ZEISU IN PETER TUNGAH PAWLPI APHUT
HIAM?
By: Sia Zampi
Keytext: Ken kong cih in ah nang in Peter na
hi hi. Hih suangpi tungah ka pawlpi ka lamding a, Hades kongpite in azo kei
ding uh hi.
Matthew 16:18 (ZSV)
William
Barclay in “Thuciam thak sunga thu omte lakah hih sunga thu kigente i khiatna
zia a kithauk theilo pen khat hi thei kha ding hi, ci hi. Mi pawlkhatte in Lai Siangtho deihna ,
laigelhzia, kammal luanzia-te sittel nawnlo ahih manin khiat zia tuamtuam hong
om hi. Tua khiat zia tuamtuamte in “Ei SDAte in koi bangin khia i hiam?” cih
i kikum ding hi. A diakdiakin Suangpi
(rock) cih tawh kisai kibuai pih phadeuh ahih manin tua thu i kikum phadeuh
ding hi. Suangpi (rock) tawh kisai khiat zia tuamtuamte:
1.Pawl khatin
tua suangpi pen Peter’ gen khiat thuman a cihna hi ding hi, ci-in ngaihsun uh
hi. Zeisu pen a nungta Pasian tapa hi cih pen thuman hi, ci uh hi. Tua thuman
tungah pawlpi kiphut hi. Zeisu in Pasian’ tapa hi ci-in Pasian in a hong lahkhiat
thuman tungah pawlpi a kilam hi, cihna ahi hi.
2. Peter’
upna a cihna hi ding hi, ci-in a ngaihsun pawl om hi. Pawlpi pen Peter’ upna
tungah kiphut hi. Pawlpi buppi upna hong kipat khiatna Peter’ upna pan ahi hi. Leitung mi khempeuh pawlpi
khat a suaksak ding upna pen Peter’ upna panin a hong kipan khia ahi hi, cihna
hi.
3. Zeisu
mahmah a kicihna hi, ci-in Augustine in ngaihsun hi. Zeisu in “Nang , Peter
(suangneu) na hi hi. Suangpi a bang keima tungah ka pawlpi ka phut ding hi.
Nangma upna hangin tua pawlpi sungah milian na suah hun om ding hi, a ci hi, ci-in
ngaihsun hi.
4. Suangpi
pen Peter a cih na hi ding hi, a ci om hi. Kum lazom 5 hun lai-in Roman Catholic
pawlpi makai Pope Leo I-na pa in a genna-ah Zeisu Chrih in Peter pen pawlpi
lutangin koih hi. Tua ahih manin “Peter pen Rome khuapi-ah bishop masa pen hong
suakin amah a zom Pope-te zong Pasian gelna zui-in Christian pawlpi makai hong
suak uh hi,” ci hi. Peter in vantung kongkhak tawh tang kem ahih manin
vantungah a pai ding leh a pailo ding
Peter in khentheih nading aana nei a, tua banah mawhna maisak theihna ding leh
maisak lohna ding aana zong nei hi, ci-in ngaihsun uh hi. Peter in hizah in
aana na nei ahih manin Rome khuapi-ah bishop a sem masa pen hi a, ama nunga
bishop a sem khempeuh tungah tua aana a kipia sawnsawn hi, ci-in ngaihsun uh
hi. Tua ahih manin tu dong mahin Rome khua ah sia semin pawlpi lutang ahi Pope
tungah tua aana mah om lai hi, ci-in ngaihsutna nei uh hi. Hih atunga bangin muhzia tuamtuam om ahih
manin hih Lai Siangtho mun in adeihna bang hi ding hiam ci-in lai pai zia en
cianin i kikum ding hi.
Tangthu
luan zia:
Caesarea Philippi khua gei a tun uh ciangin Zeisu in
anungzuite kiangah “Mite in mihing tapa, kua hi hong ci uh hiam?” ci-in dong
hi. (Mate 16:13) Amaute in dawngin “ Mi pawlkhat in tuiphumpa John, pawlkhat in
Elijjah, Jeremiah, ahih kei leh kamsang khat peuhpeuh hi hong ci uh hi,” ci-in
adawng uh hi. A nungzuite kiangah a dot
kik ciangin Peter in “ Nang in anungta Pasian tapa, Khazih na hi hi, ci-in
dawng hi. Zeisu in Peter a dawn kikna ah mi hampha na hi hi, ci leh sa in hong
theih sak hi lo a, vantunga om ka Pa in hong theih sak hi, a cih khit ciangin a
tunga i gen Lai Siangtho mun in hong zui suk hi.
Kammal
om zia:
Hih Lai Siangtho mun i teltheih nadingin a kammalte i et
cian kisam ding hi. Amasa in hih Lai Siangtho tangah kammal kinaihuai (a kibang
dekdek) nih na om a, tua hangin tel haksa hong suak hi. “Peter” cih min pen a
Greek lai-in “petros” ahi hi. Hih Lai Siangtho munah adang Greek kammal khat om
a tua in “petra” hi-in “Suangtumpi “or “ Suangpi” (Rock) ahi hi. A kammal om zia a tel nop
dingin “Nang in Peter (Petros) na hi a, hih suangpi (Petra) tungah ka pawlpi ka
lam ding hi.” Ahi zongin Zeisu in banghangin (Petra) tungah a pawlpi lam ding
hiam?
Petra
khiatna
Petra cih kammal pen Lai Siangthothak
NT ah 15 vei kizanga, Zeisu leh Lai Siangtho thaka-te in a thuhilh, a lai-atte
uh a kitel baih nadingin a zat uh kammal ahi hi. Huihpi a nun ciangin a hat, a muanhuai,
a bulkip suangpi tunga inn kilamna in (Petra) kizang hi. (Matt. 7:24,25, Luke 6:48)
Zeisu a sih lai-in zinlingin suangtumte kitam ci-in hih kammal na zang a (Matt.
27:51). Zeisu ni thum sung suang hankhuk sungah lum cihna-ah zong Petra cih
kammal kizang hi. (Matt. 27:60, Mark 5:46) Khaici vawhpa thugentehna-ah
Suangtungah a tu khaici, ci-in zanga (Luke 8:6,13), Zeisu Messiah in a sanglo
Israelte pen a kipuksak, a kimuktu-sak suangtum (Stone of stumbling) ka koih hi,
ci-in gen hi. (Rome9:33, IPeter 2:8). Israelte in sehnel gamah suangpi panin
tui ngah (ICor. 10:4) Pawlpi pen innkiu suang bulpi (IPeter 2:7) ci-in zong
zang hi. Zeisu nih veina hong pai ciangin migilote kibukna ding leh tuuno hehna
panin a kibuksawmna uhah suangpi leh mualte ci-in na zang khawm hi. (Mang..
6:15,16).
Lai Siangtho thakah (Petra) cih kammal pen a zatna, a zatzia
kilamdang hi. Petra cih kammal a kizat simin a pianzia a gol, a lian, suangpi
cih danin a liatna mual (mountain) tawh na kizang khawm zel hi. (Topa’ hankhuk,
suangpi kitam, Mangmuhna sungah mualte leh suangpite). Petra cih kammal a kizat ciangin mun tuamtuamah a kizang
zongin khiatna vive in kizang hi. Khaici
vawhpa thugentehna-ah Zeisu in Lungdamna thu a sangte dinmun a lahtelna in zang
hi. Luke 8:4-8), A dang a kizatnate in Suangpi tungah inn lamna (Matt.7:24-27,
Luke 6:47-49), A dal a nawngkai-sak suang (sone of stumbling) (Rom 9:33, IPeter
2:7,8). Zeisu ompihna a genna-in sehnel gama Israelte tuinek (ICor.10:4) cihte-ah
kizang a, hihteng in Zeisu Khazih a kawk a limciingin Lai Siangtho thak gelhte
in a gelh uh ahi hi.
Limciinna
a kizang Petra
Matt. 16:18 sungah Zeisu in Petra kammal
a zat ciangin tulaitak pawlpi (muh theih pawlpi ) kilamzia hong gen, hong hilh
hilo hi. Petros leh Petra kammal pen a nu
leh a pa genna (Masculine and Feminine forms) in kizang tuak hi. Zeisu in hih
kammalte a zat lai-in Aramaic kammal in a kibang (Kepha) zang kha ding a, Mate
in Zeisu gennopna a kitel sinsen theih nadingin Greek lai tawh kician takin na
gelh kik hi. Zeisu in Peter a dawn kikna-ah “ Nang pen Peter(Petros) na hi a,
hih Suangpi (Petra) tungah ka pawlpi ka lam ding hi.” Suangpi ahi Peter tungah
pawlpi kilam cihna ahi hiam? Hih in agen nop a kibanglo thu nih om hi.
1.Hih Lai Siangtho mun khit ciangin
Zeisu in Peter pen Satan na ci a (Matt. 16:23), tua khit ciangin Peter in Zeisu
thum vei niallai hi. (Matt. 27:69-75) Peter pen (Petra) hi leh Zeisu kammal a
tangtung lo suak ding hi. Zeisu in Peter pen a nasepna ah semkik sak hi. (John.
21).
2. Lai Siangtho thak sungah (Petra) cih
kammal a kizatna mun thum in Peter pen Suangpi ahih lohna lak tel a, Suangpi in
Zeisu Khazih ahihna lak tel hi. Tua ahih manin hih kammalte hong lahtel nop thu
in Peter pen Suangpi hi, cih hong lak hi lo-in , Suangpi in Zeisu ahihna hong lak
nuam hi zaw hi. (IPeter 2: 7,8) Lai Siangtho lui sungah Pasian pen Suangpi ahih
na hong lak munte:
1.
Thuhilhkikna
32: 15 – “ Amah (Israel) a bawl pa Pasian nusia in, ama Honpa Suangpi a nial
hi.”
2.
Thuhilhkikna
32:18- “ Note ta a hong nei Suangpi na taisan uh a, note ahong suaksak Pasian
na mangngilh uh hi.”
3.
II
Samuel 22:2- “ Topa in ka suangpi ka kulhpi leh kei hong honkhia pa hi.”
4.
II
Samuel 22:47- “ TOPA nungta hi! Ka suangpi kiphat hen, Pasian tua suangpi ka
Honpa, ki tawisang hen.
5.
Late
13:2- “Topa in ka suangpi hi a, .. Ka Pasian ka suangpi…..
6.
Late
31: 3” Nangmah ka suangpi leh ka kulhpi”
7.
Late
42: 9- “Keima Suangpi Pasian tungah bangding a hong manghilh ta hiam?...
Thukhupna:
Christian pawlpi pen nungzuite khat
tungah a kiphut hi mawk leh nungzuite zong mihing mah hi-in thanemna, mawhna
khialhna nei tek uh ahih manin akhial thei mihing cilehsa tungah pawlpi kip
ngeilo ding hi. Zeisu Khazih tungah pawlpi kiphut ahi hi. Zeisu Khazih tungah
kiphut ahih manin ama tungah mawh kithuumin mawhmaina a kingen ahi hi.Tua ahih
manin Peter (Suang) tungah pawlpi kilam
hilo in Petra (Suangpi ) Zeisu tungah pawlpi a kiphut ahi hi. Zeisu pen pawlpi
lutang ahi hi.
Etkak
laibu te:
1.
Barclay,
William. The Gospel of Matthew, vol. 2Philadelphia:
Westminister.1956
2.
Danker,
G.W. AGreek- English Lexicon of the New Testament and other EarlyChristian
Literature, third ed. (Chicago, Il: University of Chicago Press,2000) s.v.petra
3.
Shepherd,
Tom. “Is Peter the rock on which Jesus Built the Church? “ Interpreting
Scripture Bible Questions and Answer, ed. Gerhard Pfand I
(Hagerstown: MD. Review and Heral, 2010)