LESSON
6 Feb 1-7
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding: Dan. 5; Mang. 17: 4-6; 14: 8; Late 96:
5; Kol. 1: 15- 17; Rom. 1: 16 – 32; Thuhilhsia 8:11.
KAMNGAH: “Amah in hun le khuahunte kheel a,
kumpite koihin lah a lakhia hi. Amah in mite tungah pilna leh theihna a pia
hi.” Daniel 2: 21.
Pasian
Kammal in mihing kiliatsakna lamdang takin a
bei-na thu Daniel 5 sungah kipulaak hi. Nebuchadnezar in Pasian a
theihtel nadingin hun sawtpi kisam hi. A tupa Belshazzar in tua bang hi lo hi.
Belshazzar in biakbuk sung a nate siantho-na susia hi. Tua bangin a gamtat in
Pasian mahmah a langdo-ahi hi. Tua hi-in Belshazzar in, Daniel 8 sung a
‘ki-neu’ in bangin mawhna hai dimletsak hi; Pasian biakbuk bulpi langpan hi.
Pasian in Belshazzar vangliatna a lakkhiatna tawh hun nunung ciangin Amah a
langpang mite tungah a bawlzia ding a hong hilhkholhna ahi hi. Daniel 5 sung
thute in BC 539 a piang hi-in, Babylonte in Medo- Persia mite mai-ah gallel uh
hi. Hih in Daniel 2 sung a genkholhna a
om bangin Babylon limcing kham tawh kibawl milim lutang hun bei-in Medo Persia limcing ngun, kipat hun ahi hi.
Pasian in leitung kumpite tungah ukna
nei ahihna kilang hi.
Sunday Febuary
2
Belshazzar
Pawibawl
Dan.
5: 1-4; 1: 1, 2 sim in. Belshazzar in tua zahin siatna bang bawl hiam? Koi
bangin a pawibawl in ama nunzia pulaak hiam? Ama gamtatzia leh Mang. 17: 4-6
sung enkhawm in. A kibang thu na mu hiam?
____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________
Kumpipa
in Jerusalem biakbuk sunga vante zu dawn nadingin kizang dingin thupia hi. Hih
vante in Nebuchadnezzar in Jerusalem panin lakhia-in, ama pasian biakna inn
sungah koihin a zat uh vante hi. Nebuchadnezzar in Pasian adingin kizang nate zahtakna tawmno
khat bel nei hi. Ahi zongin Belshazzar in ahihleh Pasian adingin kizang vante
zudawn nadingin siatna-ah zang ngam hi.
Pasian
adingin kizang hai-te tawh zudawnin, Belshazzar in kham le ngun pasiante,
sumngo leh sik pasian, sing leh suang pasiante minphatna-in zang hi (Dan. 5:4).
Hih thu-ah a kizang van nam guk om hi. Babylon mite in malgawm phazah sim
nadingin, tuhun a kizang nambat 10 siksan lo-in, nambat 60 siksan uh hi (sexagesimal system).
Van kizang (Dan. 5:4) vekpi malpha zah ‘guk’ in Babylon biakna in a kicing
biakna leh a pasiante limcing hi. Hihte in Nebuchadnezzar mangmat milimpi,
tungman hi lo-in a lu pan a khe dongin kham leh na tuamtuam tawh kibawl tua
milimpi pulaak kik hi. A mangmat sung a bangin a tawpna-ah a kikhukkhia suangtum,
hun nunung a Babylon, a limciin leitung kumpite tungah Pasian in a thukhenna
hong hilh hi (Dan. 2:44, 45).
Mangmuhna
Bu sungah genkholhna om bangin, Belshazzar pawi bawl in hun nunung a Babylon
omzia ding limcingkhol hi. Belshazzar bangin hun nunung a numei Babylon in a
khutah kham tawh kibawl hai tawi-in, minam khempeuh zukhamsak hi. A khiatna in
tuhun Babylon in a man lo upna leh thuzuihna, biakpiakna man lo tawh leitung
mite siatna sung makaih a, (Mang. 17: 4-6), a sawt lo-in tua Babylon in siatna
thukhen thuak ding hi. Tua thukhenna ni hong tung takpi ding hi.
Koi
bangin kim le paam, mihing tatzia ngei-nate in Pasian kammal zahtak lo, simmawh
hiam? Bangci bangin tua bang siatna sungah kihel lo dingin kidawm ding i hiam?
Na lawmte tawh kikum in.
MONDAY
FEBUARY 3
KUAMA THEIHLOH LENGLA
Dan.
5: 5-8 sim in. Bang thu piang hiam? Bang hangin kumpipa in tua bangin cimawh hiam?
Bangci bangin Daniel 2 tawh kibang thu kimu thei hiam? Bang hangin tua in thupi
hiam? Late 96:5; Kol. 1: 15- 17.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Nebuchadnezzar
in a cihmawh ciangin a mipilte a kaihkhop bangin (Dan. 2:2; 4:7) tu-in zong Belshazzar in a
mipilte, Chaldeans, thuthuk tuamtuam a theite tungah kawm tunga kigelh lai a
khiatna gen dingin thupia hi. Babylon
mipilte in zong a hanciam theih zah uh sit lo-in a khiatna a genthei a omleh
pahtawi-na lianpi a piak ding a kamciamte in (1) kumpite silh a puangsan kumpi
puan; nidangin kumpite in silh uh hi (Esther 8:15) (2). Mipi limciinna kham
ngawng-awh (Pian. 41: 42). (3). Babylonah a lian pen thumna-ah kikoih ding hi.
Hih kamciam thumna in nidang Babylon ki-ukzia hong hilh hi. Bang hang hiam cihleh
tua hunin Belshazzar in gam uk lianpen nihna hi-in, a pa Nabonidus tawh gam uk
mangpi semkhawm uh hi. Tua hi-in, Belshazzar in a pa leh ama khitah a lian pen
thumna ding kamciam pia hi. Tua bangin
kumpipa in kamciam a piak hangin a theihnop thu a pulaak thei mipil khat beek
om lo hi.
A
sia penpen in kumpipa in a theihnop thu a pulaak theite kiangah pai lo-in, a
zonna mun khial hi. Tua kawm tungah kigelh a khiatna gen thei Babylon mipil
kuamah om lo hi. Amau pau zat Aramaic tawh kigelh hi napi, tua kigelh lai a
khiatna thei zo mahmah lo uh hi. Hih in Topa in Isaiah a piak thu hong phawksak
hi: “Tua ahih ciangin en un, hih mite tungah a tumdang le a lamdang ahi a
lamdang nate ka bawlkik ding hi. Amau’ mipilte’ pilna kisia ding a, amau’ thu
mutheite’ thu muhtel theihna kiseel ding hi” (Isa. 29: 14). Hih thu a pulaak
khitteh Paul in hih bangin ci hi: “Tua ahih manin tuhuna mipilte, miteite, le
thusel a siamte, bangin kimang ahi hiam? Hih leitung pilna pen haina a suahsak
khitna kilang khinzo hi. Pasian in ama pilna hong zang a, mihingte in
amau’pilna tawh pasian a theih zawh loh nadingun a bawl hi. Tua ahih manin mite
in, “ A haihuai thu,” ci-in a ngaihsut uh i thuhilhna a umte, Pasian in
hotkhiatna a piazaw hi” (1Kor. 1: 20, 21). Thuman in thupi mahmah ahih manin
mihing in thei kha lo-in a om loh nadingin Pasian in thuman hong kilang
khia-sak hi.
Leitung
pahtawi-nate in a sawt lo-in beimang ding a, tua pahtawi-nate in bangmah man
nei lo hi. Leitung tawh kipawl thu le la, na khempeuh in beimang ding ahih manin,
bang hangin i sepna khempeuh in tawntung thute mitsuan ding thupi hiam?
Tuesday Febuary 4
KUMPINU HONG LUT
Dan. 5: 9-12 sim in. Kumpipa in thei khin ding a kilawm Daniel’ thu kumpinu in bang pulaak hiam? Kumpipa in Daniel a mangngilh in kumpipa nunzia bang kilangh hiam? ____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________
Pawi
bawlna innpi sung a om mite in patau lungmang khin uh hi. Bang hang hiam cihleh
a lamdang khut in kawm tungah laigelh hi. Tua bang laitakin kumpinu hong lutin
a cimawh kumpipa tungah, Nebuchadnezzar hunlai-in mangmat leh a khiatna a
pulaak khia thei Daniel thu va pulaak hi. Belshazzar in ama mai-a kumpite thu
ngaihsun hileh hamsatna a tuah ciangin huhna a ngah nading mun thei pah ding
hi. Kumpinu hong lutin kumpipa tungah Daniel thu a va pulaak in kumpipa in
cimawh taktak hi, cih kilang hi.
Kawm
tungah kigelh laimal a sim thei ding leh a khiatna pulaak thei ding a gam sungah
mi khat bek om hi, ci-in kumpinu kampau in Belshazzar a thuhilhna hong suak hi.
Kumpinu in Belshazzar tungah Daniel nunzia pulaak hi. Kamsang Daniel in Siangtho
Pasian’Kha Siangtho nei ahih manin, khuavak, theihtelna, vantung pilna, lungsim
hoih, thu theihna tawh kidim hi. Amah in pilna tawh kidimin mang khiatna, thu
haksa-te leh thuthukte hilhcian theihna nei hi. Daniel in Nebuchadnezzar
mipilte, khutlam theite, aisaan siamte, Chaldean tungah makai hi (Dan. 5: 11,
12).
Hih
munah bang hangin Belshazzar in Daniel phawk lo hi ding hiam, ci-in ngaihsut
huai hi. Hih thu Lai Siangtho in hong hilh lo hi. Ahizongin Belshazzar in kumpi a sep zawh kum thum khit ciangin (Dan. 8: 1, 27), Daniel in
kumpipa nasem nawn lo kha ding hi. Bang
hang hiam cihleh Daniel teekta hi kha ding hi. Tua hunin Daniel in kum 80 val
khin ding hi. Kumpipa in uham khat sangin khangno khat gam makai dingin deih
zaw hi ding hi. Kumpipa in Daniel a phawk nawn lohna a hang in, kumpipa in
Daniel Pasian biakpih nuam lo hi kha ding hi. Bang bang hi taleh kumpipa in
Daniel mangngilh pah cih pen lamdang hi.
Rom.
1: 16- 32 sim in. Bangci bangin a beisa hun bek lo-in tu-in zong thuman zungpi
pulaak hiam?
Wednesday Febuary 5
KITAWIKHAI-IN LEEK ZO LO
Dan.
5: 13- 28 sim in. Daniel in bang thu hangin kumpipa in a sawt lo-in sih ding
hi, ci-in gen hi ding hiam?
______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Kumpipa
in cimawh lua mahmah khin ahih manin a tawpna-ah Daniel thudong dingin ngaihsun
hi. Ahi zongin thu bangin thu va dot ding pen a lungtung zo taktak lo hi. Hih
in Belshazzar in Daniel tungah a lungsim puakzia sangin Daniel biak Pasian
tungah a lungsim puak a pulaak hi zaw hi. Belshazzar in kawm tung a kigelh
laimal leh a khiatna a gen theite letsong tampi pia dingin a khap hangin Daniel
in tua letsongte nial hi. Tua bang hamphatnate a nial in Daniel nunzia manpha
ahihlam kilang hi. Daniel in kumpipa letsongte in man nei lo ahihna thei hi.Daniel in Belshazzar khialhna thu
thum pulaak hi: (1)Belshazzar
in Nebuchadnezzar thuak khak thute kitheihmawh bawl hi. Tua hi keileh Nebuchadnezar bangin kisikin
kiniamkhiat ding hi. (2). Belshazzar in
biakbuk a kizang hai-te tawh zudawnin, a pasian minphatna-in zang hi. Daniel in
milim pasian in nate nam guk tawh kibawl ahihna pulaak khin hi. (3). Belshazzar
in, nuntakna leh a hihna khempeuh a uk Pasian min a thansak ding kin lo hi
(Dan. 5: 23). Kumpipa khialhnate a
pulaak khitteh Daniel in kawm tung a kigelh laimal a khiatna gen pan hi. Tua
laimal in Aramaic pau, tatna (verb) kammal thum kihel hi. A deihna bulpi taktak kumpipa leh a
mipilte in a theih loh nading uh om lo hi. A khiatnate in MENE – kisim; TEKEL –
kitawikhai, PERES – kikhenkham cihna hi.
Medo-Persia
galkapte in Babylon khuapi kongkhak dong tung khin uh a, kumpipa thudot mipilte
in kawm tung a kigelh tua laimal ngaihsun thei ding uh hi. Ahi zong amaute in
kumpipa tungah thu hoih lo bang mah pulaak ngam lo uh hi. Daniel bek in
Belshazzar tungah tua lai kigelh a khiatna pulaak hi. MENE, Pasian in na kumpi
gam hong simsak khin a, zo khin hi.TEKEL, hong kitawikhai hi ahi zongin na leek
zo kei hi. PERES, na gam kikhenkham a, Medes leh Persia mite khut sungah na tung khin hi (Dan.
5: 27, 28), ci-in hangtakin gen hi. Hih thu in nuam huai thu, lungdamhuai thu
hi lo hi.
Kumpipa
tungah thakhatin thukhenna hong tung hi. Pasian thukhenna-ah koi bangin Pasian
muang ding i hiam? Thuhilhsia 3: 17; 8:11; Matt. 12: 36; Rom. 14:12.
Thursday
February 6
BABYLON KISIATNA
Dan.
5: 29 – 31; Mang. 14; 8; 16:19; 18:2 sim
in. Belshazar kisiatna in hun nunung Babylon kisiat ding bang hong hilhkhol
hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Belshazzar in khial hi taleh a gen
bangin a sem mi hi. A zak thu in thu hoih lo hi napi, Daniel gen thute tawh a
lungkimin letsong tampi pia hi. Daniel pulaak thute nial lo-in kumpipa in
Daniel biak Pasian vangliatna phawk thei hi. Kumpipa tungah a pulaakma-in
kumpipa khap letsongte nial a, ahi zongin kumpipa theihnop thu a gen khit
ciangin, tua letsongte sang hi. Bang bang hiam cihleh tua letsongte a lak
hangin a gen thute khel kik thei nawn lo hi. Tham lo-in tua letsongte in man
nei lo hi. Bang hang hiam cihleh a sawt lo-in Babylon vangliatna a bei ding hi
ta hi. Tua hi-a, thusiamna siksanin Daniel in kumpipa piak letsong sang hi.
Babylon gam uk a lian pen thumna ahih zong nai tawmvei sung petmah hi ding hi,
cih mu khol hi.
Daniel
genkholh bangin Babylon kisia takpi hi. Kumpipa in a gam makaite tawh zudawnin
nuamsa-in a om laitakun, tha khatin galte in khuapi umcih uh a, kido man lo-in
khuapi kisia hi. Tangthu-kan Herodotus in a genin-ah Persia-te in Euphrate
Gunpi khaktanin mun dangh heikhia uh a, khuapi sung luh zo uh hi,ci hi. Tua zan
mahin Belshazzar in thahna thuak hi. A pa, kumpi Nabonidus in khuapi nusia-in
gam uk kumpi thak tungah amah mah va ki-ap hi. A minthang mahmah leitung kumpi,
kham lutang Babylon limcing, in beimang hi.
“Belshazzar
in a nungta Pasian deihna bangin gamta-in, Amah theih theihna nei dingin hun
hoih tampi kipia hi. A pu Nebuchadnezzar in mi lakah om thei lo-in gam sungah a
nuntakna zong phawk hi. A vanglian Pasian in a kiliansak, a vangliatna
kiphatsakpih kumpipa minthanna lakkhiatsak hi. A kumpi inn pan paikhia-in
ganhingte lakah a nungta kumpipa
thuaknate zong za-in thei hi. Ahi zongin Belshazzar in silesa gualnopna
tawh kidimin, ama deihna a zuihna hangin a mangngilh ngei loh ding thukhen
thuhilhna thuak hi. Nebuchadnezzar kiliatsak bangin Belshazzar zong kiliansak
a, gimna thukhen tawh kipelh lo hi. A
kisik nading hehpihna tawh hun hoih a kipia-te a mawkna-in beisak hi. Thuman a
thei ding dinmunah kikoih hi napi-in tua hun hoihte kin lo-in mawk beisak hi.”
Ellen G. White, Bible Echo, 2 April, 1898.
Thuman
theihtelna na neih nadingin hun hoih nei hi lo na hiam? Hih in bang hong hilh
hiam? Theih ding thuman om khempeuh thei khin zo ing, ci-in i pulaak hun a om
ding hiam?
Friday February 7
Ngaihsutbeh Ding: Nidang kumpite in pawi lianpipi a bawl uh ngei-na khat hi. Kumpite
in a hauhna uh, a vangliatna uh, galte a kihtak lohzia cihte pulaak dingin tua
bangin gualnopna pawi-te bawl zelzel uh hi. Tua bang pawite thu khempeuh i thei
kei zongin, tua bangin Babylon kumpipa in pawi a bawl laitak hun sungin
Medo-Persia galkapte in do uh hi. Mihing hihna tawh Babylon in a kihtak ding
kuamah om lo hi.A kulh muanhuai mahmah hi. Kum tampi sung a khamkhop ding uh
nek ding, dawn ding khol uh hi. Bang hang hiam cihleh Euphrates Gunpi in
Babylon khuapi sung kantanin a luangkhia gunpi khat hi. Tua bangin a gal muanna
tawh kidim ahih manin zukhamin, pawi bawl hun sungin galte in khuapi umcih uh
phawk kha lo uh hi. Pawi bawlin lungdamna panin thaangtatna tawh kidim uh hi.
Topa
vangliatna leh mihing kiliatsakna enkak hi lehang mihing in bangmah manlo
ahihna kimu hi. Pasian in Daniel tungtawnin kumpipa in thuman thutak theihtheih
nading hun hoih tampi pia a, “ Na nuntakna leh na hihna khempeuh a hong uk
Pasian na zahtak thei kei hi,” ci-in pulaak hi (Dan. 5: 23).
“A
beisa thupiangte khempeuh in tuni-in thu hong hilh hi. Pasian in gam khat leh
mimal khat ciat adingin masuan khat ciat hong guan hi. Tu-in mi khempeuh in a
khial thei lo Topa in a hong tawikhai hi. Mi khat ciat in i zuih ding lampi
deihtel theihna hong kipia hi. Pasian in na khempeuh tungah ukna nei-in Ama
deihna bangin na khempeuh in tangtung ding hi.” Ellen G. White, Prophets and
Kings, 536.
Kikup Ding Dotnate
1. Sunday
ni-a dotna, kimlepaam, ngei-na cihte in Pasian thuman a kinlohna uh na lawmte
tawh kikum in. Koi bangin, bang lampi
tawh thuman kinlohna zo ding i hiam?
2. Hotkhiatna
thu in thuman i theihna hi lo-in, koi bangin i theih thuman nuntakpih ahih
zawkna in bang hong hilh hiam? Dan. 5:22.
3. Dan.
5: 23 sim in. A thupi thuman bulpi bang hong hilh hiam? Pasian langpanna,
Pasian in Piangsak Pa hi bek lo-in, hong KEMPA, nuntakna hong PIAPA hi lo hiam?
4. Kawm
tungah kigelh laimal a sim theih loh hangin, Belshazzar in patau mahmah hi
(Dan. 5:6). Kumpipa thuak thu in, mihing in mawhna, siatna tawh nungta ihihna
hong hilh hi lo hiam?