Nebuchadnezzar
Tangthu Pan Nuntak Khuasak Zia (a zom)
Agelh: Sia Kimno
Khuapi leh Kulh
Lamna
Salmat na sung aa siam te bek hilo-in
mundang tuamtuam pan aa inn leh lo lamsiam mi te guai in kumpi inn le kulh
lamsakhi. Nebuchadnezzar in gam hongpuah kik na-ah Babylon khuapi lamna mun
bebek pen 2200 acres hi-in Mesoptamia kuam khempeuh ah tuazah aa inn hoih le
kulhpi muanhuai kua mahin lam zolo hi. Kumpi khuapi mun pen adung tai 56 bang
sau kulhpi umcih-in ki-ciangin, azai na pen pi 75 bang hi in, pi zathum bang
sangin kilam vemvam keei hi. Tui tawlnga lo aa aom theihna dingin Euphartes
gunpen khuapi laizang aa luang ding aa kilam khuapi ahihi. Tawlnga lo-in
gal-vil pen tua kulhtung ah sakol leng tawh ki leh ziahziah hi. Gam-hutna le
gamdaih nading ngaihsut-pi mahmah in nei ahih lam kilang mahmah hi.
Pilna Siamna
Gam aa ding a kizang thei a hih ding
nak leh sila nam, to nam, cih omlo in apil asiam nam ahih nak leh pantah hi.
Sal mat na sung ah Judah mite bek hilo-in mundang tuamtuam pan zong kihel khin
aa tua sungah a teitang zaw deuh teng kumpi inn sung ah pantah hi. Pilna siamna
tawh gam le tui puah nuam ahih manin nek leh dawn zong kumpi an te mah ne sak
pah hi. Pilna siamna sin na vuah Babylon khantoh na ding bek deihtak-in tawsawn
nuam ahih man un pianpih minam veina leh pianna khua leh tui vei na lungsim
khempeuh suah khia in Babylon khantoh na ding bek ah lung kihual theihna dingin
hamtang pi in ngaih sun in deihtak in a khuak vuah khen in Babylon pilna sinsak
uh hi.
Pilna sinna pen Babylon tualsuak pilna
bek kicinglo ahih man leitungbup atheih battan un minam te pilna khempeuh
sinsak uh hi. Tua pilna sinna sung ah siavuan, inn leh lo lam dan,lambawlna,
galsiamna, khua-hun paizia etsiamna, khawh leh vulh etc.. cih te bek hilo-in,
aisan theihna, khutlam et-theihna, aksi etsiamna, sikha hopih theihna aa ki pan
a kisin zo laisiah pilna khempeuh sin uh hi. Tua teng tawh Babylon gam hu-in
puah ding cihna ahihi.
Hammurabi hunlai pekpan in pilna sinna
pen thupi-sak minam te hi-in, pilna pen mihau, zalian te tate bek-in sinzo
uhhi. Hammurabi hunma in Sumerian lai kizang hi-a, Hammurabi in kumpi hongsep
aa kipan in Akkadian lai zang uhhi. Lai-dal omnai-lo ahih man-in buanpek tawh
lai-at dan kipantah uhhi. Pilna sinzo pen haksa mahmah ahih hangin kumpi in
apil asiam dingte, sal mi, to mi, cih dei-dan lo-in kumpi huhna tawh amawkna,
anvak tawh sinsak in pantah toto uhhi.
Tua ahih man-in Babylon gam-ah apil asiam thuthei tam
mahmah hi. Apil asiam tam mah bangin kumpi thu-neihna bek aki-zang thei hi ta
leh Nebuchadnezzar in thu vaihawm na khat nei leh tua thu le la lam ah apil
aki-va te mah tawh deihtak kup-pih thu-dong in vaihawm hamtang hi. Gentehna in,
kulhpi lam ding tawh kisai in avai hawm lai-tak in ama khuak pan-in kingaihsun
khia kulh hilo-in inn-lam-siam te mah tawh deihtak ki-kum, gel-in ahoihpen aa
hong lamkhiat uh ahihi. Tua mah bangin kumpi Nebuchadnezzar ukpi asep sung
bangin sepkhialh le gelkhialh tawm mahmah in kua mah in zong neu-muh neh ngam
mengmeng lo-in vang nei mahmah hi. Babylon vangliatna anei-sak pen apat-tah
mipil, misiam teng mah ahi uhhi.
Babylon in thu
vaihawm siam manin avanglian gam hongsuak to uh ahihi. Galsim dan, bek hiloin
adang pilna, siamna tawh kilam to to gam ahih man na hihi. Thu khun ngat tak-in
nei-in tua thu khun tungtawn-in vaipuak ngattak mahin nei sak hi. Gen tehna in
mipil misiam te amau deihdan in nasem sak-in vaipuak zong deihtak mah lasak hi.
Inn-lam-siam khat inn lamin a inn lam puk aa khat peuh asih le tua inn-lam-siam
pa sihdan pia cih dan ahihi.
Biakna lam
Nebuchadnezzar pen anungta Pasian
atheih lian loh hangin avangnei abiaktaak pasian khat om dinghi cih deihtakin
apom mahmah khat hi-in zong tua Pasian pen azahtak mahmah pah pa khat ahihi.
Pasian tampi a neih lak-ah alian deuh sawm bang nei uhhi. Tua te lak ah
numei-pasian (Nusian) zong omlai hi.1. Tiamat: Tuipi te’ nusian. 2. Enlil: Van
awngthawlpi le huihlak a-uk pasian. 3. Enki(Ea): Leitang (Earth) pasian(siamna,
bawltheihna, le nalamdang bawltheihna(magic)). 4. Marduk: pasiante’ kumpi. 5.
Ishtar (Inanna): nusian hi-in suan le khak nusian in kithei in, khawh le vulh
lam bang ama thupha hi ci-in zong Babylon te-in um uhhi. 6. Sin (Nanna): Kha
(moon) Pasian hi-in khai gah hoih sak le mihing pianna khai gah in zong um uh hi.
7. Shamash(Utu): Ni pasian hi-in thu-manna pasian in kithei hi. 8. Nisaba:
khantoh na pia pasian hi-in lai at dan cih te’ pasian ahihi. 9. Ashur: Kumpi
nam apiangsak pasian ahihi. 10. Ninkasi: kham tui (beer leh alcohol) te nusian cihna
ahihi. Hih pasian te’n amau tangthu tek nei uhhi. Babylon te pasian tangthu
a-at nuam ka hi-kei-a, Babylon in biakna gam mahmah khat hi aci nuam ka hihi.
Hi
teng bek hilo-in salmat te’ pasian te zong zahtak sak uh aa, avanglian khat in
atheihnak uh le Babylon gam aa biaktaak pasian khat in zong koih pahpah uh hi.
Tua ahih manin Babylon gam ah biakna kici khempeuh kim in, tua pasian a-up zia
te uh zong khat leh khat kihel zau in om hi. Salmi Judah te mahmah zong upna le
sisan kihel-zau atam zaw hi uh aa, khua le tui ngak Judah mi te-in angaih
het-lohna uh zong tua hang ahihi. Babylon in biaktak cing asak khat uh biak
nading hamsa ngaihsut lo-in pasian khat in koih pahpah in biak dingin thupia
pahpah hi. Amau Pasian bek biakding a-ut Judah kuhkal Daniel le alawm te bang hih
biakna hangin hamsatna thuak mun mahmah hi. Judah te’ Pasian zong gambup te’
Pasian ci-in Nebuchadnezzar in na tangko ngei hi(Dan.2:37).
Thukhun
Gam khat deihtak ki ukzawh nadingin
Thukhun pen athupi pen ahih lam Nebuchadnezzar in tel mahmah ban ah tanglai
pekpan aa kipan thukhun tawh ngattak aa ki uk gam uh ahih manin thukhun bangin
gamtat nading pen gammi te vaipuak lianpi pen hisak den hi. Kumpi te mahmahin
zong tua thukhun pen nuntak na tawh kikimin zahtak in zui uhhi.
Thukhupna
Banghang
Babylon Thahat?
Babylon thahat na abulpi pen in mimal
aa vaipuak lakna tung ah kinga gam khat a hih na ding Nebuchadnezzar in vaihawm
zo ahih man ahihi. Galsiam, mipil, mi tei, sumbawlsiam le biakna makai te
pantahin gamsung hutna ah zang thei aa mimal le inn kuan nuntak na ding lampi
honsak zo in, gamveng kiim leh paam tawh kilemna le vanlei van zuakna nei sak
thei hi. Sal nasem aa om cih bek a min ngaihlo hi-in hoihtak in nasem sak in
siah kiipia sak bek ahih manin sal tan mi tampi tak in nuntaak nuam sa in, apianna
a khua uh a ciah nuam lo uh hi. Tua bangin gamsung thuvai hawm na-ah pilvang
tak in mimal siamna tung ah Babylon thahat na kingasak thei ahih man in
Nebuchadnezzar uk hunsung pen gamnuam, gamtha hat suak den hi.
Nebuchadnezzar
Thanemna
Vaihawm siam mahmah in makaih siam mahmah
napi, khat veivei ciangin, a gam ii vanglian na leh tha hatna pen a mah bek sep
in ki umin, kisa thei kha zel hi. Mi hingin hun nei in ama mun ah mi dang khat
in hong luah ding cih tel mahmah na pi, a mah bek a hi paisuak ding ut in gamta
biangbuang thei hi. A mah a kidep kha ding lau thawng denin am kham thei zel
hi. A ma vang liatna ding lam a hih leh thu man nu sia in a langlam puk den
keei thei zel hi.
Et kak thu te: “Babylon,” and
“Nebuchadnezzar,” (Encyclopedia- On Internet)