EZRA LEH NEHEMIAH PULAAK HOTKHIAT LUNGDAMNA THU
Ezra leh Nehemiah in piandang hi. Kha Siangtho tawh kidim makaite hi-in, Pasian
bulpi-in nei-in, THU bek masak uh a, Pasian mite nopsak ding, Ama min
kitawisang-in, leitung in Pasian minthangna tawh kidim ding ngimna lianpi nei
uh hi. A nunzia un a ki-ap, a citak thuman makaite tungtawnin Pasian in na
lianpi sem hi, cih ettehhuai nunzia hi. I nunzia gamtat luheek in mawhna tawh
kidim i pianpih ahih manin Kha Siangtho huhna leh nunzia hong khel Pasian kammal
in i nuntakna khempeuh a kip tawntung dingin hong khel thei hi. Tua bangin
thu-um mite in vangliatna, hatna tawh hi lo-in Kha Siangtho tawh nungta thei hi
(Zech. 4:6) Tua bangin a nungta mi in Pasian hong ciam khempeuh upna tawh pom
ahihna a cingtaak nunna in pulaak hi.
Tu quarter i thusin dingte in nuntakna
in thuthuk ahihlam hong laak hi. Na hoih, na pha sem le bawl ding na kipat
nakleh hamsatna langpanna na tuak ding hi. I lawmte a kipan i galte in a
simtham-in hong langpan uh hi. Hamsatna, langpannate in Satan nungta takpi hi.
Mawhna om takpi ahihna hong lak hi. Si
le sa-in Satan ki-do zo kei hi. Bang hang hiam cihleh siatna in eite sangin
lian zaw hi. Pasian simloh belhtaak, muantaak om lo hi. Amah bek in siatna
tungah zawhna hong pia hi. I tuah hamsatnate in kikhelna piangsak thei hi.
Lungkiatna in eite adingin thu hoih hong suak thei hi; upna hatna suak thei hi.
Pasian vangliatna in lunggimna hong zo-sak hi.
Ezra leh Nehemiah thukhup in thu hoih
lo hi. Mawhna awlmawh loh theih loh hi. Mawhna in theih loh kaal leh olno takin
kizel pak hi. Tua bang siatna in mundang pan hi lo-in Pasian thupiak a zui lo
Ama mite sung pan mahin hong kipan hi. Topa tungah citak ding leh a hong sawl
bangin nuntak ding pen Pasian thu-umte adingin a lian penpen sittelna khat hi.
Ezra hong telsak mah bangin thuman theihnopna lungsim tawh Lai Siangtho simna,
theihtelna kankhiatna bek in nunzia kikhelsak hi.
Nipi kaal 70 genkholhna, ni 2300
genkholhna cihte, BC 457 a kipan, a tangtun nadingin Pasian in lamdang takin
Kumpi Artaxerxes tungtawnin nasem a, Ezra makaihna tawh Israel mihon khat in
Jerusalem hong ciah kik uh hi. Tua bangin a ciakkikna uah galte bawlsiat loh
nading, annek tuidawn a kipan biakinnpi lam nading kisam sum le paai, van le
nate kumpi pa in pia hi (Ezra 7: 11 – 28).
Ezra leh Nehemiah pulaak thu-guipite
in Pasian ompihna, cihtakna leh a mite tawh thuciamte hi. Pasian mite in
lungkhuah, thumang lo, muhna picing lo hi mah ta le-uh Pasian in amaute a piak
kamciamte tangtungsak veve hi. Ama kamsangte tungtawnin thadahna panin
khanlawhna, pianthakna hong tung hi.
“Zerubbabel, Ezra, leh Nehemiah
makaihna tawh saltanna pan a ciah kik mite tungtawnin kipuahphatna leh
kilamthakna piang hi. Kipuahphatna leh kilamthakna mah hun bei kuan ciangin
kimu kik ding hi. A beibaang Israelte in gina lo thanem banah a lauhuai galte
tawh kipelh lo uh hi mah taleh, amaute tawntungin leitung in a nungta Pasian
leh Ama thupiakte theitel ding hi. Amaute in Pasian biakpiakna diktak kemcingte
hi-in, a siangtho vantung thupiakte a nuntakpih mite hi.” Ellen G. White,
Prophets and Kings, 677.
Ezra leh Nehemiah in tuamkhen theih hi
lo hi; kizopna lianpi nei uh hi. Hih kamsang nihte in Pasian mite kikhelna
thute pulaak uh hi. A gen uh thu khat le khat in kithuhual bek tham lo-in
vantung thuthuk tampi pulaak uh hi. Ezra leh Nehemiah limtak a sim mi khat in
Pasian’ vangliatna leh hehpihna siksanin Pasian in a mite a makaihna thu
theitel hi. Hih kamsang nihte gen thute in thupiang khat khit thupiangte a kum
zui-a a pulaak uh hi lo hi. Thuguipite siksanin pulaak zaw uh hi.
Ezra leh Nehemiah thuak hamsatna in
biakinnpi lamkik ding hamsatna hi lo hi. Bang hang hiam cihleh Ezra hong ciah
kikma kum 50 hunlai-in biakinnpi kilamkik khin-in BC 515-in biakinn ap khin uh hi.
A thuak hamsa a sak uh thu in Jerusalem lamkik ding, kimakaihna puahpha ding,
gam suaktakna ngah ding, tua hileh Messiah hong pai thei hi, cih buaipih uh hi.
Tu quarter sung i sin ding thute i tel
zawh nadingin Kha Siangtho in hong makaih-a i ngaihsutna hong khel-in, hong lawngkha-in,
citakin nisim a Topa a zuikip thei dingin hong huh ding hi.
Translated by Dr. Mungpi
Translated by Dr. Mungpi
LESSON
1 Sep. 28 – Oct. 4
Sabbath
Nitak:
Tu
Kaal Sung Sim Ding: Jer. 25: 11, 12; Dan. 9:1, 2; Ezra 4:
1-7; 7: 1- 28; Isa. 55: 8, 9.
KAMNGAH:
“Persia kumpipa Cyrus gen hih ahi hi: “TOPA vantung Pasian in leitung a kumpi
gam khempeuh kei hong pia a, Judah gam Jerusalem ah ama adingin biakinnpi khat
lam dingin kei hong seh hi.” Ezra. 1: 2.
Jeremiah in Pasian mite in Babylonah
kum 70 sung saltang ding a, tua khit ciangin a gam uhah ciah kik ding uh hi,
ci-in Pasian kamciam pulaak hi. Tua dingin Cyrun in Pasian khutzat hong suak
hi. Pasian sathau nilhna tawh (Isa. 45:1) BC 538 kum-in saltang Pasian mite
suahtak nading Cyrus in thupia-a, Jerusalemah ciah kik-in biakinnpi lam kik
ding uh hi.
Pasian mite suahtak theihna in Cyrus
nasep hang hi lo-in Pasian vangliatna hang hi zaw hi. “Jerusalem kilamkik ding
a, biakinn pen, Na bulpi kiphutkik ding hi, a ci TOPA ka hi hi, a ci hi” (Isa.
44:28). Pasian in Jerusalem kilam kik takpi ding hi, ci-in pulaakkhol hi. Pasianmite
in saltanna gam panin Jerusalem zuan kik thei dingin kumpi Cyrus in thupia hi.
Tua bang a pian theihna a hangin Pasian in Cyrus sungah nasem hi. Israelte in
zong lungdamna tawh Topa mitsuan uh hi. Tua ciangin Judah leh Benjamin sung a
innkuan lutangte, siampite leh Levi mite, Jerusalem khua-a om TOPA’ biakinn a
lamkik dingin a lungsim sung uhah Pasian in a suahsak mite khempeuh kithawi uh
hi” (Ezra 1:5)
Pasian vangliatna leh Ama hehpih a um
a muangte nunzia i thei hi. Pasian in bangci Pasian, a hong sepsak khit cihte a
kipan A mite aitangin nasem hi, ci-in i theihtelna in ama sungah lawpna hong
guan hi.
SUNDAY
Sep. 29
Saltanna
Pan Inn A Ciah Masate
Jer. 25:11, 12; 29: 10; Dan. 9: 1,2
sim in. Saltanna pan inn a ciah masate a
ciah hun in bang hun hiam? Tua in bang genkholhna a tangtunna hiam?
________________________________________________________
________________________________________________________
Topa makaihna nuai-ah Cyrus tungtawnin
saltang pawl khat in inn zuan kik a masa pente hong suak uh hi. Hih in Jeremiah genkholh kum 70 saltang ding
a tangtunna hi. Jeremiah in a genkholh bangin Judahte in kum 70 sung, BC
606/605 pan BC 537/536, Babylon-ah saltang uh hi. Ahi zongin saltanna pan suahtakna lampi Topa
in honsak hi. Daniel in Jeremiah genkholhna a kantelna tungtawnin Topa hong pai
kik ding kamciam tangtungta hi, ci-in pulaak hi.
Dan. 9 pulaak mah bangin Daniel
lungmang hi. Bang hang hiam cihleh kum 70 sung bang mah kilamdanna om lo hi.
Persia kumpi thak khat in hong makaih ding hi, ci-in kigelh hi. Topa in Ama
kamciam bangin nasem a, a hehpih nadingin Daniel in khitui luangin Topa tungah
thungen, ki-ap hi. Pasian in a kamciam bangin nasem-in na khempeuh in Ama khut
sungah om ahihna leh ni khat ni ciangin mawhneite honkhia dingin Honpa in sihna
thuakin mawhmai-na, dikna leh sisan tawh biakpiakna khempeuh beisiang ding hi,
ci-in limtak hilhkhol hi.
Pasian in Daniel tungah “lunghimawh
kei in. Bang hang hiam cihleh Honpa (Jesuh) hong pai takpi ding a, tu-in nang
ka hong honkhia pelmawh ding hi, ci hi.”
Tua khit a sawt lo-in Pasian in a kamciam bangin nasem hi. (Pasian mite
in a gam uhah a nopsak kik nadingun Pasian in saltanna pan a hotkhiatna Daniel
10 sungah sim in).
Ezra 1 sungah kumpi Cyrus in Israelte
in a gam uh Jerusalem-ah ciah kik a, biakbuk a lam kik dingun thupia hi. Tua
thupiak in BC 539 – 537 kikaal hi ding hi. Cyrus in amaute ciahkiksak hi bek
lo-in, van le na tuamtuamte a kipan Nebuchadnezzar in biakbuk sung pan a lakkhiat
hai-te zong ciahpih kiksak hi. Hih thupiang in a beisa kum tul tampi hun a
Israelte saltanna Egypt pan a paikhiat ding uh ciangin Pasian in gammite
lungsimah nasem ahih manin letsong tampi tawh
amaute paikhiatna hong phawksak
hi. Saltanna pan a ciahkhia masa 50000 val hi. Hih sungah numei, naupangte a
kipan mun tuamtuam pan mite kihel uh hi.
A tangtung takpi Lai Siangtho
genkholhna dang tuamtuamte bang omlai hiam? Genkholhna bangin tangtung takpi
hi, cih thu in Pasian in na khempeuh thei-in mailam a hong tunglai ding
genkholhnate leh Ama kamciamte muanhuai ahihna na phawk hiam?
MONDAY SEP.30
Kumpite
Leh Thupiangte A Huamin Etkikna
Saltanna pan Judah gam a zuan masate
in Pasian biakbuk lamkik uh hi. Tua bangin biakbuk a lamkik uhteh langdo-na tuak
uh hi. Tu-in Jerusalam leh biakbuk lamkik hun sung a Persia kumpite thu i
pulaak ding hi. Ezra leh Nehemiah hun sung thupiangte in bang hangin piang a,
koici bangin piang hiam cihte thei masa lehang tua thute in Ezra leh Nehemiah gen thute i tel nading
hong huh hi.
Ezra 4:1-7sim in. Kua kumpite in biakbuk kilam kik a langpang
kumpite hiam?
________________________________________________________
___________________________________________________
Ezra leh Nehemiah hun sung a Persia
kumpite min a masa, a nunung cih bangin
kigelh suk hi. Cyrus masa pen hi. Cyrus in BC 539 kumin do-in zo a, Babylon
zo-in Persian gam (empire) phut kumpi hi.
Cyrus II The Great (559 – 530 BC)
Cambyses II (530 – 522 BC)
Darius I (522 – 486 BC)
Xerxes I (485–465 BC), Esther sungah
Ahasuerus ci-in kigelh hi.
Artaxerxes I (465 – 424 BC).
Ezra leh Nehemiah i sim ciangin hih
kumpite min leh amau uk kumte a tunga bangin kigual kigelh lo hi. Gentehna-in
Ezra 4: 6 – 24 in Ezra 5 ma-a kigelh hi-in, biakbuk lamkik nasemte
kinawngkai-saknate kigelh hi. Ezra 4 sungah Xerxes I (Ahasuerus) leh Artaxerxes
I thute in, a taktakin, Ezra 5 leh 6 sung a kigelh thupiangte (Darius I) khit a
thupiangte hi. Hih bangin a masa zaw
ding nunungin a nunung ding a kigelh masak manin telkhialhna tuamtuam om hi.
Ezra leh Nehemiah in kum za tampi sung thupiang hi dingin ngaihsun uh hi. Tu quarter sung thusinnate in Ezra leh
Nehemiah i teltheih nading hong huh ding hi.
Lai Siangtho sung thute in hong
lungmangsak pahpah hiam? Thuthuk tuamtuam om taleh koi bangin Pasian muanna nei
ding na hiam? Bang hangin bang bang hi taleh Pasian muan ding kisam hiam? Isa.
55: 8, 9.
TUESDAY Oct. 1
A
Nihna Saltanna Pan Innciahte
Ezra 7: 1- 10 leh 8: 1-14 sungah BC
457 kumin, Kumpi Artaxerxes Khatna pa in Ezra Jerusalem-ah va ciah kik dingin
phalna pia-a, amah tawh a ciah kik nuam khempeuh zong ciahkik dingin phal hi.
Kumpi pa leh Ezra kizopzia a kipan Ezra in kumpi huang sungah nasem hiam, hi lo
hiam, cihte i theician kei hi. Ezra in saltanna pan a ciahkik mite a beh lutang
minte khat khit khat ciamteh hi. Siampite masa-in, tua khitteh gam-uk makaite
khitteh nautangte cih bangin ciamteh hi. Beh 12 kiciamteh hi. Israel minam 12 a
phawk kik nading uh deihna hangin tua bangin ciamteh hi ding hi. Ezra in numei
naupangte a kipan a ciahkik a ciamteh mi 1500 – 1600 kikal bang ciamteh hi. Hih
in Zerubbabel leh Joshua tawh a ciah masa mi phazah sangin tawm zaw hi.
Ezra 7: 1-10 sim in. Ezra thu bang
hong hilh hiam?
________________________________________________________
________________________________________________________
Ezra in laithei siampi khanggui pan a
khangkhia kamsang khat hi. Israel sungah siampi masa penpen Moses in a sanggam
pa Aaron pan Ezra in khangkhia ahih manin siampi hi. Jew tanglai laibute leh Ezra
sungah Ezra nasep kiciamteh ahih manin tuni dongin mi tampi in Ezra thupi
ngaihsut mahmah hi.
Ezra in Kumpi Artaxerxes thudot
laisiam mi khat hi leh hi lo, a kipulaakna om lo hi. Judah a hong tun kik khit
ciangin Ezra in kumpi pa huang sungah laithei mi khat hi, ci-in a kipulaakna a
hang in, ama siamna ahih keileh saltanma-a a nasep siksan a kipulaak hi ding
hi.
Bang bang hi taleh Ezra in Artaxerxes
adingin nasem ngei, gam sung nasepna-ah makai khatin koih hi. Ezra 7:6, 10 ah
Ezra in ‘siamna nei sia’ ‘a citak laisiam, laihilh khat hi, cih kimu hi. Hebrew
lai-in ‘hilh’ ‘siam’ cih kammalte a khiatna in ‘manlang’ cihna hi. Na khat
peuhpeuh thei baih, tel baih, khuak-hat cihna hi. Ezra in khuak pilna, siamna
nei hi, cih kilangh hi. Pasian Thukham theihtelna, thuthuk theihsiamna nei hi.
Tua ban-ah Ezra in lau lo-in sepngamna, makaih siamna nei ahih manin Judah
gam-ah Israelte va ciahpih dingin kumpi pa in Ezra teltuam hi, cih kimu hi.
Ezra in TOPA thukham tawh nungta
dingin a nunzia kiginkholhnate ngaihsun in (Ezra 7: 10). Koi bangin nang zong
Ezra zuih thuman thutak nuntakpih ding na hiam?
WEDNESDAY Oct. 2
Artaxerxes
Thupiak
Ezra 7: 11- 28 sim in. Kumpi pa
thupiak sungah bang thute kihel hiam? Bang hangin Israelte adingin tua
thupiakte in thupi hiam? ___________________________________________________ ___________________________________________________
Artaxerxes thupiak in Cyrus thupiak
masa tawh kibatna nei hi. Kumpipa thupiak in siampite a kipan a ut khempeuh in
Jerusalem-ah ciah kik thei hi. Esther in zong a pulaak mah bangin, Jew tampi in
Persia gamah teengsuak uh hi, ci-in Murashu in pulaak hi mah taleh mi tampi in
a pu, a pa-te khankhiatna a gam uh zuan kik-in nuntak khuasak thak kipan uh hi.
Kumpi pa in Trans-Euphrates huam sunga om sumkemte tungah limtakin a vaikhak
thu in biakinn leh Jerusalem puahkik nadingin Ezra leh Jewte kitangsap uh khat
zong nial lo-in pia dingin thupia hi (Ezra 7:27). A tawpna-ah kumpipa in Ezra a thupiak in gam
mite in Pasian thukham hi taleh gam ki-ukna thukhamte hi taleh, limtak zui ding
uh hi. Khua sung, gam sung hoih nadingin ut bangin phengtat theih hi lo-in,
thukhun, thupiak bangin nuntakna kisam mahmah hi. Tham lo-in Ezra leh Israelte
in a gam phuahkikna-ah kumpipa in limtak huh hi.
Kumpipa in Jerusalem leh biakinnpi
lamkik ding a lunggulhna pen Pasian thu-um mi khat hong suak hi, a kici thei
ding hiam? Pasian pen Israel Pasian, Jerusalem-ah a om Pasian hi, ci-in
Artaxerxes in pulaak hi (Ezra 7:15). Tua
bangin kumpipa in, Israel Pasian ci-in a zat kammal in Topa Pasian pen khua
tuamtuam a kibia pasian khat bang bekin ngaihsun hi. Pasian pen pasiante bangin
na khat peuhpeuh tawh kimaivil ding a ut pasian hi, ci-in ngaihsun hi. Kumpipa
lunggulh in a tate tungah pasian in hehna-a siatna a tun loh nading hi (Ezra
7:23). Tua banah BC 457 kum in Egypt
kumpi in Persia kumpi a do laitak hi-in Judah gam sung a om khempeuh in gal huh
ding kumpipa in deih hi.
Tua bangin galdo huh dingin kumpi pa
in Ezra leh Nehemiah tawh kizopna kician nei hi mah taleh, tua bangin kamsangte
kizom hi mah taleh kumpi pa pen Pasian thu-um mi hi tuan lo hi. Pasian in Ama
nasem dingin mi khat peuhpeuh zang thei hi mah taleh Pasian in Artaxerxes nasem
khatin zang hi, cihna zong kimu lo hi.
Pasian in gimna, natna tawh kidim
leitung uk hi, ci-in koi bangin lungmuanna nei-in Amah muang thei ding na hiam?
THURSDAY Oct. 3
Laisin
Pilna A Thupi-Na
Ezra 7:6, 10 sim in. Biakna siksanin
pilsinna in bang zahin thupi hiam? ___________________________________________________ ___________________________________________________
Ezra in a lungsim, a ngaihsutna
khempeuh tawh Pasian thuzui-in Ama kammal kantel-in limtak a zuih etteh hi.
Tua bangin Ezra nunzia in Israel gam sungah na lianpi a sem dingin a
kiginkholhna hong suak hi (Ezra 7:6, 10).
Ezra in Topa’ Thukham sim, kantel, nuntakpihin mite zong hilh hi. Ezra
in amah mah in a nuntakpih dingin kamsangte leh kumpite’ gelh mite’ tuahkhak
thute limtak ngaihsun hi. Ezra in bang hangin Topa in Jerusalem kisia dingin
phal hi ding a, Pasian mite in milim bia-te lakah saltang hiam, ci-in Lai
Siangtho limtak kantel hi.” Prophets and Kings, 608.
“A mipihte in Pasian kammal Lai
Siangtho theihnopna nei-in kantelin a lunglut nadingun Ezra in Topa kammal
gelhkhia-in a kisiat loh nadingin limtak kemcing hi. Thukham laibu khempeuh
kaikhawmin gelhkhia-in mite hawmsawn hi. Tua bangin mi khat tung pan midang
khat tungah a siangtho kammal kizelin mi tampi in a manpha mahmah Pasian thuman
theihtelna nei uh hi.” Prophets and Kings 609.
Ezra in pasian tuamtuamte thute sin-in
thei hi mah taleh tua thute in thuman ahih lohlam mu tel mahmah hi. Tua hi-in
Ezra in thuman bulpi – Pasian Kammal leh Topa Thukhamte panin thuman thei dingin
kantel hi. Ama theihkhiat leitung pilna nunghei hi; bang hang hiam cihleh
leitung mipilte hong piak, a hilh thute in thuman thutak hi lo hi. A tawpna-ah
dawi tawh kipawl mitphialsiamnate, ni, kha leh aksi-te tungtawnin mailam
thuhilhte in phattuamna pia takpi hiam? Tuhunin zong i nungheisan ding leitung
pilna tampi om hi lo hiam?
FRIDAY Oct. 4
Simbeh
Ding. Ellen G. White, “Ezra, The Priest
and Scribe” in Prophets and Kings.
Ezra in hanciamna tawh a nasepte
ngaihsun in. “Ezra in Pasian aitangin thugen pa hong suak hi. Vantung a kipsak
thute mite tungah hilh hi. Ezra in Medo-Persia kumpi huang sungah a om hun sung
leh Jerusalemah a om hun sung laihilh, thuhilh nasep sem hi. Tua bangin mi a
hilhna tungtawnin thuman a theihna, a siamna hong khang semsem hi. Thuman
thutak sungah a kip, lawpna tawh nasem mipa hong suak hi. Nisim nuntak khuasak a
hong picingsak Lai Siangtho vangliatna leitungah a kizelsak, Topa ading
tecipang mi hoih khat hong suak hi.” Ellen G. White, Prophets and Kings, 609.
“Tuhun ciangin kipuahphatna a mainawt
nadingin Ezra leh Nehemiah bangin mi cihtak, mawhna kitheihmawh bawl lo-in, Pasian
a zahtak mi i kisam hi. Tua bangin puahpha mite in siatna khat lungkimpih ngei
lo uh hi. Khialhna khat selcip nadingin na hoih khat tawh khuhcip lo uh hi.
Pasian in kuamah deidan lo-in mi khempeuh a kibangin thukhen hi, cih mukhol
ding uh hi. Satan a nawlkhin Kha Siangtho makaih ding lamen uh hi.”
Kikup
Ding Dotnate
1.
Topa hong kamciam tampi i nei hi. Ahi
zongin Pasian in Ama hatna zangin hong ukcip lo hi. Mimal khensatnate in Topa
kamciam tangtung ding a khaktan hiam?
2.
Daniel 9: 1-13, Daniel thungetna sim
in. Na nuntakpih ding thuguipi bang kipulaak hiam? Daniel in bang sem a, bang
lungsim nei-a, Topa tung pan bang ngen hiam? Tuhun a kizang thei ding thu bang
pulaak hiam?
3.
Thursday ni-a thusinna-ah Ellen G.
White in Pasian Kammal in Ezra nasepna
leh a nuntakna sungah a thupi pen ahihzia i gen hi. Topa Kammal hamciam takin
mi tungah pulaakin a kizelhsakzia ngaihsun in.
I nuntakna-ah hi taleh pawlpi ading hi taleh Pasian kammal in bang zahin
thupi hiam?
Lesson 1-13 na sim nop leh hih link na mek in!