LESSON 6 MAY 2-8
SABBATH NITAK
TU KAAL SUNG SIM DING: Lk.
24: 36 – 45; 1Kor. 12:10;14: 26; Sawl. 17: 16 -32; Jn. 12:42, 43.
KAMNGAH: “Upna lo tawh kuamah in Pasian
lungkimsak zo lo hi. Pasian kiang a zuan mi peuhmah in Pasian a om takpi ahihna
thu leh amah a zongte Pasian in thaman pia hi, ci-in a up ding kisam hi.”
Hebrew 11: 6.
Lai Siangtho sim i cih ciangin Lai
Siangtho a khiatna kantel cihna kihel
hi. Ahi zongin koi bangin Lai Siangtho
khia ding i hiam? A khiatna kantel nadingin bang thu guipi i zui ding hiam?
Gentehna-in koi bangin Lai Siangtho sung-a a kibang lo a Bu tuamtuamte (Moses
gelhte, Tangthu Bu-te, La-te, Genkholhna Bu-te, Gentehnate,) a khiatna pulaak
ding i hiam? Tua bang thute a khiatna i
kantel theih nadingin bang hun, bang mun, bang hang, kua gelh cihte theih ding
kisam hi.
Khat veivei ciangin mi kim khat in Lai
Siangtho a tuah khakna bangbang sim-in Pasian makaihna mu pah dingin lamen uh
hi. Tuahna mun khat peuh limtak ngaihsun lo-in a sim-a sim pongpong cihte in
lam hong pial pih kha thei hi. Gentehna-in nupa khat om a, a pasal in zi dang
neisan-in, a zi masa in a lungkham man-in, Pian. 3: 15 sim a, ‘nang leh numei
kikal leh na suan leh khakte kikal ah kilang neihna ka koih ding hi. Amah in na
lutang hong sukham ding a, nang mah in a khetul na sunim ding hi,” cih
siksanin, a sawt lo-in kikhen kik nangawn unteh ci-in lungmuang mahmah hi. A
thu tawh kituak lo, ei deihkaih Lai Siangtho a khiatna pulaak in khialhna
lianpi hi.
Tua hi-in Lai Siangtho sim ding kisam
hibek lo-in, man takin a khiatna gen ding zong kisam mahmah hi.
UPMAWH
SANSAT THUTE
Lk. 24: 36 - 45 sim in. Nungzuite
in Lai Siangtho theitel uh hi napi, amaute tungah kihilhkhol khin hi napi, a
taktak hun ciangin, Pasian kammal a telsiang nadingun bang in khaktan hi ding hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Lai Siangtho a sim mi khat peuh in ama
tuah khak thute, ama zak ngei thu khat, ahih keileh ama ngaihsutnate in a sim
Lai Siangtho a muhzia a khiatna a tel zia tampi huzaap hi. Nungzuite in zong a
kigenkhol Messiah tawh kisai in amau lametna khat om khin a, tua lametna bangun
Messiah in nungta dingin ngaihsun uh hi. Tua bangin amau ngaihsutnate in thuman
a theihtel ding uh khaktan ahih manin Jesuh nun zia, a nasep, a sihna leh sihna
pan a thawhkikna thute telkhial uh hi.
Leitung tawh kisai, nate pianzia leh
Pasian thu tawh kisai i up, i sanna dan khat tek kinei ciat a, tua dung zui-in
Lai Siangtho a khiatna i pulaak kha zel hi. Tua in Pasian theihtelna leh Ama
nasepna thu theihcianna hong guan lo hi. Pasian lahtel thute mu kha lo-in
thuman tawh kigamla ding hi. Lai Siangtho a khiatna a pulaak mi khat in ama
tuahkhak thute, a ngaihsutna, ama upmawh kholh thute tawh kipelh lo hi. Lai
Siangtho a khiatna pulaak mi khat in a mihing hihna ahih kei leh a pianpih
cihte tonpih hamtang hi. Lai Siangtho thu kantelna-ah mihing in leitung nate
leh Pasian a muhzia, a ngaihsutnate tungtawnin a muh thu-te pulaak hi.
Ahi zongin a lungdamhuai thu in
kiniamkhiatna leh Lai Siangtho theihnopna lungsim takpi tawh i sim ciangin Lai
Siangtho in i ngaihsutna, i thumuh zia cihte hong khel thei hi. Kua kua in hi
taleh mi khempeuh in Pasian Kammal theihtelna a nei thei dingin Pasian in hong
koih hi; Kha Siangtho in thuman-ah eite hong makaih hi (Jn. 16: 13).
Lai Siangtho tawh kisai nangma
mimal upmawh thu, na ngaihsut aom hiam?
Tua-te khempeuh Pasian Kammal tungah ap hi lecin, na nuntakna, na
ngaihsutna khempeuh in Lai Siangtho hong hilh thu tawh kipum khat thei ding hi
lo na hiam?
MONDAY MAY 4
LAILETNA
LEH A KHIATNA GENNA
Lai Siangtho in nidang lai tawh kigelh
hi; Thuciam Lui in Hebrew tawh kigelh a, pawl khat in Aramaic tawh kigelh hi.
Thuciam Thak ahihleh Koine Greek tawh kigelh hi. Tuhun-in hih lai-te a zang
ki-om nawn pha lo hi. Tua ahih manin Lai Siangtho in tuhun kampau nam tuamtuam
tawh hong kitei-khia hi. Ahi zongin tua bangin Lai Siangtho teikhiatna-ah Lai
Siangtho a khiatna zong thei kul kisam hi. Kammal kim khat in tuhun a kammal
tawh a kipulaak thei lo om hi. Tua hi-in tua bang laimalte a khiatna mantakin
pulaak theihsiamna “hermeneutic” in thupi mahmah hi.
1Kor. 12:10;14: 26; Jn. 17:41; 9:7;
Sawl. 9: 36; Lk. 24;27 sim in. Lai Siangtho kamletna leh a khiatna genna thu
kipulaak hi. Lk. 24: 27, Jesuh mahmah in zong a nungzuite tungah Lai Siangtho a
khiatna pulaak hi. Hih in Lai Siangtho a khiatna genna thupi ahihna bang hong
hilh hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Greek laimal ‘hermeneuo’ panin hermeneutics hi-in, Lai
Siangtho a khiatna genna, cih khiatna nei hi. Greek pasian Hermes min siksan
kammal hi. Hermes pen pasiante sawltak,
pasiante thupuak pa hi, ci-in kipulaak hi. Mihing in Greeek pasiante kammalte a
theih nadingun Hermes in a khiatna pulaak hi, ci uh hi. Hih munah i gennop bel
in Lai Siangtho kigelhna Hebrew, Greek, Aramaic cihte thei lo ihih manin, a
kitei sawn Lai Siangtho i nei hi, cih thu hi.
Tua bangin a kiteisawn hi mah taleh thuman guipi limtak in kimu thei
veve hi. Lai Siangtho thuman i tel nadingin Hebrew, Greek, Aramaic cihte kisam
pelmawh hi lo hi. Tua nidanglai lai-te theihna in phattuampihna tampi hong pia
thei mah hi. Lk. 24: 27 mah bangin Lai Siangtho version kim khat in a dang
tuamtuamte sangin deihhuai zaw mahmah hi. Lai Siangtho a khiatna gentelna
(hermeneutics) a deihna in Pasian pulaak thuman panin lampial lo-a, tua thuman
nuntakpih nading ahi hi. Jesuh in zong tua bangin a nungzuite tungah hilh hi.
Jesuh mahmah in a Nungzuite tungah Lai Siangtho a khiatna a gen bangin, tu-in
zong a hong gen dingin kingaihsun in.
Mi tampi in Lai
Siangtho version tuamtuam nei uh hi. Bang hangin thungetna leh a hong gen thute
nuntakpih dingin, na neih bangbang Lai Siangtho sim-a kantel ding thupi hiam?
LAI
SIANGTHO LEH TUALNGEI-NA
Sawl. 17: 16 – 32 sim in. Paul in
hotkhiatna thu a hilh ciangin mun le mual zui-in hilh hi. Greeek mite teltheih
dingin pulaak hi. Koi bangin ngei-na tuamtuamte in mihing ngaihsutna, a
thumuhzia huzaap hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Near
Eastern gam (Palestine, Judah, Israel) tawh kisai thu tuamtuamte theihna in Lai
Siangtho gen thute i theihtel nading hong huh thei hi. “ Gentehna-in Hebrew ngei-na khat in ama khialhna hi ta
keileh mi dang khat ii khialhna khat hangin gim a thuak pen a thuak mah ding
hi, ci uh hi.Tua hi-in Lai Siangtho gelhte in thu piang khat, gentehna-in
Pharoah lungtang khauhna bang pen Pasian nasep bangin pulaak uh a, tua pen
Nitumna gamte adingin Pasian in phal hi, ahih keileh Pasian in khaktan lo hi,
ci-in ngaihsun uh hi.” Methods of Bible Study,” section 4, 2.
Ngei-na tuamtuamte in zong Lai
Siangtho a khiatna pulaakna-ah hamsatna hong pia hi. Lai Siangtho in ngei-na
siksan hiam? Siksan hileh ngei-na khat le khat kibang lo ahihteh Lai Siangtho a
khiatna zong mun le muan zui hi lo ding hiam? Ahih keileh Pasian in a pulaak
thute in ngei-na sangin tangzai zaw, thuk zaw-in, Lai Siangtho in mi khempeuh
adingin a kibangin a hong hilh hi lo hiam? Ngei-na khat siksanin Lai Siangtho a
khiatna pulaak ding hi leh, ahih keileh ngei-na nuai-ah Lai Siangtho koih hi
lehang, thu up leh thu zuih in bang suak ding hiam?
Mi tampi in Sawl. 17: 26 pulaak thu a
thupi ngaihsut loh hangun, Paul in tua thuman limtakin pulaak hi. Paul in mihing khempeuh in sisan khat sung
pan khangkhia i hihna pulaak hi. Ngei-na, pau leh a tuamtuamte siksanin khat le
khat kideidanna a om hangin, mi khempeuh in si khat sa khat i hihna piansakna
thu in hong hilh hi. Bang hang hiam cihleh Pasian in mi khempeuh a hong
Piangsak Pa hi. Mi nam khat bek in mawhnei, hotkhiatna kisam hi lo hi. Mi
khempeuh in mi mawh hi; Jesuh sihna leh sihna pan a thawhkikna tawh hotkhiatna
kisam i hi hi. Pasian in a tuam vilvel-in minam khat (Jew) tungah Ama Kammal
pia masa hi mah taleh, amau nung-a a khangkhia ding khang mite leh nam dangte
in zong Topa Kammal a sim ding uh a piak hi. Ama Kammal in ngei-na, mun le muan
ciangtan nei lo-in a kizel ding a kigelh ahi hi. Hih thu in algebra a hong
khankhiatna tawh kigenteh thei hi.
Kum zalom 9 kim a Baghdad gam pan a
hong kipan khia algebra in mun khat pan a kipan leitung mun khempeuhah kizel
hi. Tua bang mah-in Lai Siangtho in zong mun khat pan-in a hong kipan khia ahih
hang, leitung mun khempeuh ading ahi hi. Lai Siangtho a kigelh khit zawh kum
tul tampi pai khin-in tuhun tawh kibang nawn lo hi taleh, a hong hilh thuman
thutak in kikhel ngei lo hi. Tua hunlai mite adingin thuman ahih bangin tuhun
adingin zong thuman hi.
WEDNESDAY MAY
6
MAWH
DIM I PIANZIA LEH I NUNZIA
Jn. 9: 39 -41; 12:42, 43 sim in.
Mihing in thuman a muh loh nadingun bang in amaute khaktan hi ding hiam? A
piangkhin thute eite adingin bang hong hilhkholh-in kidop ding bang pulaak
hiam?
___________________________________________________________________________________________________________________________
Jesuh a nial biakna makaite i ngaihsut
ciangin lamdang kisa kha thei hi. Ahizongin amaute bang mahin eite in zong Topa
Kammal i nial khak om kha ding hi. Mawhna in Pasian tawh mihingte i kizopna
susia-in kilamdangsak hi. Mawhna in mihing nunna khempeuh sukha hi. Mawhna in Lai Siangtho a khiatna theihtel
ding hamsa-sak hi. Mihing ngaihsutna khempeuh in siatna manawh bek tham lo-in,
mawhna in i lungsim, i ngaihsutna khempeuh susia khin hi. Tua hang mah-in
mawhna in Pasian thuman daltan hi. Kiphatsakna, zuau khemna, up lohna, kigal
neihna, thuman lohna cihte in mawhna hang a mihing ngaihsutna kisiatna panin a
hong piang khia ahi hi.
A kipha-sak mi in amah leh amah Pasian
leh Ama Kammal tungah kiliansak hi. A kiphasak mi in Lai Siangtho sangin ama
ngaihsutna liansak zaw-in ama ngaihsutna siksanin Lai Siangtho a khiatna gen
hi. Mi kim khat in ama ngaihsutna tawh kituak Lai Siangtho thute bek mah lenkip
a, ama ngaihsutna tawh kituak lo thuman nawlkhin pah uh hi. Tua bang
ngaihsutnate in lauhuai mahmah hi; ei le ei kikhemna hi (Mang. 3:17). Mawhna in
uplohna khangsak hi; a um lo mi in Pasian Kammal pen up taakcingsa lo hi. I
sungah Pasian Kammal muanmawhna a hong om leh thuman thutak theihtelna i nei zo
kei ding hi. Tua bangin muanmawhna lungsim a nei mi in Lai Siangtho sung a
thute up ding leh uploh ding ama thu tawh thukhen hi. Tua in lauhuai mahmah hi.
Muanmawhna lungsim, khialhna zonna
cihte hemkhia-in upna leh ki-ap na lungsim tawh Lai Siangtho i kantel ding
kisam hi. Kiliatsakna, ei le ei kikhemna, muanmawhna cihte in Pasian tawh hong
kigamla-sak ding a, tua bang mi in Lai Siangtho tawh a nungta lo mi, Pasian
hong sawl bangin nuntak ding utna lungsim nei lo mi ahih manin, a thumang lo mi
hi.
Lai Siangtho sung a
thute thuman hi, ci-in na lungsim tawng in thei napi, ahi zongin, nangma ut
khat-in a lehtat mi na hi hiam? Na tuah thute in bang hong hilh hiam?
BANG HANGIN A KHIATNA GEN THUPI
Neh. 8: 1-3 sim in. Bang hangin Lai
Siangtho hong hilh thute, mimal bek hi lo-in, pawlpi bup-in theihtel ding thupi
hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Lai Siangtho sungah a thupi penpen in hotkhiatna thu leh koi
bangin hong kihonkhia cih thu hi. Tua sangin a thupi zaw bang thu om ding hiam?
Jesuh hong hilh bang mahin leitung khempeuh nei napi tawntung nunna nei kei
lehang, bang kimanna om ding hiam? (Matt. 16: 26). Ahi zongin hotkhiatna thu i
theihtelna in Lai Siangtho a khiatna tungah kinga hi. Lai Siangtho mantakin a
khiatna gen lo-in, a hong kihilh bangin thei kei lehang, hotkhiatna thu zong
tel khial ding banah Lai Siangtho theihtelna tawh i kigamla ding hi. Sawltakte
hunlai-in zong pawl sungah Lai Siangtho a khiatna a pulaak uh khialhna panin
upna man lo in nungzuih hi.
2Pet. 3: 15, 16 sim in. Lai
Siangtho ahi bangin sim ding thupi ahihna bangci gen hiam?
_________________________________________________________
______________________________________________________________
Lai
Siangtho hong gen bang bang a um a zui i hihleh Lai Siangtho tungah thunei ding
bang mah om lo hi, ci-in a lenkip i hi hi. Ngei-na, thu up tuamtuamte (creeds)
leh pawlpi thuneihna cihte in Lai Siangtho thuneihna a ki-uksak ding hi zaw hi.
Tua hileh Lai Siangtho a khiatna man hi ding hi. Bang hang hiam cihleh up ding
thute leh nunzia ding a hong hilh Lai Siangtho bek mah ahi hi.
Lai Siangtho a khiatna genna in Pasian
thuthuk kantelna leh pawlpi in hotkhiat nasep a sepna-ah a thupi mahmah khat
hi. Lai Siangtho a khiatna gen a man lopi hileh pawlpi upnate leh a hilh thute
in kikhat lo ding hi. Tua bang hileh pawlpi kipumkhat thei lo ding banah pawlpi
nasepna-ah zong kipumkhatna om thei lo ding hi. A man lo upna, a khial theology
cihte in mantakin pawlpi nasepna kalsuan pih thei lo ding hi. A tawpna-ah i
tangko thu in kician lo-in, a hi nia-nua thu hi mawkleh, i tangko thu a za, a
ngai mite in telthei lo ding a, pawlpi nasep in muibun zo lo ding hi.
Mang. 14: 6- 12,
Vantungmi Thumte Thupuak sim in. Lai
Siangtho thu puak bang kimu thei hiam? Bang hangin tua thute mantakin
theihtelna in pawlpi nasepna-ah thupi mahmah hi ding hiam?
FRIDAY
MAY 8
NGAIHSUTBEH DING:
Ellen G.White, “What to do with Doubt,” 105 -113, in Steps to Christ; “Methods
of Bible Study,” section 1;Bible Study Presuppositions, Principles, and
Methods,” section 2; Presuppositions Arising from the Claims of Scripture,”section
3; “Principles for Approaching the Interpretation of Scripture” www.adventistbiblicalresearch.org
“Lai Siangtho i sim ciangin i
ngaihsutnate, upmawh thute, ngei-na, pianpih ngei-na tuamtuamte tawh sim khawm
kei in. Nangma deihna, ngaihsutnate a
siksan na hihleh Lai Siangtho thuman na mu ngei kei ding hi. Mihing hoihsak thute heisan inla, Topa hong
hopihna aw za thei dingin kiniamkhiatna tawh sim in. Kiniamkhiatna tawh Jesuh khe phungah a tu mi
in thuman mu ding hi. Ama thuhilh a ngai mi in thuman theihtel ding hi. Amau le
amau hi kisa-in amau theihna suangin Lai Siangtho a sim mi in thuman thei thei
lo ding hi. Tua bang mite tungah Khrih in ‘hotkhiatna thu ah pilna nei mi na
suah nop uh leh kiniamkhiatna-in lungsim neem kisam hi, ci-in hilh hi.
Nunlui sung a ngaihsutnate siksanin
Lai Siangtho sim kei inla, deihkaihna hemkhia inla, limtakin thungetna tawh
kantel in. Tua bangin Lai Siangtho na simna tungtawnin na mawhna kiphawk a, na
ngaihsutna tawh a kituah keileh, nangma deihna tawh kituakin deihkaih kei in.
Topa Kammal tawh kituakin ngaihsun inla nungta in. Nangma upna leh na ngei-na
in thuman na theihtelna uksak kei in. A
lamdang nate na muh nadingin na lungsim kongkhak hong inla, thuman theihnopna
tawh sim in. A kigelh thute theitel dingin hanciam inla, tawntung Suangpi
tungah na khe nga in.” Ellen G. White, Messages to Young People, 260.
KIKUP DING DOTNATE
1. Koi bangin i ngaihsutnate, i ngei-nate
leh pilsinnate in Lai Siangtho a khiatna genna hong huzaap hiam? Bang hangin a pualam
pan a tuamtuamte in Lai Siangtho a khiatna gen hong huzaap thei hi, cih phawk
ding thupi hiam?
2. Eite in mawhnei mi i hih man-in, mawhna
hangin siatna lianpi i nuntakpi hi. Koi bangin mawhna in Lai Siangtho i simzia
hong sukha hilo hiam? Siangtho tawh a
kituak lo sepnop, bawlnop khat a nei hi lehang, i deihna tawh kituak dingin Lai
Siangtho a khiatna pulaakna in khial
mahmah hi. Bangci bangin mawhna in Lai Siangtho a khiatna gen hong ukcip thei
hiam?
3. Koi bangin Lai Siangtho hunlai tatzia
ngei-nate leh tua hunlai thute theihna in Lai Siangtho gen thute theihtelna
hong guan thei hiam? Tua bang thu khat pulaak in.