangin, nisuahna, nitumna, khanglam, saklam ci-in, a laimal kigelh bangin a pom hi lehang, John in a hong hilhnop thu tawh i kipelh ding hi. Jesuh in “mihing sung panin mi thahna, numei pasal mawhna, guktakna, zuau genna leh Pasian langpanna hong pulkhia hi” ci hi (Matt. 15: 19). Jesuh hih bangin a genteh mihing lungtang sihui, sa-tak sung pan-in hih bang siatnate hong piang hi, cih a hong hilh nuam hi lo a, ngaihsut theih ding a limciinna tawh a nunzia hoih tawh kisai thu a hong thuhilhna hi zaw hi. 
          Job 26: 7 -10; Isa. 40: 21, 22 sim in. Leitung tawh kisai thu bang pulaak uh hiam?
______________________________________________________________          ___________________________________________________________
         
          Job 26:7 sungah leitung in huihlak-ah kikhai hi. Job 26:10 ah leitung in beemkim, pumkim hi, ci hi. Isaiah 40:22 in “Pasian in leitung kimkot tungah tu hi; leitung mite in kauphe bang hi-in, vantungte a zalhkhia Pasian’ ci-in pulaak hi.


          Tuma kum tul tampi hunlai-a a nungta dingin kingaihsun in. Leitung kipei hi, ci-in pulaak nadingin bang siksan ding na hiam? Ahih keileh a omna khat-ah kibilhcip hi, ci-in a uphuai zaw ding hiam? Leitung beemkim hi, ahih keileh peek hi, cihna dingin siksan bang om ding hiam?


MONDAY          MAY  25
NIDANG MITE CIAPTEH PIANSAK

          Nidanglai thu kante in Egypt leh Near East gamte pan a muhkhiatna uah piansak thu leh tuiciin thu kigelh mu uh hi. Hih bangin a muhkhiat uh ciangin mi kimkhat in Moses in namdangte gelhsa thute a gelh kik hi, ci uh hi. Ahi zongin a taktakin tua bangin Moses in mi khat gelhsa a gelh kik hi lo hi.
          Pian. 1 -2:4 sim in. Atra-Hasis Tangthu in hih bangin pulaak hi. “Mihing sepding tangin pasiante in sem uh hi; van pua uh hi. Tua vante pasiante puak dingin gik lua hi. Nasep hamsa lua, buai-na tam lua ahih manin nusian in ta nei hen, ci-in ta nei uh hi. Mihing in pasiante van puak uh hen…… Geshtu-e in pilna nei pasian khat ahih manin mite thahna thuak hi. Nintu si le sa in tungman tawh kigawm hi,’ Stephanine Dalley, Myth from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh and others. Nidang tangthu leh piansakna thu tawh kibang pianpian hi. Ahizongin a kilamdanna zong om hi.

(1). Atra-Hasis genna-ah mihing in nasem-in pasian in tawlnga hi, ci hi. Piancil Bu in zong Pasian in leitung leh a sung om na khempeuh piangsak hi, cih hong hilh hi. Nasep khempeuh zo siangin tawlnga hi. Huan hoih mahmah khat sungah Adam leh Eve om uh hi. Tua huan-ah amaute in Pasian tawh kimu uh hi.  Tua banah piangsaknate kepcing ding uh a, Pasian tawh kizopna nei uh hi. Hih thu Atra- Hasis in gelh lo hi.

(2) Atra - Hasis in pasian khat hi-in, a sisan in leivui tawh kigawm a pasal 7 leh numei 7 hong piang hi.  Piancil Bu sungah Adam kipiangsak masa-in Pasian in nunna guan a, amah a huh dingin numei a bawl hi. Pasian in pasian sisan tawh Adam leh Eve a bawl hi lo hi.

(3). Nate a kipiansak tungin siatna bangmah om lo hi. Atra-Hasis in tua bangin pulaak lo hi.
          Vangliatna khempeuh a nei Pasian in mihing a hong piansak-in kicinna tawh kidim leitun adingin ngimna tawh a hong piaksak ahi hi. Atra-Hasis leh Piancil Bu kibat lohna tampi nei hi.
          Mi kimkhat in piansakna leh tuicin thu in khang khat khit khang khat sungin a kigelh, a kibehlap tangthu hi, ci uh hi. Moses gelh piansakna thu in ahihleh Kha Siangtho humopna tawh a gelh hi. Moses in ama gelh thute namdangte tangthu pan a lak hi, cih thu uphuai lo zaw a, piansakna thu a kigelh a tuamtuam om a, a kipulaak thute khat le khat kibatna nei zong om hi, cih hi zaw hi.

TUESDAY            MAY 26
PIANCILNA LEH PAGANISM

          Piansak thu phuahtawm tangthu mawkmawkte siksanin Moses in Piancil Bu a gelh hi lo hi. Moses in tua bang puahtawm tangthute a nial ding leh Pasian in Piangsak Pa hi, cih pulaak hi.
          Pian. 1:14 -19 sim in.  Koi bangin ni li ni-in nate hong piangin, amau nasep in bang hi ding hiam?
______________________________________________________________          ___________________________________________________________

          Egypt, Near East gamte in amau biak pasian min vawh-in “ni” ‘kha’ min khat ciat nei-sak uh hi. A lian zaw khuavak, a neu zaw khuavak cih thu in amau nasep uh a tuam vilvel-in pulaakna hi-in, tuuk, khal, phalbi, ni-te, kum-te khenna hi (Pian. 1: 14,15). Ni, kha, cihte in namdang pasiante bawl ahihlohna hong hilh hi.
          Pian. 2;7,18 -24 sim in. Koi bangin Pasian in Adam leh Eve a piansak nadingin nasem hiam?   
___________________________________________________________________          ___________________________________________________________

          Near East gamte upna ah pasiante in nasem sem uh a, na-ham sem tawl kisa uh ahih manin, nasem dingin mihingte khua-nung bawl hi, ci uh hi.  Hih tangthu mawk in Lai Siangtho hong hilh thu tawh kilangdo hi. A khua-nung phawk a mihing a hong kipiangsak hi lo hi. Pasian in ngimna, geelna tawh a hong piansak hi-in, a bawlsa nate tungah ukna nei dingin hong bawl hi. Piancil Bu in piansakna thu a man lo-te a man-in hong hilh hi. Moses laigelhte in namdangte upna tawh kituak lo hi. Moses in na khempeuhte ngimna, Pasian bawlsa ahihna hong hilh hi.

          A beisa kum tul tampi lai-in Lai Siangtho gen piansakna thute leh mite upna kituak thei lo hi. Tuhun-in zong tua bang mah hi lo hiam? Bang hangin Lai Siangtho a um lote gen thute lamdangsa ding i hiam?


WEDNESDAY       MAY 27
PIANSAKNA LEH HUN

          Pian.5, 11 sim in. Koi bangin Lai Siangtho in Adam panin Noah, Abraham dongin mihingte thu pulaak hiam?          ___________________________________________________________          ___________________________________________________________
         
Lai Siangtho in khanggui a ciaptehte in kimanna tuam vilvel nei hi. Hun leh kum thu tawh kisai ahih manin Lai Siangtho thuthuk a kante in ‘khanggui ciaptehna’ci-in hong hilh uh hi.A  khangciaptehna uah  a nuntak kum phazah kiciamteh hi (Pian. 5). Kum tua zah a phakin tapa nei hi, cih a kipan a sih ciangin ama kum phazah leh a ta neih phazah kigelh hi. Hih bangin khanggui a ciaptehna uah a kigelh lo zong om kha ding hi; a kibehlap zong a om thei thu hi. Pian. 5 le 11 sungah khanggui kiciamtehte 1Khang. 1: 18- 27 ah a kicingzaw deuhin kipulaak kik hi. Hih bangin a kisam a omte Lai Siangtho mah in hong hilh kik hi.
          Kum 2000 sung bang Lai Siangtho thu kantel Jew mi leh Khristian mi kimkhat in Tuiciin tun hun leh Pian. 1-2, piansak ni sagih panin tu ciang dong leitung uham kum bangzah a upmawh uh pulaak uh hi.  A sawt nailo hun khatlai-in Piancil 5 tawh kisai-in Adam leh a dangte kikal kum tul zalom tampi hi ding hi cih pulaak uh hi. Nidanglai vanzatte leh tangthu kante (archaeologist) muhkhiat thute tungtawnin tua bangin pulaak uh hi.  Hih bang thute in Lai Siangtho a muantakna, uphuai-na kiamsak hi. Ahi zongin piansak hun leh nate Pasian in a hong hilh bangin Lai Siangtho hong gen (Pian. 5, 11) bang bang up ding thupi hi. Pian. 5 leh 11: 10 – 26 in na khempeuh kipiansak a hun sawttan a pulaak banah ni guk sungin na khempeuh a piansak khitteh a sang penpen piansakna ahi Adam leh Eve bawl hi. Mi khempeuh in Adam leh Eve tawh kizopna nei ihihlam hong hilh hi. Gerhard F. Hasel, The Meaning of the Chronogenealogies of Genesis 5 and 11,” Origin 7/2 ( 1980), 69.

          Lai Siangtho sung a kigelh thute thupi, thu hoih, thu telhak hi taleh, tua bang thute i pulaak ciangin Paul in 1Tim. 1:4; Titus 3: 9 in bang hong hilh hiam?

THURSDAY      MAY 28
LAI SIANGTHO SUNG A PIANSAKNA THU

          Koi bangin a nuai-a Lai Siangtho munte in Pian. 1-11 tawh kizopna nei uh  hiam?

Matt. 19: 4,5__________________________________________________
Mk. 10:6-9 ______________________________________________________
Lk. 11: 50, 51 ____________________________________________________
Jn.1: 1-3 _______________________________________________________
Sawl. 14: 15 _____________________________________________________
Rom.1: 20 _____________________________________________________
2Kor. 4:6 _______________________________________________________
1Tim. 2: 12 -15 __________________________________________________
James 3:9 ______________________________________________________
1Pet.3: 20 ______________________________________________________
Jude 11, 14 _____________________________________________________
Mang. 2:7; 3:14; 22:2, 3 _____________________________________________
  
          Jesuh leh Thuciam Thak a gelh khempeuhte in Pian. 1-11 in muanhuai- mantakin kigelh thu ahihna pulaak hi. Jesuh mah in Moses gelh pasal leh numei a hong kipiansakna thu pulaak kik hi (Matt. 19: 4). Paul in zong a laikhak gelhte-ah piansakna thu mah pulaak kik hi. Athen khua mite tungah ‘Pasian in leitung buppi le a tung a om khempeuh a piangsak Pasian hi a, van leh lei a uk Topa ahih manin mihingte lamsa biakinn sungah teng lo hi,’ Sawl.17:24), ci hi. Tua bangin Thuciam Thak a gelhte in Piancil Bu, piansakna thu in thu bulpi ahihna pulaak uh hi.
          Romans 5 sungah Paul in 6 vei bang Adam leh Jesuh kizopna pulaak hi (Rom. 5:12, 14 – 19). Paul in Adam om takpi ahihna, nate khempeuh in Pasian piansak ahihna pulaak kikkik hi.
         
          Thuciam Thak gelhte in Kha Siangtho leh Jesuh mahmah in a humopna tawh a gelhkhiat uh thute in thutak muanhuai hi-in, ei mimawhte in, amaute mah bangin piansakna thu a um lo hi lehang, ei adingin maizum huai mah mah ding hi lo hiam?


FRIDAY   MAY 29
NGAIHSUTBEH DING: Gerald A. Klingbeil, editor, The Genesis Creation Account and its reverberations in the Old Testatament (Berrien Springs, MI: Andrews University Press, 2015.
          “Lai Siangtho sim loh leitung pianzia thu khempeuh kicing takin a hong hilh laibu dang om lo hi. Thuman tuuinak panin kang ngeilo a hong luangkhia thu hi a, tua thuman a mangthang lo dingin vanglian khut in kem hi. Lai Siangtho in mihing piankhiatna, mihing kiphatsakna, siatna kihel lo thu pulaak hi. Ellen G. White 5T., 25.
          Ellen G. White genna-ah “Lai Siangtho tangthu lo-in leinuai a om nate thu in thuman hong hilh thei lo hi, cih hong kilak hi. Leinuai pan a kimu, a kito-khia nate in tuhun piansaknate thu a nial ding tawh kibang uh hi. Ahi zongin tua bang nate thu, Lai Siangtho tangthu siksan-in kantel ding kisam hi. Lai Siangtho tawh kilangdo lo mihing ngaihsutna, upmawh thu kimkhat in khialhna hi pah lo hi. Ahizongin Lai Siangtho nusia-in, piansak nate thu, Pasian nasep zia cihte a kipulaak thute in thuman hi, kici thei lo ding hi. Bangci bangin Pasian in ni 6 sungin leitung na khempeuh piangsak thei hiam cih thu mihing tungah hong kihilh lo hi. Pasian in Pasian ahihna zahzah mihing in i theihzawh ding hi lo hi. Tua bang mahin piansakna thu zong mihing in i telsiang zo kei ding hi.” Ellen G. White, Spiritual Gifts, book 3, 93.

KIKUP DING DOTNATE

1.       Nate thu theihpilna (science) in a hong hilh muhtheih nate thu, zak theih na thute, lawn theih nate, sittel theihte thu khat gen leh a dang khat ii gen kibang lo-in, koi man zaw ding cih om thei lo hi; kisel, kinialna tawh kidim hi. Tua hi napi, bang hangin mi tampi in, leitung nate in kum mak za tul tampi uham khin hi, a cih thute uh um thei uh hi ding hiam?

2.       Nate thu theihna (science) in “upmawh thu” (assumption) tungah kinga hi. Nalamdang in nate pianzia thu hong hilh lo hi. Gentehna-in mun khatah kial tungin, a hang a kikan takteh, dawi vei mi khat in a samsiatna hang hi, cih pen thutak hi lo hi. Ahi zongin tua bangin Piancil Bu sung a piansakna thu ngaihsutna in bang ciangtan nei hiam? Piansak thu in nalamdang hi. A lamdanna hemkhia hi lehang, a dang bang khialhna         tuamtuam in hong nungzuih ding hiam?

To get the latest update of me and my works

>> <<