MUC

Print Friendly and PDF

Wednesday, December 11, 2019

LESSON 3 Jan 11-17 Thuthukpi Panin A Kilangkhia Thu-ah


LESSON 3    Jan  11-17
Thuthukpi Panin A Kilangkhia Thu-ah



Sabbath Nitak

Tu Kaal Sung Sim Ding: Dan. 2: 1-49; Sawl. 17: 28; Late 138; Jn. 15: 5; Thkna. 32:4; 1Pet. 2:4

KAMNGAH: “Pasian min kiphat tawntung ta hen; Ama pilna in a vanglian hi.” Daniel 2: 20.


     Greenland geiteng-ah tuikhal gol lianpi om hi.  Khat veivei ciangin tuikhal neu pawl khatte manawhna lam leh tuikhal golpite manawhna lampi kibang lo hi. Tuikhal neute ahihleh huih mutna lamlamah kikhin uh hi; tuikhal golpite in ahihleh tuihual pai-na peuhah kikhin uh hi. Gam khat khit gam khat, kumpi khat khit kumpi khat a hong khankhiatziate, den a i gen, tuikhal neute leh tuikhal golpi omzia tawh kigenteh thei hi. Tua bangin leitung thupiangte in Pasian pilna leh a vanglian Ama ngimna a tun nadingin manawh hi.
     “Aksi tuamtuamte in amau pai-na ding mun ciat tawnin kikhin uh hi. Pasian in manlang lua, ahih kei leh zekai cih om lo-in Ama ngimna bangin nasem hi.” Ellen G. White, The Desire of Ages, 32. Kumpi khat khit kumpi khat hong khangkhia-in, leitung omzia in kikhel khel hi mah taleh leitung leh na khempeuh in vantung Pasian mungtup lianpi a tangtun mateng a manawh ahi hi.

Sunday           Jan 12               
Pasian Ompihna

    Dan. 2: 1-16 sim in. Topa in kumpipa tungah zanmangmat a piakna hangin Hebrew khangno li-te in hamsatna bang tuak uh hiam?

_____________________________________________________________
_______________________________________________________________
   
Nidanglai mite’n mang thupi ngaihsut mahmah uh hi. A lauhuai mangmat in a sawt lo-in gimna lianpi hong tung ding hi, cih pulaak hi. Nebuchadnezzar in a mangmat phawk kik thei nawn lo ahih manin a lunghimawhna lian semsem hi. Babylon pasiante in mihingte tungah mangkhiatna  pia hi, ci-in Babylon mipilte in um uh hi.  Ahi zongin hih kumpipa mangmat tungtangah, amah mah in a mangmat pulaak kik thei nawn lo ahih manin,  mipil kuamah in a mangmat hi taleh a mangkhiatna hi taleh a pulaak thei om lo hi. Kumpipa in a mangmat gen thei hileh a pilte in kumpipa lungkim nadingin mangkhiatna gen ding uh hi. Ahi zongin hih thu-ah mangkhia siamte in kumpipa mangmat gen thei lo uh hi. Cihmawh lua mahmah ahih manun amaute in kumpipa tungah “pasiante simloh mihing in tua na mangmat leh mangkhiatna a hong gen thei ding mihing lakah om lo hi,” ci uh hi (Dan. 2:11).
    Kumpipa heh lua mahmah ahih manin Babylon mipil khempeuh thahlup dingin thupia hi. Tua bang gamhtatna thupiak in  a lamdang hi lo hi. Amau hunlai-in tua bang thupiak om zelzel hi.Kumpi suamsim ding vaihawmna Darious I in  a theih tak ciangin a mipil (magi) khempeuh thahlum hi. Xerxes in leidawh kiciimsak lambawlte (engineer) thah  hi. Nebuchadnezzar in a mipil khempeuh thahlup ding thu a piakin  Daniel leh a lawmte in a thusinna (training) uh a man uh sawt nai lo, kumpipa thudot kipawlna sungah a lut tung hi pan hi. Tua hi-in mipil khempeuh thah ding kumpipa thupiakte lakah Daniel leh a lawmte zong kihel uh hi.
    Hebrew tawh kigelh tua thupiak in, kumpipa in kuama nial theihloh a thupiak bangin mipil khat khit mipil khat in zekai lo takin thahna thuak pah uh a, a sawt lo-in Daniel leh a lawmte in zong thahna thuak ding uh hi, cih pulaak hi.
    Ahi zongin Daniel in pilvang takin (Dan. 2: 14) kumpipa thupiak a semkhia makaipi Arioch kiangah va pai hi. Kumpipa mangmat leh a khiatna pulaak dingin hun tawm khat sung ngak dingin Daniel in ngen hi.  Kumpipa mipil, aisante  in tawl khat ngak lai dingin a ngetna uh kumpipa in pia lo hi napi, a lamdang takin kumpipa in Daniel ngetna pia hi. Babylon mipilte mah bangin Daniel in zong kumpipa mangmat leh a khiatna kuamah theih zawh loh dingin thuthuk ahihlam phawk hi. Ahi zongin Daniel in mang leh a khiatna a pulaak thei Pasian om ahihlam thei hi.

    Pasian in piansak nate bat zawh ding hi lo hi. Ahi zongin  Pasian in nate tawh hong omkhawm ahihlam kimu thei hi. Pasian in Nebuchadnezzar’ mang tungtawnin Pasian in mihingte tawh kinai takin a hong omkhawm ahihlam pulaak hi lo hiam? (Sawl.17: 28).

Monday         January 13
Daniel Thunget

     Daniel in a lawm thumte sam pahin thungen kipan pah uh hi. Pasian in kumpipa mang a lahtel keileh amaute in zong sihdaan thuak ding kumpipa thupiak kikum uh hi. Hamsatna khat i tuah ciangin, na khempeuh sangin Pasian in lian zaw hi, cih i phawk ding kisam hi.
     Dan. 2: 17- 23 sim in. Bang thunget nam nih hong hilh hiam?
______________________________________________________________________     _____________________________________________________________________

     Dan. 2 sungah thungetzia nam nih kigelh hi. Thuumna tawh kisai thungetna-ah Pasian in Daniel tungah kumpipa mangmat pulaak dingin thuumna thunget kimu hi (Dan. 2: 17-19).  Tua thungetna kammalte kigelh lo hi. Ahizongin Pasian in Daniel leh a lawmte hehpihin kumpipa mangmat a hilh ding hehpihna ngen uh hi. Tua hileh Babylon mipilte a kipan Daniel leh a lawmte  in zong sihdaan tawh kipelh ding uh hi (Dan. 2: 18).
     Thu a nget uh ciangin Pasian in Daniel leh a lawmte thungetna bangin kumpipa mangmat leh a khiatna pulaak hi. Pasian hehpihna a ngen mi khempeuh tungah Pasian in dawng lo-in a om kei hi. Danielte bangin hamsatna i tuak kei zongin nisim i phukkhak na khat peuhpeuh adingin Daniel Pasian in eite Pasian hi. Amaute thungetna a pia Pasian tungah Daniel leh a lawmte in lungdamkohna leh phatna nei uh hi. Pilna phungpi, na khempeuh, leitung kumpite tungah ukna nei Pasian min phat uh hi. Hih in i nuntakpih ding thugil hi.
     Thu i nget ciangin eima deih, eima kitangsap tampite i pulaak hi. Pasian hong piak thuphate, thunget i ngahte tungah lungdam i pulaak hiam? Damna ngah miphaak sawmte in a lungdam thei lo mihing nunzia pulaak hi. A vekun damna ngah uh a khat bek in Topa tungah lungdamko hi (Lk. 17:18). Daniel in Topa tung a  lungdamkoh, A  min phatna in thupi mahmah hi, cih hong hilh hi. Tua banah  Pasian zia le tong kilangsak hi. Topa tungah thu i nget ciangin, Amah in eite adingin a hoih penpen hong sem ding hi, ci-in Amah i muang hi. Tua hi-in a tawntungin Topa tungah lungdamko-in Ama min phat ding kisam hi.

     Late 138 sim in. Bang bang dinmun tawh nungta hi mah lecin, lungdamkohna leh Topa minphatna in bang hong hilh hiam?


Tuesday                   Jan 14
MILIMPI, Khen Masa

     Daniel 2: 24-30; Jn. 15:5 sungah i phawk tawntung ding a thupi bang kigelh hiam?
_______________________________________________________________________     _______________________________________________________________________

     Pasian in Daniel thungetna za-in kumpipa mangmat leh a khiatna hilh hi. Daniel in kumpipa tungah kuama theih zawh loh a mangmat leh a khiatna, vantung a om Pasian in hong hilh hi, ci-in a pulaak ding hamsa sa lo hi. Daniel in kumpipa mangmat leh mangkhiatna a pulaak ma-in, kumpipa in a pulaak loh zan ihmu thei lo-in a lungsim a buaisak thute pulaak phot hi. Tua bangin Daniel in a gen ciangin kumpipa mangmat leh mangkhiatna in Pasian in kumpipa bek a theihsaknop thu a lamdangin Daniel tungah hong kilang hi, cih kumpipa in a muh theih nading deihna ahi hi.
     Ahizongin Daniel in ama nuntakna lauhuai ahihlam theih kawmkawmsa mahin kumpipa mangmat leh a khiatna pulaak dingin va pai hi. Bang hangin Daniel nuntakna lauhuai hiam cihleh a pulaak ding thu in kumpipa adingin thu hoih, lungdam nading thu hi lo hi.

     Dan. 2: 31 – 49 sim in. Nebuchadnezar kumpi gam tawh kisai bang kipulaak hiam?
__________________________________________________________________     ___________________________________________________________________
    
     Kumpipa in kham milim golpi khat mu hi. “Tua milim lu in kham hoih  mahmah tawh kibawl hi. A awm le a bante ngun tawh kibawl a, a gil le a pheite sumngo tawh kibawl hi. A khete sik tawh kibawl a, a khepekte khen khat sik, khen khat tungman kigawm ahi hi” (Dan. 2: 32- 33).  Thakhatin suangtum khat in tua milim khe dengkha-in, milimpi kisia-in ansi zap bangin a leengmang hi (Dan. 2: 34).
     Daniel in tua kham milim tawh kisai a genna-ah tua milim in Nebuchadnezar khit ciangin leitungah a khangkhia ding kumpi khat khit kumpi-te limcing hi, ci-in pulaak hi. Babylon minthanna a kipan leitung kumpite ukna bei mang ding hi, a kip tawntung Kumpi Gam hong tung ding ahihna thu genkhol hi.
    
     Mihing leh leitung nate in tawmvei-in mangthang hi lo hiam? Jesuh leh Ama sungah lametna bek in a tawntung mannei hi lo hiam? Jn. 6: 54; 2Kor. 4:18.


Wednesday          Jan 15      
MILIMPI: Khen Nihna

    Kumpipa mangmat a khiatna Daniel 2: 31- 49 sim kik in.  A piang ding thu khempeuh Pasian in thei khol ahihna bang hong hilh hiam?
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________________
   
Nebuchadnezzar mangmat tungtawnin a piang ding thute a huampi-in kipulaak hi. Tua mangmat a kicing zaw-in Daniel 7, 8, 11 in pulaak hi. Daniel 2 sung a genkholhna a tangtun nadingin mihing in mawhna kisik leh kisik lo tungah kinga lo hi. Leitung bei nadingin a piang hamtang ding genkholhna hi. Pasian in a muh kholh a om mah bangin a tangtung ding genkhol hi.

(1). Kham lutang in Babylon limcing hi (BC 626 – 539). Babylon hauhna, vangliatna limcing dingin kham simloh a  kilawm na dang bang mah om lo hi. Lai Siangtho in “kham tawh kilam khuapi hi” ci-in pulaak hi (Isa. 14:4). “ Topa khut sungah a om kham hai tawh kibang hi” (Jer. 51: 7; Mang. 18:16)  kici hi. Tangthu kan mi minthang Herodotus in “Babylon khuapi in kham tawh kizem hi,” ci-in ciamteh hi.                                                                      

(2). Ngun tawh a kibawl milim awm leh a khut in Media-Persia limcing hi (539 – 331BC). Ngun in kham sangin a man tawm zaw hi. Medo-Persia in Babylon bangin vanglian zo lo hi. Medo-Persia a limcing dingin ngun mah kilawm pen hi. Bang hang hiam cihleh Medo-Persia gam sungah siahpiakna-ah ngun zang uh hi.

(3). Sumngo milim gilpi leh a phei in Greece (331 – 168BC) limcing hi. Ezekiel in Greek kumpi in vanzuakna-ah sumngo zang uh hi (Eze. 27:13).  Greek galkapte in sumngo galvan zatna-ah minthang uh hi. A lukhu, kidalna lum, galdo nading a kizang heipi cihte sumngo tawh bawl uh hi. Herodotus in a genna-ah  Egypt kumpi Psammetichus I Greek do ding hi, cih a genkholhna-ah, “Sumngo a bang mite in tuipi sung pan hong pai uh hi,” ci-in pulaak hi.         
                                                         
(4). Sik tawh kibawl milim khe in Rome (168BC – AD 476) limcing hi. Daniel hilhna a om bangin sik tawh kibawl milim khe in kumpi dangte sangin kum tampi ukna nei Roman Empire limcing hi. Roman Empire hatna sik tawh kigenteh hi.     
         
(5). Sik leh buan kigawm milim khe in a kikhenkham Europe limcing hi (AD 476 – Jesuh hong pai kik dong). Sik leh buan kihel tua milim khe in Roman Empire kisiat khit thupiangte limcing hi. Europe kipum khat dingin tam veipi hanciam khin hi mah taleh kipum khat zo lo hi. Genkholhna a om bangin cihmahin Europe huam sung kumpite kipum khat zo lo ding uh hi; a tawpna-ah tawntung Pasian Gam in leitung uk ding hi.

Thursday       January 16
“SUANGtUMPI”

    Dan. 2: 34, 35, 44, 45 sim in. A tawpna-ah leitungah bang hong piang ding genkhol uh hiam?

__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

    Tua mangmat in ni nunungte sungah thupiang dingte pulaak hi. Sik leh buan tawh kibawl tua milim in a hong tung ding Pasian gam (suangtum in tua milim susia) pulaak khol hi. Sik leh buan in mihing bawl hi-in, tua “suangtum” in ahihleh a lawng om lo-in hong kilangkhia hi. Leitung kumpi gamte in ahihleh beimang a, “suangtum” in a limcin tawntung Gam in kip tawntung ding ding hi. Tua “Suangtum” in limcinna hi-in, Pasian limcing hi (Thkna. 32: 4; 1Sam. 2:3; Late 18:31). Suang in Messiah zong limcing hi (Late 118: 22; 1Pet. 2: 4, 7). Tua hi-in tawntung Pasian gam limcing dingin suang simloh na dang kilawm zaw om lo hi.
    Mi kimkhat in tua suangtum limcin gam in hih leitungah Jesuh a hong nuntaklai-in tangtung khin zo hi.  Hotkhiatna thu kitangko-in Pasian gam in leitung khempeuh zel khin hi, ci uh hi. Ahi zongin tua suangtum in  kumpi li khit, khe leh khe-me sawmte limcin gam tuamtuamte khit ciangin a hong tung ding gam hi. Tua hi-in suangtum limcin gam in kum za lom khat sungin tangtung hi, cih tawh kituak lo hi. Bang hang hiam cihleh Jesuh hunlai-in gam li-na, Rome kumpi uk sung hi. Tua suangtum hong lian semsem a, mual lianpi khat suakin leitung dim hi (Dan. 2: 35). Hih mual in Zion Mual hong phawksak hi. Hih mual tungah biakbuk om a, Thuciam Lui hunlai-in leitungah Pasian gam limcing hi. A lamdang mahmah in mual tung panin tua suang in mual khat mah hong piang hi. Hih mual in a omkhinsa hi-in, vantung Zion, vantung biakbuk kawk khol hi-in, Khrih hong pai ciangin tawntung Ama Gam hong kipan ding hi.  Jerusalem in vantung pan hong tuaksuk ding a, hih gam in na khempeuh kicinna hi ding hi (Mang. 21: 1- 22: 5).

    Daniel pulaak bangin kumpi khat khit kumpite in tangtung hi.  Tua ahihleh bang hangin tawntung Pasian gam hong tung ding hi, cih genkholhna in muantaak hiam? Bang hangin genkholhna nawl khinna in thuman pan lampialna suak hiam?

Friday    Jan  17
Ngaihsutbeh Ding: Daniel pulaak kham leh ngun milim in hauhna liatna tawh kizopna nei hi.  Milim pumpi pawl nate in sumngo leh sik kihel hi. Hih nate in leibeel, taaltang a kipan na zat tuamtuam bawl nading kizang nate hi. Hih nate in inn sung vanzatna leh laisinna-ah kizang nate hi. Tua hi-in tua milim in mihingte lawhcinna pulaak hi.
     Pasian lamlahna om lo hileh leitung thupiangte in thu sia leh thu hoih khat le khat kido-na hi tawntung hi.  Na khempeuh in Pasian khut sung hi-in, Ama ngimna tangtung dingin, hoih a sak bangin na khempeuh kihei hi, ci-in Daniel in hong hilh hi. William H. Shea: A Reader’s Guide (Nampa: Pacific Press, 2005), 98.

Kikup Ding Dotnate

1.   Leitung in thusia tampi, gimna tampi tawh kidim hi mah taleh Pasian in na khempeuh uk a, a tawpna-ah leitung in vangliatna tawh    kidim ding hi, ci-in i theih in bangzahin nuamhuai hiam? Tua hun      hong tun mateng a gimte tawldam nading, thupha bawl ding    masuan nei hi lo i hiam?

2.  Bangci bangin Daniel leh a mipih saltangte in amau a bawlsia Babylon makaite tawh nasemkhem thei uh hiam?

3.  I gensa om bangin mi kimkhat in milim a dengzan suangtum in leitung mun khempeuh kizel hotkhiatna thu hi, ci uh hi. Hih pen man thei lo hi. Bang hang hiam cihleh Daniel 2: 35 sungah tua suangtum in leitung kumpi gam khempeuhte susia hi; muh theih om nawn loh dingin amaute in beimang uh hi, ci hi. Jesuh hong          sih khit nungah tua bangin piang lo hi. Tham lo-in mi kim khat in tua suangtum in mihing vangliat thuneihna khempeuh susia ahihlam phawk kha lo uh hi.  Tua suangtum in leitung uk hi. Tua hi-in Jesuh hong pai kik ding suangtum genkholhna tangtung ding hi. Bang hangin suangtum in Jesuh hong kumkikna hi, cih thu in thuman thutak hiam?

To get the latest update of me and my works

>> <<