Pasian’ min
Agelh: Sia Kimno
Thu masa
Biakna neilo khat in, “min neilo Khat mittaw sialkhau letin
ka zuih sang in a kimu thei, a kilawng thei, mitmuhtheih tung le tetti tawh a
ki-lak thei tung ka kingah pen ka lungdam mahmah” ci-in gen hi. Christiante
sung nangawnah Pasian min tawh kisai kinialna om ngeingai in hih lian hi cih
thu khupna kigencian khat zong om lo hi. Hih article tawh kisai in kei mimal
muhdan, sandan le ka kan dan hi-in, Pasian min tawh kisai kei mimal dinmun hong
hawmsawn ka hi hi.
Lai Siangtho Lui Sung aa Pasian min te
1.
EL= Amasa penpen cih a khiatna nei..
2. ELOHIM=Thahat, thukhen zo, launa-teng susia zo cih khiatna
nei
3. ELYON= Sangpen Pasian cih a khiatna nei..
4. ADONAI=Avanglian Ukpa cih a khiatna nei.
5. ELSHADDAI= Pasian vangliatna mah a pulak hi-in ADONAI mah
tawh a khiatna kivalak pian hi.
6. YAWAH= Hih pen Lai Siangtho Lui sungah Pasian amah leh amah
a kilahkhiat ciang a zat bulpi pen hi-in, a thupi pen leh a siangtho min pen in
kingaihsun hi. Siampi laibu 24:16 ah Pasian min a asiangtho lo aa zangte-in
samsiatna ngah ding hi,” ci ahih manin Jewte’n Yawah a gingkhia-in lo ngamlo uh
hi. Tua tangin Elohim, Adonai zang zaw uh hi.
7. YHWH= Pasian min ding mah kingaihsun hi-in a awsuah pen
kigen siang thei lo hi.
8. Jehovah= hih pen Middle Age hun sung aa YHWH pen awsuah koih
in a hong piangkhia hi-in, Lai Siangtho sung aa YHWH mun ah Jehovah ci-in sim
khiat ding aa a Latin laitawh gawmin kibawl hi-in, Tyndale’s Bible le King Jame
Versionte in hong zang masa uh hi.
PASIAN LEH A MIN
Leitung mihingte in i hihleh min kivawh
keileng inn sung leh unau sung nangawn buaina tampi om ding hi. Bang hang hiam
cih leh mihing pen khat hi lo-in tampi kipha ahih man ahi hi. Tua bek hilo,
ciangtan nei leitung nuntakzia-ah hun le mun tung uk cipna-ah kinungta ahih man
ahi hi. Pasian ahihleh leitung vantung khempeuhah Pasian amah bek ahih manin
min neih ding pen hi thei lo hi. Lamdang
khat panin Pasian in min nei leh Amah lo Pasian dang omlai ding cihna hi
pah hi. Pasian pen Ciangtan neilo, hun le mun in ukcip lo-in, min khat bek tawh
nahvawh theih hi lo hi.
MIN TAWH HI-LO HIHNA TAWH
Na khempeuhah nih le thum bang hong om ciangin
min pen ciapteh theihna ding bekin kipia hi-in tua sangin a thupi zaw in hihna
ahi hi. Hihna pen, gentehna-in, Diamon pen diamond ci-in min kipiak manin a
manpha hi lo zaw in, ama hihna pen manpha ahih man hi zaw hi. Mihing khat a min
a kilawh ciangin i lungsim sung a hong suak masa pen in ama hihna hi pen hi.
Tua mi nu/pa pen anuntakzia le a nuntakdan, a pianzia khempeuh i khuak hong
suak pah hi. Tua pen ama hihna hi pahin, min sangin thupi zaw hi. Ahi zongin
leitung piansak khempeuh min kivawh lo in hihna tawh kigenleng, khat bek hi-lo
ahih manin tel-mun-mel om lo-in buaihuai mahmah ding hi. Gentehna-in, Penglam
cih kammal i zak ciangin, ahihna hangin i nuihza pong hi. A nunzia le ahihna
hangin Penglam a nuihzakhuai hong suak ahi hi. Lai Siangtho sungah mi masate
Adam le Eve zong amau hihna tawh min
kivawh hi.
Adam min pen Adam or Adamah hi aa, Hebrew kam bul pen pan koizaw hi
ding kitelsiang lo hi. Khiatna a tuam tuam hi. Adam pen sisaan cihna hi aa,
Adamah in leivui ahih keileh tungman cihna hi. (kei mimal in Adamah in
ka um zaw hi). Eve pen anungta cih khiatna nei-in Adam le Eve pen a kigawmteh
a hing mi or mi-hing (A hing lei) cihna hi. Min kituam vawh lo-in
hihna tawh kisam ahi hi. Eden huan bang zong min kituampiak lo-in mawh bang lo,
ithuai, deihhuai ahih manin Eden a khiatna
in Deihhuai cih hi. Lai Siangtho sungah mi masate pen amau pianzia tawh kisam zaw uh hi. Vantung
laibu-pi sungah i min sangin i hihna kiciamteh zaw hi. Tua hihna mah tawh thu
hong kikhen ding ahi hi.
Pasian Kua?
Companny khatah nasep a ngen khat in
tua companyte’ deihdan nasep siamna a neih kul ahih mann in nasep ngetna lai
(form) sungah ama siamnate companyte deihdan tawh kituakin gelh kul hi. Tua
company in ama min sangin tua a siamna ngaihsut in, sittel uh hi. Hoih tak siamtakpi
hi, a cih a theih uh ciang in nasep guan
pan uh hi. Doctor khat in cina khat ii natna hoihtak bawl theih ding siamna a
neih keileh, kei doctor hing cih bek tawh tua natna mawk bawl theih lo hi;
theilopi-in bawlleh tua cina pa sihna ciang tunpih kha thei ding hi.
Ei Zo kamin Sian Mang i
cih zong Ama min hi lo-in, Ama pianzia, a vangliatna, a hatna, a hauhna, a bangkim
khempeuh kicing a lak Ama pianzia ahi hi. Pasian, Kawlkam pan i kawm hi dingin a um tampi om hi.
Pah-sean, biaktaak cing cih a khiatna ahi hi. Topa i cih zong a sangpen,
a Lianpen Pa cihna hi. Na khempeuh
tungah ukna nei, na khempeuh in Ama
neihsa hi, cih pulaak kammal hi. Amah sangin a lian zaw kua mah om lo hi, cihna
hi.
Lai
Siangtho pen Pasian min kilakna hi lo-in, Pasian in mihingte kisapna tungtawnin
Keimah Pasian in kong hong huh zo ding
hi, cih hong kilak khiatna ahi hi. Pasian in mihingte kitaang sapna a theihna
tungtawn in Amah mah in na kitaangsapnate uh a Nei Pa ka hi hi, cih a hong kipulaak
na a hi hi. Ama min hong genna bek hi lo hi. Gentehna-in Abraham in Pasian pen leitung
vantung a piangsak ahihna a pulaak ciangin, El cih kammal zang hi (Pian.
14:19-20). Israelte tung Pasian pen a thahat a vanglian, Amah bek Pasian cih
lungmuanna kamciam a piakna-ah Elohim kammal tawh kigelh hi (Deut.6:4), Late
57:2 la phuakpa in Pasian pen A Sangpen Pa cih a pulaakna-ah Elyon laimal zang
hi. Isaiah in Israel mite tung Pasian in a thahat leh a vanglian pa cih a pulaakna-ah Adonai kammal
zang hi (Isai.1:24). Pasian in Abraham, Isaac, Jacobte tungah Kei hong muang un.
A vanglian Pasian ka hi hi, ci-in a gen
leh a kipulaaknate-ah a tam zaw-in El Shadaai kammal zang hi (Gen.35:1). Pasian
in Moses, Abraham, Isaac le Jacobte tungah Kei El Shaddai (A vanglian Pasian)
tawh ka laak hi, (Exo.6:2-3) ci-in gen hi.
Yaweh
Yaweh pen, awsuah omlo YHWH tawh kibangin Lai Siangtho sungah
Pasian in Amah le Amah a kigen ciangin YHWH zang hi. Gentehna-in, Piancil
sungah ei tawh kibangin in mi bawl ni, cihna munah, John in a kipatcil in Thu
om a, tua Thu in Pasian tawh om khawm hi, cihnateah, Isaiah 42:8 sungah, Pasian
in Kei YHWH ka hi hi, ci hi. Tua in ka min hi cihna munte-ah Pasian in Amah leh
amah kigenna munte ah YHWH zang den ahih manin, Israel mite hih munte-ah a min
lo ngam lo hi. Bang a khiatna a hiam? YHWH pen awsuah nei lo-in, a khiatna
khiat theihna lian ding omlo hi. Bang hang? A nuai-ah thulu neu khat a tuamin
them khat genbeh ni.
Moses le YHWH (Pai. 3)
Moses pen Eygpt gam sung leh a kimlepaam
panin khangkhia-in Eygpt ngaihsutzia,
zuihzia, sandan le upzia lakah khangkhia aa, tampi tak a nu makaihna om keileh
Abraham, Isaac le Jacob te’ Pasian a mangngilh khin phial ding a hi hi. A mipihte
in a nungta Pasian khat a pu a pate’ un a neihlam zong amang ngilh tampi tak om
hi. Banghang hiam cihleh Moses in Pasian kiangah ka mipihte-in nang kua na hiam,
hong cileh bangci dawng ding ka hiam, ci-in dong hi. Hih Moses dotna nungthu ah
tampi tak Moses leh Israel mite Eygpt gam-ah a pianzia uh tampi hong pulaak hi.
Moses mahmah in zong Pasian khat bek om hi, cih a theih hangin pasian tuamtuam
theih hau lua mahmah ahih manin, sawlbawk kuang pan a ho Pa leh Israelte Eygpt
pan makaih khia ding aa hong sawl kua hiam, cih teltheih nuam mahmah hi.
Pasian in KEI A KI-CI KEI MAH (YHWH),
Kei a ki ci Pa in hong sawl hi, ci in a gen dingin Pasian in sawl hi. Kei
cih pen kiphatsakna kam hi taleh ahih keileh
na khat peuhpeuh ei lo adang omlohna munte ah kizang hi. Engineer khat
in lei khat lam-in, hih pen kei lam hi a cih ciang, hih lei tawh kisai-in amah
bek a lam hi pah ahih man ahi hi. Tua Kei cihna sung ah ki-sialhna,
kiphatsakna le kitungtuansak ding sangin a thukpi khiatna nei zaw hi. Tua
engineer pa in a na sepna-ah a bangbang (a sia, a pha) ah vaipuak laakna, ama
hihna tungah kimuanna, a hoihna , a to-na khempeuh kimuanna leh tua lei tung tawnin a pai a kuamah
ciat in lau lo-in a pai nadingun, tua lei in a muanhuai-na, cihte kihel hi.
Pasian in Yhwh (KEI) cih min tawh Moses
tungah a kipulaak ciangin Pasianin Ama hihna khempeuh ah ciangtan neilo,
Amah lo ngal a dang Pasian omlo ahihna a kigentel nadingin mihing
teltheih nadingin a kizang ahi hi. Moses mahmah in hih Pasian kilahtelna Kei
Mah (YHWH) a zaak khit a kipanin Pasian hihna leh a nasepnate tungah dotna
nei nawn lo-in vai khempeuhah Pasian hihna tungah kinga ngamin Israel mite
Eygpt pan makaih khiat ding, a lungsim khempeuh tawh mai-nawt ngamna nei pah
hi. Moses in Kei or Yhwh(Pasian Hihna) siangtel mahmah cihna hi.
YHWH sungah ciangtan nei mihingte theihzawh ding Pasian hihna a huamin kong geelkhia
hi:
1.
Pasian in kipatna nei lo hi
2. Pasian in tawpna nei lo hi (hihtheina khempeuh ciangtan
omlo)
3. Pasian pen Pasian mah hi pah in, Ama hihna ah mun, hun le
van awngthawlpi in uk lo, a tawntung in Amah hi den hi.
4. Pasian pen a suakta
Pasian hi-in, kuama tung kinga lo, ngaihsut piakna, hanthawhna cih bang tawh ki
vai-awh lo hi.
5. Amah lo na
khempeuh lei-tung, van awngthawlpi sung
a om khempeuh Ama tung kinga khin hi. Ama tungtawnin na khempeuh a om
ahi hi.
6. Leitung van awngthawl aa om khempeuh Amah hihna tawh
tehkaak ding hi leng bangmah tehtheih ding hi lo hi.
7. Amah (Pasian) pen kikhel ngei lo hi; zanni, tuni, zing ciang a
tawntung in Amah pen Amah mah hi den hi.
8. Pasian pen Thu-maan, Phaatna le Hoihna ahi hi. Amah longal thumaan,
phatna leh hoihna kicing a nei kuamah om lo hi.
9. Pasian in Ama thumaanna, phaatna leh hoihna tawh kituak Ama
teel theih, nopsak khempeuh bawltheihna thu ciangtan nei lo-in sem thei, bawl thei
hi.
10. Na khempeuhah Pasian a thupi pen, a saangpen hi tawntung hi.
YHWH
pen Pasian hihna kiciangtan-lo ahihna lahtelna hi-in, Amah pen min khat a nei
hi lo hi. Lai Siangtho sung a Pasian hong kipulaaknate zong Pasian hihna
khempeuh hong kilak hi lo-in, mawhnei mihingte kitaangsapna huh theihna lampi
khat bek tawh hong kilak hi a, Ama hihna
khempeuh pen tawntung nuntakna mun i tun ciang Ama hihna a tawntung a beithei
lo thu a sin ngelhngelh ding i hi hi.
Pasian in Itna ( 1John 4:8)
Nungzui John in Lai Siangtho (Lui) sung aa Pasian ki lakna
te le Topa Zeisu Pianzia khempeuh mi hing khat in ih tel theih na ding le ih
nuntak pih theih ding Pasian in ki-it na hi cih Pasian hihna hong lak hi.
Banghang hiam cih le Pasian in mihing te ki taangsap na hong huh theihna ding
Amah mah mi hing in hong piang in hong si cih na hi. Isaiah in Emanuel (Isai
7:14), Pasian ei tawh hong om khawm na ci hi. Pasian pen a min tawh hilo in Ama
hihna tawh hong om khawm zaw na hihi. Tua zah aa Vanglian Amah pen mihing te ki
taangsapna khempeuh huh ding in anai thei pen hong om aa, ih lungtang, ih
lungsim Ama aa ding ih hon le tua teng ah Amah hong teng den ding cihna ahihi.
Amah in ciangtan nei ei-te ciangtan nei lo nuntak tawntung na ah Amah in hong
makaih toto cihna ahihi.
Thukhupna
Ei mimal khat tek tung ah Pasian in hong huh theih detna
ding Ama hihna lam khat tek pan hong lak den hi, tua pen ei mimal tek aa ding
in aki cing mahmah ahihi. Pasian in Pai. 20 sung ah Ka min zangkhai zat ken na
ci hi, taanglai Israel te ahih le kammal tawh zang khai zat ding ki dawm mahmah
uh a hi zongin Ama hihna taktak zangkhai zat zaw uh hi. Tua mun tak ah Pasian
tawh ki lem thei ngei lo hi. Siampi lai bu sung bang Pasian min a zangkhai zat
te sihdan pia lianlian (Siam. 24:16) uh ahih man in Pasian bang kam tawh lo
ngam lo uhhi.
A hi zong Ama hihna sangzo lo uh ahih man un tua kan samsiatna
asia zaw omlo ding hi. Ei mimaltek zong Pasian in Ama hihna hong kilahna
khattek nisim i nuntakna-ah om dennapi i awlmawh lohna pen tua kan aa samsiatna
a sia zaw om lo hi. Matt. 26:56-67 sungah Zeisu in Ama hihna Pasian Tapa ka hi
hi, ci-in Caiaphas tung a gen ciangin, Caiaphas in Ama hihna mu lo-in Caiaphas
ahihna bek tawh Zeisu in Pasian samsiatna kampau hi, ci-in ngawh zawsawp hi. A
taktakin Caiaphas in Pasian hihna anialna mulkiim huai mahmah zaw lai hi. John
18 sungah Zeisu in Kei Thuman (Amah) pulaak ding hong pai ka hi cih agen ciang
in tua Pasian hihna Thuman in a lungtangah teel theihna hun a nuntaak sung tawntung
pia den taleh, ama thuneihna tungnungsak zaw-in Pasian(Thuman) langdo ding tel
zaw hi. Pai. 20 sungah Pasian in A min zangkhai ngaihsut loh ding Thukham 10
sung a thupit lam hong hilh hi. Pasian hihna mihing tungah hong laakkhiat pen
Thuman thu ahih manin awlmawh lohna, thupisim lohna cihte in Pasian i samsiatna a lian penpen ahi hi.