LESSON 11 Sep. 8 – 14
SABBATH NITAK
Tu Kaal Sung Sim Ding: Sawl. 21; 23: 1-30; Rom. 2: 28 , 29; Gal. 5:6; Matt. 22: 23- 32.
KAMNGAH: “Tua zanin Jew mite pawlkhat kikhawm uh a, Paul i thahkhit ciang bekin anne tuidawn pan ding hi hang, ci-in kiciamna a nei uh hi” (Sawl.23: 11).
Paul in a khat vei-na khualzin a zawhteh Gentile mite in upna tawh pawlpi sungah a om theihna uh tawh kisai-in buai-na hong kipan hi (Sawl. 15: 1-5). Tua buai-na hangin Paul in pawlpi kipumkhat ding hanciam hi. Paul in mizawngte huh dingin Jerusalem Council in pulaak khin hi (Gal. 2:10). Paul in Judea gama thu-um mite huh dingin Gentile thu-um mite tung pan huhna ngen hi (1Kor. 16:1). Tua bangin Paul in huhna a vaihawm pen Gentile leh Jew mi kikal kizopna a hoih zawk nading lamen hi. Hih thu hangin a nuntakna lauhuai mah taleh, Paul in a thum vei khualzinna a zawhteh Jerusalem pai nuam hamtang hi ding hi.
Lamkhat panin a mipihte in a langpan hangin, Paul in amaute it hi (Rom. 9: 1-13). A langkhat panin Paul in pawlpi kipumkhat ding deih hi (Gal. 3: 28; 5:6). Jew leh Gentile mi in upna tawh hotkhiatna ngah uh hi; gamtatna tawh kuamah in dikna ngah lo hi (Rom. 3: 28 – 30). Minam kideidanna tuamtuamte in hotkhiatna thu langpan hi (Eph. 2: 11-22).
SUNDAY Sep. 9
Jerusalem Makaite Tawh Kimuhkhopna
Paul in Jerusalem hong tunteh Mnason leh thu-um mite in zindo uh hi (Sawl. 21: 16, 17). James leh upa kimkhat in Moses thukham ngat takin a zui Jew mite in Paul a muhzia uh lunghimawh hi. Paul in Judea gam pua-a om Jew Khristiante kiangah vunat kul nawn lo hi; Moses thukham kisam nawn lo hi, ci-in a thuhilh Jerusalem Jew mite’n zong na za uh hi (Sawl. 21:21).
A taktakin tua bang hi khin lo hi. Hotkhiatna thu ah vunatna hi taleh vunat lohna hi taleh bang mah kimanna om lo hi. Jew hi taleh Gentile hi taleh Jesuh Khrih upna tawh hotna ngah hi (Rom. 2: 28, 29; Gal. 5:6; Kol. 3: 11). Hih in Thukham langpanna hi lo hi. Paul in Jew thukham langpannin thuhilh hi lo hi. Thupiak zuihna tawh hotkhiatna ngah dingin a ngaihsun mi a om zongin, thukham zuih thumanna in hotkhiatna ngah ding hanciamna hi lo hi.
Sawl. 21: 23 – 26 sim in. Koi bangin Paul in Jew mi citak ahihlam pulaak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Paul in amah a kimawhsakna a thuak thute in thuman lo ahihlam Jew ahihna tawh a pulaak kik kul hi. Jew thu-um mite zuih Nazirite kiciamna hong nei hi. Jew thu-um a ki-ap mahmah khat in a kipiakkhiatna-in Nazirite kiciamna nei hi. Paul in tua bangin kiciamna hong nei hi. Abraham, Moses, Peter cihte a kipan Pasian nasem mite in kicinlohna/thanemna nei ciat uh hi (1Kor. 9: 19-23). Paul in Nazirite kiciamna a neih tawh kisai-in hun khat laipeka a kiciamna hi kha theih hi. Paul in Nazirite tawh a kiciamna vai koi ciang huam cih pen kitel lo hi. Hih tengah Paul in mawhsakna lianpi a tuahteh Jew mi hih ngei-na zui kik hi kha ding hi. Gentile mite in upna tawh hotna ngah uh a, Jew mite in gamtatna tawh hotna ngah uh hi, ci-in a nial den mi khat hi. Ahi zongin tu-in Paul in hih munah a Jew mi hihna pulaak hi. Hun khat lai-in Jew hi taleh Gentile mi hi taleh kilamdanna om lo hi, ci-in gen hi mah taleh, tu-in Jew mi ahihna mah lenkiplai hi. Tua mite deihna Paul in a zui dingin Pasian in phalna pia lo hi.’ Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 405.
Midangte teltheih ding, zuih theih dingin thuhilhna-ah thuman panin lampial khak loh ding koi bangin kidawm thei ding i hiam?
MONDAY Sep. 10
Biakinnah Buai-Na
Pawlpi makaite’cih bang zui-in Nazirite ngei-na bangin Paul in ni 7 sung kisiansuahna nei hi (Gam. 19: 11- 13). Tua tham lo-in Jew ngei-na-ah Jew mi khat in Gentile gamah a va om manin a niin suakin biakbuk sung lut ding kiphal lo hi. Tua hangin zong Paul in siampite mai-ah biakna a piakma-in amah mah Nazirite thukhun om bangin kisiansuah ding kisam hi.
Sawl. 21: 27 – 36 sim in. Paul in ni 7 sung a kisiansuahsak khitteh bang piang hiam?
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Paul langpan mi kimkhat in Paul in Jew biakna limcinna, a diakdiakin biakinnpi langpan hi, ci-in buai-na piangsak uh hi. Paul in amah tawh a zinkhawm Ephesus khua pan Gentile mi Trophimus in Jew mite bek pai theih nading Jerusalem biakinn siangtho mun a theih nading ci-in Paul in va paipih kawikawi hi. Tua bangin biakna makaite’n a a mawhsakna thuman ahih leh tua bangin a gamtat Paul khial mahmah ding hi. Biakinn tual leh biakinn siangtho mun kidalna khengin Gentile mite a pai khak loh nadingin Greek lai leh Latin lai tawh hilhna lai kigelh hi. Gentile khat in tua thukhun a palsat leh a thupalsatna hangin sihna thuak ding hi.
“ Jew thukhun in vunat lo mi khat in biakbuk siangtho mun a lut leh sihna thuak ding hi. Paul in Ephesus khua mi Trophimus tawh Jerusalem khua sungah a kithuah uh a kitheikhinsa thu hi. Khua sung vakna panin Paul in biakinn paipih hi. Paul in Jew mi khat zuih ding thukhun palsat hi lo hi. A kithuahpih mipa in Jew mi ahih manin Paul in thukhun palsat hi lo hi. A man lopi mite mawhsakna hi lel hi. Ahi zongin tua bangin mawhsakna kam a kizak ciangin biakinnpi a om mipi lungso hi.’ Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 407.
Tua buai-na thu Roman ukpi Claudius Lysias in a zak ciangin (Sawl. 21: 31, 32; 23: 26), galkap honkhat tawh hong kuankhia-in Paul thah dingin a buai mipi lak pan Paul honkhia hi. Tua buai-na bulpi hangin Paul kimanin kolbulh thuakin galkapmangpa in a thupiang khempeuh Paul dong hi. Mipi otna awging hangin galkaplen ah Paul paikhiatpih uh hi.
Zuau thu in mipi lungso-sak hi. Bang hangin zuau thu kidawp ding kisam hiam? A diakdiakin zuau gen khak ding lauhuai mahmah hi lo hiam?
TUESDAY Sep. 11
Mipi Mai-ah
Roman galkaplen-ah Paul kipaipihin thudong uh hi. Paul in mihonpi tungah thugen dingin ngen hi. Tua mi honpi in Paul thah dingin awng niloh uh hi (Sawl. 21: 37 – 40 ).
Tua bangin Greek pau tawh mipi tungah thu a gen ciangin Paul in Egypt gam pan a Jew mi, hun khat lai-in Jerusalem ukpi Roman kumpi langpan mipa dingin ngaihsun uh hi. Ahi zongin Roman kumpi langpanna kumpi in daisak hi. Kumpi langpan mi kimkhat in sihna thuak uh a, pawl khat suakta uh hi.
Paul in, Egypt pan hi lo, Tarsus khua pan khangkhia mi ahihlam a kipulaak takteh thugen ding phalna ngah hi. A thugenna-ah amah kimawhsakna khempeuh dawng kik lo hi (Sawl. 21: 28). Ahi zongin a nunzia kikhelna thu, Judah biakna citakin a zui mi khat ahihna leh Jesuh Khrih a upna hangin bawlsiat a thuaknate mipi tungah pulaak hi. Topa in a pulaak thute Paul in nial lo-in zui hi. A nunzia kikhel taktak ahihna leh Gentile mite tungah lungdamna thu puak dingin sapna ngah ahihlam kimu hi. Paul in Jew makaite pulaak thute nial sese lo-in Topa in a lah thute amaute tungah pulaak kikin bang hang nasem cih thute gen hi.
Sawl. 22: 22 – 29 sim in. Paul in Gentile mite tungah sawltak ka hi hi, ci-in a pulaak teh mi honpi in koi bangin dawng uh hiam?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Paul in a gennop bang gen dingin a geelna uh bang piang thei lo hi. A nuntakna kipia-in Gentile mite lakah nasem ahih manin a nasep kimawhsaknate a manlohna amaute tungah a hilh ciangin mipi hehna lian semsem hi (Sawl. 21:28). Roman galkap mangpa in Paul ii gen khempeuh tel khin lo ahih manin Paul in sat thuakin thu sit uh hi. Tua leh Paul in Jew mi ahihna, Roman gammi a hihna zong a pulaak ciangin galkap mangpa in a thusit khiam zaw deuh hi. Roman gammi khat ahihna tawh tua bangin satna thuakin thu sit a ngah ding hi lo hi.
Paul’ thuhilhna sim in – Sawl. 22: 1-21. Paul in amah le amah a kipulaak kawmin Jew mite tungah a thu hilhna bang na mu hiam? Bang hangin ama tangthu gen hi ding hiam? A kikhel mi khat in ama kikhelna thu a gen ciangin bang zahin vanglian hiam?
WEDNESDAY Sep. 12
Sanhedrin Mai-ah
Paul in Roman gam uk langpang lo hi; Jew minam sung buai-na hi, cih Roman galkapmangpa in theih ciangin, galkapmangpa in Sanhedrin khut sungah Paul ap hi.
Sawl. 23: 1-5 sim in. Koi bangin Paul in Sanhedrin mai-ah kipulaak masa hiam?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Paul in thugen dingin a kipat leh bet ngah hi. Paul in thongkia khat hi-in Pasian a pulaak ciangin Paul in Pasian gensia hi, ci- uh hi. Tua bangin a dawn kik ciangin ama pianzia kilang hi. Paul in siampi lianpa pen leikang kizut kulh tawh kibang mipa’ c-in pulaak hi (Sawl. 23:3) Jesuh in pharisee mite a kineihkhem mite a cih bangin (Matt. 23: 27. ). Tua bangin a genteh, a taktakin Paul in hoih tak khuamu thei lo ahih manin siampi lianpa tungah thugen ahihlam zong thei lo hi.
Sawl. 23: 6- 10 sim in. Koi bangin Paul in ama tungah thu kikhenna khaktan nuam hiam?
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Sanhedrin in Sadducees leh Pharisee kigawm hi. Ahi zongin thu tuamtuam leh upna thu pawl khatte-ah amaute nih in kilangdo uh hi. Gentehna-in Sadducees in Moses Laibu 5 bek sang uh hi. Thawhkikna um lo uh hi (Matt. 22: 23 – 32). Paul in Sanhedrin thu kikupna gei-khia nuam hi (Sawl 23:6). Damascus zuanin a pai-na lampi-ah sihna pan a hingkik Jesuh tawh a kimuhna panin a nunna kikhelin, hotkhiatna thugenna ahihna pulaakin, thawhkikna in thuman thutak hi-in, thawhkikna thu a upna manin thukhenna thuak hi (Sawl. 24: 20, 21; 26: 6-8). A nunzia a khel thawhkikna thu simloh thu dang a gen ding om lo hi. Sihna pan Jesuh thokik lo hi leh, ama nasep in a mawkna hi ding hi (1Kor. 15: 14 – 17).
Tua zanin galkaplen-ah Paul tungah Topa hong kilang a lungkia lo-in mainawt ding Topa in hopih hi. “Hang takin om in. Hih Jerusalem khua sungah keima thu genin teci na pan’mah bangin Rom khuapi-ah zong keima thu genin teci na pang ding hi,” a ci hi (Sawl. 23: 11). Ukpite mai-ah thukhenna a thuak laitakin Topa’ hopihna in manpha mahmah hi. Sawtpi laipan Rome ah thugen ding a lunggulh a sawt lo-in tangtung ding hi ta hi (Sawl. 19: 21; Rom. 1: 13-15; 15: 22- 29).
THURSDAY Sep 13
Caesarea-ah Kipuak
Gam thukhun tawh thusitin a mawhna a muh zawh loh uhteh mi gilo kimkhat in Paul suamlup ding geel uh hi.
Sawl. 23: 12 – 17 sim in. Bang geel uh hiam? Koi bangin a geelna uh kipelh hiam?
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Paul suamlum dingin Jew mi 40 kim kikaikhawm uh a, ama hangin Jerusalem buai-na piang hiam ci-in sawltakpa sumaimang dingin kiciam uh hi. Luke in hih mite kua hi, cih pulaak lo hi. Ahi zongin namdangte leh galte khut panin Jew le Jew ngei-na a huu nuam mite hi ding uh hi. Kum za lom khat lai-in Judea leh a kim a om gamte-ah biakna leh gamitna kopin tua bangin mi gilo om kawikawi hi.
Pasian’ ompihna hangin Paul kisuamsim ding geelna thu ama hong kipulaak hi. Paul’ innkuanpih i theih khak khat zong om lo hi. Ahi zongin Paul leh a sanggam numei khat in Jesusalem khua pan khangkhia uh hi ding hi (Sawl. 22:3). A sanggamnu in pasal nei-in a tawm pen tapa khat nei kha ding hi. A khut tawh len ahihteh, (neaniskos) a sanggamnu’ tapa neu lai kha ding hi (Sawl. 23: 18, 22). Galkaplen-ah vapai thei zel a, Paul in ama thuak thute gen zel hi.
Pasian’ ompihna hangin Paul kisuamsim ding geelna thu ama hong kipulaak hi. Paul’ innkuanpih i theih khak khat zong om lo hi. Ahi zongin Paul leh a sanggam numei khat in Jesusalem khua pan khangkhia uh hi ding hi (Sawl. 22:3). A sanggamnu in pasal nei-in a tawm pen tapa khat nei kha ding hi. A khut tawh len ahihteh, (neaniskos) a sanggamnu’ tapa neu lai kha ding hi (Sawl. 23: 18, 22). Galkaplen-ah vapai thei zel a, Paul in ama thuak thute gen zel hi.
Sawl. 23: 26- 30 sim in. Galkapmang Lysias in ukpi Felix kiangah Paul’ thu bang zasak hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Lysias in Felix kiangah Paul tawh kisai thuman takin zasak hi. Roman gammi hihna Paul in phattuampih hi, cih kimu hi. Roman kumpi in a gam mite hoih tak kem hi; a gam mite aa ding thuman takin thukhensak hi (Sawl. 25: 16). A man lo-in thukhenna a thuak a om leh emperor tungah thumanin thukhen ding huhna ngen thei uh hi (Sawl. 25: 10, 11).
Ukna lianpi nei hi mah taleh Felix in thuman takin Paul’ thu khensak hi. Dotna a neih khitteh amah a mawhsak mite a tun mateng ngak phot a, galkapte cingsak hi.
Paul’nuntakna-ah Pasian’ ompihnate ngaihsun in. Gimna, hamsatna tuamtuam na tuak kha zongin Pasian hong ompihna na phawk hiam?
FRIDAY Sep. 14
Ngaihsutbeh Ding: Paul leh a naseppihte in Jew cimawhte huh nadingin Gentile mite’ huhna Jerusalem makaite tungah va pia ngei uh hi. Tua citpiak in leitung mun khempeuhah Gentile mite in Pasian nasep a panpihna uh kimu hi. Hun khat lai-in tua bang huhnate a ngah uhteh lungdam mahmah uh hi napi, tu-in amaute a huh mite sanggam itna tawh it ding ngaihsun lo uh hi.” Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 399, 400.
Makaite in sawltakte tungah a hehnate uh hemkhia-in, sawltakte in Gentile mite lakah Pasian’ sawlna tawh nasemte hi cih phawk uh hi leh Paul in tua bang bawlsiatna tawh kipelh ding hi. Paul nasep a bei dingin Pasian in geel lo hi. Ahi zongin Jerusalem makaite’ bawlsiatna panin Pasian in Paul honkhia lo hi.
A lungdam thei lo mi in lungdam nading zong ngah lo ding hi. Pasian’ hehpihna phawk lo-in lungdamkoh ding a thei lo pawlpi in a ngah ding thupha tampi tanlawh hi. Pasian nasem mi khat in a nasep thupi ngaihsun hi leh Pasian in thupha pia nuamin ngak tawntung hi. Ahi zongin Dawimangpa makaihna hangin Khrih’ nasemte in ama kampau, a gamtatna khempeuh mite’ telkhialhna hong suak hi. Khrih’ nasem khat in ama deihna bangin kalsuanin a na sep ding a sep nop kei leh Topa in a piak thupha-te la kik hi.
“ Awm tungah khut nga-in kisikin, thuhilhna hi taleh hanthotna aw a zak nawn loh hun ciangin a ngah ding thupha khempeuh kihepkhiatsak ahihlam phawk ding hi.Sihna simloh a ngah ding uh bang mah om lo hi.” Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 417, 418.
Kikup Ding Dotnate
1. Jerusalem makaite in langpan ding cih thei khol hi taleh, ama nop nading sangin pawlpi a itna lian zaw ahih manin Paul in Jerusalemah pai kik veve hi. Koi bangin etteh ding na hiam?
2. Paul in Jerusalem makaite tawh a kikumna tungtawnin bang thu na mu hiam? Koi bangin i up thuman nusia lo-in mi tawh kithu hual veve thei ding i hiam? Ahih kei leh tua bang om thei lo ding hi, ci-in na ngaihsun hiam?
3. Pawlpi pumkhat hihna thupi hi. Koi bangin muhzia, sanzia tuamtuam om taleh nasem khawm thei ding i hiam?