LESSON
3 Jan
11-17
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding: Dan. 2: 1-49; Sawl. 17: 28; Late 138;
Jn. 15: 5; Thkna. 32:4; 1Pet. 2:4
KAMNGAH: “Pasian min kiphat tawntung ta hen;
Ama pilna in a vanglian hi.” Daniel 2: 20.
Greenland
geiteng-ah tuikhal gol lianpi om hi.
Khat veivei ciangin tuikhal neu pawl khatte manawhna lam leh tuikhal
golpite manawhna lampi kibang lo hi. Tuikhal neute ahihleh huih mutna lamlamah
kikhin uh hi; tuikhal golpite in ahihleh tuihual pai-na peuhah kikhin uh hi.
Gam khat khit gam khat, kumpi khat khit kumpi khat a hong khankhiatziate, den a
i gen, tuikhal neute leh tuikhal golpi omzia tawh kigenteh thei hi. Tua bangin
leitung thupiangte in Pasian pilna leh a vanglian Ama ngimna a tun nadingin
manawh hi.
“Aksi
tuamtuamte in amau pai-na ding mun ciat tawnin kikhin uh hi. Pasian in manlang
lua, ahih kei leh zekai cih om lo-in Ama ngimna bangin nasem hi.” Ellen G.
White, The Desire of Ages, 32. Kumpi khat khit kumpi khat hong khangkhia-in,
leitung omzia in kikhel khel hi mah taleh leitung leh na khempeuh in vantung
Pasian mungtup lianpi a tangtun mateng a manawh ahi hi.
Sunday Jan
12
Pasian Ompihna
Dan.
2: 1-16 sim in. Topa in kumpipa tungah zanmangmat a piakna hangin Hebrew
khangno li-te in hamsatna bang tuak uh hiam?
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________
Nidanglai mite’n mang thupi ngaihsut
mahmah uh hi. A lauhuai mangmat in a sawt lo-in gimna lianpi hong tung ding hi,
cih pulaak hi. Nebuchadnezzar in a mangmat phawk kik thei nawn lo ahih manin a
lunghimawhna lian semsem hi. Babylon pasiante in mihingte tungah
mangkhiatna pia hi, ci-in Babylon
mipilte in um uh hi. Ahi zongin hih
kumpipa mangmat tungtangah, amah mah in a mangmat pulaak kik thei nawn lo ahih
manin, mipil kuamah in a mangmat hi
taleh a mangkhiatna hi taleh a pulaak thei om lo hi. Kumpipa in a mangmat gen
thei hileh a pilte in kumpipa lungkim nadingin mangkhiatna gen ding uh hi. Ahi
zongin hih thu-ah mangkhia siamte in kumpipa mangmat gen thei lo uh hi. Cihmawh
lua mahmah ahih manun amaute in kumpipa tungah “pasiante simloh mihing in tua
na mangmat leh mangkhiatna a hong gen thei ding mihing lakah om lo hi,” ci uh
hi (Dan. 2:11).
Kumpipa
heh lua mahmah ahih manin Babylon mipil khempeuh thahlup dingin thupia hi. Tua
bang gamhtatna thupiak in a lamdang hi
lo hi. Amau hunlai-in tua bang thupiak om zelzel hi.Kumpi suamsim ding
vaihawmna Darious I in a theih tak
ciangin a mipil (magi) khempeuh thahlum hi. Xerxes in leidawh kiciimsak
lambawlte (engineer) thah hi.
Nebuchadnezzar in a mipil khempeuh thahlup ding thu a piakin Daniel leh a lawmte in a thusinna (training)
uh a man uh sawt nai lo, kumpipa thudot kipawlna sungah a lut tung hi pan hi.
Tua hi-in mipil khempeuh thah ding kumpipa thupiakte lakah Daniel leh a lawmte
zong kihel uh hi.
Hebrew
tawh kigelh tua thupiak in, kumpipa in kuama nial theihloh a thupiak bangin
mipil khat khit mipil khat in zekai lo takin thahna thuak pah uh a, a sawt
lo-in Daniel leh a lawmte in zong thahna thuak ding uh hi, cih pulaak hi.
Ahi
zongin Daniel in pilvang takin (Dan. 2: 14) kumpipa thupiak a semkhia makaipi
Arioch kiangah va pai hi. Kumpipa mangmat leh a khiatna pulaak dingin hun tawm
khat sung ngak dingin Daniel in ngen hi.
Kumpipa mipil, aisante in tawl
khat ngak lai dingin a ngetna uh kumpipa in pia lo hi napi, a lamdang takin
kumpipa in Daniel ngetna pia hi. Babylon mipilte mah bangin Daniel in zong
kumpipa mangmat leh a khiatna kuamah theih zawh loh dingin thuthuk ahihlam phawk
hi. Ahi zongin Daniel in mang leh a khiatna a pulaak thei Pasian om ahihlam
thei hi.
Pasian
in piansak nate bat zawh ding hi lo hi. Ahi zongin Pasian in nate tawh hong omkhawm ahihlam kimu
thei hi. Pasian in Nebuchadnezzar’ mang tungtawnin Pasian in mihingte tawh
kinai takin a hong omkhawm ahihlam pulaak hi lo hiam? (Sawl.17: 28).
Monday January
13
Daniel Thunget
Daniel
in a lawm thumte sam pahin thungen kipan pah uh hi. Pasian in kumpipa mang a
lahtel keileh amaute in zong sihdaan thuak ding kumpipa thupiak kikum uh hi.
Hamsatna khat i tuah ciangin, na khempeuh sangin Pasian in lian zaw hi, cih i
phawk ding kisam hi.
Dan.
2: 17- 23 sim in. Bang thunget nam nih hong hilh hiam?
______________________________________________________________________ _____________________________________________________________________
Dan.
2 sungah thungetzia nam nih kigelh hi. Thuumna tawh kisai thungetna-ah Pasian in
Daniel tungah kumpipa mangmat pulaak dingin thuumna thunget kimu hi (Dan. 2:
17-19). Tua thungetna kammalte kigelh lo
hi. Ahizongin Pasian in Daniel leh a lawmte hehpihin kumpipa mangmat a hilh
ding hehpihna ngen uh hi. Tua hileh Babylon mipilte a kipan Daniel leh a
lawmte in zong sihdaan tawh kipelh ding
uh hi (Dan. 2: 18).
Thu
a nget uh ciangin Pasian in Daniel leh a lawmte thungetna bangin kumpipa
mangmat leh a khiatna pulaak hi. Pasian hehpihna a ngen mi khempeuh tungah
Pasian in dawng lo-in a om kei hi. Danielte bangin hamsatna i tuak kei zongin
nisim i phukkhak na khat peuhpeuh adingin Daniel Pasian in eite Pasian hi.
Amaute thungetna a pia Pasian tungah Daniel leh a lawmte in lungdamkohna leh
phatna nei uh hi. Pilna phungpi, na khempeuh, leitung kumpite tungah ukna nei
Pasian min phat uh hi. Hih in i nuntakpih ding thugil hi.
Thu
i nget ciangin eima deih, eima kitangsap tampite i pulaak hi. Pasian hong piak
thuphate, thunget i ngahte tungah lungdam i pulaak hiam? Damna ngah miphaak
sawmte in a lungdam thei lo mihing nunzia pulaak hi. A vekun damna ngah uh a
khat bek in Topa tungah lungdamko hi (Lk. 17:18). Daniel in Topa tung a lungdamkoh, A
min phatna in thupi mahmah hi, cih hong hilh hi. Tua banah Pasian zia le tong kilangsak hi. Topa tungah
thu i nget ciangin, Amah in eite adingin a hoih penpen hong sem ding hi, ci-in
Amah i muang hi. Tua hi-in a tawntungin Topa tungah lungdamko-in Ama min phat
ding kisam hi.
Late
138 sim in. Bang bang dinmun tawh nungta hi mah lecin, lungdamkohna leh Topa
minphatna in bang hong hilh hiam?
Tuesday Jan 14
MILIMPI, Khen Masa
Daniel
2: 24-30; Jn. 15:5 sungah i phawk tawntung ding a thupi bang kigelh hiam?
_______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Pasian
in Daniel thungetna za-in kumpipa mangmat leh a khiatna hilh hi. Daniel in
kumpipa tungah kuama theih zawh loh a mangmat leh a khiatna, vantung a om
Pasian in hong hilh hi, ci-in a pulaak ding hamsa sa lo hi. Daniel in kumpipa
mangmat leh mangkhiatna a pulaak ma-in, kumpipa in a pulaak loh zan ihmu thei
lo-in a lungsim a buaisak thute pulaak phot hi. Tua bangin Daniel in a gen
ciangin kumpipa mangmat leh mangkhiatna in Pasian in kumpipa bek a theihsaknop
thu a lamdangin Daniel tungah hong kilang hi, cih kumpipa in a muh theih nading
deihna ahi hi.
Ahizongin
Daniel in ama nuntakna lauhuai ahihlam theih kawmkawmsa mahin kumpipa mangmat
leh a khiatna pulaak dingin va pai hi. Bang hangin Daniel nuntakna lauhuai hiam
cihleh a pulaak ding thu in kumpipa adingin thu hoih, lungdam nading thu hi lo
hi.
Dan.
2: 31 – 49 sim in. Nebuchadnezar kumpi gam tawh kisai bang kipulaak hiam?
__________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
Kumpipa
in kham milim golpi khat mu hi. “Tua milim lu in kham hoih mahmah tawh kibawl hi. A awm le a bante ngun
tawh kibawl a, a gil le a pheite sumngo tawh kibawl hi. A khete sik tawh kibawl
a, a khepekte khen khat sik, khen khat tungman kigawm ahi hi” (Dan. 2: 32-
33). Thakhatin suangtum khat in tua
milim khe dengkha-in, milimpi kisia-in ansi zap bangin a leengmang hi (Dan. 2:
34).
Daniel
in tua kham milim tawh kisai a genna-ah tua milim in Nebuchadnezar khit ciangin
leitungah a khangkhia ding kumpi khat khit kumpi-te limcing hi, ci-in pulaak
hi. Babylon minthanna a kipan leitung kumpite ukna bei mang ding hi, a kip
tawntung Kumpi Gam hong tung ding ahihna thu genkhol hi.
Mihing
leh leitung nate in tawmvei-in mangthang hi lo hiam? Jesuh leh Ama sungah
lametna bek in a tawntung mannei hi lo hiam? Jn. 6: 54; 2Kor. 4:18.
Wednesday Jan 15
MILIMPI: Khen
Nihna
Kumpipa
mangmat a khiatna Daniel 2: 31- 49 sim kik in.
A piang ding thu khempeuh Pasian in thei khol ahihna bang hong hilh
hiam?
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Nebuchadnezzar mangmat tungtawnin a piang
ding thute a huampi-in kipulaak hi. Tua mangmat a kicing zaw-in Daniel 7, 8, 11
in pulaak hi. Daniel 2 sung a genkholhna a tangtun nadingin mihing in mawhna
kisik leh kisik lo tungah kinga lo hi. Leitung bei nadingin a piang hamtang
ding genkholhna hi. Pasian in a muh kholh a om mah bangin a tangtung ding
genkhol hi.
(1). Kham lutang in Babylon limcing hi
(BC 626 – 539). Babylon hauhna, vangliatna limcing dingin kham simloh a kilawm na dang bang mah om lo hi. Lai
Siangtho in “kham tawh kilam khuapi hi” ci-in pulaak hi (Isa. 14:4). “ Topa
khut sungah a om kham hai tawh kibang hi” (Jer. 51: 7; Mang. 18:16) kici hi. Tangthu kan mi minthang Herodotus in
“Babylon khuapi in kham tawh kizem hi,” ci-in ciamteh hi.
(2). Ngun tawh a kibawl milim awm leh a
khut in Media-Persia limcing hi (539 – 331BC). Ngun in kham sangin a man tawm
zaw hi. Medo-Persia in Babylon bangin vanglian zo lo hi. Medo-Persia a limcing
dingin ngun mah kilawm pen hi. Bang hang hiam cihleh Medo-Persia gam sungah
siahpiakna-ah ngun zang uh hi.
(3). Sumngo milim gilpi leh a phei in
Greece (331 – 168BC) limcing hi. Ezekiel in Greek kumpi in vanzuakna-ah sumngo
zang uh hi (Eze. 27:13). Greek galkapte
in sumngo galvan zatna-ah minthang uh hi. A lukhu, kidalna lum, galdo nading a
kizang heipi cihte sumngo tawh bawl uh hi. Herodotus in a genna-ah Egypt kumpi Psammetichus I Greek do ding hi,
cih a genkholhna-ah, “Sumngo a bang mite in tuipi sung pan hong pai uh hi,”
ci-in pulaak hi.
(4). Sik tawh kibawl milim khe in Rome
(168BC – AD 476) limcing hi. Daniel hilhna a om bangin sik tawh kibawl milim
khe in kumpi dangte sangin kum tampi ukna nei Roman Empire limcing hi. Roman
Empire hatna sik tawh kigenteh hi.
(5). Sik leh buan kigawm milim khe in a
kikhenkham Europe limcing hi (AD 476 – Jesuh hong pai kik dong). Sik leh buan
kihel tua milim khe in Roman Empire kisiat khit thupiangte limcing hi. Europe
kipum khat dingin tam veipi hanciam khin hi mah taleh kipum khat zo lo hi.
Genkholhna a om bangin cihmahin Europe huam sung kumpite kipum khat zo lo ding
uh hi; a tawpna-ah tawntung Pasian Gam in leitung uk ding hi.
Thursday January 16
“SUANGtUMPI”
Dan.
2: 34, 35, 44, 45 sim in. A tawpna-ah leitungah bang hong piang ding genkhol uh
hiam?
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Tua
mangmat in ni nunungte sungah thupiang dingte pulaak hi. Sik leh buan tawh
kibawl tua milim in a hong tung ding Pasian gam (suangtum in tua milim susia)
pulaak khol hi. Sik leh buan in mihing bawl hi-in, tua “suangtum” in ahihleh a
lawng om lo-in hong kilangkhia hi. Leitung kumpi gamte in ahihleh beimang a,
“suangtum” in a limcin tawntung Gam in kip tawntung ding ding hi. Tua
“Suangtum” in limcinna hi-in, Pasian limcing hi (Thkna. 32: 4; 1Sam. 2:3; Late
18:31). Suang in Messiah zong limcing hi (Late 118: 22; 1Pet. 2: 4, 7). Tua
hi-in tawntung Pasian gam limcing dingin suang simloh na dang kilawm zaw om lo
hi.
Mi
kimkhat in tua suangtum limcin gam in hih leitungah Jesuh a hong nuntaklai-in
tangtung khin zo hi. Hotkhiatna thu
kitangko-in Pasian gam in leitung khempeuh zel khin hi, ci uh hi. Ahi zongin
tua suangtum in kumpi li khit, khe leh
khe-me sawmte limcin gam tuamtuamte khit ciangin a hong tung ding gam hi. Tua
hi-in suangtum limcin gam in kum za lom khat sungin tangtung hi, cih tawh
kituak lo hi. Bang hang hiam cihleh Jesuh hunlai-in gam li-na, Rome kumpi uk
sung hi. Tua suangtum hong lian semsem a, mual lianpi khat suakin leitung dim
hi (Dan. 2: 35). Hih mual in Zion Mual hong phawksak hi. Hih mual tungah
biakbuk om a, Thuciam Lui hunlai-in leitungah Pasian gam limcing hi. A lamdang
mahmah in mual tung panin tua suang in mual khat mah hong piang hi. Hih mual in
a omkhinsa hi-in, vantung Zion, vantung biakbuk kawk khol hi-in, Khrih hong pai
ciangin tawntung Ama Gam hong kipan ding hi.
Jerusalem in vantung pan hong tuaksuk ding a, hih gam in na khempeuh
kicinna hi ding hi (Mang. 21: 1- 22: 5).
Daniel
pulaak bangin kumpi khat khit kumpite in tangtung hi. Tua ahihleh bang hangin tawntung Pasian gam
hong tung ding hi, cih genkholhna in muantaak hiam? Bang hangin genkholhna nawl
khinna in thuman pan lampialna suak hiam?
Friday Jan 17
Ngaihsutbeh Ding: Daniel pulaak kham leh ngun milim in
hauhna liatna tawh kizopna nei hi. Milim
pumpi pawl nate in sumngo leh sik kihel hi. Hih nate in leibeel, taaltang a
kipan na zat tuamtuam bawl nading kizang nate hi. Hih nate in inn sung vanzatna
leh laisinna-ah kizang nate hi. Tua hi-in tua milim in mihingte lawhcinna
pulaak hi.
Pasian
lamlahna om lo hileh leitung thupiangte in thu sia leh thu hoih khat le khat
kido-na hi tawntung hi. Na khempeuh in
Pasian khut sung hi-in, Ama ngimna tangtung dingin, hoih a sak bangin na
khempeuh kihei hi, ci-in Daniel in hong hilh hi. William H. Shea: A Reader’s
Guide (Nampa: Pacific Press, 2005), 98.
Kikup Ding Dotnate
1. Leitung
in thusia tampi, gimna tampi tawh kidim hi mah taleh Pasian in na khempeuh uk
a, a tawpna-ah leitung in vangliatna tawh kidim
ding hi, ci-in i theih in bangzahin nuamhuai hiam? Tua hun hong tun mateng a gimte tawldam nading,
thupha bawl ding masuan nei hi lo i
hiam?
2. Bangci
bangin Daniel leh a mipih saltangte in amau a bawlsia Babylon makaite tawh
nasemkhem thei uh hiam?
3. I
gensa om bangin mi kimkhat in milim a dengzan suangtum in leitung mun khempeuh
kizel hotkhiatna thu hi, ci uh hi. Hih pen man thei lo hi. Bang hang hiam
cihleh Daniel 2: 35 sungah tua suangtum in leitung kumpi gam khempeuhte susia
hi; muh theih om nawn loh dingin amaute in beimang uh hi, ci hi. Jesuh hong sih khit nungah tua bangin piang lo hi.
Tham lo-in mi kim khat in tua suangtum in mihing vangliat thuneihna khempeuh
susia ahihlam phawk kha lo uh hi. Tua
suangtum in leitung uk hi. Tua hi-in Jesuh hong pai kik ding suangtum
genkholhna tangtung ding hi. Bang hangin suangtum in Jesuh hong kumkikna hi,
cih thu in thuman thutak hiam?