LESSON
7 Aug. 11 – 17
SABBATH NITAK
Tu Kaal Sung Sim Ding:
Sawl. 13; 14: 1-26; 2Kor. 4: 7-10; Rom. 10: 1-4; 3: 19; 9-11.
KAMNGAH: “ Tua ahih
ciangin sanggamte aw, hih Jesuh hangin mawhmaisakna thu note tungah hong kihilh
ahihna teltakin na theih ding uh ahi hi. Tua tham loin Jesuh a um mite khempeuh
pen Moses Thukham in a suahtaksak zawh loh mawhna khempeuh panin a suakta
ahihna thu na theih ding uh ahi hi.” Sawl. 13: 38, 39.
Hotkhiatna thu
in Jew mite banah Gentile mite in zong a theih ding uh kisam hi. Jew Khristian
masate in Gentile mite lakah damdamin nasep hong kipan uh hi. Antioch pawlpi
sungah Gentile mi tampi kibehlap uh hi. Jew Khristian tawm a om hangin, Antioch
pawlpi in a masa pen Gentile pawlpi hi, ci-in kiciamteh hi (Gal. 2: 11- 13). Antioch
pawlpi phuante in a mangthang mite vei-na nei uh a, Barnabas leh Paul tawh
khopin nasemkhawm ahih manun pawlpi mi khang semsem a, Antioch pawlpi in Judea
gam pua-ah Christian pawlpi lian pen hong suak hi. Jerusalem pawlpi sangin
nasep picinzawkna zong nei uh hi.
Sawltakte in Jerusalem phualpi-in a
neih uh hangin, Antioch pawlpi in Khristan pawlpi nasepna phualpi khat hong
suak hi. Antioch pawlpi in Paul in gammial nasep khualzinna thum vei dong a zinna-ah hih pawlpi
phualpi-in nei hi. Antioch pawlpi in thuman-ah a cihtak manun Jesuh’ deih
bangin nasem pawlpi hong suak hi. Antioch pawlpi in minam tuamtuamte, pau nam tuamtuamte
kiangah lungdamna thu puak hi (Mang. 14:6).
SUNDAY Aug.
12
Salamis Leh Paphos
Paul in gammial nasep a khualzin
Antioch panin kipan khia hi (Sawl. 13). Sawl. 13, 14 sunga Luke gelh thute in
Paul khualzinna thu vive hi. Sawl. 14 – 28 sung a thute in Gentile lakah nasem
Paul siksan hi. Sawltak Bu sungah gammial nasep kipatna thu kigelhna mun
hi-in, Antioch pawlpi in limtak geelna
tawh hotkhiatna thu tangko hi. Tua bangin
nasep kipatkhiat theihna in mihing in a pan khia hi lo-in Pasian mahmah in a
patkhiatzia Luke in pulaak hi. Luke hong lahnop thu in mihing in nasem dingin a
kipiak ciangin Pasian in na hong sem thei pan hi.
Sawl. 13: 1-12 sim in. Luke in Cyprus
khua-ah Barnabas leh Paul nasep bang hong hilh hiam?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Nasem dingin a
paikhiatma-un antangin mite aa ding thungetna nei uh hi. Lutungah khutnga-in
thungensak uh a, tua in Pasian’ nasem dingin ki-ap uh hi, cih pulaak hi (Sawl.
14: 26). Cyprus tuikulh in Mediterranean Tuipi ii nisuahna-saklamah om hi.
Antioch panin gamla lo hi. Barnabas in Cyrus panin khualzin a kipatin hih
tuikulh mite in hotkhiatna thu za khin uh hi. Ahi zongin nasep ding tampi om lai hi. Hun khat lai-in
Cyprus-ah Barnabas, Paul leh Barnabas sanggampa John Mark in Salamis biakinnah
(synagogue) thuhilhna nei ngei khin uh hi (Sawl. 15: 39; Kol 4:10). Paul in
Gentile mite kiangah thu a gen ma-in Jew mite biakinnah (synagogue) thuhilh
masa hi. Bang hang hiam cihleh Jesuh in Israel mite’ Messiah hi. Jew mite
kiangah a gen masak ding mah ahi hi.
Salamis khit ciangin nitumna lamah Paphos
khuapi dongah pai-in thuhilh hi. Sawl. 13 sungah dawi-ai nei Jew mi Elymas min
nei Bar-Jesus kici mipa leh Roman ulian
Sergius Paulus thu kipulaak hi. Hih thu piangte in lungdamna thu kigenna
munte-ah a langpan a om mah bangin, Gentile mi ahih hangun thu-um mi om hi, cih
kimu thei hi (Sawl. 13:12).
Jew mi hi napi
hotkhiatna thunialin, Gentile mite in sang uh hi, cih thu ngaihsun in. Bang
hangin khat veivei Khristian thu-um mi khat sangin Khristian hi lo mi khat in i
thupuak hong sang thei zaw hi ding hiam?
MONDAY Aug.
13
Pisidian Antioch: Khen Masa
Cyprus panin Paulte lawmta in Perga
gam Pamphylia khua-ah va tung uh hi. Hih khua in Turkey gamnawl tuipi gei khua
khat hi. Pisidian Antioch zuanin a pai-ma-un thupiang nih Luke in pulaak hi. Paul
in makaipi khat hong suak hi. Tua ma-in Barnabas makai hi-in, kipulaak masa den
hi. Luke in Jew min Saul cih zang nawn lo-in Paul ci-in pulaak hi (Sawl. 13:9). Tua a kipan Paul in Greco-Roman huam
sungah nasem kipan hi.
John Mark in Jerusalemah kilehkik hi
(Sawl. 13:13). Bang thu hangin John Mark
in a nasep khawl hi ding hiam cih kipulaak lo hi. Ellen G. White’ genna-ah a mailam thu ding a
ngaihsut takteh lau-na leh lungkiatna vive mu ahih manin maban zom ding
ngaihsun lo-in Jerusalem ah kilehkik hi, ci-in pulaak hi.” Ellen G. White, The
Acts of the Apostles, 170. Lampi a nuam
dingin Pasian in kamciam lo hi. Jesuh aa ding nasepna-ah gimna om hamtang ding
hi, cih pen Paul in nasep a kipat a kipan thei khin hi (Sawl. 9:16). Gimna
thuak taleh Pasian’ vangliatna tungah kinga hi. Tua in gualzawhna thusim hi
(2Kor. 4: 7-10).
Sawl. 13: 38 sim in. Paul in Antioch
khua-a biakpiakna inn synagogue-ah bang thu laigil gen hiam?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Paul in a thugen
masak penna-ah a gen thute a tom-in Sawl. 13: 16 – 41 ah kimu thei hi. A thugen
khenpi thum kisuah thei hi. Khenmasa sungah Pasian in Israel minam a teeltuamna
thu leh David kumpi’ thu pulaak masa hi (Sawl. 13: 17 – 23). Hih in Jew mi
honpi tawh kizop ding deihna hi. Khen nihna-ah David’ suan panin hong khang
khia Jesuh in Israel mite tungah hotkhiatna thu hong puak hi. Hih in Pasian’
kamciam a tangtunna hi, cih pulaak hi (Sawl. 13: 24 – 37). A tawpkhakna-ah
Jesuh tungtawnin kipia hotkhiatna a nial mi tuah ding lauhuai thute pulaak hi
(Sawl. 13: 38 – 41). Hih thugenna mungtuppi in dikna thu hi (aneu 38, 39). Mawhmai—na leh dikna in Jesuh tungtawn bekin
kingah hi; Moses thukham tungtawnin kingah lo hi. Thukham bei hi, kici lo hi.
Jew mite’ lamet bang hi lo-in thukham zuihna in dikna hong pia lo hi. Jesuh bek
in dikna hong pia hi, cih hong hilh hi (Rom. 10: 1-4; Gal. 2:16).
Jesuh bek in
hong honkhia thei hi, cih a khiatna bang hi ding hiam? Pasian’ thukham 10
nuntakpih ding kisam ahihna leh thukham in dikna hong pia lo cih thu koi bangin
tonkhawm hiam?
TUESDAY Aug.
14
Pisidian Antioch: Khen Nihna
Thukham in dikna a hong piak
theihlohzia Sawl. 13: 38, 39 in hong hilh hi. Pasian’ thupiak sawmte thupi
mahmah hi taleh tuate in dikna hong pia thei lo hi. Bang hang hiam cihleh
limtakin thukham zui mi in Pasian’ lungkimsak zo lo hi. Thumanna in mawhmaisak zo lo hi (Rom. 3:19;
Gal. 3: 10, 11). Tua hangin dikna in a
kitha-lawh thei hi lo hi. Tawm no khat nangawn thalawh zawh hi lo hi. Mawhna
hangin Khrih hong sihna i up ciangin Khrih’ dikna hong kipia hi (Rom. 3: 28;
Gal. 2: 16). I ngah dingin kilawm lopi mah a hong kipia khong hi. Khristian
thuzuihna-ah thukham zuihna, thumanna thupi mahmah hi taleh tua in hong honkhia
thei lo hi.
Sawl. 13: 42 – 49 sim in. Koi bangin Jew mite in Paul’ thugen za thei
uh hiam?
________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________
Paul in
khuahtakin thuhilh hi mah taleh thungai mite in a thugen za thei uh hi. Sabbath
hong tun ciangin na khempeuh hong kilamdang hi. Biakna makai hon khat in Khrih
hong tatkhiatna thu nial uh hi. Biakna makaite in Paul thugen khempeuh langpan
uh hi.
Nidang hunin Jew mi hi lo namdang
tampi in Jew biakna sungah lut uh a, Judaism biakna, upna, nunzia ding a thuhilhte
a kipan Sabbath cihte zuihpih uh hi. Ahi zongin vunat ding thu in namdang tampi
mah Jew biakna sung lut ding khaktan hi. Vunat ding pen lipkhap uh hi. Zat
dingin ngaihsun lo uh hi. Gentile tampi
mah Judaism suak kei taleh synagogue-ah pai-in Pasian bia uh hi. Tua bang mite
pen ‘Pasian zahtak mi’ (God fearers) kici hi.
Antioch khua-a Pasian zahtak mite
mah in Paul’ hilh thute mun tuamtuamah gen kawikawi uh hi (Sawl. 13: 16,
43). Judaism suak kei taleh hotkhiatna
thu sang thei uh hi. Tua hangin Jew makaite in Paul deih lo uh hi. Hotkhiatna thu a nial mite in Pasian’
hotkhiatna sungah kihel lo uh hi. Lungdam takin hotkhiatna thu a sang Gentile
mite lakah Paul leh Barnabas in hotkhiatna thu gen uh hi.
WEDNESDAY Aug.
15
Iconium
Antioch a Jew makai kimkhat Paul leh
Barnabas do dingin mi honkhat hawlthawh uh hi. Paul leh Barnabas zong Antioch
panin paikhia-in Iconium khuapi zuan uh hi (Sawl. 13:50). Ahi zongin nungzuite
in lungnopna leh Kha Siangtho tawh kidim uh hi (Sawl. 15: 52).
Sawl. 14: 1-7 sim in. Paul leh Barnabas in Iconium-ah nasepna uh
hangin bang kimu hiam?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Iconium-ah zong
Paul leh Barnabas in Gentile mite lakah nasepma-in Jew mite lakah nasem masa uh
hi. Antioch-ah Paul’ thuhilhin Jew mite lakah nasep bulphuh hi, cih kimu thei
hi (Sawl. 13: 16- 41). Israel mite kiteeltuamna, David suan panin Honpa hong
piang ding hi, cih Pasian’kamciam a tangtunna cihte zong pulaak hi (Rom. 3:2;
9: 4, 5). Jew mi tampi in hotkhiatna a
nial uh hangin, Paul in Jew mite in Honpa a san ding uh a nasep lungkia ngei lo
hi.
Israel suante khempeuh in Israel mi taktak
hi pah lo hi (Rom. 9: 6). Pasian’
hehpihna hangin Jew mi kimkhat bekin thu-um mi suak uh hi. Pasian in a mite
nusia lo hi. Tuhun-in hehpihna tawh kizui-in Pasian in a teel a cianlai mi kimkhat om hi (Rom. 11: 5,
12). Paul in Gentile mite lakah a
thuhilh zom suaksuak hi. Ahi zongin ni khat ni ciangin Jew mi tampi in Jesuh um
ding uh hi, ci-in lametna nei hi. Rom.
9-11 sunga Paul’ gen thute in gammial nasepna tawh kisai thu hong hilh hi. Jew
thu-um lo mite lakah nasep a thupitna zong hong hilh hi.” David G. Peterson,
The Acts of the Apostles (Grand Rapids: Eerdmans, 2009), 401.
Antioch khua-a thu piang tawh
kilamdang lo hi. Jew leh Gentile mite in Paul thugen um uh a, ahi zongin a um
lo Jew makai kimkhat in Gentile mite holhthawh uh a, Paul langpan uh hi. Tua
hangin thu-um mite pawl kikhenna hong piang hi. Tua bangin Paul leh Barnabas in
langpanna a thuak uh ciangin Iconium nusia-in mundang zuan dingin dingkhia uh
hi.
Thu-um mite in Lungdamna thu a za bek
hi lo-in Jew mite muh theih dingin a nuntakpih ding uh kisam hi. Bangci bangin
Jew mi khat tungah hotkhiatna thu pulaak ding na hiam?
THURSDAY Aug.
16
Lystra leh Derbe Khua-ah
Paul leh Barnabas in Iconium khua
panin tai 18 bang a gamlatna Lystra khua vazuan uh hi. Hih khua-ah tawl khat
sung taam uh a (Sawl. 14: 6, 7, 15), a suah tung a kipan khebai khutdawhngen mi
khat in damna ngahna thu Luke in pulaak hi.
Sawl. 14: 5-19 sim in. Derbe khua mite
in Paul’ thugen na nialna tungtawnin thuman a theihzia uh bang kilang hiam?
________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Derbe khua mite
in tua bangin nalamdang a muh uhteh Paul leh Barnabas pasian bangin ngaihsun uh
hi. Barnabas min dingin Greek pasian minthang mahmah Zeus minvawh uh a, Paul
min dingin Zeus ii sawltak leh ama thugen Hermes minvawh uh hi. Derbe khua mite
in Paul leh Barnabas bia ding kithawi uh hi.
Latin lakam gelh Ovid (43 BC- AD
17/18) in Zeus pasian leh Hermes pasian in Phyrygia mual tungah mihingin
kilangh uh a, tawlngak nading mun zong uh hi, ci-in laigelh hi. Nupa piteek leh
puteek khat in amaute hoih kemin zindo uh hi. Ahi zongin a khua-pih dangte un
zindo ding kin lo uh hi, ci-in tua tangthu sungah kigelh hi. Hih nupa-teekte in hoihtak zin a do manun a inn uh biakinn-in kikhel hi. Amau nupa zong
siampi-in kikhel uh hi. Khua sung midangte a vekun simang khin hi. Derbe khua
sungah hih tang thu a thei lo mi om lo hi.
Tua
hi-in Paul leh Barnabas pasian bangin a ngaihsut uh a lamdang hi lo hi. Nidang a tangthu a zak ngei omsa bangin,
nalamdang a muh uhteh Paul leh Barnabas pasianin ngaihsut uh hi. Ahi zongin
Paul leh Barnabas in tua bangin a biak ding uh khaam zo hi.A tawpkhakna-ah
Antioch leh Iconium panin langpangte’n Paul suang tawh deng uh a si khin hi,
ci-in nusia uh hi.
Sawl.
14: 20 – 26 sim in. Paul leh Barnabas in a khualzinna koi ciang huam uh hiam? A
ciah kik uhteh bang hih uh hiam?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Paul
in, “Pasian gam sung i lut nadingin gimna tampi i nawktan kul hi,” ci hi (Sawl.
14:22). A khiatna bang hi ding hiam? Paul’ gen bangin na thuak kha ngei hiam?
Bangci bangin gimna na thuak ciangin na upna kip ding hiam?
FRIDAY Aug. 17
Ngaihsutbeh
Ding: Khrih in mihingin a hong nuntaklai-in Jew mite in amau bek kisaktheihna
pan suakta dingin makaih hi. Galkap mangpa kikhelna, Syrophenician numei nu
damna, cihte in Israel mi hi lote’n hotkhiatna thu a san theihna uh kilang hi.
Tu a kipan Gentile mite lakah nasep a kipan ding hi ta hi. Gentile mite in
lungdam takin hotkhiatna thu sang uh hi. A ngah uh khuavak tawh Pasian
minthangsak uh hi. Jew mite in um nuam lo ahih manun Pasian’geelna nunghei-san
uh hi. Gentile mite in thu-um ahih manun amaute in Israel mithak hihna ngah uh
hi. Jew biakpiakna inn synagogue sungah sawltakte thugen ding kiphal nawn lo
hi.Thu-um mite inn, Gentile mite omna innpi/hall cihte-ah thuhilh kipan hi.”
Ellen G. White, Sketches from the Life of Paul, 51.
“Paul
leh Barnabas in a nasepna uhah Khrih ettehin kipiakna leh cihtakna tawh nasem
uh hi. Lungkia lo-in mainawtin nasem uh hi. Mimal deihna tuamtuamte nialin,
deihsakna tawh nasem uh hi. A tuh uh khaici in gahnei-in, a nasep uh a mawkna a
suah loh nadingin tatsatlo-inn thungen-in thuman khaici tuh uh hi. Hotkhiatna
thuman khaici kituhna munah hoihtak a po theih nadingin sawltakin makaih uh hi.
Cihtakna leh hangsantakin kigen hotkhiatna thu in mite lungtangah khaici bangin
kituh hi.” Ellen G. White, The Acts of
the Apostles, 186.
Kikup Ding Dotnate
1. Hamsatna
hangin John Mark in a seppihte nusia hi, cih thu ngaihsun in. A nungciangin a
khualzinna-ah Barnabas in John Mark a tonpih nop ciangin Paul thukim lo hi.
Paul in phal lo hi (Sawl. 15: 37). Tawl khat khitteh Paul in hih bangin laikhak
hi. “Mark zong hong zawn inla hong tonpih in. Amah in ka nasepna-ah phatuam
mahmah hi,” ci-in vaikhak hi (2Tim. 4:11). Topa tungah a citak lo mite
tungtawnin bang thu na mu khia hiam?
2. Pasian
bangin Lystra khua mite in bia dingin a kithawi uhteh Paul leh Barnabas in koi
bangin dawng kik uh hiam? (Sawl. 14:14- 18). Na khat peuh nangma minphat nading bek na
ngaihsut khak ciangin koi bangin tua ze-etna zo thei ding na hiam?
3. Sawl.
14: 21 – 23 sim in. Paul leh Barnabas etteh-in mimal hi taleh pawlpi in pawlpi
mi thakte panpih thei ding hiam?
4. Paul
hun lai-a biakna makaite bang hi lo-in, koi bangin pupa’ ngei-na leh mihing’
ngaihsutnate sangin vantung thuman tawh kalsuan thei ding na hiam?