LESSON 7 MAY
9- 15
SABBATH NITAK
TU KAAL SUNG SIM DING:
Thkikna. 32: 46,47; 1Kum. 3:6; Gam. 6: 24 – 26; Pian. 1: 26,27; 2: 15 -23; 15:
1-5.
KAMNGAH: Hih Thukham laibu la unla, note langkhatah teci dingin a
om theih nadingin Topa na Pasian uh Thuciamna Singkuang gei-ah koih un.”
Thuhilhkikna 31: 26.
Amau pianpih pau tawh Lai Siangtho bu
a nei khinte in mi hampha hi. Hih hamphatna a manphatlam phawk lo-in, mi tampi
in Lai Siangtho bu nei lo cihte ngaihsutin nei kha lo mi tampi om hi. Kum zalom
tampi sung Europe gamah mipi in Lai Siangtho bu nei lo uh hi; Lai Siangtho sim
ding kiphal lo hi. Ahi zongin laikhetna leh Reformation (Pawlpi Kipuahphatna)
hangin Lai Siangtho bu hong tam semsem hi. Lai Siangtho bu a nei khin eite in
koici bangin Kha Siangtho tawh kidim ding i hiam cih ngaihsut kisam a, Topa
Kammal sim, kantelna tungtawnin Topa theihtelna i nei ding hi.
SUNDAY MAY
10
LAI
SIANGTHO THEIHTELNA
2Tim. 3:16,17sim in. Bang ngimna hangin Lai
Siangtho hong kipia hiam?
______________________________________________________________________________________________________________________
Mihing
in hotkhiatna thu, Pasian in mawhnei mite a hong tatna dingin a geelna, a
sepkhiatna teci hi ding leh thuman siantho-na lampi a hong hilh dingin Lai
Siangtho a kigelh ahi hi. Tua dingin
Topa in mihing kammal mah hong zang hi. Pasian in Egypt panin Israelte a
hotkhiatna a hang in, minam khempeuh tungah Ama thupuak a gen dingin Pasian in
a teeltuam minam hi. Minamte in amau pau, Hebrew, Aramaic, zangin Topa Kammal
pulaak dingin a teelkhiat ahi hi.
Greek hong khankhiat ciangin
hotkhiatna thu kizelh nading lampi hoih khat hong suak hi. Tua hunlai-in mite
in Greek kampau uh a, Greek tungtawnin Thuciam Thak bu kizel hi. Hun khat ciangin Thuciam Lui zong Greek tawh
kigelh kik hi. Khrih in sihna pan hingkik a, van a kahkhit, sawltakte in mun
khat pan mun khatah pai-in, mite zat kampau mah tawh hotkhiatna thu genuh a,
tua bangin hotkhiatna thu hong kizel hi. Sawltak John in “Jesuh nasep a muh, a
thuhilh a zak thute hong pulaak kik hi (Mang. 1:2). Tua bangin Lai Siangtho in
Pasian humopna tawh kamsangte leh sawltakte a pulaak, a gelh uh thute in tuni
dongin kip tawntung hi, cih hong lak hi.
Thkikna. 32: 46,47 sim in. Bang
hangin Pasian thupiak (Torah), a thuhilh khempeuh zuih ding thupi hiam?Bangci
bangin Pasian Kammal in hong nungta-sak hiam? Koi bangin tuhun adingin khiatna
nei hiam? ___________________________________________________________ ___________________________________________________________
Mi kimkhat in amau lai tawh kigelh Lai
Siangtho bu nei banah a kibang lo bu (version) tuamtuam neihtuah uh hi. Bang
bang hi taleh a thupi in Pasian Kammal sim, kanbeh nopna lungsim nei-in, a hong
hilh thute bangin nuntakna in a thupi pen hi.
Bang hangin Pasian
Kammal hong sawl bang manna in mawksuak ngei lo ahihna leh naupangte hilhna in
thupi hiam?
MONDAY MAY
11
KAMMALTE
LEH A KHIATNATE
I kammal zatte pawl khat in khiatna
thukpi nei uh hi. Tua bangin thuthuk pulaak kammalte namdang khat pau tawh a
khiatna gen ding hamsa mahmah hi. Tua bang mahin Lai Siangtho laimal kim khat
in zong eima pau-in a khiatna pulaak ding hamsa hi. Tua hi-in tua bang kammalte
a khiatna i tel zawk nadingin limtak kantel kul hi.
1Kum. 3:6; Late 57: 3; 66: 20; 143:
8; Micah 7: 20 sim in. Bangci bangin Pasian hong hehpihna leh khuatuahna i ngah
thei hiam?
___________________________________________________________________________________________________________________________
Hebrew
laimal ‘chesed’a khiatna in hehpihna cihna hi-a khiatna thukpi nei kammal hi-in
Thuciam Lui sungah mun tampi-ah kigelh hi. Hehpihna cih kammal in Pasian hong
itna, migi cingh gamtatna, hehpihna leh A mite tungah thuciam a pulaak kammal
hi. Pasian in Ama hehpihna a nasem kumpi David tungah tatsat lo-in kilangsak hi
(1Kum. 3:6). Topa in Ama hehpihna leh Ama thuman kilangh sak hi (Late 57: 3). Israel tawh kisai-in Jacob tungah Topa in
a thumanna pulaakin Abraham tungah a hehpihna theisak hi (Micah 7: 20). Lai Siangtho buppi in hehpihna siksanin a
kigelh hi-in, Pasian hong hehpihna leh a hong itna thukpi hong hilh hi.
Gam. 6: 24 – 26; Job 3: 26; Late
29: 11; Isa. 9:6; 32: 17 sim in. lungnop daihna (shalom) thu bangci kipulaak
hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Hebrew
laimal ‘shalom’a khiatna in lungnop daihna hi. Ahi zongin tua sangin tangzai
zaw hi. Lungnop daihna in ‘bucing’ ‘picinna’ ‘lungsim pumpi damna’ pulaak hi.
Pasian thupha leh a hong hehpihna in lungnop daihna tawh hong nungta-sak thei
a, tua in Pasian hong piakkhong hi (Gam. 6: 24 -26). A langkhat panin Jacob
tuahkhak thute in lunggimna, tawlna tawh kidim hi. Bang hang hiam cihleh Jacob
in lungnop daihna nei lo hi. Lunggim theihna tawh kidim leitungah Sabbath ni-in
Topa tawh holim khawmna in Sabbath lungnop tawldamna (Sabbath shalom) i ngah thei
hi. Amah tawh kalsuan khawm-a a nungta mi in a kicing lungnop tawldamna, nuntak
bitna tawh nungta hi.
Greek leh Hebrew
cihte tawh Lai Siangtho simtheihna i nei kei zongin i sim thei Lai Siangtho
hong hilh thute koi bangin nuntakpih thei veve ding na hiam?
TUESDAY MAY 12
A KIPULAAK MUN KAMMAL, THU LUANZIA -TE LEH A
KHIATNA
Hebrew-te laigelhnate-ah a thupi
kammal, a thupi thu khat a pulaak zia uh nam tampi om hi. European gamlamte
laigelh tawh kibang lo-in Hebrew in khawlna (comma) cihte zang lo hi. Tulai Lai
Siangtho Bu bang hi nai lo ahih manin a simnop telnop dingin laigelh laipai zia
a kipuah toto hi zaw hi.
Pian. 1:26, 27; Isa.
6: 1-3 sim in. Bang kammalte gen kikkik
uh hiam? Tua bangin a kigen kikkik laimalte in a kibang lo ngaihsutna bang
thu-te pulaak uh hiam?
_________________________________________________________ _____________________________________________________
Hebrew
laigelhte in Pasian vangliatna thute a pulaak uh ciangin thum vei gen kikkik uh
hi. Pasian in nate a piansakna thu a hong hilhna-ah, a kibang kammal gen
kikkikna in mihing a hong kipiansakna thupi mahmah ahihna pulaak hi. “Bara’ cih
kammal in ‘piangsak’ cih a khiatna hi-in, Pasian bek in a piansaknate a pulaak
kammal hi. Mihing in na a bawl ciangin a omsa khat siksanin, a omsa khinsa na
khat tungtawnin a om nai lo khat a bawl hi-in, Pasian in ahihleh a omsa siksan,
a omsa tawh a om nai lo khat piangsak hi lo hi. Pasian in nate a piansakin bang
mah a om lo panin a piansak ahi hi.
Pasian in Ama lim bangin mihing
piangsakin, Pasian lim bangin amah a piangsak hi. Amah in pasal leh numei a
piangsak hi (Pian. 1:27). Hih munah piangsak cih kammal thum vei pulaak hi.
Pasian in Ama lim le meel suunin mihing a piansak ahihna Moses in limtakin a
hong hilh ahi hi.
Isaiah mangmuhna leh Pasian in ama
kamsang dingin a sapna-ah zong seraphim in vanglian Top in “siangtho, siangtho,
siangtho,’ ci-in thum vei pulaak hi (Isa. 6: 3). Tua bangin thum vei a
kipulaakna a hangin a tuamdiakin siangtho Pasian a hong hilh hi-in, biakbukin
Ama vangliatna tawh kidim hi. A siangtho Pasian mai-ah a om Isaiah in “kei a
siang lo mipa in gimna ka thuak hi,’ci-in pulaak hi (Isa. 6: 5). Isaiah bangin kamsangte in Pasian siantho-na
leh Ama zia le tong a muh uhteh mihing in kihhuai, ginatna khat zong nei lo
ahihna uh kiphawk uh hi. Tua hi-in Paul in zongin mihing cihmawhna leh Honpa
kitangsapna pulaak hi (Romans 1-3), Paul ma-in zong hoihna tawh kidim kamsang
Isaiah in zong mawhdim mihing nunzia pulaak khinzo uh hi.
Daniel in zong Nebuchadnezzar bawl milimpi
thu pulaak kikkik hi (Dan. 3:1, 2, 5, 7, 12, 14, 15, 18). Daniel 3 sungah
Daniel tungtawnin Pasian in a pulaak milimpi 10 vei kipulaak hi (Dan. 2: 31-
45). Hih in bang pulaak hiam cihleh mihing in a nungta Pasian langpan-in amah
leh amah Pasian bangin kiliansakin a kibia ding a vaihawmna hong hilh hi.
WEDNESDAY MAY 13
A
KIGELH THU-TE LEH THU-NUNG THU-MA
Lai Siangtho kammalte in thu-nung,
thu-ma nei ciat hi. Laimal mal khat khat-in a khiatna nei hi pah pah lo hi.
Laimal khat in laigual picing (sentence) tungtawnin khiatna nei-a, laigual
picing khat in thu-vui (unit) tungtawnin khiatna nei to hi. Laimal khat panin
laigual picing tungtawnin khiatna nei a, laigual picing in khawkpi, khenpi
(chapter) siksanin khiatna nei hi. A bu (book) tungtawnin khawkpi, khenpi in
khiatna nei hi. Tua bangin a kizomto bilbial ahi hi. Tua hi-in laimal pawl khat
leh laigual siksanin thu-khup huai pah lo hi.
Pian.1:27 leh 2: 7 enkak in. Tua
khitteh Pian. 2:15 -23 sim in. Koi bangin tua thute in, Hebrew laimal ‘adam’ a
khiatna in ‘mi pa’ thu bang pulaak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
I
gensa bangin Pasian 1:27 pulaak bangin ‘bara’ a khiatna in mihing a kipiansakna
thu a hong hilh kammal hi. Ahi zongin mi pa cih a khiatna taktakin ‘numei leh
pasal’ a kipiansakna thu pulaak kammal hi. Ahi zongin Pian. 2: 7 in ahihleh
‘adam’ a khiatna in leivui tawh kibawl mi pa Adam, Hebrew laimal-in ‘adamah’
hi. Hih kammal in Eve a kipiansakma-a, mipa Adam kipiansak a pulaak kammal hi.
Tua hi-in Piancil 2 sung a kammal zat zia kibang lo hi, cih kimu hi. Mihing
khempeuh a huam-in genna ‘adam’ (Pian. 1: 27) leh mipa Adam (Pian. 2:7) laimal
khat ahih hangin a pulaak thu in kibang lo hi. A thu-nung, a thu-ma tungtawnin
kammal ii khiatna i kantel ding kisam hi. Adam kammal mah in a nungciangin
khanggui-te a pulaak kammal-in kizang hi (Pian.5: 1 -5; 1Khang. 1:1; Lk. 3: 38);
Jesuh tawh kisai-in “Adam nihna” ci-in kipulaak hi (Rom. 5: 12 – 14)
Adam cih min leh laimal in mun khat a
tuam vilvel a mipa kipiansak a kipulaakna kammal-in a kizat mah bangin Adam leh
Eve a kipiansakna a huampi-in (Pian. 1-2) a gennopna-in zong a kizang kammal
ahi hi. Tua hi-in laimal khat ii pulaak thu i theih nadingin tua laimal tawh
kizom khawkpi khat sung a thute i et kul hi. Khawk khat sungah thu guipi,
ngaihsutna leh thu luanzia cihte kigawm khawm hi. Pian. 2:4 – 25 ah piansakna
thu a nihvei-na kipulaak kik hi. Ahi zongin Pian. 1 sung piansakna thu a pulaak
tawh kibang lo deuh-in a tuampha diakin pulaak hi (Mai kaal lesson). Pian. 1
leh 2: 4-25 in mihing hong kipatkhiatna pulaak ciat uh hi.
Pasian khut in pasal numei hong
bawl hi. Leitung pilna kimkhat in piansakna om lo hi, ci-in a pulaak uh thu in
hai-na lianpi hi lo hiam? 1Kor.1: 20.
THURSDAY MAY
14
LAI
SIANGTHO BU-TE LEH A SUNG A THUTE
Lai Siangtho sungah khawk lian pen in
bu tuamtuamte hi. A kigelhna mun, a hun
leh a kigelh thute in ngimna, deihna khat ciat nei uh hi. Pawl khat pen
genkholhna thupua hi-in, pawl khatte ahihleh, gentehna in Late, a gelh nih leh
thum a kigawm tuah ahi hi. Pawl khat in thupiang (history) kigelh hi-in, kim
khatte Paul gelh laikhakte (epistles) hi.
A kigelh thute i tel nadingin a gelh
kua hi-a, a gelh laitakin bang thu piang cihte i kan masak ding kisam hi. Lai
Siangtho a gelhte min a tam zaw kipulaak hi. Thuciam Lui sungah bu nga a gelh
Moses hi (Josh. 8:31, 32; 1Kum. 2:3; 2Kum 14: 6; 21: 8; Ezra 6:18; Neh. 13:1;
Dan. 9: 11 – 13; Mal. 4:4). Jesuh in zong Moses gelh hi, ci hi (Mark 12: 26;
Jn.5:46,47; 7:19). Sawlte in zong Moses gelh hi, ci hi (Sawl. 3:22; Rom. 5:5).
Ahi zongin pawl khat, gentehna-in
Esther leh Ruth bu a gelh kipulaak lo hi. Tua lo tangthu, Samuel Bu leh
Khangtangthu Bu, cihte zong a gelh kipulaak lo hi.
Pian. 15:1-5; 22:17, 18 sim in.
Moses in a gelh hi, cih thu in bang thupi-na nei hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Paikhiatna pan Thuhilhkikna in Moses
gelh hi. Ahizongin Piancil Bu in piansak thu a kipan Pasian nasepna thu bulpi
pulaak ahih manin Paikhiatna Bu ma-ah kikoih ahi hi. “Moses in gamlak ah
tuucing-in a omna mun panin nengniam thuak a mipihte ngaihsun-in, a pate tungah
Pasian kamciamte phawk-in, amaute in Pasian teltuam mi ahihna mangngilh lo-in,
a mipihte ading thungen ngen hi. Vantungmite in Moses kimteng umcih uh hi. Kha
Siangtho makaih humopna tawh Piancil Bu a gelhkhiat ahi hi.” Ellen G. White,
Patriachs and Prophets, 251.
Piancil Bu in piansakna thu, na
khempeuh kipatna a hong hilh banah, hotkhiatna thu, mimawhte Pasian in a hong
hotkhiatna zia ding zong hilh hi. Pasian in hotkhiatna a geelna thu Abraham
tungah a thuciam in kician takin hong hilh hi. Thuciam in, Abraham in minam
lianpi suak ding a, ama suan le khak in sehnel, aksi zah pha ding hi, ci hi
(Pian. 22:17).
Piancil Bu in i tel
zawh loh bang thu guipi lianpipite pulaak hiam? Tua thuthuk Pasian Kammal in i
upna ah thupi mah mah hi lo hiam?
FRIDAY MAY 15
NGAIHSUTBEH DING: Ellen
G. White, “John Wycliffe,” 79 – 96; “Luther Before the Diet,” 145 -170 in the
Great Controversy.
Pasian in Ama Kammal, Lai Siangtho
sungah hotkhiatna i ngah nadingin a kisam thute hong hilh khin hi. Lai Siangtho
in a khial thei lo Pasian thuman a hong lak, mihingte tungah thunei-pi pen hi.
Nuntak zia le tong sittel nading, nunzia a hong hilh, thu zuihnate a sittel
ding leh thuman le thuman lo sittel nading ahi hi. Lai Siangtho in Pasian hong
piak Ama kammal hi mah taleh, tua thute i sim ciangin, Kha Siangtho makaihna,
Ama hong ompihna kisam tawntung hi. Lai Siangtho in a hong hilh thute i telna
ding, i nuntakpih nadingin Honpa mah in Kha Siangtho in hong ompih hong makaih
dingin hong kamciam hi. Kha Siangtho humopna tawh a kigelh ahih manin Lai
Siangtho sung thute in khat le khat kitukalh lo hi.” Ellen G. White, The Great
Controvery, 9.
KIKUP DING DOTNATE
1. Lai Siangtho in kampau nam tuamtuam tawh
sim theih dingin om mah taleh
bangci bangin hamphatna lianpi na ngah thei hiam? Pasian Kammal in a hong hilh
thuman thute, nuntakpih ding thute deih-in, zon ding, kantel ding thute koi
bangin upna tawh na kalsuan, na pom hiam?
2. Lai Siangtho sunga kigelh mihingte a hong
kipatcilna thu lampi tuamtuam tawh a hong pulaak uh thute, piansak ni 6 ni-in
mihing a hong kipiansakna thu leh leitung pilna (science) in kum mak zalom sawt
hi, ci-in a hilh thute ngaihsun in. Lai Siangtho tawh kituak lo thu tampi om hi
taleh Lai Siangtho hong hilh bangbang in thuman hi, cih theih ding thupi hi lo hiam?
Pasian Kammal lo-in mihing dinmun in bang suak ding hiam?
3. Lai Siangtho thute i telzawk nadingin a
hong huh thei ding a tuamtuamte (dictionary, commentary, concordance) hong huh
thei ding hiam? Na neih kei leh zong, koi bangin tu kaal sung thusinnate in
hong huh ding hiam?
4. Israelte in a ta, a tu-te uh tungah Pasian
in amaute a makaihna, a ompihna thute hilh sawn dingin sawlna ngah uh hi (Thkikna.4:9).
Pasian makaihna, ompihna thute tua bangin pulaakna in upna hong nei sak zaw sem
hi lo hiam? Tua hi-in mite tungah thuman thutak hawmsawn, pulaakna in thupha hi
lo hiam?