LESSON
12 March 14 – 20
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding: Dan. 11; 8: 3-9, 20 – 23; Isa. 46:
9,10; Matt. 27: 33- 50.
KAMNGAH: “ Mi pawlkhat in thahna a thuak ding
uh hi. Tua bangin a pianna th pen bei-na a tun mateng sianthosakna leh mipha le
misia khentelna, Pasian’sehsa hun a tunna ahi hi.” Daniel 11: 35.
Daniel
11: 35 in a telhak mahmah hi taleh a thupi pawl khat i gen ding hi. A
masa-in Daniel 3 leh Daniel 11 a a
pulaak genkholhnate kim khat in kibatna tampi nei hi. Dan. 2, 7, 8 leh 9 pulaak bangin Daniel hun a
kipan leitung bei dong a piang ding thute hong hilhkhol uh hi. Nihna-ah
leitungah a hong khangkhia kumpite in Pasian mite bawlsia uh hi. Thumna-ah
genkholhna khempeuh in lungdam nading thu pulaak hamtang uh hi. Daniel 2
sungah suangtumpi in milimpi susia hi. Daniel 7 sungah Mihing Tapa in kumpiza
ngah hi. Daniel 8 leh 9 in Messiah nasepna tawh vantung biakbuk kisiansuah hi,
cih pulaak hi. Daniel 11 sung a kigelh thute in hih thu thum siksan hi.
A
masa-in Persia kumpite bei nading leh khanglam kumpi in Pasian mual siangtho do
ding a leitung hun a bei nading genkhol hi. Nihna-ah khanglam kumpi leh saklam
kumpi kido khit a ukna neite in Pasian mite tungah a gamtatzia ding uh kigelh
hi. Thumna-ah “mual siangtho vangliatna in Khanglam kumpi susia-in leitung in
nuamna tawh kidim ahihna thu hong hilh hi. (Dan. 11: 45). Tua genkholhnate in siatna a bei ding hun leh
tawntung Pasian Gam hong kiphut ding hong hilh hi.
SUNDAY
March 15
PERSIA LEH GREECE ADING GENKHOLHNATE
Dan.
11: 1-4 sim in. Daniel in a pulaak genkholhnate bang kimu kik hiam?
____________________________________________________________________ ______________________________________________________________
Persia
gam panin kumpi thum hong khangkhia-lai ding hi, ci-in Gabriel in Daniel hilh
hi. Hih kumpi thumte khit ciangin a li-na kumpi hong khangkhia ding a, a li-na
kumpi in a hau penpen kumpi hi ding a, Greek kumpi langpan ding hi. Cyrus khit
ciangin kumpi thum in Persia gam uk hi: Cambyses ( 530- 522), the False Smerdis
(522BC) leh Darious (522- 486 BC) hi. A li-na kumpi in Xerxes hi-in Esther
sungah Ahasuerus ci-in kiciamteh hi. Amah pen a hau mahmah kumpi khat hi
(Esther 1: 1-7). Genkholhna bangin amah
in galkap honpi tawh Greece do dingin kuankhia hi. Kumpi lian mah mah khat ahih
hangin Greek galkap tawmno khat in do zo hi.
Dan.
11: 3 in a pulaak kumpi in Alexander the Great kumpi hi-in leitung khempeuh a
uk kumpi lian khat hi. Kum 32 pha pan
hi-in ama tokhom luah ding om man lo-in a nuntakna bei hi. A gam uk dingin ama
nuai-a galkap mangpi li kiseh hi: Seleucus in Syria leh Mesopotamia uk hi;
Ptolemy in Egypt uk a, Lysimachus in Thrace leh Asia Minor pawl khat uk hi.
Cassander in Macedonia leh Greece gam uk hi.
Dan.
11: 2- 4 leh Dan. 8:3 – 8, 20 -22 enkak in.
Koi bangin Alexander vangliatna pulaak uh hiam?
_____________________________________________________________________ ______________________________________________________________
Hih a tung-a kumpi minte, kumte leh
munte in bang hong hilh uh hiam? A masa-in Pasian kamsangte in a genkholh bangun
tangtun takpi hi, cih hong hilh hi. Pasian kammal in khial ngei lo hi. Nihna-ah
Pasian in leitung thupiang khempeuh tungah ukna nei hi. Kumpi khat khit kumpi
khat in a ukna, makai uliante, gam makaite bangzahin vanglian a minthang uh hi
taleh amau minthanna beimang hi. Na khempeuh in Pasian deihna, Ama ngimna
manawh hi-in, a tawpna-ah siatna khempeuh beimang ding a, tawntung Pasian gam
hong kiphut ding hi.
MONDAY March 16
SYRIA LEH EGYPT ADING GENKHOLHNATE
Dan.
11: 5 – 14 sim in. Bang kigenkhol hiam?
_____________________________________________________________________ ______________________________________________________________
Alexander the Great a sih khit ciangin
ama galkapmang li-te in Greek gam kikhenkhia-in uk uh hi. Amau leh amau kido do
uh a, nih in gam uksuak hi. Seleucus in Syria (Saklam gam) uk a, Ptolemy in
Egypt (Khanglam gam) uk hi. Saklam kumpi leh Khanglam kumpi kido ding hi, ci-in
Dan. 11: 5- 14 genkholhna inSeleucus leh Ptolemy tawh kido-na kipan a dang kido-na
tuamtuamte hi, cih pen Lai Siangtho kantelte in thei ding hi.
Genkholhna
bangin hih gam nihte kipawlna tungtawnin tawl khat gam uk uh hi. Antiochus II Theos
tupa Seleucus I in Egypt kumpi Ptolemy II Philadelphus tanu Berenice tenpih hi.
Ahi zongin amau kithukimna in sawt kimang lo hi. A sawt lo-in kidona om kik a,
tua sungah Pasian mite in sihna thuak uh hi.
Daniel khit kum zalom tampi khit ciangin genkholhna bangin thupi piangte
sungah Pasian mi tampi in thahna thuak uh hi.
Kido-na,
kumpi khat leh kumpi khat leitung ukna nei ding kidem a, kigal neihna ding
cihte bang hangin Pasian in genkholh hi ding hiam, ci-in a ngaihsun om ding hi.
Pasian in tua bangin kido-na, kigal neihna ding cihte a hilhkholhna a hang in,
tua-te in Pasian mite sukha hi. Tua hi-in A mite tuah ding thute Pasian in
genkhol hi. Tua banah na khempeuh in Ama khut sungah om hi; Amah in na
khempeuhte Topa hi. Pasian genkholhnate a tangtung lo om lo hi. Greek kumpi
tatzia khempeuh a thei Pasian hi. Amah in muanhuai hi; up thamcing hi. Amah in
vanglian Pasian hi; mihing bawltawm pasian hi lo hi. Pasian in thupiang ding
khempeuh makaih hi. Ama hong makaih ding i phal nakleh Pasian in i nunzia hong
makaih ding hi.
Koi
danin Isa.46: 9, 10 tungah Khristian upna kinga hiam? Isaiah in bang lametna hong guan hiam? Pasian in
hehpihna nei lo, ngongtat-in, mawhna maisak lo hileh bangzahin a lauhuai ding
hiam?
Tuesday March 17
ROME LEH THUCIAM MITE’ KUMPI
Dan.
11: 16 -28 sim in. Hih in a telhak hi
taleh Daniel Bu mun dang panin a dang limciinna na thei hiam? ______________________________________________________________ _______________________________________________________________________
Dan. 11: 16 in a gen bangin Greek kumpi
ukna panin pagan Rome in uk hi. “Galdo zo ding om nawn lo uh ahih manin a galte
uh a ututina gamta ding uh hi. Thuciam Gamah (Vanglian Gam) zong lutin a khut
sungah tua gam a om ding hi. Hih
Vanglian Gam in nidang Israel mite teenna Jerusalem hi. A hong khangkhia thak kumpi
pagan Rome in hih Vanglian Gam do-in galzo hi.
Hih thu mah kii neu nasep in hong hilh kik hi (Dan. 8:9). Tua hunlai-a leitungah vangliatna nei kumpi
in pagan Rome hi.
Lai
Siangtho in zong hih thu mah hong hilh hi. Gentehna-in phiangsiah piak ding thu khun a pankhia in
Caesar Augustus hi. Ama kumpi sep hun sungin Jesuh in Mary sung pan hong piang
hi. Mary leh Joseph in mimal simna Bethlehem ah va pai uh hi (Dan. 11:
20). Tangthu in a hong hilh bangin
Augustus khitteh ama kep Tiberius in kumpi sem hi. Tiberius pen a gilo leh a
phengtatna mahmah kumpi khat hi.
Genkholhna
a om bangin Tiberius in kumpi a sep sungin Thuciam kumpi in thahna thuak ding
hi (Dan. 11:22). Hih in Messiah Kumpi,
Khrih in Tiberius uk sungin singlamteh tungah a hong sihna hong hilh hi (Dan.
9: 25; Matt. 27: 33 – 50). Thuciam Kumpi cih kammal in gentkholhna khat khit
khat tangtung ahihna, na khempeuh a mu kholhna nei a vanglian Pasian hi, cih
hong hilh hi. Pasian in Ama genkholhna bangin sem takpi ahih manin, Pasian in
muanhuai-in, genkholhnate mailam hunah hong tangtung takpi ding hi.
Leitung
ki-ukna, kumpite tangthu in Nazareth khua mi Jesuh in “ Thuciam mite Kumpi”
ci-in hong hilh hi. Hih thu in kumpi khat le kumpi khat kido-in, gam sung ki-uk
in buai mahmah taleh Jesuh in Lai Siangtho bulpi hi, ci-in koi bangin hong
telsak hiam?
Wednesday March 18
A DANG KUMPI KHAT
Dan.
11: 29 – 39 sim in. Pagan Rome khit ciangin kua kumpi in uk hiam?
_________________________________________________________ __________________________________________________________________
Daniel
11: 29 – 39 in a om ngei lo ki-ukna thak khat pulaak hi. Hih ki-ukna in pagan Rome tawh kizom suakin,
pagan Rome zia le tong pawl khat luahsuk hi taleh, pagan Rome tawh kibat lohna
tampi nei hi. Hih ki-ukna thak in ama khit hi taleh ama mai-a ki-ukna tawh
kibang lo -in (Dan. 11: 29), biakna tawh kipawl hi. Hih ki-ukna thak in Pasian
leh A mite langpan ding ngimna nei hi, cih genkholhna om khin hi.
A
masa-in tua kumpi in “Thuciam mite bawlsia ding hi” (Dan. 11:30). A hong khangkhia hih kumpi in Pasian
thuciam mite a kihotkhiatna langpan hi.
Nihna-ah
hih kumpi in “biakbuk niinsakin” nisim biakpiaknate hemkhia hi (Dan.
11:31). Hih bang gamtatnate in Daniel 8
sunga kii neu gamtatna - Pasian hotkhiatna bulpi leh nisim biaknate hemkhia hi
(Dan. 8:11). Hih in vantung biakbuk sunga Khrih nasep langpanna hi. Thumna-ah
tua bangin biakbuk a langdo-na hangin Pasian bukbuk kituatcilna piang hi. Hih
in kii neu nasep langpanna, thuman nunghei-na pulaak kik hi (Dan. 8:13).
Li-na
hih kumpi in Pasian mite bawlsia hi. “A bei hun dong kawkbaang lo-a a om
nadingun kisiansuahin kisiangthosak ding a, amaute a muktu ding uh hi. Tua hun
pen a kiciangtan hun a tun mateng hi ding hi” (Dan. 8:35). Hih in kii neu
gamtatna, Sangpen Pa langpangin thu gen a, Pasian mite bawlsia-in, thukham leh
hunte a khelna, cihte hong phawksak hi (Dan. 8: 10 leh Dan. 7:25 enkak in).
Nga-na:
hih kumpi in amah leh amah kiliansakin pasiante Pasian zahpih kampau hi (Dan.
11: 36). Kii neu in “kiliatsakna
kampau-in Pasian langdo-na kampau” hi (Dan. 7:8).
Daniel
7 leh 8 in a kibang thupiang pulaak a, tua vangliatna nei kumpi in kua hi ding
a, bang hangin tua vangliatna nei i theih ding thupi hiam?
Thursday March 19
A TAWPKHAKNA THU PIANGTE
Dan
11: 40 – 45 sim in. Bang thupiang hiam?
_________________________________________________________
________________________________________________________________
A nuai-a thute in Dan. 11: 40 – 45 i
tel nading hong huh ding hi.
Hun Tawpna: Hun tawpna, hun bei hun cih kammal
Daniel sung bekah kigelh hi (Dan. 8: 17; 11: 35, 40; 12: 4, 9). Daniel genkholhnate kantel hi lehang hun tawpna a kipat hun in papacy thuneihna a
bei AD 1798 kum a kipan hi. Mi siangtho-te hong thawh kik hun ciang leitung
bei-na hi ding hi (Dan. 12:2).
Saklam Kumpi: Hih min in Seleucid dynasty (kumpi)
ukna gam, tua khitteh pagan a tawpna-ah papal Rome limcing hi. Mun leh mual
pulaak kammal hi lo-in Pasian mite langpanin a bawlsia ukna neite limcing hi.
Tua banah Saklam kumpi in a nungta Pasian langpanna limcing hi. Saklam cih
kammal in limciinna kammal hi (Isa. 14:13).
Khanglam Kumpi:
Hih min in a masa-in Palestine saklam a om Egypt gam uk Ptolemaic dynasty
limcing hi. Ahi zongin genkholhna om bangin hih min in Pasian om lo hi, cih
upna tawh kipawl hi. Ellen G.White in “Khanglam Kumpi” in Pasian om lo hi, cih
upna hi, ci hi. The Great Controversy, 269.
A Vanglian Mual Siangtho: Thuciam Lui hunlai-in hih min in Zion,
Israel mite’ khuapi leh Israel mite kiciaptehna khat hi. Zion in Canaan sungah om hi. Singlamteh khit
ciangin Pasian mite mun le mual, nam leh pau tawh kiciapteh nawn lo hi. Tua
hi-in tua mual siangtho in limcinna hi-in leitung mun khempeuh a om Pasian mite
limcing hi. Tua hi-in Dan. 11: 40 – 45 a nuai-a bangin a khiatna kipulaak thei
hi.
(1). Khanglam kumpi in Saklam kumpi do:
French Revolution (Piantit Buai-na Lianpi) in biakna beimang ding, papacy
tungah galzo ding hanciam a, ahi zongin lawhcing lo hi.
(2). Saklam kumpi in Khanglam kumpi
do-in zo hi. Papacy maikai-in amah tawh kipawlte in Pasian om lo hi, cih upna
langpan uh hi. Khanglam kumpi in zong panpih hi.
(3). Edom,
Moab leh Ammon sung pan ulian kimkhat in suakta ding uh hi. A tawpna-ah mi kim
khat in Pasian mite tawh hong kipawl ding uh hi.
(4). Saklam kumpi in mual siangtho do
dingin kigingkhol a, ahi zongin ama bei-na hi ding hi. Siatna khempeuh bei ding
a, Pasian gam hong kiphut ding hi.
Koi
bangin a tawpna-ah Pasian leh A mite in vangliatna, zawhna ngah ding hi, cih
thu in lungmuanna hong guan hiam?
Friday March
20
Ngaihsutbeh Ding: Dan. 11: 29 – 39 tawh kisai-in, aneu 31 a,
biakbuk a niinsak Lipkhaphuai in papacy leh amah tawh kipawl a upna, thuzuihna
hi, ci-in Martin Luther in zong a pulaak pen ciapteh huai hi. Tua hi-in Dan. 11 leh 8 sung a papacy tawh
kisai Martin Luther muhzia leh Protestant kimkhat ii pomzia in thuman thutak
hi. Bang hang hiam cihleh genkholhna bangin tangtung hi. Hih tawh kizomin Ellen
G. White in: “Rome tawh kipawl ki-ukna sungah mimal khentatna bangin thuzuihna,
upna kiphal lo hi. Papacy thupiak a nial khempeuhte suksiat theihna a ngah khit
deuh a sawt lo-in biakna pawlpi khat khit pawlpi khat in papacy ukna nuai-ah ki-ap
pah uh hi.” The Great Controvery, 62.
KIKUP DING DOTNATE
1.
Hun
nunung a Rome dinmun tawh kisai-in midangte pomzia simmawh lo-in koi bangin
thuman bangin pulaak ding na hiam?
2.
Dan.
11: 33 “Pilna a nei mite in a pilna uh midang tampite tawh a neikhawm ding uh
hi. Ahih hangin tawlkhat sung mi pawlkhat in galsung a sihna leh meikuang sunga
thahna a thuak ding hi. Mi pawlkhatte in lawkgawpna leh thongkiatna a thuak
ding uh hi.” Hih in Pasian tungah a citak mite tuah ding bang genkhol hiam?
Upna hangin thahna a thuak ma-un amaute in bang sem bang bawl uh hiam? Tuni
adingin bang hong hilh hiam?
3.
Dan.
11: 36 “Syria kumpipa a ut bangbangin a gamta ding hi. Amah in, pasiante sangin
ka lianzaw a, a Lianpen Pasian sangin zong ka thupizaw lai hi, ci-in a kisathei
ding hi. Pasian in amah gim a piak mateng tua bangin a om ding hi.” Kua hong phawksak hiam? Bang hong theisak hiam?
4.
Daniel
11: 27, 29, 35 sungah “ a kiciangtan hun” cih kammal ‘lammo’ed’ cih in na
khempeuh a uk Pasian tawh kisai thu bang
hong hilh hiam?