MUC

Print Friendly and PDF

Sunday, March 8, 2020

LESSON 7 | MAY 9- 15 LAIMAL, A KIGELH THU LEH A NUNG A MA THU


LESSON 7      MAY 9- 15
LAIMAL, A KIGELH THU LEH A NUNG A MA THU

SABBATH NITAK

TU KAAL SUNG SIM DING: Thkikna. 32: 46,47; 1Kum. 3:6; Gam. 6: 24 – 26; Pian. 1: 26,27; 2: 15 -23; 15: 1-5.

KAMNGAH: Hih Thukham laibu la unla, note langkhatah teci dingin a om theih nadingin Topa na Pasian uh Thuciamna Singkuang gei-ah koih un.” Thuhilhkikna 31: 26.

           Tulaitak leitungah mi vekpi mak tulgiat val bang pha-in, a kizang kampau nam 6000 bang om hi. Kampau nam 600 tawh Lai Siangtho buppi a bu-in kihawmkhia khin hi. Thuciam Thak leh pawl khat a kihawmkhia kampau nam 2500 hi. Kampau nam tampi tawh bawl ding kisam omlai hi. Kampau nam kizang zah a lang phial bang tawh Lai Siangtho bu kibawl khin suak hi. Mimal mak khat leh a lang bang in amau pau tawh Lai Siangtho bu nei zo nai lo uh hi. Kampau nam tuamtuam tawh bawl ding kisamlai hi taleh Lai Siangtho kipawlna (Bible Society) tuamtuam in pau nam khempeuh tawh Lai Siangtho bu bawl dingin hanciam uh hi.
          Amau pianpih pau tawh Lai Siangtho bu a nei khinte in mi hampha hi. Hih hamphatna a manphatlam phawk lo-in, mi tampi in Lai Siangtho bu nei lo cihte ngaihsutin nei kha lo mi tampi om hi. Kum zalom tampi sung Europe gamah mipi in Lai Siangtho bu nei lo uh hi; Lai Siangtho sim ding kiphal lo hi. Ahi zongin laikhetna leh Reformation (Pawlpi Kipuahphatna) hangin Lai Siangtho bu hong tam semsem hi. Lai Siangtho bu a nei khin eite in koici bangin Kha Siangtho tawh kidim ding i hiam cih ngaihsut kisam a, Topa Kammal sim, kantelna tungtawnin Topa theihtelna i nei ding hi.

SUNDAY        MAY 10
LAI SIANGTHO THEIHTELNA

           2Tim. 3:16,17sim in. Bang ngimna hangin Lai Siangtho hong kipia hiam?
______________________________________________________________________________________________________________________

Mihing in hotkhiatna thu, Pasian in mawhnei mite a hong tatna dingin a geelna, a sepkhiatna teci hi ding leh thuman siantho-na lampi a hong hilh dingin Lai Siangtho a kigelh ahi hi.  Tua dingin Topa in mihing kammal mah hong zang hi. Pasian in Egypt panin Israelte a hotkhiatna a hang in, minam khempeuh tungah Ama thupuak a gen dingin Pasian in a teeltuam minam hi. Minamte in amau pau, Hebrew, Aramaic, zangin Topa Kammal pulaak dingin a teelkhiat ahi hi.
          Greek hong khankhiat ciangin hotkhiatna thu kizelh nading lampi hoih khat hong suak hi. Tua hunlai-in mite in Greek kampau uh a, Greek tungtawnin Thuciam Thak bu kizel hi.  Hun khat ciangin Thuciam Lui zong Greek tawh kigelh kik hi. Khrih in sihna pan hingkik a, van a kahkhit, sawltakte in mun khat pan mun khatah pai-in, mite zat kampau mah tawh hotkhiatna thu genuh a, tua bangin hotkhiatna thu hong kizel hi. Sawltak John in “Jesuh nasep a muh, a thuhilh a zak thute hong pulaak kik hi (Mang. 1:2). Tua bangin Lai Siangtho in Pasian humopna tawh kamsangte leh sawltakte a pulaak, a gelh uh thute in tuni dongin kip tawntung hi, cih hong lak hi.

          Thkikna. 32: 46,47 sim in. Bang hangin Pasian thupiak (Torah), a thuhilh khempeuh zuih ding thupi hiam?Bangci bangin Pasian Kammal in hong nungta-sak hiam? Koi bangin tuhun adingin khiatna nei hiam?         ___________________________________________________________          ___________________________________________________________
         
          Mi kimkhat in amau lai tawh kigelh Lai Siangtho bu nei banah a kibang lo bu (version) tuamtuam neihtuah uh hi. Bang bang hi taleh a thupi in Pasian Kammal sim, kanbeh nopna lungsim nei-in, a hong hilh thute bangin nuntakna in a thupi pen hi.

          Bang hangin Pasian Kammal hong sawl bang manna in mawksuak ngei lo ahihna leh naupangte hilhna in thupi hiam?

MONDAY             MAY 11
KAMMALTE LEH A KHIATNATE

          I kammal zatte pawl khat in khiatna thukpi nei uh hi. Tua bangin thuthuk pulaak kammalte namdang khat pau tawh a khiatna gen ding hamsa mahmah hi. Tua bang mahin Lai Siangtho laimal kim khat in zong eima pau-in a khiatna pulaak ding hamsa hi. Tua hi-in tua bang kammalte a khiatna i tel zawk nadingin limtak kantel kul hi.
          1Kum. 3:6; Late 57: 3; 66: 20; 143: 8; Micah 7: 20 sim in. Bangci bangin Pasian hong hehpihna leh khuatuahna i ngah thei hiam?
___________________________________________________________________________________________________________________________

Hebrew laimal ‘chesed’a khiatna in hehpihna cihna hi-a khiatna thukpi nei kammal hi-in Thuciam Lui sungah mun tampi-ah kigelh hi. Hehpihna cih kammal in Pasian hong itna, migi cingh gamtatna, hehpihna leh A mite tungah thuciam a pulaak kammal hi. Pasian in Ama hehpihna a nasem kumpi David tungah tatsat lo-in kilangsak hi (1Kum. 3:6). Topa in Ama hehpihna leh Ama thuman kilangh sak hi (Late 57:  3). Israel tawh kisai-in Jacob tungah Topa in a thumanna pulaakin Abraham tungah a hehpihna theisak hi (Micah 7: 20).  Lai Siangtho buppi in hehpihna siksanin a kigelh hi-in, Pasian hong hehpihna leh a hong itna thukpi hong hilh hi.
          Gam. 6: 24 – 26; Job 3: 26; Late 29: 11; Isa. 9:6; 32: 17 sim in. lungnop daihna (shalom) thu bangci kipulaak hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
         
Hebrew laimal ‘shalom’a khiatna in lungnop daihna hi. Ahi zongin tua sangin tangzai zaw hi. Lungnop daihna in ‘bucing’ ‘picinna’ ‘lungsim pumpi damna’ pulaak hi. Pasian thupha leh a hong hehpihna in lungnop daihna tawh hong nungta-sak thei a, tua in Pasian hong piakkhong hi (Gam. 6: 24 -26). A langkhat panin Jacob tuahkhak thute in lunggimna, tawlna tawh kidim hi. Bang hang hiam cihleh Jacob in lungnop daihna nei lo hi. Lunggim theihna tawh kidim leitungah Sabbath ni-in Topa tawh holim khawmna in Sabbath lungnop tawldamna (Sabbath shalom) i ngah thei hi. Amah tawh kalsuan khawm-a a nungta mi in a kicing lungnop tawldamna, nuntak bitna tawh nungta hi.

          Greek leh Hebrew cihte tawh Lai Siangtho simtheihna i nei kei zongin i sim thei Lai Siangtho hong hilh thute koi bangin nuntakpih thei veve ding na hiam?

TUESDAY           MAY 12
 A KIPULAAK MUN KAMMAL, THU LUANZIA -TE LEH A KHIATNA

          Hebrew-te laigelhnate-ah a thupi kammal, a thupi thu khat a pulaak zia uh nam tampi om hi. European gamlamte laigelh tawh kibang lo-in Hebrew in khawlna (comma) cihte zang lo hi. Tulai Lai Siangtho Bu bang hi nai lo ahih manin a simnop telnop dingin laigelh laipai zia a kipuah toto hi zaw hi.
          Pian. 1:26, 27; Isa. 6: 1-3 sim in.  Bang kammalte gen kikkik uh hiam? Tua bangin a kigen kikkik laimalte in a kibang lo ngaihsutna bang thu-te pulaak uh hiam?
_________________________________________________________          _____________________________________________________

          Hebrew laigelhte in Pasian vangliatna thute a pulaak uh ciangin thum vei gen kikkik uh hi. Pasian in nate a piansakna thu a hong hilhna-ah, a kibang kammal gen kikkikna in mihing a hong kipiansakna thupi mahmah ahihna pulaak hi. “Bara’ cih kammal in ‘piangsak’ cih a khiatna hi-in, Pasian bek in a piansaknate a pulaak kammal hi. Mihing in na a bawl ciangin a omsa khat siksanin, a omsa khinsa na khat tungtawnin a om nai lo khat a bawl hi-in, Pasian in ahihleh a omsa siksan, a omsa tawh a om nai lo khat piangsak hi lo hi. Pasian in nate a piansakin bang mah a om lo panin a piansak ahi hi.
          Pasian in Ama lim bangin mihing piangsakin, Pasian lim bangin amah a piangsak hi. Amah in pasal leh numei a piangsak hi (Pian. 1:27). Hih munah piangsak cih kammal thum vei pulaak hi. Pasian in Ama lim le meel suunin mihing a piansak ahihna Moses in limtakin a hong hilh ahi hi.
          Isaiah mangmuhna leh Pasian in ama kamsang dingin a sapna-ah zong seraphim in vanglian Top in “siangtho, siangtho, siangtho,’ ci-in thum vei pulaak hi (Isa. 6: 3). Tua bangin thum vei a kipulaakna a hangin a tuamdiakin siangtho Pasian a hong hilh hi-in, biakbukin Ama vangliatna tawh kidim hi. A siangtho Pasian mai-ah a om Isaiah in “kei a siang lo mipa in gimna ka thuak hi,’ci-in pulaak hi (Isa. 6: 5).  Isaiah bangin kamsangte in Pasian siantho-na leh Ama zia le tong a muh uhteh mihing in kihhuai, ginatna khat zong nei lo ahihna uh kiphawk uh hi. Tua hi-in Paul in zongin mihing cihmawhna leh Honpa kitangsapna pulaak hi (Romans 1-3), Paul ma-in zong hoihna tawh kidim kamsang Isaiah in zong mawhdim mihing nunzia pulaak khinzo uh hi.
          Daniel in zong Nebuchadnezzar bawl milimpi thu pulaak kikkik hi (Dan. 3:1, 2, 5, 7, 12, 14, 15, 18). Daniel 3 sungah Daniel tungtawnin Pasian in a pulaak milimpi 10 vei kipulaak hi (Dan. 2: 31- 45). Hih in bang pulaak hiam cihleh mihing in a nungta Pasian langpan-in amah leh amah Pasian bangin kiliansakin a kibia ding a vaihawmna hong hilh hi.

WEDNESDAY            MAY 13
A KIGELH THU-TE LEH THU-NUNG THU-MA

          Lai Siangtho kammalte in thu-nung, thu-ma nei ciat hi. Laimal mal khat khat-in a khiatna nei hi pah pah lo hi. Laimal khat in laigual picing (sentence) tungtawnin khiatna nei-a, laigual picing khat in thu-vui (unit) tungtawnin khiatna nei to hi. Laimal khat panin laigual picing tungtawnin khiatna nei a, laigual picing in khawkpi, khenpi (chapter) siksanin khiatna nei hi. A bu (book) tungtawnin khawkpi, khenpi in khiatna nei hi. Tua bangin a kizomto bilbial ahi hi. Tua hi-in laimal pawl khat leh laigual siksanin thu-khup huai pah lo hi.

          Pian.1:27 leh 2: 7 enkak in. Tua khitteh Pian. 2:15 -23 sim in. Koi bangin tua thute in, Hebrew laimal ‘adam’ a khiatna in ‘mi pa’ thu bang pulaak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
         
I gensa bangin Pasian 1:27 pulaak bangin ‘bara’ a khiatna in mihing a kipiansakna thu a hong hilh kammal hi. Ahi zongin mi pa cih a khiatna taktakin ‘numei leh pasal’ a kipiansakna thu pulaak kammal hi. Ahi zongin Pian. 2: 7 in ahihleh ‘adam’ a khiatna in leivui tawh kibawl mi pa Adam, Hebrew laimal-in ‘adamah’ hi. Hih kammal in Eve a kipiansakma-a, mipa Adam kipiansak a pulaak kammal hi. Tua hi-in Piancil 2 sung a kammal zat zia kibang lo hi, cih kimu hi. Mihing khempeuh a huam-in genna ‘adam’ (Pian. 1: 27) leh mipa Adam (Pian. 2:7) laimal khat ahih hangin a pulaak thu in kibang lo hi. A thu-nung, a thu-ma tungtawnin kammal ii khiatna i kantel ding kisam hi. Adam kammal mah in a nungciangin khanggui-te a pulaak kammal-in kizang hi (Pian.5: 1 -5; 1Khang. 1:1; Lk. 3: 38); Jesuh tawh kisai-in “Adam nihna” ci-in kipulaak hi (Rom. 5: 12 – 14)
          Adam cih min leh laimal in mun khat a tuam vilvel a mipa kipiansak a kipulaakna kammal-in a kizat mah bangin Adam leh Eve a kipiansakna a huampi-in (Pian. 1-2) a gennopna-in zong a kizang kammal ahi hi. Tua hi-in laimal khat ii pulaak thu i theih nadingin tua laimal tawh kizom khawkpi khat sung a thute i et kul hi. Khawk khat sungah thu guipi, ngaihsutna leh thu luanzia cihte kigawm khawm hi. Pian. 2:4 – 25 ah piansakna thu a nihvei-na kipulaak kik hi. Ahi zongin Pian. 1 sung piansakna thu a pulaak tawh kibang lo deuh-in a tuampha diakin pulaak hi (Mai kaal lesson). Pian. 1 leh 2: 4-25 in mihing hong kipatkhiatna pulaak ciat uh hi. 
          Pasian khut in pasal numei hong bawl hi. Leitung pilna kimkhat in piansakna om lo hi, ci-in a pulaak uh thu in hai-na lianpi hi lo hiam? 1Kor.1: 20.

THURSDAY      MAY 14
LAI SIANGTHO BU-TE LEH A SUNG A THUTE

          Lai Siangtho sungah khawk lian pen in bu tuamtuamte hi.  A kigelhna mun, a hun leh a kigelh thute in ngimna, deihna khat ciat nei uh hi. Pawl khat pen genkholhna thupua hi-in, pawl khatte ahihleh, gentehna in Late, a gelh nih leh thum a kigawm tuah ahi hi. Pawl khat in thupiang (history) kigelh hi-in, kim khatte Paul gelh laikhakte (epistles) hi.
          A kigelh thute i tel nadingin a gelh kua hi-a, a gelh laitakin bang thu piang cihte i kan masak ding kisam hi. Lai Siangtho a gelhte min a tam zaw kipulaak hi. Thuciam Lui sungah bu nga a gelh Moses hi (Josh. 8:31, 32; 1Kum. 2:3; 2Kum 14: 6; 21: 8; Ezra 6:18; Neh. 13:1; Dan. 9: 11 – 13; Mal. 4:4). Jesuh in zong Moses gelh hi, ci hi (Mark 12: 26; Jn.5:46,47; 7:19). Sawlte in zong Moses gelh hi, ci hi (Sawl. 3:22; Rom. 5:5).
          Ahi zongin pawl khat, gentehna-in Esther leh Ruth bu a gelh kipulaak lo hi. Tua lo tangthu, Samuel Bu leh Khangtangthu Bu, cihte zong a gelh kipulaak lo hi.

          Pian. 15:1-5; 22:17, 18 sim in. Moses in a gelh hi, cih thu in bang thupi-na nei hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________

          Paikhiatna pan Thuhilhkikna in Moses gelh hi. Ahizongin Piancil Bu in piansak thu a kipan Pasian nasepna thu bulpi pulaak ahih manin Paikhiatna Bu ma-ah kikoih ahi hi. “Moses in gamlak ah tuucing-in a omna mun panin nengniam thuak a mipihte ngaihsun-in, a pate tungah Pasian kamciamte phawk-in, amaute in Pasian teltuam mi ahihna mangngilh lo-in, a mipihte ading thungen ngen hi. Vantungmite in Moses kimteng umcih uh hi. Kha Siangtho makaih humopna tawh Piancil Bu a gelhkhiat ahi hi.” Ellen G. White, Patriachs and Prophets, 251.
          Piancil Bu in piansakna thu, na khempeuh kipatna a hong hilh banah, hotkhiatna thu, mimawhte Pasian in a hong hotkhiatna zia ding zong hilh hi. Pasian in hotkhiatna a geelna thu Abraham tungah a thuciam in kician takin hong hilh hi. Thuciam in, Abraham in minam lianpi suak ding a, ama suan le khak in sehnel, aksi zah pha ding hi, ci hi (Pian. 22:17).
          Piancil Bu in i tel zawh loh bang thu guipi lianpipite pulaak hiam? Tua thuthuk Pasian Kammal in i upna ah thupi mah mah hi lo hiam?

FRIDAY    MAY 15
NGAIHSUTBEH DING: Ellen G. White, “John Wycliffe,” 79 – 96; “Luther Before the Diet,” 145 -170 in the Great Controversy.
          Pasian in Ama Kammal, Lai Siangtho sungah hotkhiatna i ngah nadingin a kisam thute hong hilh khin hi. Lai Siangtho in a khial thei lo Pasian thuman a hong lak, mihingte tungah thunei-pi pen hi. Nuntak zia le tong sittel nading, nunzia a hong hilh, thu zuihnate a sittel ding leh thuman le thuman lo sittel nading ahi hi. Lai Siangtho in Pasian hong piak Ama kammal hi mah taleh, tua thute i sim ciangin, Kha Siangtho makaihna, Ama hong ompihna kisam tawntung hi. Lai Siangtho in a hong hilh thute i telna ding, i nuntakpih nadingin Honpa mah in Kha Siangtho in hong ompih hong makaih dingin hong kamciam hi. Kha Siangtho humopna tawh a kigelh ahih manin Lai Siangtho sung thute in khat le khat kitukalh lo hi.” Ellen G. White, The Great Controvery, 9.

KIKUP DING DOTNATE

1.       Lai Siangtho in kampau nam tuamtuam tawh sim theih dingin om mah  taleh bangci bangin hamphatna lianpi na ngah thei hiam? Pasian Kammal in a hong hilh thuman thute, nuntakpih ding thute deih-in, zon ding, kantel ding thute koi bangin upna tawh na kalsuan, na pom hiam?

2.       Lai Siangtho sunga kigelh mihingte a hong kipatcilna thu lampi tuamtuam tawh a hong pulaak uh thute, piansak ni 6 ni-in mihing a hong kipiansakna thu leh leitung pilna (science) in kum mak zalom sawt hi, ci-in a hilh thute ngaihsun in. Lai Siangtho tawh kituak lo thu tampi om hi taleh Lai Siangtho hong hilh bangbang in thuman hi, cih theih ding thupi hi lo hiam? Pasian Kammal lo-in mihing dinmun in bang suak ding hiam?

3.       Lai Siangtho thute i telzawk nadingin a hong huh thei ding a tuamtuamte (dictionary, commentary, concordance) hong huh thei ding hiam? Na neih kei leh zong, koi bangin tu kaal sung thusinnate in hong huh ding hiam?

4.      Israelte in a ta, a tu-te uh tungah Pasian in amaute a makaihna, a ompihna thute hilh sawn dingin sawlna ngah uh hi (Thkikna.4:9). Pasian makaihna, ompihna thute tua bangin pulaakna in upna hong nei sak zaw sem hi lo hiam? Tua hi-in mite tungah thuman thutak hawmsawn, pulaakna in thupha hi lo hiam?

To get the latest update of me and my works

>> <<