Micah 6:8
-“Mun khempeuh a om no mihingte aw , Topa in ahoihnate hong gen khin zo
hi. Topa in note tung panin hong kalh thu in: Thuman thutang sem dinga, itna kip nei tawntungin Kiniamkhiatna tawh Pasian thu man ding ahi
hi.”
Jeremiah22:
16- “Amah in mizawngte leh
micimawhte thuman tawh thu khen a, na khempeuh ahoih a suak pah hi. Tu a bang a
hihna in kei nong theihna uh hilo ahi hiam? Topa in kong ci hi.”
Israel
mite kiangah Topa’ ii kalh thu in
1. Pasian zahtak ding, Thuhilhsia
12:13
2. Ama lampite tot ding, Late 119:105
3. Amah it ding, lungsim khempeuh leh nuntakna khempeuh tawh Topa na sem ding,
4. Pasian thukhamte zuih ding cih simloh
a dang kal lo hi.
Thuhilhkikna 10:12,13.
Thuhilhkikna 10:12,13.
Piancil
17:1- “ Abram kum sawm kua leh kua aphak
ciangin ama tungah Topa kilangh a, Kei,
Vanglian Pasian ka hi hi. Hoihtak gamta in la, paubaang kei in.”
Pai.
20:23 – “ Note in kei
tawh nong biakkhop dingun ngun pasiante leh kham pasian ten a bawl kei ding uh
hi.”
Hih a tunga LST munte in Pasian’ deih
biakpiakna maan hong tangko a, limtaka ciamteha zuih pah ding ahi hi. Pasian in
gan tawh biakna, tacil tawh biakna te tawh lungkim lo a, thuman thutak, hehpihna
itna,lungtang ong kal hi. Meigong tagah te tung, mipih lawm leh gualte
tungah kiniamkhiatna tawh a diktatna ong kal hi.
Thudik tak a gamtatna, itna hehpihna i cih
in thuman thutak genna, mantak a
gamtatna, kiniamkhiatna cihte hi pah hi. Tua bang nunzia pen Pasian tawh tonkhopna zong hi pah hi. Pasian
leh mite itna zahtakna in thupiak
suangpek amasa leh anihna Pasian itna
leh mihing itna hi pah hi.
Pasian in thudik thuman ong kal a, tua
thudik thuman i cih pen ama deihna, thukhenna tawh kituak a gamtat, nuntak,
khuasakna a hi hi.
Israel mite in Pasian’ santheih santhamcing biakpiakna-in bang hiam cih thei
nuam uh hi. Kinenniamna, kikhemna thute
hangin a theih a upsa uh Topa’ deihna thumante nangawn mansuah ta uh hi. Tua
ciangin Pasian in dawnga Keimah in muhtheihnate, apua tham nate ngeina bang lel a
biakpiaknate ka deih kei a, tua bangte ka zong kei hi. Lungsim takpi ,
lungsim tawngnung pen Pasian ngaihsutna
leh mipihte tunga itna deihsakna thuman
thu tak tawh kizopna ka deih hi, ci hi.
Hih pen Pasian’ hong kalh lungsim ahi hi.
1. Thumaan thute sem ding(Joshua 7:
1-26)
Hebia
pau in “Shaphat” hi a, “thukhenna”
cihna hi. Misphat pen Pasian ii
thukhenna cihna hi. Kamsang lakah thupizaw diakte thuhilhna i et ciangin eite
in i pualam kineihna bek tawh sungtawng lam a, i gamtatna leh thumanna pen
kikhel theilo ahih lam hih Lai Siangtho munte in ong gen hi. Late 51: 16,17-
“Banghang hiam cih leh ganhing tawh biakna na deih kei hi. Meihal biakna nang
hong pia hi ta leng zong nang na lungdam kei ding hi. 17 “ Pasian’ san’ theih
biakna pen lungsim kitamzan a hi hi. Pasian aw a kitamzan, akisik lungsim na
simmawh kei ding hi.
Isaiah 1: 11-… Tuutalte leh ganhing
thaute’ sathau tawh meihal biaknate ka kham ta hi.Bawngtalte, tuunote,
keeltalte’ si tawh kei, ka lungkim kei hi. 17- “ Gamtat hoih ding kisin un,
thumanin gamta unla, nenniamna kheel un. Paneilo te hu’ unla, meigong numeite
panpih un.
Isreal
mite Jordan gun gal hong kan khitciang Jericho khua pan kipanin khua khat khit khua
khat hong do in hong zo toto uh a, a gualzawhna uh hong min thang mahmah in a kim
vua om gam le khua tampi tak in hong lau mahmah uh hi. Tua bang in a gualzawhna
uh a hang pen Topa’ thupiakte khat zong nusia lo aa, a kip let man uh hi.
Gamlian tampite hong zo to in Khua lian tampite
le kulhlian tampite hong phukpai gawpzo khin uh hi mah napi, Khuaneu mi tawm
lel khat ahi Ai khua hong sim na uh ah, lel pha lua ki sa in mi tampi in sih
lawh in hong om uhhi. Amau zong lamdang sa in Topa mah hong dong pah uh a, Topa
in adawn na ah “ ….Israel in ka thupiakna le ka thuciamte pal sat khin hi. Note
lakah asim tham mawhna bawl na om uh hi. Note lak pan atuam vilvel in na
hepkhiat khit mateng note tawh kong om khawm nawn kei ding hi.” a ci hi.
A
zingciang zingsang tung mah in Joshua in siansuahna hong bawl pah a, Israel
minam khatkhit khat Topa’ mai ah hong ding sak hi. Topa’ khut in, a beh khat
khit khat, innkuan khat khit khat hong baan pai-in atawp na ah Judas beh, Achan
inn kuan tungah Isreal mite ii buaina apiang sak pa ahih na hong kawk ta hi.
Achan
cih min pen Hebrew pau hi-in ‘Akan’ akhiat na pen ‘akician lo’ ahih kei leh
‘buaina piang sak pa’ cih na hi. A pa pen Carmi hi a Judah minam sung pan hi.
Achan pen pilna nei-in, anu le apa in aneu akipan Topa’ thu nungta sungah a
makaih mi khat ahi hi.
Hih
mun ah Achan ii lungsim sungah Pasian ii thuciamna le thupiaknate nungngat in
iplah na le deihluatnate ki-uksakna hang tawh a minam bup un guallelhna le a
tawpna ah a mipihte sung na-ngawn ah Topa muanlahna dong hong tung sak hi.
Joshua in Achan hong
taai in, “Banghang in ih mipihte’ sungah haksatna hong tung sak na hiam” ci hi.
Achan’ kam pan kisikna a dimtak tawh a mawhna hong pulak hi. Ahih hang Topa’
thukhenna ama tung’ hong tung in a innkuanpihteng le a laak vanteng suangtum
tawh hong kideng lum hi. Hih thute Isreal te’ khang tangthu sung ah hong kiciam
teh hi.
2. Itna leh hehpihna nei ding :
“ Pian saknate in Pasian’ itna hong lak
hi. Vantunga i Pa in lungdamna leh pilnate leh nuntakna bulpi ahi hi. Pasian
piansak nate pen hoih mahmahin lamdang mahmah hi. Nitang leh guahtuite in
leitung no suaksak nuamsakin mual leh guamte in Topa’ hong itna pulaak hi.
Hihte in apiansak mite ii nisim kitangsapnate hong sik hi. Late laigelh pa in,
“Nuntakna a nei khempeuhte’ mit in nang hong en uha, nangmah
in ahun atun ciangin amaute an na vak hi. Nangmah in na khut na honga, nuntakna
anei khempeuhte’ deihna akicingin na pia hi. Late 145: 15,16
“ Mi khempeuh in nang hong mitsuan uh
a, ahunhunin amaute an na pia hi. Na khutpeek na zal a, anungta peuhmah amau
lunggulh in na taisak hi. “ Late 145: 15,16 ( ZIV- NIV)
Leitungah a kilawm a kituak ding, nuam
asa ding, a kicing dingin Pasian khut in bawl hi. Pasian thukham – Itna thukham
palsat ciangin lungkhamna sihnate in ong tuam hi. Ahi zongin mawhna hangin i thuak
laitak nangawnin Pasian in hong itna
hong lak veve hi. Pasian hong itna in a gamtatna tawh hong kilangh hi. Amahmah
in a kiciangtanlo hehpihna leh itna a neihna
hong lak hi. Mawsi in thungenin, “ Mawsi in kong thum hi, na minthanna kei hong lak in “ a ci hi. Amah in “
Keima hoihna khempeuh na mai-ah ka paisak
dinga, na mai-ah keima min ‘ Topa cihna ka pulak ding hi. Ka dik nop mite
tungah ka dik dinga, ka hehpihnop mite ka hehpih ding hi.” Hih in Pasian
vangliatna pulaak hi. Topa in Mawsi kiangah, “Ama mai ah Topa, Topa , hehpihna nei
in adik Pasian , lungduai in itna kip leh thutakna tawh a dim, mi tul tampite a dingin itna kip a nei,
mawhna thu palsatna leh khialna maisakin ahih hangin, bangbang hi taleh mawhna
akhah khong ngeilo, pate’ mawhna tate tung leh tute tung, khang thum khang lina
dongin a thukpa” ci in pulak hi. (The Greatest Love p. 7-9)
A lian penteng bekah hilo-in aneu pen
dongah ahuam kim muhtheih, lawn theih pah ding hi ding hi.
Mate 22: 37,38-“ Zeisu in na Topa Pasian na lungsim
khempeuh, na nuntakna khempeuh, le na pilna khempeuh tawh na it ding hi, cihna
ahi hi. Hih pen amasa pen , alianpen thukham ahi hi.”
Hih thu pen Thukham hilhsiate khat in
Zeisu thang a siahna a dot thu ahi hi.
Rom 13: 10 – “Midangte a it peuhmah in amaute tungah siatna
bawl hetlo ahih manin itna i neih ciangin Thukham buppi a zui khinta i hi hi.” Itna cihin gamtatna tawh Pasian zahtakna hi a, mihingte ii
hoihna ding hi. Hihte khempeuh Pasian in eite a dinga adeih inuntakpih ding a
hong kalh thute ahi hi.
3. Kiniamkhiatna tawh Pasian tawh tonkhawm
Hebia
pau in “Sana” hi a “hoihtaka
kidawm” cihna hi.
Biakna man taktak i cih ciangin i
gamtatna a hoih lama khantohna cihna hi. Eite in a puatham bek tawh i kha i
nuntak sak sanginah , a taktak a i lungsim takpi tawh i kha nuntakna i khan sak
ding hi zaw hi. Phariseete in thuneuneute bek, a bul a bal in thupi sak a,
tithes piakna bek thupi-sak a, thumanna, hehpihna upna cihte nawl khin uh hi.Thumanna, hehpihna
cihte in mihingte ii neih ding hi a, Pasian lim leh mel sutna hi. Mate 22:39-40. Kidawm taka pai cih
ciangin Pasian deihna bangin zui a,nungta cihna hi.Mate 22:37,38
I nuntakna
sungah a kitangsam na tampi om hi. Motor hawl theih nadingin license, sanginnah
laihilh theih nadingin certificate (sep theihna lai) kisam hi. Pasian tawh
tonkhawm ihih theih nadingin ong kalh
thu om hi. Vantungah gimna lianpi ong pia ding hi ci a launa bek hilo in Topa
itna, zahtakna, ama pahtakmi i hih ding kisam hi. A bawlna lamdangte panin zong Topa i mu thei
hi. Ama nungzui diktak suah nadingin na
nuntakna picing sak inla, ong nusiat
kammal bangin nungta in. Tatsat
loin tua ci hi lecin Amah na thei tel
semsem dinga, Ama na bang cisep ding cih
zong hong thei sakin Amah zong hong it semsem sak ding hi.
Pasian tawh lam paikhawm cihna hi. Pasian
deihna tawh kizui a nungta cihna hi. Khatvei lai-in khedap zuak ding minih
khualzin khawm uh hi. A zuak nading mun
uh pen khedap amu ngeinailo, a zangngeinailo khua hi. Khat pa in “ Lawm aw i khedap khawng mahmah ni, amau
khedap mu ngeilo zang ngeilo uh hi ci hi. A khat pa in khawng het kei ni, amau
khedap mu ngeilo zang ngei lo uh aihteh ci leuleu hi. Lampi-ah tonkhawm lawmta
khedap zuak ding tuak ngaihsut kibat loh manin
tonkhawm thei nawnlo-in kitawngin kikhen uh hi. Minih thukimna omlo-in
lampi ah tonkhawm theilo takpi uhhi.
“ Saihka ( Peithum nei) pen mi nih tuanna hi a, kilehngatin a lang
tuakah kitu hi. Kilehngat ahih manin muh
dan kibang loin paidan zong kibang lo hi. Khat a mai pai hi-in khat a nung pai
hi. Tua tawh kibangin Zeisu tawh i tonkhop nasungah Pasian’ deihna , Pasian
ngiimna leh ei ngiimna a kituak hiam? Saihka a pai bangin tonkhawm napi i kileh ngat hiam?
1. Adam leh Eve-te in a kibawl cillai-in
Pasian thukham theihna nei uh hi.
2. A thukhamte in a lungtang sung uhah
kigelh hi.
3. Mihing in thukham palsatna tawh
amawh hangin thukham pen kikheel tuan lo hi.
4. Mawhmai sak nading ci-a a kigo
tuam ganhing in Chrih sihna a kawkawk
ahi hi.
5. A tungin thukham kipalsat lo hileh
sihna omlo ding a, Gumpa cih zong kisam lo ding hi. Tua banah gangawh biakna
zong kisam lo pah ding hi.
6. Adam in a suan leh a khakte tungah
Pasian thukham hilh hi.
7. Pasian thukham pen pa tung panin tapa tungah cih bangin a
khangkhangin na kihilh suksuk hi.
8. Mawhna leh kihhuainate leitungah suk
lua, sia lua ahih manin tuiciin tawh sawpsiang kul hi.
9. Pasian thukham pen Noah leh a
innkuanpihte in keem hi.
10.Noah in a suan a khakte tungah
Pasian thuhilh sawn hi.
11. Adam tunga kipia bang, Noah kep
bang leh Abraham zuih bangin thukham kikem hi leh Mawsi tung a kipia thukhamte
kisam lo ding hi.
12. Abraham suante in Pasian tawh a kithukimna uh, vunatna bangin kip suak hi le-uh
milim biakna sungah lut khalo bek tham lo-in Izipt gamah saltanna zong tuak kha
lo ding uh hi.
Topa’ mai-ah
thumang leh kiniamkhiat ding, nunem himhim ding, leitung nopna, deihgawhnate-ah
tualbial lo ding, tua bang ding hong deihna in, Topa Zeisu in apumpi leh
anuntakna tawh hong lakkhia ahi hi. Tua teng tungtawnin ong kamciam Kha Siangtho ong pia nuam ahi hi.