LESSON 11 JUNE 6-12
SABBATH NITAK
TU KAAL SUNG SIM DING:
Dan. 2:27 – 45; 7: 1-25; 8; 14; Jn. 14: 29; Pai. 14: 34; 1Kor. 10: 1-13.
Genkholhna in pawlpi leh a nasepna-ah
thupi mahmah hi. Genkholhna in Pasian Kammal mantak ahihna hong laktel hi.
Jesuh in “A thu hong pian taktak ciangin ka thugente na
uptheih nadingun a pianma-in a hong genkhol ka hi hi”ci hi (Jn. 14:29; 13:19).Dot
ding a thupi in: Koi bangin genkholhna a khiatna mantakin pulaak ding, tua hileh genkholhna tangtung takpi ahihlam
theihtelna nei ding i hiam?
Reformation (pawlpi kipuahphat hun)
hun sungin pawlpi puahpha-te in genkholhna a khiatnate a genna uah, genkholhna
khat khit genkholhnate tangtungin, tulaitakin zong a hong tungtung ban-ah a
hong tangtunglai ding genkholhna (historicist method) pulaak uh hi. Daniel leh
John in zong tua bang mahin pulaak uh hi. A tangtung khin genkholhnate a kipan tawntung
Pasian gam a hong kiphut dongin genkholhnate tangtungkim ding hi.
Tu kaal sungin genkholhnate tawh kisai
a genkhiatna-ah zong thu guipi kimkhat i kikum ding hi. “Genkholhna a tangtunna
i mu hi. Pasian makaihna tawh pawlpi kipuahphat (Reformation) hun a kipan
leitung bei siatna khempeuh a bei ni dongin genkholhna bangin thupiangte i mu
to to ding hi.” Ellen G. White, 8T., 307.
SUNDAY JUNE
7
A
PIANG KHIN THUTE LEH GENKHOLHNA
Seventh-day Adventist pawlpi in
genkholhna tawh kisai a khiatna a pulaak ciangin histoticism i zui hi
(genkholhna khat khit khat tangtungin, tulaitakin a tangtung ban-ah a hong
tangtunglai ding genkholhna). A beisa hun pan-in tuhun leh mailam hun dongin a
kizom toto hi, ci-in genkholhnate a khiatna i pulaak hi. Lai Siangtho in zong
tua bang mahin hong hilh hi.
Dan. 2: 27 – 45 sim in. Leitungah
ukna nei kumpi khat khit kumpi khat a mangmat tungtawnin a pulaakna-ah bang
thute kimu thei hiam? Hun nunung a genkholhna tawh kisai a khiatna genna-ah Lai
Siangtho in bang hong hilh hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Nebuchadnezzar
in kham lutang in limcing hi. Tua hi-in Daniel in Babylon in kumpi gam masa
ahihna pulaak hi (Dan. 2:38). Daniel in
“Nang khit ciangin nang sangin a neuzaw kumpi gam a dang khat hong piang ding
a, tua khit ciangin sumngo ahi kumpi gam a thumna in leitung khempeuh a uk ding
hi; ci hi (Dan. 2: 39); tua khit ciangin a li-na kumpi gam hong khangkhia ding
hi (Dan.2:40).
Milim a lu panin a khepeek dongin
kumpi khat khit kumpi khat a limciin te in leitung uk uh hi. Milim pumpi a
kizop bangin hih kumpite in zong khat khit khat kizomto suak uh hi. Daniel 7, 8
ah milim hi nawn lo-in sapi in limcing hi. Milim leh sapi in a limcin uh a
kibang ahi hi. Leitung kumpi li a kizom-in hong khang khia uh hi (Daniel 8 in
tua kumpi 3 pulaak hi). Nidanglai a kipan kum za lom khat khit kum zalom khat
ah genkholhnate tangtung toto, tu laitakin zong a tangtung genkholhnate tawh
kizomto-in a hong tangtunglai ding genkholhnate, Khrih hong paikik ding a, Pasian
in Ama tawntung Gam hong phut ding hi.
Tua hi-in Dan.2 sung a milimpi leh,
Dan. 7,8 sung kamsangpa mangmutnate in Protestant in genkholnate a khiatna a
pulaakna-ah historicist bulphuh uh hi. Seventh-day Adventist pawlpi in zong tua
mah kipom hi.
Jn. 14:29 sim in. Jesuh gen thu in
koi bangin genkholhna tawh kisai i tel nadingin hong huh hiam? Babylon uk hun
sung a mite theih khak loh genkholhnate tuhun a eite in i theih khakna hangin
amaute sangin hamphatna lianpi ngah hi lo i hiam?
MONDAY JUNE 8
GENKHOLHNA
NI KHAT IN KUM KHAT LIMCING (YEAR-DAY PRINCIPLE)
Genkholhna khat khit genkholhnate
tangtungin, tulaitakin zong a tangtung ban-ah a hong tangtunglai ding
genkholhna a o m bangin genkholhnate a khiatna genna-ah genkholhna ni khat in
kum khat (ni 365) limcing hi, cih pen a thupi mahmah khat hi. Hih thu siksanin
Lai Siangtho thuthuk kan tampite in Daniel Bu leh Mangmuhna Bu sung
genkholhnate a khiatna genna uh hi. Lai Siangtho a munte leh a thu-nung, a
thu-ma thute limtak a kantelna uh panin genkholhna ni khat in ni 365 limcing
hi, cih pulaak khia uh hi.
Pai. 14:34; Eze. 4:6 sim in. Koi
bangin Pasian in genkholhna ni khat in kum khat limcing ahihna pulaak hiam?
__________________________________________________________________ ___________________________________________________________
Genkholhna ni khat in kum khat ahihlam
hong hilh hi. Ahi zongin hih thu siksanin Dan. 7:25; Dan. 8:14; Mang.
11:2,3;12: 6,14; 13:5 sung a thute koi bangin a khiatna pulaak ding i hiam?
Daniel leh Mangmuhna sung a genkholhna a khiatnate a kigen ciangin ni khat in
kum khat (year-day principle) siksan hi. Tua thu thumte in thu thum limciinna,
hun sawtpi genkholhna leh a tuam vilvel-in a kipulaak thute, ci-in kipulaak hi.
Khatna-ah, sapite leh a kii un kumpi
gam tuamtuamte limcing hi-in, amau uk a hunsawt sung a limcing hi pah hi.
Sapite leh a kii un limciinna nei-in a hong hilhnop uh thu om hi bek a, tua
ganhingte thu a gen hi lo hi. Tua hangin tua tawh kizom a hun genkholhnate in
zong limciinna hi lo hi, a kici thei ding hiam? Limciinna hi lo hi, kici thei
lo hi.
Nihna-ah a khangkhia ding kumpite leh
amau vangliatna, amau thu neih a hun in kum zalom tampi huam hi. Tua hi-in hih
munte-ah ni khat in kum khat a limcing hileh tua kumpite uk hun tawh kituak
thei nawn lo hi. Tua sapite in kumpi-te leh amau uk hun sawttan a pulaak khawm
hi pah hi.
Thumna-ah a tuam vilvel-a a kipulaak
om hi. Tua-te in limciinna nei hi. Gentehna-in nitak leh zingsang 2300 (Dan.
8:14) in nitum leh nisuak a pulaak hi lo-in, limciinna nei hi.
Dan. 9: 24-27, kaal 70 genkholhna sim
in. Jerusalem a kilam kik ding a kipan Messiah Kumpi a hong suah hun dong huam
hi (Dan. 9:25). Limciinna hi kei, ci-in
a khiatna a gen hi lehang, a huam khak hun in kaal 69, ahih keileh kum khat,
kha li leh nipi khat sung bek hi ding hi. Kaal 70 in limciinna simloh hi thei
lo hi. Ni khat in kum khat limcing-in a genkhiatna gen hi lehang kaal 70 in kum
490 hi ding hi.
TUESDAY JUNE
9
KII
NEU
Kum zalom tampi sung Protestant
makai tampi in Dan. 7, 8 sung a kii neu in Roman pawlpi limcing hi, ci uh hi.
Bang hang hi ding hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Dan. 7: 1-25; 8: 1-13 sim in. Kii neu omzia bang pulaak uh hiam?
Koi bangin kii neu limciin theitel ding i hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
Dan.
7, 8 in kii neu tawh kisai thu 7 om hi. (1)
A nih-un kii neu thu pulaak uh hi. (2) Kii neu in mi bawlsiat hatna nei uh hi (Dan. 7:21, 25;
8: 10, 24) (3). Kii neu in kiliansakin
vantung zahpih kampau hi (Dan. 7:8, 20, 22, 25; 8: 10, 11, 25). (4). Pasian mite langdo uh hi (Dan. 7:25; 8: 24)
(5). Kii neu vangliat hun sawttan kigenkhol hi (Dan. 7: 25;8:13, 14) (6). Kii
neu in leitung bei dong thu neihna kipia hi (Dan. 7;25, 26;8: 17, 19). (
7). Kii neu in Pasian suksiatna thuak
ding hi (Dan. 7:11, 26; 8:25). A masa pen kumpi in Babylon hi (Dan. 2: 38); a
nihna-ah Media-Persia (Dan. 8;20), a thumna kumpi gam in Greece hi ( Dan. 8:
21). Hihte khit ciangin Rome kumpi in
leitung uk hi. Hih ukna nei kumpite leitung in a theih vangliatna nei kumpite
hi.
Dan. 2 sungah milim khe leh tungman
tawh kigawm ‘sik’ in Rome leh leitung bei dong a vangliatna kizom paisuak ding
limcing hi. Dan. 7 sung a kii neu in sapi a li-na sung pan a hong khangkhia
hi; tua sapi li-na khekhap a zui hi. Kum
1260 sung tawntung Rome panin biakna leh gam ki-ukna lenkhawm-in vangliatna nei
in kua hiam?( Dan.7:25). Tua bangin vangliatna nei pen papacy simloh kuamah om
lo hi. Papacy in Europe gam panin Khristian thu-um lo minam sawmte lak pan thum
zunglot khia-in vangliatna nei hi (Dan. 7:24).
Papacy in pian lamdang hi (Dan. 7:24). Papacy in Sangpen Pa langdo-na
kampau hi (Dan. 7: 25); Pasian bangin amah leh amah kiliansak hi, Jesuh siampi
nasep suankhia-in Jesuh dinmunah pope koih hi (Dan. 8:11). Papacy in zong
Sangpen Pa mi siangtho-te bawlsia ding hi (Dan. 7: 25); ‘aksi pawl khat
leitungah tuancil hi (Dan. 8:10), hih in Protestant tawh kiton-in bawlsiatna
hangin Protestant tampi in papacy thahna thuak uh hi. Papacy in ‘Thukham leh
biakpiak ni khel hi, Thukham nihna lakhia-in Sabbath panin Sunday siantho-sakna
zui hi (Dan. 7:25)
Dan. 2,7,8
genbangin Greece khit ciangin a hong khangkhia pen in leitung bei dong
vangliatna nei ding hi. Rome, tu-in papal, simloh tua bangin a vanglian ding a
dang bang om hiam? Mi tampi in nial hi
taleh bang hangin vantungmi thumte thupuak in tuhun thuman thutak hi, ci-in
tangko i hiam?
WEDNESDAY JUNE
10
DAWPKHOLH
THUKHENNA
Tukaal sung thusin genkholhna tawh
kisai a khiatna gennate Protestant makaite
in zong tua bangin pulaak uh hi. Ahizongin Millirite hong khankhiat
ciangin ni 2300 leh dawpkholh thukhenna cih thu limtak etphak kikna hong om hi.
Daniel 7 Daniel
8
Babylon (Humpi ) ----------
Medo-Persia (Vompi) Medo-Persia ( tuutal)
Greece (Kamkei) Greece (Keeltal)
Pagan Rome (Sapi
Li-na) Pagan Rome (Kimlepaam nawk
kii)
Papal
Rome (Kii neu) Papal Rome (Vantung
langpang kii) Dan. 7: 9 – 14;8:14, 26
sim in. Vantungah thupiang bang pulaak hiam?
_______________________________________________________________ ___________________________________________________________
Galkapmang Berthier in pope thongsung
a koih AD 1798 ciangin pawlpi in a thuak bawlsiatna hong bei hi (Mang.
13:3).Dan. 7,8 in thukhenna gen a, hih thugenna in vantungah thukhenna hi (Dan.
7:10) Thukhenna tokhom tungah Mihing Tapa tawh kibang khat tu-in, mei lompi
tungah tuangin Tangtawn Pa Pasian mai-ah hong pai hi (Dan. 7:13) Hih thukhen in AD 1798 khit,
Jesuh hong pai kikma-a thukhenna ahi hi.
Dan. 7 sung thukhenna leh Dan. 8:14
gen biakbuk siansuahna in a kibang ahi hi. Lai Siangtho thuthuk kan tampi in ni
2300 genkholhna (Dan. 8:14) leh Dan. 9; 24-27 sung a kaal70 ( kum 490) in thu
khat pen thu nih kisuah hi, ci-in pulaak uh hi. Dan. 8: 14 gen bangin biakbuak
siansuah hun in kum khatin khat vei Siansuahpi Ni (Day of Atonement) a gen
hi-in genkholhna ni 2300 a bei hun a thupiang pulaak hi. Genkholhna ni khat in
kum khat hileh ni 2300 in kum 2300 cihna hi. Hih 2300 a kipat hun Dan. 9: 24
pulaak bangin, 2300 lak pan kaal 70 (kum 490) kituam koih (la khia), kum-in
kipan hi. Dan. 9:25 gen bangin hih kaal
70 in Jerusalem kipuahphat ding pulaak hi. Ezra 7:7 gen bangin Jerusalem
puahphat kipat kum in, Artaxerxes in kumpi a sep a kum sagihna BC 457 kum hi.
Tua hi-in kum 2300 a kipat kum in BC 457 hileh AD 1844 ciang huam hi. AD 1798 khit deuh a kipan Jesuh hong pai ma-a
thu pianga pulaak i hi hi. Hih hun-in Jesuh in vantung biakbuk siangtho bel
munah lut-in palaai nasep, biakinn siansuan, kipan hi.
THURSDAY JUNE
11
LIMCIINNA
TAWH GENKHOLHNA
Daniel leh Mangmuhna sung genkholhnate
sungah limciinna tuamtuam kizang hi mah taleh a gen uh thu in khat bek hi (one
single fulfillment). Gentehna-in Greece limcing keeltal in Greece gam bek mah
limcing hi (Dan. 8: 21). Limciin a khiatnate Lai Siangtho mah in hong hilh hi.
A beisa thupiang khat in mailam ading
limciinnate, mihingte, thupiangte leh biakpiakna thupiakte in mailam hun ah a
hong tung ding thute hong hilh khol uh hi. Jesuh leh Thuciam Thak a gelhte in
zong tua bang thupiangte leh a limciinte uh hong hilh uh hi. Thuciam Lui in
zong tua bang mahin hong hilh hi. Lai Siangtho gelhte mah in a hong hilhna uh
tungtawnin thupiang leh tua thupiang in a limciinte i thei thei hi.
1Kor. 10:1-13 sim
in. Paul in bang thupiang siksanin Korin
pawlpi hanthawn hiam? Koi bangin tuhun
adingin bang hong hilh hiam?
_______________________________________________________________
________________________________________________________________
Paul
in Israelte Egypt gam pan a Paikhiat uh siksanin, gam sung amaute thuak thute
tungtawnin thu hilh hi. Moses in a phut khak uh thute limtak ciamteh-in, tua
thute in “eite etteh ding”hong suak hi (1Kor. 10:6). Amaute in zia-etna a thuak
uh mah bangin hun nunung-a a nungta eite in zong zia-etnate i thuak ding hong
hilh hi.
A nuai-a Jesuh leh
Thuciam Thak gelhte pulaak limciinna leh a khiatnate gelh in.
Matt.12:40
___________________________________________________
John
19:36 _____________________________________________________
John
3:14, 15 ___________________________________________________
Rom.
5:14 _____________________________________________________
John
1:29 _______________________________________________________
Jesuh leh Thuciam Thak gelhte in a
beisa thupiangte in mailam hun adingin zong a khiatna nei hilhkholhna khat mah
ahihlam hong hilh uh hi.
Biakbuk leh a sung
a biakpiaknate hotkhiatna thu a pulaak uh ngaihsun in. Tua hi-in biakbuk thu in
tuhun adingin bangzah in manpha mahmah
hiam?
FRIDAY JUNE 12
NGAIHSUTBEH DING:
Clifford Goldstein, 1844 Made Simple, 1988.
Daniel 7 Daniel 8
Babylon (Humpi) —————
Medo-Persia (Vompi) Medo- Persia ( tuutal)
Greece (Kamkei) Greece (Keeltal)
Pagan Rome (Sapi Li-na) Pagan
Rome (Kimlepaam nawk kii)
Papal Rome (Kii neu) Papal Rome (Vantung langpang kii)
Vantungah
thukhennaVantung Biakbuk Siansuahna Dan. 7 sung a thukhenna in kum 1260 sung
bawlsiatna hun a bei khit a thupiang hi-in, Dan. 8: 14 sung a vantung biakbuk
siansuahna thu mah a pulaak ahi hi. Hih vantung a thukhenna in leitung bei-in a
hong kiphut ding tawntung Pasian gam tawh a kizomto suak ahi hi. Tua hi-in Dan.
8: 14 in hun nunung adingin a thupi mahmah thu ahi hi.
KIKUP DING DOTNATE
1. Daniel 2 sung limtak enkik in. Kumpi khat
khit kumpi khat a banban-in leitung a uk Babylon kumpi a kipan tawntung Pasian
gam a hong kiphut hun dong thu-te ngaihsun in. Tua genkholhna a khiatnate, Lai
Siangtho mah in hong hilh hi. Khristian tawmno khat bek in genkholhna khat khit
genkholhnate tangtungin, tulaitakin zong a hong tungtung ban-ah a hong
tangtunglai ding genkholhna om hi, (historicist method), ci-in pom uh hi. Bang hangin Adventist thupuak in tuhun adingin thupi semsem hiam?
2. Bangci bangin Dan. 8: 14, ni 2300
genkholhna na theitel hiam? Na teltheih keileh bang hangin kantel a, midangte
zong hawmsawn lo ding na hiam? SDA pawlpi in genkholhna a khiatna a pulaak zia
uh lamdang takpi ahihna na mu ding hi.
3. Dan. 7:18,21, 22, 25,27 sim in. Mi siangthote tungah a piang thute limtak
ngaihsun in. Kii neu in amaute tungah
bang bawl hiam? A langah Topa in mi siangthote ading bang sem hiam?
Thukhenna-ah mi siangthote ading lungdamna thu bang om hiam? A tawpkhakna-ah
thukhenna in amaute adingin bang sem hiam?