Saul in Endor ah amuh pen Samuel takpi
mah ahi hiam?
Agelh: Sia Zampi
Kumpipa in tua nu kiangah, “ Lau kei in. Bang mu na hiam,” a
ci hi. Numei in “ Lei pana hong pusuak khia pasiante (kha) khat ka mu hi,” a ci
hi. Amah in, “Amah bang tawh kibang hiam?” ci-in a dong hi. Tua nu in, “Puteek
puantual silh khat hong paito hi,” a ci hi.Tua ciangin Saul in Samuel ahihlam
thei a, kunsukin a mai leilam ngatin a khupbawh suk hi. 1Samuel 28:13,14
1 Sam. 28 sung i sim ciangin Saul
leh Endor khua a dawi aitawinu thu kimu thei hi. Pawlkhatte in hih mun bulphuh
in sikha hopihna (spiritualism) leh si theilo mihing nunna, cih upna nei uh hi.
Mi sisate tawh kihona (necromancy) peuhmah Lai Siangtho in hong hilh lo hi (Siampi.19:31,
Thuhilhkikna18:9-12, Isa.8:19-22, 1Khang.10:13, 14). Tua bang peuhmah a om
theilo hi a, dawi’ nasepna ahih manin Pasian in deih lo hi. Tua ahihleh hih munah
Saul in a muh pen kua hi ding hiam? Samuel takpi mah maw? Ahih keileh kua ahi
hiam? cih i kikum ding hi. Hih mun tawh kisai-in Lai Siangtho khiatzia nih om
a, tuate i kikum masa ding hi.
1 1. Kamsang Samuel takpi mah a kilangh hi
ding hi
Hih muh zia
pen apocryphal laibu Sirach 46:16-20 (c. 180 B.C) ah kilangh masa pen hi. Pawl khatte
muhna-ah Samuel pen a pumpi om lo-in a nunna (soul) tawh a kilangh hi dingin um
uh a, ahi zongin Augustine (354-430) leh a dang pawl khatte in Jesuh sihna pan
a thawhkik mah bangin Samuel zong Pasian in nungta kik sakin a pumpi mahmah
tawh a a kilangh hi dingin um uh hi.Tua ahih manin Samuel diktak hong kilangh
hi, cih upna in kha bek tawh tho kik ding cih ahih manin mi khempeuh a sih khit
ciangin pumpi tawh tho kik ding cih upna tawh kilehbulh hi.
Samuel
takpi mah hong kilangh hileh Lai Siangtho mun dangte tawh kitukalhin buaihuai
mahmah ding hi. Pasian in Israelte tungah misi khinte tawh kiho-na zang lo-in
ngattakin na hilh hi (Thuhilhkikna 18:10, Siam.20:6). Tua ahihmanin Saul tungah
Samuel takpi kilangh thei lo ding a, Pasian in ama deihloh, a kham thute tawh mite hopih ngeilo hi.
2. Samuel
kineih dawite hi ding hi
Satan ahih kei
leh dawite in Samuel kineihin Saul a khem hi ding hi ci-in Tertullian (A.D.
155-220 ) leh a dang pawlpi makai masate in ngaihsun uh hi. Hih muh zia in Lai
Siangtho tawh kituak pen hi.
Kha Siangtho in Saul taisan a kha
gilo in zo gawp a hihna i mu hi (1Sam.16:14-16,23; 18:10, 19:9). Ai sanna hanga
mawhna leh lehdona a kibang hi a, milim bia a gamtatsiatna leh kiphatsakna (Heb.
“qesem” hi-a dawi aitawite tungah mailam thudotna ahi hi. 1 Sam.15:23) a kibang
ahi hi. Saul in hih bang gamtatnate tawh mawh ahih manin Samuel in taai hi.
Saul in dawi aisante kiangah mailam thu ding dong hi ( Heb. qasam, 1Sam.28:8 );
Hebrew- in “qasam” cih kammal in dawi aisante tung a kizang kammal ahi hi
(Gam.22:7, Josh.13:22, 1Sam.6:2 ).
EnDor-ah dawibiate zat ngeinate–Endor khua-ah Israelte sangin Canaan
mite tam zaw uh a Israelte ngei-na sangin
Canaan mitee ngei-na zui zaw uh hi. Archaeologist-te muhna-ah “Canaan mite in a
sisa pu leh pate nasia takin bia uh a, biakpiakna leh kithoihna lim zat mahmah
uh hi, ci uh hi. Ugaritic tablet sungah Canaan mite in a sisa a pu a pate uh
bia uh a, tua hunlai a kumpite in thupha a ngah theih nadingun amau mai a kumpi
sem a sisate bia uh hi, ci-in kigelh hi. Hih bangin a biak uh ciangin amaute in
a sisa a pu a pate uh leh a sisa kumpite dawi pasian suak uh hi, ci-in um uh a,
tuate pen “ Elohim” ci uh hi. Tua ahih manin hihlai-ah Saul thu dot dawi aisan
nu in leisung panin pasiante (“god”KJV ) hong pai a ci ahi hi (1Sam.28:13).
Lai
Siangtho hilhcian pawl khat in Hebrew lai-in dawi aisannu kammal zat “Elohim” a
tam genna pen khia khial uh hi ( a tam genna-in “ amaute leisung pan hong
paikhia uh hi.” 1Sam. 28:13. Hih pasiante cih kammal pen pasian tampi a bia-te
(polytheist) in a zat den uh kammal hi- a, ( 1Sam.4:8, 17:43 ), pasian tampi om
hi, cih a lahna-un a zat den uh kammal ahi hi. Saul in dawi aisan nu kammal
sungah a tam genna-in a zat “pasiante tawh a kibangte leisung pan hong pai khia
“ cih pen hoih takin sit cian lo-in “ Amah kua tawh kibang hiam?” ci-in a tawm
genna (singular participle) in a dot ciangin numei nu in zong Saul’ kammal la
kikin “puteek khat hong pai khia,” ci-in a a tawm genna (singular participle)
hong zang kik hi. Dawi aisan nu in Saul’ deih bangin thu a gen kik ahi hi. Bang
hang hiam cihleh Saul in dawi aisante leh misi thudongte a gam sung panin hawlkhia
hi (1Sam.28:3). Hih munah dawi aisan nu in Yahweh Pasian’ min sagih vei pulaak hi.
Yahweh min a lawh pen a lamdang hi lo hi, ahang in pasian tampi a bia-te in
pasian dangte min a lawh ding uh haksa sa lo uh hi.
Lai Siangtho hilhcian pawlkhat in a genna-ah
numei nu in Saul nek dingin a piak sa pen nek dingin a gawh tawm hi lo hi, ci uh
hi. Ahang in ganhing a thahna leh nasepna a lak kammal (verb) Hebrew ah
“tabach” kizanglo a “zabach” kizang hi. A khiatna in milim biakna in a kizang a
kihonthah ganhingte genna-in a kizang kammal ahi hi. Tua ahih manin hih munah
Saul in a nek meh pen milim biakna-in a kigo-sate ahi hi. Pasian in milim biakna
in a kizang sate nek ding nakpi takin kham a, Israelte in a nek khak uh ciangin
Pasian heh mahmahin daan (punishment) pia hi ( Gam.25:1-3,Late 106:28 ). Milim
biakna a kigo sate ahih manin Saul in amasa-in nek ding nial hi (28:23).Tua ahih manin hih numei nu in
dawi biakna sungah Saul a lutpih ahi hi.
Saul’ tungah daan piakna kibehlap–Hih munah Saul in a mailam thu ding a
theihnop luat manin dawi aitawi nu kiangah pai-in a mawhna behlap a Pasian
tungah khial thuahlai hi. A mas-in Saul in ama hoih sakna tawh siampite bek in
a septheih meihal biakna pia- a (1Sam.13:10-14), tua banah Amalekte a do-in
Pasian’ deih bangin sem lo ahih manin Pasian in amah kumpi dingin nial hi
(1Sam. 15:13-35). Saul tung aa kilangh Samuel in Topa in Philistia-te khut sungah
Israelte leh galkapte a piakna, zingciangin nang leh na tapate kei tawh i om
khawm ding hi, ci-in gen hi (Isam.28:19). Saul in Topa thumang lo-in Amalekte
tunga ama thangpaihna tawh kizui-in sem lo ahih manin Topa in hih bangin a bawl
ahihna gen hi (ISam.28:18). Ahi zongin Pasian’ deihloh misi hopihna Saul in a
zat manin Pasian hehna a gen hi lo hi.
Saul tunga kilangh Samuel kineih pa in Samuel
diktak ii kammal mah zangin Saul tungah thugen a, ahi zongin Samuel in dawi
aisante thudotna a hoih lohzia a gen pen Saul tungah Samuel kineih pa in pulaak
nawn lo hi (1Sam.15:23, 28:8). Ahi zongin Saul’ sihna pen Topa thu zui lo a, a
lamlak dingin dawi aisante ( vankahte) thu a dot hang hi, ci-in Lai Siangtho in
siangtakin hong hilh hi (1 Khang.10:13,14).
A tangtung khin lo genkholhna – Numei nu in a genkholh khempeuh a vekin tangtung khin lo hi. Numei nu in Philistines-te
khut sungah Saul si dingin genkhol a, ahi zongin Saul in amah leh amah kithatin
a luang Jabesh Gileadah kivui hi ( 1 Sam.31:12,13 ). Tua bek thamlo- in numei
nu in a genkholh bangin a zingciang a gal kido-na-ah Saul’ tapate khempeuh si
khin lo uh a, a tate sung pan Ish-Bosheth hinglai hi ( 2 Sam.2:8-10 ). Samuel hing
kikin a gen hileh a gen bangin tangtung khin ding hi, a hang in “Samuel
khangkhanga, Topa in ompihin ama kammalte khat beek lei-ah a kiasak kei hi (1
Sam.3:19).
Saul’
tung a kilangh Samuel kineih pa in a genna-ah Saul leh a tate kei tawh hong om
khawm ding uh hi, ci hi. Koi-ah om khawm ding uh hiam? A sih khit uh ciangin
Pasian’ deih bangin a gamta Pasian’ mipa leh Pasian’ deih bangin a gamta lo
kumpipa mun khat ah om khawm ding uh ahi hiam?Hih munah dawi aitawi numei nu in
misisa khempeuh leinuai-ah pai hi, ci-in a gen nuam hi a, ahi zongin Lai Siangtho
in tua bangin hong hilh lo hi.Lai Siangtho in hong genna-ah misi sate in
bangmah theilo uh hi (Thuhilhsia 9:5), amaute in pau thei lo-in Pasian phat
thei lo uh hi (Late 6:5, 88:11, 115:17), a husanna a bei ciangin lei ah ciahkik
uh a, tua ni mah in a ngaihsutna te uh beita hi (Late146:4), amaute in Pasian
om na thei nawnlo uh hi (Job 7:21), amaute aa dingin lametna om nawnlo hi
(Isa.38:18).
Saul leh numei nu in Samuel taktak mulo
uh hi – Pawl khatte
in “ Saul in Samuel ahih lam thei a”
(1Sam.28:14) cih Lai Siangtho kammal pen a khiatzia man lo hi dingin ngaihsut
uh hi. Saul in dawi aitawi nu kammal um-in Samuel a muh loh hangin a mai leilam
ngatin kunsuk hi. Hih munah “thei” (Hebrew ah “yada”) cih kammal pen “lungsim
tawh upmawh theihna “ cih khiatna nei kammal hi a, 1 Sam.4:6 ah “ Philitines-te
in Israelte giahphualah a pasiante uh
pai hi, ci-in thei uh hi,” cih thu a genna-ah “thei”(Hebrew ah “qada” ) cih
kammal zang a, ahi zongin Israelte giahphualah a om pen Pasian hi lo-in thukham
singkuang ahi hi. Tua ahih man “thei” (“qada”) cih kammal a kizat ciangin a hi
takpi theihcianna cih hi lo a, lungsim tawh upmawh theih cihna ahi hi.
Numei nu in Samuel a mu hiam? Numei nu in Samuel tawh a kibang
khat mu a, ahi zongin tua a muh pa pen amau kiangah a om lam gen lo hi.
Thukhupna
Lai
Siangtho i sim ciangin Piangsakpa bek in sihna panin a tho kiksak thei ahihna
kimu hi (John11:25), Pasian in En-Dor a numei nu bangin dawi nasemte zang
ngeilo a, “ Note lakah numei ahikeh pasal, aisiam ahikeh dawi lawm neite thah
pelmawh ding ahi hi. Amaute suangin na deng ding uh hi, amau sisan amau lutunga
tu ding hi,” ci hi (Siam.20:27). 1 Sam. 28 sung hoih takin i sim ciangin Canaante
dawi pasian ngeina zangin Saul tungah dawite Samuel kineihin kilangh ahihna
kitel mahmah hi. A nungta, a vanglian Pasian in milim bia-te ngeina zui in
gamta ngeilo hi.
Ellen G. White genna
En-Dor khua
dawi lawm neinu kianga Saul pai-na thu in Lai Siangtho sim mi tampi
lungmangsak hi. Pawlkhatte in Saul hopih
Samuel pen Samuel taktak mah hi, ci uh hi. Ahih hangin, Lai Siangtho in Samuel
taktak ahih lohna hong tel lah mahmah hi. Mi pawlkhatte upmawh bangin Samuel in
vantungah om ahih leh, Saul tawh kiho dingin Pasian hiam, Satan hiam sam hi
ding hi, a ci zong om hi. Ahih hangin, Pasian in mangmatna tawh hi taleh Urim tawh
hi taleh, kamsang tawh hi taleh Saul hopih nawnlo ci ahih manin, tua Samuel pen
Pasian sapkhiat ahih lohlam kithei hi. Pasian in mite a hopihna lampi oma,
Satan lampite zangh lo hi. Satan khutzatte tungtawnin thu puak lo hi.
A thu mahmah en le’ng Satan kiang
pan ahih lam kilangh mahmah hi. A ngimna-ah Saul kisiik nading hilo-in, siatna
a bawl beh nading hi zaw hi. Hih bang thu in Pasian tawh kituak lo a, dawi lawm
neinu a dot manin, Topa in amah si-sak-a a gam Jesse tapa David khut sungah a ap hi,” ci hi (1
Khang.10:13-14). Hih munah Saul in dawi dongh-a, Pasian a dotlohna kitel muh
mahmah hi. Pasian kamsaangpa, Samuel, tawh kiho lo hi.Satan in Samuel taktak
tawh kiho-sak thei lo hi.Samuel taktak hingkiksak thei lo hi.Tua ahih manin,
Satan in Saul hopih dingin, Samuel tawh kisuunin amah leh amah a kilak hi.
Misite tawh kiho thei lai-in, thu kidongh thei
lai hi cih upna in dawi tawh kiho theihna piangsak hi. Tua bang dawi tawh a
kiho theite in misi khinte tawh a kiho bangin kituat uh a, tua misite in mailam
hun ding thu a theikhol a sa uh hi. Misite hopihna leh thudotna tawh kisai
Isaiah in, “mite in Pasian dongh lo-in, a sisate a dongh uh hi” ci-in a gen hi.
Isaiah8:19.
Misite
tawh kiho thei cih upna in lawki milim biate upna bulpi ahi hi. Lawkite pasiante
pen taanglai-a mi muanhuai, mi thahatte hi, a ci uh hi. Tua hi-a, Lawkite
biakna in mi sisate biakna ahi hi. Bethpeor khua-a Israelte mawhna hih bangin gen
hi. “Israelte Shittimah teeng uh a, Moab numeite tawh mawhin a pasiante uh
maai-ah kuunin, biakpih uh-a, a pasiante uh kipaaina ante zongh a neekpih uh
hi.” Hih thu lian mah laphuakpa in gen kik a, “Israelte in Baalpeor mawhna
bawlin, misite kipaaina an a ne uh hi,” ci hi. Late106:28.
Mi
sisate pasian banga thupi sakna in lawki ngeina khempeuh-ah om a, misite tawh
kihopihna zongh a neitek bangin a kigeen uh hi.Tua pasiante in a deih thute uh
mite kiangah a gen bangin kituat hi. Thu zongh kidongh leh a dawng thei dingin
upna om hi. Hih thu tawh kisai-in Greekte leh Rome mite a minthang phadiak uh hi.
Sikha hopihna ci-in min pia uh-a mun tuamtuamah kizeel pak hi. Ahih hangin a
kihopihte un misite hi lo-in dawite ahi uh hi. A sisa a sanggam, a meeltheih, a
tanaute uh meel pua-in, dawite kilangh zeelzeel uh-a, tua pen a mu-te in a
sanggam, meeltheih, tanau taktakte a sa uh hi. Tua dawite in a sisate nuntaak
ziate thei mahmah uh a, amau kampau dan, amau duh leh deihte geenin, amau
gamtat ziate bang in om uh-a, a nungta laite in a muh uh ciangin, a takpi mah a
sa uh hi.Tua bangin mite in a sisa a lawmte uh vantungmi suakin van
laizang khawngah a leeng kawikawi dingin
a ngaihsun uh hi. Tua banga dawite thugeen kammal khat leh nihte pen a zate in
Pasian thu sangin thupi-sa zaw uh hi.
Tu
huna dawi hopihna, nidang lai-a dawi lawm neihna leh milim biakna in a kibangh
vive hi-a, misite tawh kiho thei cih thu bul phuhna pan vive ahi hi. Satan
zuauphuahna, kheemna a hi zaw hi. Eden huanah Satan in, Eve kiangah, “Si takpi
lo ding hi teh: hih singgah ne leucin pasiante bang ding cih Pasian in
thei ahih mana hong khaam hi” ci-in a
kheem hi (Pian.3:4,5). Dawi hopihna in kheemna bekbek, zuauphuak maangpa pawi
lahna ahi lel hi.
A
sisate tawh kihopih bang daana a omloh na dingun Pasian in Hebia mite khaam
mahmah hi. Tua bang dawi hopihna a neih loh nadingun a kongkhaaksak hi. “Misite
in bangmah theilo hi… Vannuai nate lakah sep theih khat zongh a nei kei uh hi.”
Thuhilhsia:5,6 . “ A hudiik pai khia a, lei ah a ciah kik hi, tua ni mah in a
ngaihsutna khempeuh sia mang hi(beimang)Late 146:4. Topa in Israelte kiangah,
“Dawisa kiang, dawi aaisaan siam kiang leh dawi lawmnei kianga paite ka nungngat
dinga, Israel lak panin ka nawlkhin ding hi” ci hi. Siam.20:6
“
A kihopih thei mi site in amau tawh kiho hi lo-in Dawi maangpa naseemte, dawi
gilote tawh kiho ahi uh hi. Taanglai milim biakna pen Lai Siangtho in dawi
biakna ci hi. Paul in milim biate tawh kisai in: “ Gentile mite biakpiakna in
Pasian adingin hi lo-in, dawite ading ahi hi. Tua ahih manin, dawi biakna tawh
kizopna na neih loh na’ngin kong deih sak hi,” ci hi (1Cor.10:20). Laphuakpa in
Israelte thu hi bangin gen hi; “amaute in a tate uh dawi biakpiakna in a nei uh
hi,” “A tate uh Canaan gam milimte paaina in a nei uh hi.” (Late106:37,38). A
sisa a pu a pate uh bia a kisak uh hangin dawite bia a hi gige uh hi.
Tu
huna sikha hopihna ih cih in tanglai-a dawi biakna, dawilawm neihna ahi hi. Tanglai
peka kipanin Pasian in tua banga dawi tawh kizopnate neih ding phal lo hi. “Hun
nunung ciangin mi pawlkhatte in upna maan pan lampial khia-in dawi gilote upna,
dawi’ zolna thu a ngai ding uh hi,” ci-in Lai Siangtho in a genkhol zo hi
(1Tim.4:1). Thesaloni khua mite kiangah Paul in nihvei a laikhakna ah Jesu hong
paikik madeuh-a Satan in sikha hopihna tungtawna a nasep daan ding gen hi.
“Satan in a vangliatna khempeuh tawh na lamdangte leh kheemna a tuamtuamte a
bawl khit ciangin” Khrih hong pai pan ding hi, ci hi (2 Thess.2:9). Tanglai
Israelte mawhna bawl dinga a hanthawn kamsaang zuaute a om bangin, Topa nangawn
nial a, hilhna maan lo tangko dingin thu hilhsia zuaute hong om ding hi, ci-in
Peter in zong genkhol zo hi (2 Pet.2:1,2). Sikha hopihna a um mite in Khrih
nial ding uh hi ci-in Sawltakpa in hong hilh hi. Sikha hopihna makaite in “zuau
bulomtang ahi uh hi.Amaute in Khrist langpangte ahi uh hi” ci-in John in hong
hilh hi. 1 John 2:22,23.
Satan
in Endor khua-a numei tungtawnin Saul sih nading a genkholh mah bangin tangtung
ahih manin Israelte’n tua numeinu kiang
zuanin, thu dong pahpah le uh a deih hi. Tua hi leh Pasian kiang pan lam
pialin, Pasian kiangah thu dong nawnlo in, Satan pen amaute lamlakpa banga a
neih ding uh Satan’ deihna ahi hi. Sikha hopihna tungtawnin Satan in a siamna
khempeuh zangha, mi tampite in mailam hun ding thei thei ci-in, bok lutlut uh
hi. I mailam hun ding thu i theih kholh ding pen Pasian deihna hi lo hi. Pasian
in i theih dinga kisam a sak loh thute Satan in hong thei sak nuama, tua bangin
amah (Satan) i muan zawk nadingin na a sem niloh hi. Mailam thupiang ding theih
nop man khutlamen theite va dot khawng zong Pasian in deih lo hi. Pasian in i
nuntaak sunga, lauhuaina om lo-a, limtaka lam i pai theih nadingin a Thu
Siangtho hong pia khin zo hi.
Mi
tampi in a piang ding thute ngaklah lua cih bangin, a kisam lopi’n theih nop
nei uh-a, lungduai takin Pasian lam lahna a ngak kei uh hi. Tua ciangin,
thungetna neilo, Jesuh tawh kipawl lo, Pasian lamlahna tawh kituaklo, lampi
dang tawnin, amailam hun ding thute ahi zongin, a theih nop khat peuh dot nopna
tawh dawi nasepna sungah a kitun uh hi.
Hih
bang lampi i tot ding Pasian in a deih lohna hong tella mahmah khin hi. Pasian
phal lohpi-a i mailam hun ding i theih nopna in Pasian’ muanna kiam sak hi. Tua
ciangin, Satan hong pai in, i mailam hun ding thu leh a beisa thute dong dingin
sikha hopihna ah i va lut ding hong hanthawn hi. A beisa thute maan taka hong
gen theih manin, mailam hun ding thute zongh gen thei in teh cih upna hong nei-sak
hi. Satan in khang tampi sung hih thu tawh kisai- in nasia takin sem ngei
khina, tua bang ahih ciang tua bang piang thei cih bulphuh in i mailam ding thu
tawm a kician takin hong gen thei mah hi. Tua bangin mi tampi hong khem a, ama
huang sungah thong hong kia-sak hi.
Saul
kianga dawi ii genkhiat thuin genkholhna leh taaina ahih tei hangin, Saul
kisikkik nading hi lo-in, siatna ah a tun baih theihteih nading ahi zaw hi.
Dawi ngimna peuhmah in mite kisiat nading vive ahi hi.Mite in Pasian thukham
awlmawh lo-in, paam paih in, a hoih lo, a kihhuai theithei gamtatna a neih
nadingun, dawi in a tawsawn niloh hi. Dawi hopihna upna in sihna, mawhna,
thukhenna, daan piakna cihte omlo hi ci-in hilha, mihingte in a mawh theilo
Pasian leh dawite kikalah om hi cih upna nei sak hi. Thukham omlo-in, i duh i
deih lian penpen in thukham hi ci uh-a, bang bang i gamtat hangin kuamah’n hong
saipih theilo hi, cih upna a nei-sak hi. Dawi hopihna biakna sunga lutte in
mawhna pen mawhna bangin a mu nawn kei uh hi. A cinglo, mawh baangsa i hih
baanah, kihhuai semsema, Pasian mai-ah a deihhuai nawnlo, a kihhuai, deihtaak
cing zo nawnlo, siatna thuak ding bek ih hih ding Satan deihna bulpi hi. Tua
hi-a, i lungsim sungah a hoihlo ngaihsutna khat hong luut ciangin, i picinsak
baih theihtheih nadingin Satan kitaaklah mahmah hi.
Satan in Canaan gam pen ama gam hisak den nuam
hi. Ahih hangin, Israelte’n a luah uh ciangin, Pasian thukham pen gamsung
thukham in nei uh-a, tua ahih manin Satan in Israelte muhdah theih tawpin
mudah-a, a kisiat nading vive uh a vaihawm hi. A dawipihte sawlin, Israelte
gamah milim biakna omsak a, milim biakna mawhna hangin teeltuam mite Gam ciam
pan mun tuamtuamah a kikhen keek uh hi. Israelte a kikhen keek ding deihin a
sep theih tawpin a sem hi. A miten a thukhamte a zuih theih nadingun Pasian in
a mite hih leitung kihhuainate lak pan a pai khiatpih hi.
Taanglai
Israelte tunga a gen bangin Topa in tu huna, a mite kiangah zong hong gen ahi
hi. “ Aisaan siamte, dawite, dawi lawm neite zuan kei unla, pawlbawl kei un,” “tuate Topa in kih hi” Siam.19:31,
Thuhilhkikna 18:12.
Etkaak
laibute:
1. Andreasen,
Niels-Erik A. “Death: Origin, Nature, and Final Eradication,” Handbook ofSeventh-day
Adventist Theology, ed. Raoul Dederen ( Hagerstown: MD. Review and Herald, 2000
)
2. Goldingay,
John. Old Testament Theology, 2 vols: ( Downers Grove, IL: Inter-Varsity Press,
2003).
3. Kent,
Grenville J.R. “Did the medium at En-Dor really bring forth Samuel?”
Interpreting Scripture Bible Questions and Answers, ed. Gerhard PfanfI (
Hagerstown: MD. Review and Herald, 2010).
4. White,
Ellen G. Patriarchs and Prophets . Pacific Press Publishing Association,
Mountain View, California,1917.
Source: MUCnews, July-Sept(2019)