LESSON 9 Aug. 25 – 31
A Nihvei-na Paul Khualzinna
SABBATH NITAK
Tu Kaal Sung Sim Ding: Sawl. 16, 17; 18: 1-10; Rom. 3:28; Gal. 2: 16; 1Kor. 1:23.
KAMNGAH: “Topa in lau kei in. Lungkia kei inla, na thugen zom in. Hih khua sungah keima mi tampi om a, nang hong ompih ka hih manin kuamah in nang bangmah hong cih lo ding hi,” a ci hi (Sawl. 18: 9, 10).
Paul leh Barnabas in Antiochah tungkikin hotkhiatna thu gen uh hi. Barnabas’ sanggampa John Mark hangin Paul leh Barnaba kithukim lohna hangin hih pen a nunung a sepkhopna uh hong suak hi (Kol. 4: 10). Paul in Barnabas zawnin khualzin kik ding sawm hi. Barnabas in a sanggam John Mark in zong zui dingin deih hi. Ahi zong Paul in John Mark tawh a zin ding uh deih nawnlo hi. Bang hang hiam cihleh John Mark in a tawpdong zui lo-in kilehkik hi (Sawl. 13:13). Tua bangin Paul leh Barnabas a kikhen uh hoih zaw hi. Bang hang hiam cihleh tua bangin a tuamtuakin a zinna hangun a geelmasakna sangin mun tampi-ah hotkhiatna thu kizeel hi. Barnabas in a pianna Cyprus ah hong pai kikin (Sawl. 4: 36). Paul in Silas zawnin Syria leh Cilicia a pawlpite thapia hi. Antioch ah hong pai masakma-in Paul in kum tampi Tarsus ah om hi (Sawl. 9: 30; 11: 25, 26). Tu-in ama phut pawlpi-ah khat vei vazin kik ding hi ta hi. Ama ngaihsutna sangin Pasian’geelna picing zaw hi.
SUNDAY Aug. 26
Lystra Zuankik
Luke in Paul in Derbe leh Lystra khua-a a nasepna pan thupiangte Luke in pulaak hi. Syria leh Cilicia khua-a nasepnate tam gen lo hi (Sawl. 15:41).
Sawl. 16: 1-13 sim in. Totkhiatna thu a kitheih nadingin Paul in bangzahin deihsakna tawh nasem hiam? A nasepna tungtawnin bang thu na mu hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Timothy pa in Gentile ahih hangin a nu pen Jew Khristian hi. A nu min Eunice hi. Vunat lo mi khat ahih hangin Timothy in a neu a kipan Lai Siangtho thei ahih manin (2Tim. 3:15), biakna mi mahmah khat hi. Khristian thu-um mi khat ahih manin mite’ zahtak khat leh pawlpi mite’ pahtaakna ngah hi.
Jew ngei-na-ah pasal lamsangin numei lam zui zaw ahih manun Timothy pen Jew mi hi, ci-in kiciamteh hi. A suah khit ni 8 a cinin vunat lo hi. Bang hang hiam cihleh a pa pen Greek mi hi.Greek mite in vunat pen gamhtatna tawh kibangsa uh hi.
Vunat lo-in Jew mite lakah nasem hi leh Jew upna langpan suak ding ahih manin Paul in a naseppih dingin Timothy deih ahih manin vunat dingin sawl hi. Paul in tua bangin vunat dingin a sawl pen a genkhiat hotkhiatna thu tawh kilehbulh a nasem hi lo-in, a nasepna-ah ngawngkai-na om lo dingin a sawl hi zaw hi.
Paul in a khualzin masakin a pakkhitsa Antioch pawlpi-ah va pai kik khit uhteh, Asia gam a om nitumna khanglam Ephesus pawlpi zuan dingin ngaihsun hi. Ahi zongin tua lam zuanin a pai loh ding uh Kha Siangtho in hilh hi. Tua ciangin Paul in a saklam gam Bithynia manawh hi. Hih lamah zong Kha Siangtho in a pai ding phal lo hi. Paul in Mysia kantan khin ahih manin nitumna lam Troas khua simloh a pai nading om nawn lo hi. Hih mun panin Paul in mun tuamtuam zuanin zinkhia thei hi.
Aegean Tuipi panin Macedonia zuanin a pai dingin zan ciangin a mang sungah Topa in Paul hopih hi. Timothy in zong tua thu a theih ciangin a nihun Macedonia gamah thuhilh dingin Pasian sap ahihlam phawk uh hi.
Paul in Timothy vunat ding a sawlna a thu ngaihsun in. A hoih zaw ding ahih nak leh, kisam i sakloh, i thukimpih loh thu khat, khat veivei ciangin sem ding bawl dingin kisam hun hong om thei hi, cih thu in bang hong hilh hiam?
MONDAY Aug. 27
Phillipi Khua-ah
Paul leh Timothy in Macedonia gam Philippi khua a vapak masakun pawlpi phut thei pah uh hi. Hih in Europe gamah Khristian pawlpi masa pen hi, ci-in kiciamteh hi.
Sawl. 16: 11- 24 sim in. Sabbath ni-in Paul in koi ah pai-in, bang hangin pai hi ding hiam? A tawpkhakna-ah bang thupiang hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
A paipai-na khua khempeuhah Jew mite aa ding teci dingin Paul in Sabbath ni ciangin Jew biakpiakna synagogue-ah kikhawm hi (Sawl. 13: 14, 42, 44; 17: 1, 2; 18: 4). Phillipi khua-ah zong Pasian bia Jew leh Gentile numei kimkhat tawh thungen dingin gun gei-ah pai uh hi. Phillipi khua-ah biakpiakna inn synagogue om lo hi kha ding hi. Sabbath ni-in thugen dingin synagogue a va pai hi bek lo-in biakpiak ni ahih manin a pai hi zaw hi.
Sawl. 16: 25 – 34 sim in. Thongcing mipa’ kikhelna thu ngaihsun in. Hotkhiatna a ngah nading bang kisam hiam?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Paul leh Silas in hotkhiatna thu siksanin thongcingpa’ dotna dawng kik uh hi. Hotkhiatna lampi in Jesuh Khrih upna tungtawnin kingah hi (Rom. 3: 28; Gal. 2:16). Ahi zongin a hong hilhcian loh thu khat in Khrih i up leh a kisampi pen in tui kiphumna hi. Upna thuguipi, gamtat zia le tong cihte kipulaak lo hi.
Thongcingpa’ thu i theih a om hiam? Amah pen Jew maw ahih kei leh namdang mi panin Jew mi a suak maw? Bang bang hi taleh Jesuh Honpa leh Topa-in a san ding kisam hi. Cornilius, Lydia (Sawl. 16: 14) cihte bangin Pasian a thei, Pasian a bia Gentile mi ahi kha diam? Paul thugen a za ngei khin mi khat ahi diam? Ama thu kicing a kigelh lo ahih manin, thongcingpa kituiphum siksanin tuiphum ding manlang kha kei in.
Sawl. 16: 31- 34 sim in. Khrih hong kipiakna leh a sihna in mawhmai nading, a hong hotkhiatna dingin kicing bangzahin kicing hiam? Koi bangin ni khat khit ni khat Khrih’ dikna sungah tawlnga-in ama sungah lungmuanna nei-in, Ama dikna bek mah hotkhiatna dingin na lemetna hi sak ding na hiam?
TUESDAY Aug. 28
Thessalonica leh Berea
Thongsung pan a suahtak khit uhteh Paul leh Silas in Phillipi nusia-in, Macedonia gam ii khuapi Thessalonica zuan uh hi (Sawl. 16: 35 – 40).
Sawl. 17: 1-9 sim in. Koi bangin Thessalonica khua Jew mite in Gentile lakah Paul’ lawhcinna langpan uh hiam?
________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Paul in Gentile thugen lakah thu a gen nadingin biakpiakna inn synagogue zong hi. Greek mi honkhat leh huzaap nei numei kimkhat in Paul’ thugen za thei uh hi. Tua panin a kikhel mite in Paul leh Silas tawh nasemkhawm uh hi (Sawl. 17:4). Thusinna nei dingin kikaikhawm uh a, synagogue simloh mundang, thongcingpa’ inn ah kikhawm uh hi. Tua bangin kikaikhawmin om a muh uhteh Paul a haza mite in buai-na bawl uh hi. Tua migilote’ ngimna in Paul leh Silas khua uk makaite mai-ah paipihin thusitna leh mawhsakna thuak dingin vaihawm uh hi. Tua lai-ah Timothy in Paulte tawh kithuah lo hi. Paul leh Silas a muh loh uhteh Jason leh thu-um mi thak kimkhat in kumpi langpang uh hi, ci-in khua sung makai-te mai-ah paipih uh hi.
Sawl. 17: 10-15 sim in. Berea khua Jew mite leh Thessalonica pawlpi mite’ omzia enkak in.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
“Eugenes” kammal (Sawl. 17:11) a khiatna in ‘a hoih suahna’ ‘ a manpha suahna’ cihna hi. Thu hoih ngaihsutna, lungsim hoih pulaak kammal hi. Berea Jew mite in Paul leh Silas gen thute thukimpih ahih manun minphatna ngah uh hi lo-in a zak thute uh thuman mah hiam cih a theih nadingun nisimin Lai Siangtho tawh sittel uh hi. Kikhelna nei lo hotkhiatna thuzakna bek in kimanna nei lo hi; a tungtham zakna leh tawmvei sung bek kimang hi.
Ahi zongin hun khat lai-in Paul in Berea khua-ah bawlsiatna thuak ahih manin, a saklam Athen khua-ah thugen hi.
Na zak thute thuman mah hiam ci-in Lai Siangtho tawh na sittel ngei hiam?
WEDNESDAY Aug. 29
Athen-ah Paul
Athen in Greek mipil tampi omna khua khat hi. Athen khua in milim biakna tawh kidim hi. Khua sung agora cihte ah marbel suang tawh kibawl milim leh mihinglim tampi om hi. Tua bangin milim tawh kidim khua a muh ciangin Paul in mundanga bangin biakpiakna inn synagogue ah pai masa lo-in, khua sung tualpite ah nisimin Jew mite leh Gentile mite tawh thu kuppihna nei hi (Sawl. 17: 15 – 22).
Athen khua mi kimkhat in Paul thugen za ngei khin ahih manun khua sung makai kipawlna lian pen Areopagus ah thugen dingin Paul sam uh hi. Tua munah Jew mite tungah a gen ngei bangin Paul in Lai Siangtho hi taleh Pasian in Israel mite tawh kizopna thute gen lo hi. Tua bangin gen hi mah leh zong a za mite aa dingin khiatna nei lo hi. Tua sangin milim bia tua mite teltheih dingin gen zaw hi (Sawl. 13: 16- 41 tawh enkak in).
Sawl. 17: 22 – 31 sim in. Areopagus ah a thugenna-ah Pasian thuman, hotkhiatna, mihing pianzia tawh kizai bang thu pulaak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Paul’ pulaak thute in mipi milim bia mite aa dingin hai-vai tawh kibang hi. Tua bang mite in Pasian theihtelna nei lo-in a thu upzia uh man lo hi. Koi bangin Paul in a thugen khup zaw hiam cih i tel kei hi. Pasian’ thukhenna a ngaihsut khak ciangin hoih takin a thu gen paisuak thei lo hi (Sawl. 17:31). Paul’ gen thute in Greek mite upna tawh kilangdo hi. Greekte upna-ah Pasian pen vanglian lua mahmah ahih manin a bawlsa leitung, mihingte tawh kizopna nei lo hi, ci-in ngaihsun uh hi. Tua banah mi khat a sih ciangin thokik ngei nawn lo ding hi, ci-in um uh hi. Tua hangin hotkhiatna thu in Greek mite aa dingin hai-na tawh kibang hi (1Kor. 1:23). Athen khua-ah mi tawm bek ngah uh hi. Ahi zongin tua thu-um mite lakah Dionysius, Areopagus, Damaris cihte a kipan Athen khua uk makai, mi lian, mi thupi kihel uh hi (Sawl. 17: 34).
Paul in Areopagus mai-ah a thugenzia in ngei-na, dan kibang lo mite lakah nasepzia ding theitel ahihlam kilang hi. A gennop a pulaak nadingin pagan laigelhsiamte laigelh siksanin thugen hi (Sawl. 17:28). Namdangte lakah nasepzia ding bang hong hilh hiam?
THURSDAY Aug. 30
Korin Khua-ah Paul
Sawl. 18: 1-11 in Korin khua-ah Pal in kum khat leh lang a om sungin a tuahkhak thute pulaak kik hi. Aquilla leh Priscilla in Paul naseppihte hong suak uh hi (Rom. 16: 3; 2Tim. 4:19). Paulte Korin khua hong tun uhteh Aquilla-te nupa Khristian suak khin uh hi. Emperor Claudius uk sungin Rome panin a pemkhia Jew mite tungtawnin hotkhiatna amau-te nupa in hotkhiatna thu za uh hi kha ding hi.Roman tangthu gelh Suetonius genna-ah Jew Khristiante in Khrih min a pulaak uh ciangin Khristian lote in deihlo-in tua hangin Jew Khristiante in mundang zuan uh hi ding hi, ci-in ciamteh hi. Aquilla leh Priscilla zong Jew Khristiante tungtawnin Khristian suak uh hi ding hi. Tua bang mahin Paulte lawmta in zong Jew mite lakah hotkhiatna thu gen uh hi.
Sawl. 18: 4- 17 sim in. Korin khua-ah Paul nasepna hangin a gah bang kimu hiam?
___________________________________________________________
____________________________________________________________
Silas le Paul in Macedonia gam pan hong tung uh a, pawlpi mite’ huhna sumtang zong ngah uh hi (2Kor. 11: 8, 9). Tua hangin Paul in nadang sem lo-in a hun khempeuh thuhilhna-in zang thei hi. Thuhilh mite in thuhilhna tawh nungta ding uh hi, ci hi mah taleh Paul in ama kitangsapna khempeuh kuama konloh lo-in amah le amah kisiik ding hanciam hi (1Kor. 9: 13, 14).
Paul gen thute a langpan Jew mi a om hangin Jew leh Gentile kimkhat mah in a thugen um uh hi. Paul thugen za-in a kikhel mite lakah syanagogue makai Crispus leh a innkuanpihte kihel uh hi. Corinthian khua-mi kimkhat in zong thu-um-in kituiphum uh hi. Jew mite lakah langpanna tam pen hi. Tua hangin Korin khua paisan ding geel hi. Ahi zongin tawl khat a om lai dingin zan a mangah Pasian in hopih hi (Sawl. 18: 9-11).
Antioch zuan kikin a pai-na uah Paul in Aquilla leh Pricilla tonpihin Ephesus khua-ah nusia hi. Ephesus khua-ah tawlkhat a taam sungin biakpiakna inn synagogue-ah thuhilhna nei hi. Hih khua-ah thuman thei nuam mi tampi om ahih manin mailam-ah hun hoih a ngah khatteh thugenna nei kik dingin ngaihsun hi (Sawl. 18: 18- 21). A geelsa om bangin khat vei Ephesus khua-ah zinkik hi.
A tuahkhak thu in lungkia-sak ahih manin Paul in Topa kiang pan lawpna kisam hi. Paul bangin lungkiat hun ciangin, Topa in Paul tungah a gen thute eitungah zong hong gen hi lo hiam?
FRIDAY Aug. 31
Ngaihsutbeh Ding: “Kuamah in i gen thute a zaknop loh uh hangin lungkia lo-a tatsat lo-in thuman gen kisam hi. Khristian tampi mah in i gen thute hong nial uh hi. Paul leh sawltakte in zong amau hun lai-in tua bangin mite’ nialna thuak uh hi. Hotkhiatna thupuak mite in ki-ap-na, thungetna, upna tawh kopin hangtakin mainawtin, Jesuh min tawh nasem tawntung ding uh hi.” Ellen G.White, The Acts of the Apostles, 230.
“Hun beikuan a nungta mite in Berean khua thu-um mite bangin i zak thute nisimin Lai Siangtho simin sittel ding kisam hi. Pasian’ thukham zui mi tampi om ding hi napi, tu-in mi tawmno khat bek in thuman zui hi. Thuman khuavak i muhna tawh kizui-in thukhenna om ding hi. Pasian in hotkhiatna thu a hilh dingin hong sawl hi. Hotkhiatna thu a za mi khempeuh in a zak thu tungtawnin a gah at ding hi. Thuman thutak thei nuamin a lungsim takpi tawh a kan mi in Pasian’ kammal hong hilh bangin thuman thutak leh upna man tawh nungta ding hi.” Ellen G.White, The Acts of the Apostles, 232.
Kikup Ding Dotnate
1. Monday ni-a thusin siksanin inla hih thu in bang pulaak hiam? “Tui kiphum ding mi khat in limtak kiginkholh ding kisam hi. Khristian nunzia, gamtat zia le tong a tel ding kisam hi.” Ellen G. White, 6T., 91, 92.
2. Wednesday ni-a dotna ngaihsun kik in. Paul bangin kibatlohna tuamtuamte lakah thuman, i upna, i biakna nusia lo-in koi bangin hotkhiatna thu pulaak ding i hiam?
3. Sawl. 17: 32- 34 sim in. Athen khua mite in Paul’ thugen tungtawnin a dawnkik uh thu 3 in bang hong hilh hiam? (1) Mi kimkhat in zahpih uh hi. Paul thugente lamdangsa-in ciamnuih bawl uh hi. Thuman a zahpih mite in siatna thuak ding uh hi. (2) Kimkhat in thuman zui ding khensat ngam nai lo uh hi. Hun sotto uh hi. Zing leh thai ciangin, ci uh hi. ( 3) Kimkhat in um uh hi. Pasian hong piak a nial mi in pilna nei lo mi hi-in mipil in thuman zui hi.” William Barclay, The Acts of the Apostles, rev.ed. (Philadelphia: Westminster, 1976), 133.
4. Athen khua mite in thuman a tel nadingin Paul in a laigelhna-ah milim bia khat ii laigelh zong hel hi (Sawl. 17: 28). Thuman tangko-na ah tua bang lai in mannei hi. Ahi zongin bang lauhuai thu piang thei hiam?