LESSON
10 Sep.
1-7
A Thum Vei Khualzinna
SABBATH NITAAK
Tu Kaal Sung Sim Ding:
Sawl. 18: 24 – 28; 19; 20: 7-12, 15 – 27; 21: 1-15; 2Kor. 4:8 -14.
KAMNGAH: “ Ahi zongin
Topa Jesuh in kei sep dingin a hong piak, Pasian hehpihna hangin Lungdamna Thu,
mite kiangah gen ding nasep ka tangtut zawh nakleh kei nuntakna-ah bangbang
hong piang taleh a thupi-in ka ngaihsun kei hi.” (Sawl. 20: 24).
Luke in a thum vei-na Paul
khualzinna tawh kisai tam gen lo hi.
Paul in a nasepna phualpi-in a neih Antioch ah tawl khat a om khitteh Galatia,
Phrygia khua-te ah pai-in nungzuite hanthawn hi (Sawl. 18: 23). Tai 1500 val bang a khualzinna thu laigual khat
tawh Luke in pulaak ziau hi. Hih khualzinna in Ephesus bulphuh hi. Paul in
mundangte sangin Ephesus ah a hun tamzat zaw hi. Nasepna panin en lehang
Ephesus ah nasepna lawhcing mahmah hi. Asia gam khempeuhah hotkhiatna thu kizel
hi (Sawl. 19: 10, 26). Ephesus-ah a om sungin amah tawh nasem sawltak khat
Epaphras tawh Paul in Colossae, Hierapolis, Laodicea pawlpi phut kawikawi
hi (Kol. 4: 12, 13; 1: 7; Philemon 23).
Hih
khualzinna in Paul aa dingin a nunung pen hi. Paul in amah leh amah a suakta
mi-in kipulaak hi. Luke in ahih leh Paul in kolbulh thuakin Rome ah kipaipih
hi, ci-in pulaak hi.
SUNDAY Sep.
1.
Ephesus: Khen Masa
Paul
in Ephesus zuanin a pai-na lampi-ah Jew thu-um mi Apollos zong Ephesus ah hong
pai hi. Apollos pen thugensiamin Lai Siangtho thu zong a thei mahmah khat hi.
Luke ii gendan hi leh Apollos in Jesuh nungzui mi khat hi. “Amah in Topa’zia
thei a, lawp mahmahna tawh Jesuh’ thu a mantakin a hilh hi. Ahi zongin amah in
Johan’ tuiphumna thu bek a thei hi’ (Sawl. 18: 25). John tuiphumna a ngah
khitteh Apollos in Jesuh nasep a masa lam thei kha-in, Jesuh sih madeuh, ahih
kei leh Pentecost a tunma-in Alexandria
lamah om hi. Tua hangin Aquilla leh Priscilla in hotkhiatna thu Apollos tungah
genbeh uh hi. Lai Siangtho siksanin Jesuh in Messiah hi, ci-in a theih hangin
Apollos in Khristian upna a theihbeh ding tampi om hi. Ahi zongin Aquilla leh
Priscilla in Apollos leh Ephesus pawlpi mite sangin thuman thuktheih zaw ahih
manun Achaia pawlpi tungah Apollos in thugen dingin thukipna laikhak uh hi
(Sawl. 18:27). Tua hangin Apollos in Korin ah a nasep lawhcing hi (1Kor. 3:
4-6; 4: 6; 16:12).
Sawl. 19: 1-7 sim in. Paul in Ephesus
a tunteh bang tuak hiam?
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
Paul in Ephesus
hong tun ciangin amah tawh kimu mi sawmte in Apollos tawh kizopna nei uh
hi. Hih mite in ‘nungzuite’ hi kha ding
uh hi (Sawl. 19:1). Paul in amaute a
thudotdan in Jesuh a um khin mite hi uh hi, cih kilangh hi (Sawl. 19:
2). Lamkhat panin Paul a dawnkikdan uh
in Tuiphum John nungzui hihna panin Jesuh nungzui hi napi uh, Pentecost ni-a
Kha Siangtho thei kha lo uh hi leh kilawm hi. Hih mite in Topa tawh kizopna
thuk zaw kisam uh hi.
“Ephesus a tun ciangin, Paul in Apollos
mah bangin Tuiphum John nungzui ngei mi 12 tawh kimu uh hi. Hih mite in Khrih
nasep hon khat thei khin uh hi. Apollos bangin siamna a neih loh uh hang,
thuman a theih bang bang, a muh bang bang mite hawmsawn uh hi.” Ellen G. White,
The Acts of the Apostles, 282.
Hih mite kituiphum in tuiphum ngei-na
tawh kibang lo-in tuam phadiak hi. Khristian pawlpi dang khat pan hi lo uh hi.
Kikhelna taktak nei lo uh hi. Khristian biakna sungah a lut uh hi lel hi. Kha
Siangtho tawh kidimin namdangpau pau thei uh hi, cih thu in, Apollos bangin
Khristian gammial nasemte hi, cih kilang hi. Tu-in Kha Siangtho tawh kidin a
paipai-na uah Jesuh Khrist teci pang uh hi.
MONDAY Sep.
3
Ephesus: Khennihna
Paul in ama ngei-na bangin Ephesus
khua-ah zong Jew mite biakinn synagogue-ah thuhilhna nei masa hi. Langpanna a
tuah uh ciangin Tyrannus’ innpi-ah kituah uh hi. Paul in hih innpi sungah
nisimin kum 2 sung thuhilhna nei hi (Sawl. 19: 8-10). Ephesus a Paul nasepna khempeuh Luke in a
tom-in pulaak hi (Sawl. 19: 10, 26).
Ephesus in mitphial leh dawi biakna
tuamtuam tawh kidimna lakah Pasian in Ama vangliatna kilangsak hi. Luke in
Ephesus khua-a piang nalamdang pulaak hi (Sawl. 19: 11- 20). Pasian in Paul tungtawnin cinate damna pia
thei hi. Ahi zongin sawltakte puan leh mainul a lawngkha natna nei mite in
damna ngah uh hi (Sawl. 19: 12). A piang thei takpi mah a hi diam, ci-in mi
kimkhat in ngaihsun hi. Siluang natna nei numei in Jesuh
puanmongtep a lawn ciangin a natna dam hi (Lk. 8:44). Ephesus khua in dawi biakna tawh kidim ahih manin Pasian in
amau upna tungtawnin nalamdang bawl hi (Lk. 19:11). Pasian in mite’ dinmun,
ngei-na leh upna tawh kituakin nasem hi.
Ephesus a nasep lawhcingin
lungkimtakin Paul in Jerusalem-ah pai dingin khensat hi (Sawl. 19: 21).
Jerusalem-ah Paul a pai kikna thu Luke in pulaak lo hi. Ahi zong Paul in
Jerusalem pawlpi sungah cimawh mite huhna puak dingin vapai ahihlam pulaak hi (Rom. 15: 25 – 27;
1Kor. 16: 1-3). Claudius uk kum masa sung ankhing kham uh hi mah taleh kial
tunna hangin Judean mite cimawh uh hi. Huhna pia mite kua hi, cih thei le-uh
buai-na piang thei hi, cih mukhol kawmsa-in Paul in huhna vaihawmsak hi. (Gal.
2:10). Ngeina kibang lo ahih hangun tua bang hun ciangin kipum khatin Paul
thuhilhna zong muang ngam zaw uh hi (Sawl. 20: 22, 23; Rom. 15: 31).
Sawl. 19: 23- 42 sim in. A sawt
ciangin bang thu hangin Ephesus khua mite in Paul langpan uh hiam?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Paul nasepna in
pagan/ milim biakna sukha ahih manin langpanna hong piang hi. A taktakin sum
vai hangin Demetrius in Paul nasep
langpan hi napi, biakna hangin langpanna piangsak hi. Ephesus khua- a om
Artemis/Diana biakinn in tanglai leitung a lamdang na 7 lakah kihel hi.
Sawl. 19:27 sim in. Biakna
siksanin Demetrius in a sum ngahzia
ngaihsun in. Bang hangin Khristian khat in biakna siksanin sum bawl lauhuai
hiam?
TUESDAY Sep.
4
TROAS
Ephesus-ah
buai-na a tuah khitteh hih khua nusia dingin dingkhia hi (Sawl. 19: 23 – 41). Macedonia
leh Achaia lamtawnin Jerusalem vatung kik hi (Sawl. 20: 1-3). Hih khualzinna-ah Gentile pawlpi pan tangmi
kimkhat in zui uh hi (Sawl. 20: 4).
Sawl 20: 7-12 sim in. Hih Lai Siangtho
mun siksanin Sabbath panin Sunday kisiantho-sak hi, cih thu in a khialhna bang
kimu hiam?
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Kaal khat sunga ni masa ni-in Paul in Troas va
tung ahih manin Nekkhawm piak kikhopna
nei uh hi (Sawl. 20:7). Tua hunlai-in Nekkhawm a neih khit uhteh anne khawm uh
hi. Troas ah tua bangin annekkhopna a neih uh leh neih loh uh kipulaak lo hi
(Sawl. 2:42, 46). Lenggahtui leh thungetna a kigelh loh hangin Nekkhawm nekna
hi lo hi, kici thei lo hi. Ahi zongin mi tampi in Sawl. 20: 7-12 siksanin Gentile
pawlpite in kikhop ni dngin Sabbath tangin Sunday ni zang uh hi, ci uh hi. Tua
bang a kicih theih nadingin tua thupiang kantel ding kisam hi. Khuavak mateng
meivak zang uh hi (Sawl. 20:7); Paul in zan tawntung thugen hi ding hi;
Eutychus in ihmu khat hi, cih thu in a kikhop uh pen zan hi, cih kitel hi. Tua
ahih leh tua zan in Sunday ni ma maw? Sunday khit a zan maw, cih dot ding kisam
hi. Hih thu i tel nadingin Luke in koi hun sim zang hi ding hiam? Roman ni sim
dan maw (zankim pan zankim khat ciang) ahih kei leh Jew ni sam dan (nitum khat
pan nitum khat) cih tungah kinga hi. Luke in Jew ni sim dan zang ahih leh,
Troas a kikhop in Saturday zan hi ding hi. Roman ni sim dan a zat leh Sunday
zan hi ding hi.
Bang bang hi taleh Sawl. 20: 7-12 tawh
kisai thupiangte in Sunday zan hi, cih kilang hi. Sunday sialin kikhawm uh hi
lo hi. Paul in a zingciangin zinkhia pah ding ahih manin a tuam vilvel a kikhopna
hi. Tua ahih manin Sunday siantho-sakna kikhop hi lo hi, cih kilang hi.
Piansak ni sagih
Sabbath a kipna thu ngaihsun in. Lai
Siangtho siksanin Sabbath a zui Seventh-day Adventist na hihna leh vantungmi
thumte’ thupuak a tangko dingin sapna ngah nahihlam na telcian hiam?
WEDNESDAY Sep.
5
Miletus
Jerusalem
zuanin a pai-na-ah Paul in Miletus khua-ah tawlnga hi. Hih khua panin Ephesus pawlpi makaite mangpha
khakna leh hopihna nei hi.
Sawl. 20: 15 – 27 sim in. Paul in a
thugen kipatna-ah bang thu limgen hiam?
_____________________________________________________________
______________________________________________________________
Paul in Rome leh
Spain cihte ah khualzin ding geelna nei khin ahih manin Asia gam lamah zin kik
zo nawn lo dingin lamen hi (Rom. 15: 22- 29). Tua hangin a thugen kipatna-ah
Ephesus khua-a nasepnate pulaak masa hi. A beisa thupiang, Ephesus mite lakah a
nunzia lungngaih ding bek hi lo-in mailam thu zong bulphuh hi. Bang hang hiam
cihleh Paul in Jerusalem-ah bang tuak ding cih thei khol lo hi. Thupiang tuamtuamte hangin Paul lau hi.
Jerusalem makaite in Paul muang taktak zo lo uh hi. Bang hang hiam cihleh hun
khat lai-in Paul in Khristiante bawlsia mipa hi banah hotkhiatna ngah nadingin
vunat kul lo hi, ci-in thuhilh hi (Sawl. 21: 20 – 26).
Jew makaite’n Paul pen gam ki-ukna, biakna leh ngei-na a langpan mi-in mu uh hi (Sawl.
23: 1,2). AD 50 pawlin Roman gam ki-uk hoihlohna hangin Judea gam
sungah minam leh itna lian mahmah hi. Hih bang lungsim in biakna banah Jew
mite’ nisim khuasakna khempeuh huzaap hi. Tua bang kawmkal-ah Pharisee hihna
nusia-in Gentile mite lakah nasem Paul in minsiatna ngah hi (Sawl. 21: 27
– 36).
Paul in zong lunghimawhna nei hi. Paul in Ephesus pawlpi in koi bangin
thuhilhzua-te nial ding cih lunghimawh hi. Tuu lakah a lauhuai ngia tawh genteh
hi. Pawlpi masate in zong thuhilhzua
thuak khin uh hi. A hun, a mun, a thu in kizopna a neih loh
hangin Solomon gen bangin “leitungah a
thak na khat beek om lo hi,” (Thna. 1:9).
Thuhilhzuau-te in pawl sungah siatna lianpi piangsak uh hi. Leitung bei
dong hih siatna bei lo ding hi (2Tim. 4:3). Paul in lunghimawhna, lunggimna tampi nei hi. Ahi
zongin lungkia lo-in a upna kiptakin len hi.
2Kor. 4: 8-14 sim in. Koi bangin gimna i tuah khak ciangin, Paul
hong gen thute nuntakpih ding i hiam? Paul in a lametna koi-ah kinga hiam?
THURSDAY
Sep. 6
Tyre leh Caesarea
Miletus khit ciangin Luke in Paul’
zinna thu a kicingzaw-in pulaak hi. Jerusalem manawhin a pai-na uah Phoenician
tuigei-a om Tyre-ah tembaw in vansuah dingin khawl a, hih khua-ah kaal khat
taam uh hi (Sawl. 21: 1-6). Tyre-ah a
taam sung mahin Paul in Jerusalem-ah a pai loh ding thu-um mite in khaam uh hi.
Paul in Jerusalem-ah a thuak ding lauhuai thute hangin Kha Siangtho in thu-um
mite tungtawnin tua bangin Paul tungah a pulaak hi. Tua bangin thu-um mite in a
khaam uh ciangin, a beisa hun a Paul’ ngimnate tawh kilehbulh hi lo hi. Greek
kammal ‘etheto en to pneumati’ (Sawl. 19:21) a khiatna in Paul in amah leh amah
thu-in vaihawm hi lo-in Kha Siangtho ii
makaihna bangin zinkhia hi, cih pulaak hi. Paul in a tuahkhak ding lauhuai
thute Kha Siangtho in Tyre khua mite tungah hilh khol hi. Lunghimawhna tawh
Paul tungah a pulaak uh hi-in, Paul in zong Jerusalem-ah bang tuak ding cih a
mailam thu theikhol lo hi (Sawl. 20: 22,
23). Paul mahamh zong Kha Siangtho in makaih
hi napi, mailam thu ding na khempeuh kitelsiang khin cih om lo hi.
Sawl. 21: 10- 14 sim in. Jerusalem
zuanin a pai-na-ah Paul in Caesarea-ah bang tuak hiam?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________
Agabus in Jerusalem panin kamsang khat
hi-in, kialpi tun ding genkhol ngei hi (Sawl. 11: 27 – 30). Thuciam Lui sunga kamsang kimkhatte bangin
(Isa. 20: 1-6; Jer. 13: 1-10) Agabus in tawl khat sung kamsang hi. Tua bangmahin Athen khua-mite’ genkholh
theihna zong hun khat sung bek hi. Paul in Jerusalem-ah pai leh amah a
langpangte in Roman Gentile mite tungah ap
ding uh hi.
Paul tawh a zinmite in Agabus’ thugen
pen genkholhna hi lo-in hilhkholhna-in ngaihsun zaw uh hi. Paul in Jerusalem-ah
a pai loh nadingin khaam theih tawpin khaam uh hi. Tua bangin kikhaam mahmah
kawmkalah, a lauhuai dinmun nawk kha ding hi mah taleh Paul in a nasep a zawh
mateng khawl ding ngaihsun lo hi. Paul in ama nopsakna ding, ama nuntakna
sangin pawlpi kipum khat nading leh hotkhiatna thu-ah citakna thupi ngaihsut
zaw hi.
“Paul in cikmahin maikhing kawmin
Jerusalem vatung ngei lo hi. Lawmlegual
thak muh ding leh amah a langpang mi hon khat mu dingin theikhol hi. Paul in
Pasian Tapa nialin a that khuapi kongkhakah a lut ding hi ta hi. Hih khuapi in
a sawt lo-in Pasian hehna thuak ding hi ta hi.” Ellen G. White, The Acts of the
Apostles, 397, 398.
Mite’
telkhialhna, simmawhna, nawlkhinna, langpanna thuak taleh Paul in upna tawh
kalsuan hi. Koi bangin lungkiat hun ciangin upna tawh kalsuan ding na hiam?
FRIDAY Sep. 7
Ngaihsutbeh Ding: Hotkhiatna
thu kigen lawhcinna hangin Jew mite hehna hong khang hi. Hih upna thak a za Jew
mite in biakpiakna thukhamte panin suahtakna ngah uh a, Gentile mite tawh
kibangin Abraham suanlekhak hihna ngah khawm uh hi. Paul in hih bangin gen hi:
“Khrih sungah Jew mi, Gentile mi, vunat mi, vunat lo mi a om kei hi” (Kol. 3:
11). Hih thu hangin Paul langpangte in Paul in thuman langpan hi. Tua bangin
thuhilh nawn kei hen,” ci uh hi. Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 390.
“ Paul in a mipihte hehpihna le itna
ngah kha lo hi. Kikhelna nei lo Jew kim khatin Paul nasepna encik uh hi. Tua
mite in Jerusalem makai-te mai-ah mawhsakna tawh Paul le ama nasep a hoih lo
lamin pulaak uh hi. Upa pawl khat leh sawltatk kimkhat in Paul langpanin thu
kigente nial lo uh a, Paul khial hi, ci-in ngaihsun uh a, amah tawh kop nuam
nawn lo uh hi.” Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 398.
Kikup Ding
Dotnate
1. Paul
tawh a kimu nungzui 12 in Tuiphum John nungzui ngei banah Jesuh nungzui ngei uh
hi (Sawl. 19: 1-7). Bang hangin
Khristian thu-um kituiphum ngei khin khat tuiphum kikna kisam hi ding hiam?
Gentehna-in SDA hi lo pawl dang pan SDA hong lut ciangin kituiphum kik
hiam?Apollo zong kituiphum kik lo hi, cih thu siksan hoih hi thei ding hiam?
2. Paul
ngaihsun in. Jesuh a um lo a mipihte’ nawlkhinna thuak hi. Jesuh a um
Jew mi kimkhat nangawnin Paul muang taktak zo lo uh hi. Bang hang hiam cihleh
Paul in pupa ngeina zui lo hi, ci-in ngaihsun uh hi. Milim bia pagan mi tampi
in hotkhiatna thu za nuam lo uh hi. Tua bangin langpanna tuamtuam om taleh Paul
in mainawtin hotkhiatna thu hilh hi. Paul bangin nasem mi i hih loh hangin ama
nunzia tungtawnin bang thu na nuntakpih ding hiam?
3. Sabbath
panin Sunday ah kikhel khin hi. Sabbath kul nawn lo hi, ci-in a kisiksan thute
ngaihsun in. Koi bangin tua bang thuman
lote na hilhcian diam? Koi bangin thukham a dang 9 in hotkhiatna hong piak
theih loh bangin Sabbath in zong hotkhiat ngah nading ahih lohlam na pulaal diam?
Upna tawh thukham nuntakpih na hih leh hotkhiatna ngah nadingin eite lametna in
koi-ah kinga ding hiam?