LESSON
3 Oct.
12 -18
Sabbath
Nitak:
Tu
Kaal Sung Sim Ding: Ezra 7:10; Neh. 1:1-11; Dan. 9: 24 – 27;
8; Rom. 8: 28, 29; 9; Pai. 3, 4.
KAMNGAH:
“Jerusalem a TOPA’ inn a kizahtak theih nadingin hih banga kumpipa lungsim a
guan i pate Pasian TOPA kiphat ta hen. Ezra 7: 27.
Pasian in mimal khat ciat na khat sem
dingin hong sam hiam? Khat ii nasep khat midang khat in sem hileh muibun zaw
thei hi lo hiam? Mihingte muhzia leh Pasian muhzia kilamdang lo ding hiam?
Kilamdang ding hi. Mi khat leh khat ii siamna zong kibang lo hi. Mihing in a
tuahkhak thute tungtawnin hi taleh a pilsinna tawh kituakin Pasian in na khat guan
thei hi. Khat veivei ciangin mimal kipiakna bangin Pasian in Ama nasem dingin
sawlkhia hi. I nasep khat pen Pasian’ hong sawl hi leh hi lo i theih ding hamsa
thei hi. Ahi zongin Lai Siangtho in Pasian sapna ngah nasem tampite thu kigelh
hi.
Ezra leh Nehemiah in a kisia nate
puahpha dingin Pasian sapna ngah uh hi.
Ahizongin tua bangin puahphat nasepna-ah na tampi kihel hi. Saltanna pan
Jerusalemah Israelte pankhiat pihin khuapi leh biakinnpi lampha kik dingin
makai uh hi. Tua banah mite in Pasian a theihtel ding uh leh Amah tawh kizopna
hoih nei dingin hilh ding uh hi. Pasian kiang pan hong pai sapna in thupi
mahmah hi.
SUNDAY
Oct.
13
Ezra
leh Nehemiah Sapkhiatna
Ezra a kisapkhiatna a hang thu tampi
om hi. (1) Amah pen a kipia mi khat hi. (2) Amah pen makai khat hi (3) Laithei
mi khat leh laihilh mi khat hi. Hihte
banah a dang tuamtuam zong om ding hi. Ezra in sapna a ngah theihna a thupi
mahmah a hang khat om hi. Ezra 7:10 in Ezra nunzia bang pulaak hiam? Koi bangin
Ezra in a lungsim puahpha-in Pasian’ Thupiak zui dingin a nunna pia hiam?
Hebrew
kammalin kigingkhol cih kammal in “kun” a khiatna in kiptakin kalsuan, kipkho, munkip cihna hi. Ezra in lungsim kip nei-in Pasian zong hi.
Ezra in Jerusalem a tun khitteh mite etteh dingin Pasian tungah ki-ap hi. Kum
13 sung tawntung Pasian kammal hilh hi. Kum 13 sung a nasep in ama ading
bangmah kilamdanna om lo tawh a kibat hangin, kulhpi-cian kizo siangin mite in
nuamtakin Pasian bia thei uh hi. Zawhthawh thu tawh kisawlna hang hi lo-in amau
utna lungsim tawh Pasian bia uh hi. Ezra tung pan a zak uh Pasian kammalte in
amaute sungah zungkha hi.
Bang hangin Ezra kitel hi ding hiam?
Neh. 1: 1-11.
Nehemiah in Pasian leh a mite ading
vei-na lungsim tawh kidim hi. Jerusalem kipuahphat nasep dinkhawl hi, cih a zak
ciangin a lungkham mahmah hi. Ezra mah bangin Nehemiah in a nasep matut mateng
hanciam hi. Kipiakkhiatna tawh nasem hi.
Pasian in amaute thungetna leh deihnate pia hi. Khat veivei ciangin mihing in i
deih khat peuh pen Pasian kiang pan hong pai hi lo hi, ci-in i ngaihsun hi. Ahi
zongin Pasian tawh a nungta mi i hihleh i sep bangbang nuamsa-in Pasian hong
piak nasep ahihlam i phawk thei ding hi. Pasian in Ama ading i sep bangbang
lungsim takpi tawh a sem dingin hong deih hi.
Pasian sawlna ahihlam thei-in na nasep
nuamsa-in Ama ading nasem na hihlam na phawk khak a om hiam?
MONDAY
Oct. 14
Genkholhna
Hunte
A tuam vilvel nasep a sem dingin,
Pasian in Zerubbabel (c. 538) leh Ezra (447 BC) a sapzia-te i genkhin hi. Pasian in Nehemiah a sapna thu zong i pulaak
hi. Pasian in Ama theihkholhna tawh kituakin tua bangin nasem dingin a sapkhiat
hi, cih i theih ding kisam hi. Gentehna-in Jeremiah genkholh bangin kum 70 a
cinteh Pasian in Zerubbabel na khat a sem dingin sawl hi.
Pasian in Ezra nasem dingin bang kumin
sam hiam? Tua kum in Kumpi Artaxerxes in Jerusalem kipuah ding a thupiak kum
hi. Koi bangin tua kum in genkholhna-ah thupi hiam? Dan. 9: 24 – 27 sim in.
“Jerusalem
kilam kik ding kum a kipan Messiah Kumpipa hong pai madong, tua kikal pen nipi
7 leh nipi 62 sawt ding hi, ci hi” (Dan. 9:25). Hih genkholhna kaal nunung pen
Dan. 9: 27 in pulaak hi. Nipi kaal khatah ni 7 om a, genkholhna-ah hileh kum 7
cihna hi (Gam. 14: 34; Eze. 4: 5, 6). Tua hi-a nipi kaal 70 genkholhna in kum
490 sung thupiang ding pulaak hi. Tua ahihleh nipi kaal 70 genkholhna in bang
hun panin kipan ding hiam cih i dot kul hi. Bang hun panin kipan ding hiam
cihleh Jerusalem kipuahphat, kilam kik kum panin kipan ding hi, ci hi. Saltanna
pan ciah kik ding thupiak (3) vei kimu thei hi. Cyrus, Darious, Artaxerxes
kumpite in saltang Judahte tungah a gam uhah ciah ding thupia uh hi. Ahi zongin
Artaxerxes thupiak bek in Jerusalem kilamh kik ding thupia hi. Amah bek mah in
Pasian hotkhiatna hang a Topa minphat dingin thupia hi (Ezra 7: 27, 28).
Kumpi Artaxerxes in kumpi a sep zawh a
kum sagihna kum, BC 457 akipan nipi kaal 70 kipan hi (Ezra 7: 7 – 26). BC 457
in ni 2300 genkholhna kipat kum hi (Dan. 8: 14). Jerusalem kilamh kik ding thupiak kum in ni
70 leh ni 2300 genkholhna a kipat kum, BC 457 hi. Nipi 70 genkholhna in AD 34
ciang huam hi. AD 34 a kipan hotkhiatna thu Gentile lak dongah kizelh kipatna
ahi hi (Pawlpi masate kibawlsia-in, Stephen in thahna thuak hi). Kaal laizang
in AD 31 hi-in, Jesuh in singlamteh tungah thahna thuak hi.
Dan. 9: 24 – 27 genkholhnate enkik
in. Koi bangin Jesuh thu genkholhna
bangin tangtung hiam? Koi bangin genkholhnate in i upna hong kipkho-sak hiam?
TUESDAY
Oct. 15
Kaal
70 leh Ni 2300 Genkholhna
Kaal 70 genkholhna tawh kisai-in (Dan.
9:24) “kisehkhol” cih kammal in “Kaal 70 ciangtan, tuamkoih (cut off), a sawt
vei hun khat sung pan la khia cihna hi,” cihna hi. Lai Siangtho mundangah hih
kammal kizang lo hi mah taleh Jew laibu tuamtuam in zang hi. Daniel in kum 2300 genkholhna pulaak hi napi
(Daniel. 8), a kipat hun ding gen lo hi. Daniel 9 sungah kum 2300 sung panin kum
490 kituamseh, kila khia ahihna thu pulaak hi. A
hun sawt zaw, genkholhna kum tampi sung pan a dang bang kihel hiam? Dan 8 sim
in. Dan. 8: 14, 26, 27 sung a thute a
hong kihilh loh hangin kaal 70 genkholhna in deihna nei hamtang hi?
Kaal 70 genkholhna leh (Dan. 9: 24 –
27) ni 2300 genkholhna (Dan. 8: 14) in lom khat hi.
(1) A
nihin hun tawh kisai genkholhna hi.
(2) “Mangmuhna,”
“theihtelna”cih kammalte in kizopna nei hi (Dan 8: 26, 27; 9: 23,
(3) A nihin Gabriel pulaak hi (Dan. 8: 16; 9:21).
(4) Hih
genkholhna tawh kisai a hong kihilhcian lo zong om hi (Dan 8: 14).
(5) Daniel
sungah tua genkhohnate leh a deihna hong hilh hi (Dan. 8: 27).
Ezra sunga thute in Daniel sunga a
hong kihilh lo thute i theih nading hong huh hi. Tua a hong hilh thute in Khrih
nunzia, a nasep, sihna pan a thawhkikkna thute hi.
WEDNESDAY OCT. 16
Pasian’
Telkhiat
Pasian in eite hong telkhia hi; na khat sem
dingin hong teel hi, cih thu muhzia kibang lo tuamtuam om hi. Lai Siangtho in
bang gen hiam?
Romans
8: 28, 29 sim in. Pasian in eite a hong sap bang a sem dingin hong sam hiam?
Bang adingin hong teel hiam?
Eite khempeuh in Pasian Tapa a suun
dingin Pasian in a hong sehkholhsa mite i hi hi. Mi kimkhat in a mangthang
ding, mi kimkhat in hotkhiatna ngah dingin a hong sehkholh hi lo hi. Sihna maw,
hinna, i deihtelna mun i tung ding hi. Eite khempeuh in a kikhel dingin a hong
teel mite i hi hi. Pasian Tapa zia le tong kilangsak dingin a kikhel dingte i hi
hi. A nunzia kikhel khempeuh in Pasian hong kamciam om bangin (Rom. 8: 30),
Pasian in a sap mite dikna pia-in (diktangsak) minthanna pia ding hi
(siangtho-sak). Tua hi-in si le sa tawh kikhel zo ding i hi kei a, Pasian hong
kamciam bangin Ama vangliatna in eite hong khel ding hi.
Romans 9 sim in. Pasian’ teltuam,
sehkholh in bangci bang teltuam, sehkholh hi ding hiam?
Romans 9 sungah Paul in a tuam vilvel
a nasep khat a sem dingin Pasian’ teelkholhna thu pulaak hi. Pasian in leitung
mun khempeuhah hotkhiat lungdamna thu kizelsak dingin Israel minam teeltuam hi.
Mi tampi in “Jacob ka it a, ahi zongin Esau ka mudah hi,” (Rom. 9:13), cih kammal telkhial uh hi;
Pasian in Jacob bek a it dingin ngaihsun
uh hi. Ahi zongin Romans 9 sung sim lehang tua bang hi lo-in, Pasian in
Ama nasem dingin Jacob teeltuam a, Esau teel lo hi.
Bang nasem dingin Jacob kiteel hiam?
Israel minamte pa dingin a teel hi zaw hi. Tua hi-in Pasian teel, sehtuam cih
in thu nihin kimu hi. (1) Pasian in mimal khat ciat in hotkhiatna ngah a, Jesuh
lim le mel nei dingin a hong teel i hi hi. (2) Mihing kibang lo i hih mah
bangin nasep zong kibang lo a, nasep a tuam tek a sem dingin a hong teel hi.
Bang hangin hotkhiatna ngah dingin a
hong kisehkhol hi, cih thu in lametna dim hi-in, ahi zongin Pasian hong sehkholhsakna,
hong teelkhiatna in nangma khentatna, nangma deihtel theihna khaktan lo ding
hiam?
THURSDAY Oct.
17
Eite
Masuan
Pasian’ sap mite hi mah taleng tua
sapna na sang thei a, na nial thei hi. A
hong piakkhong hotkhiatna nial thei, sang thei dingin mimal in khentatna,
deihteel theihna hong pia hi. Ama kiang zuan ding dinmunah hong koih thei a,
ahi zongin Ama hong sapna a sang nuam lote in nialtheihna nei hi. Topa in Amah
tawh kisuun dingin a hong sap mah bangin Ama ading na khat a sem ding hong deih
hi. Na khat sem dingin a hong teelna thu in, Pasian in a hong hotkhiat ding a
nasepna tawh kipawl hi. A hong sawl i sep tak ciangin i nunzia in Ama hong piak
hotkhiatna a kilangsak i hi hi.
Saul in kumpi dingin kiseh hi. Ahi
zongin Pasian’ teel mi hi napi-in, Saul in a nuntakna Topa tungah ap lo hi.
Pasian in Ama nasem dingin a teel mi khempeuh in Pasian na teel khin lo uh hi.
Mihing deihteel theihna in hong uk hi. Pasian hong makaih a zui lo mi in kisia
takpi ding hi.
Pai. 3, 4 sim in. Pasian in mi khat nasem dingin a teelkhiat
ciangin a piang thu bang kigelh hiam?
Ezra leh Nehemiah bangin Pasian hong
sapna nial lo-in i dawngkik thei hi. Ahi
keileh Moses bangin paulap tuamtuam i pia thei hi. A sawtteh Moses in Pasian
sapna zui-in nunghei nawn lo hi. Moses
in kicinna nei keng, mi hoih hi keng, ulian khat hi keng, ci-in Pasian sapna
nial hi. Bangci-in Pharoah in ka thu hong mang ding hiam? A mipih Jewte in zong
a thugen um lo ding uh a, ka nasep in a mawkna suak ding hi, ci-in lunghimawh
hi. Tua banah a kipia nasep a sem dingin mi gina hi keng “pau-awk, pau siam lo
mi khat ka hi; siamna khat ka neih om lo hi,” ci-in paulap nei hi (Pai. 4:10).
A tawpna-ah midang khat sawl zaw dingin Pasian kiangah pulaak hi. Moses nunzia
i et ciangin, kicinlohna tawh kidim hi mah taleh, Moses in a lian mahmah
makaipi khat hong suak hi. Moses in Pasian sawl bangin citakin nasem a manpha
mikai khat hong suak hi.
Pasian in Ama nasem dingin a hong
sapna a khaktan thei bang paulap tuamtuam na nei hiam?
FRIDAY
Oct. 18
Simbeh
Ding: Prophets and Kings, 697 – 699, kaal 70 genkholhna leh
a tangtunna thute sim in.
“Khrih hong pai hun, Kha Siangtho tawh
na a sepna, a sihna leh Gentile-te tungah hotkhiatna thu a kizelh hun cihte
genkholhna bangin tangtung hi. Jewte in hih genkholhnate mu-in theitel uh a,
Jesuh nasep a theihkhak manun hampha uh hi. Khrih in a nungzuipi tungah
genkholhnate thupi ahihna pulaak hi. Daniel genkholhnate limtak a kantel mi in
tua thute theihtel ding hi (Matt. 24:15). Sihna pan a thawhkik khit ciangin
Jesuh in a nungzuipite tungah Ama thu genkholhna khempeuh hilhcian hi. “Khrih
in gim thuakma-in amaute sung a om Kha Siangtho in hilhkhol hi. Khrih in
kamsangte tungtawnin genkhol khin hi. Kha Siangtho in Khrih gimthuakin
minthanna ngah ding pulaak khol hi.” 1Pet. 1:11. Ellen G White, The Desire of
Ages, 234.
Kikup
Ding Dotnate
1. Pasian in sem dingin hong sawl hi, ci-in
nuam nasak na nasep ngaihsun in. Bang
thuguipite zui lecin Pasian deihna bangin nungta na hihlam kithei ding na hiam?
2. Jonah nunzia ngaihsun in. Bangci bangin
Topa’ sapna dawng hiam? Ama tuah thute panin thuman pha bang na ngah hiam? Paul
in Topa’sapna a ngahteh ama dawnkikzia leh Jonah in Topa’ sapna a dawnzia enkak
in (Sawl. 9: 1-20). Kilamdanna bulpi
bang na mu hiam?
3. Judah nunzia in Pasian min a thangsak thei
ding kimlai a dahhuai sihsia Judah nunzia in pulaak hi. Judah in a nunung pen Jerusalemah a khualzin madeuhin
a si hi leh, nungzui sawm le nihte lakah a manpha mahmah nungzui khatin
kiciamteh ding a, a sih khit nungah kiphawk mahmah ding hi.” Ellen G. White,
The Desire of Ages, 716.
Judah Iscariot nunzia ngaihsun in.
Jesuh lehhek dingin sapna ngah ahi hiam? Jesuh lehhek dingin sapna ngah hileh
Judah adingin thuman ding hiam? Koi bangin Judah in hoih takin Topa tawh nungta
khawm ding hun hoih ngah hi napi, a nunzia tel thei ding i hiam? Suakta takin
mimal khat ciat in deihtel thei ahihna bang thu hong hilh hiam?