LESSON 10 June 2-8
America le Babylon
Sabbath Nitak: Tu Kaal Sung Sim Ding: Mang. 13: 1-12; 14: 9-11; 16:2; 18: 1-4; 19:20; 20:4; Jer. 51: 6,7, 53, 57.
KAMNGAH: “Tua ciangin saihadial puan a silh vantungmi in, “ Na mite a cing, a lian vantungmi Mikhael hong kilang ding hi. Tua ciangin leitungah mihing a pianzawh a kipan a nasia penpen gimna hun hong tung ding hi. Tua hun a hong tun ciangin Pasian’ laibu sungah a min kigelh na mite khempeuh kihonkhia ding hi” (Daniel 12:1).
Nung kaal sungin Thumgawm Pasian a kineih vangliatna nei pawl khat thu i gen hi. Satan (gulpi) le leitung kumpi nih kipawlin Pasian’ mite bawlsia ding uh hi. Tui sung pan sapi (Mang. 13: 1-10) in kamkei, vom le humpinelkai kigawm kihtakhuai sapi hi. Hih sapite Daniel 7: 4-6 sung a kipulaak sapi-te hi. Daniel 7 sung a genkholhna bangin Babylon khitteh (humpinelkai) Media-Persia (vom), Greece (kamkei) khitteh a nunung pen thunei Rome hong khang hi. Papal Rome in pagan Rome pan hong khangkhia hi-in. Hih sapi li-na panin ‘kineu’ sung pan hong khang khia hi. (Dan. 7:7, 8; 19-21; 23- 25). Papal Rome in a nasepte Daniel 7 sunga kigelh thute Mang. 13: 1-10 sungah hong genkik hi.Tua hi-in leitung hun bei ding ciangin Rome’ thuneihna hong hat semsem ding hi.
Ahi zongin Rome khia bek hi lo hi. Vangliatna nei a dang khat in panpih hi. Tu kaal sungin Rome tawh nasem ding vangliatna nei khat ii thu i kikum ding hi. Bang thu hong pianglai ding a, koi bangin tua thute hangin kigingkhol ding i hiam?
Sunday June 3
Si Dektakin Liamma
Mang. 13: 1-10 simin. A piangkhin thute le a hong piang ding thute siksanin, hih sapi in bang hangin papacy hi ci i hiam? Bang thu siksan om hiam? Hun nunung aa dingin bang khiatna pulaak hiam?
_________________________________________________________
_________________________________________________________________
Pasian in pawlpi khempeuh sungah a thuman mite nei lai hi. Pawlpi in hun nunung ciangin a sep ding thute zong hong hilh khol hi.
Mang. 13: 3 sim in. Bang thupiang hiam? Rome’ thuneihna bang gen hiam?
_________________________________________________________
____________________________________________________________________
Kum za tampi sung Roman Church in biakna-ah thunei mahmah pawlpi hi. Nitumna gam kumpite tungah zong thunei hi. Roman Emperor Henry IV in Pope Gregory VII a heh laitakin kilemna bawl dingin va pai hi. Pope in Roman Emperor a muh ma-in a omna innmai khuavot lakah ni thum sung kingaksak phot hithiat hi. Gregory VII in a galzawhna kisaktheihpihna tawh kumpite’ thuneihna lakkhiatsak dingin pulaak hi.
Reformation (pawlpi kisuansuahna lianpi), Enlightenment (Lai Siangtho sangin leitung pilna thupitsak zawkna) French Revolution ( Piantit gam sung kikhelna lianpi), cihte in Rome thuneihna AD 1800 sungin thanemsak hi. Piantit galkap ulian khat in AD 1798 kumteh Pius VI kolbulhin, a bukna munah 1799 kumin si hi. Ahi zongin Mangmuhna 13 sunga genkholhna bangin “sapi liamma hong dam kik hi” Tu-in Rome in Gregory VII’ uk sungin thuneihna a liatna nailoh hangin, biakna hi taleh gam tuamtuamah thu nei mahmah ta hi. 2015 kum a kipan Pope Francis in American Congress Innpi nihte tungah thunei ding hong kipan khin hi. Genkholhna a om bangin Rome’ thuneihna hong lian semsem ding hi.
Koi bangin hotkhiatna thu tangko-na ah citak ding i hiam? Thuman sungah kiptak om zawh nadingin langpannate thuakzawhna kisam hi lo hiam? Tuhun thuman tangko-na ah, bang hangin leitung thunei-te’ thupiak khempeuh a zui ding hi lo i hiam?
Monday June 4
Genkholhna Sunga United States
Mi tampi in “bangci bangin beisa hun le mailam hunah, Rome in leitungah thunei thei hiam,” ci-in lamdangsa ciat uh hi (Mang. 13 ). Nidang bangin galkap tampi tawh galdo-in gualzo cihte danin gualzo hi lo hi. Rome a vangliatn theihna Mangmuhna 13 in hong hilh hi.
Mang. 13: 11 – 12 sim in. Kua thuneihna kigen a, koi bangin tua vangliatna tel ding i hiam?
__________________________________________________________
______________________________________________________________
Sapi (Rome) in kha 42 hun sung vangliatna nei hi (Mang. 13:5). Hih kha 42, ahi kei leh genkholhna ni 1260, Mang. 12: 6, 14 in hun khat, hunte le hun khat lang, ci-in pulaak a, Daniel 7: 25 in zong ( kum 3 le a lang) ci-in pulaak hi. Hih hun in papal thuneihna a liat mahmah hun sung hi. Genkholhna ni khat kum khat siksanin, ni 1260 kipat hun in AD 538 a kipanto hi-in 1798 kum ciangin bei hi. 1798 kumin galte in pope mancip uh hi. Sapi in liamma hong ngah hi. Genkholhna tangtung takpi hi.
Ni 1260 genkholhna a bei kuan ciangin (1798 kum) vangliatna nei a dang khat hong khangkhia hi (Mang. 13:1, 11). Tuipi sung pan hong pai sapi (Dan. 7: 2, 3) tawh kibang lo-in, leisung pan hong paikhia sapi in vangliatneih hong kipan hi. Tuipi in mihonpi limcing hi. “ A paktat numei a tutna gun tuite pen minam tuamtuam, pau nam tuamtuam a zang mihonpite ahi hi” (Mang. 17: 15). Leisung pan hong pusuak sapi in United Stated of America limcing hi. Hih gam in gam thak, mi tawmna mun, kuamah tawh kido-na nei lo-in kumpi gam hong phut hi. “ AD 1798 kum a hong khangkhia vangliatna, hatna nei Leitung Thak ( New World) bang gam hi ding hiam? USA sim loh tua bangin a thahat gam om lo hi.” Ellen G. White, The Great Controvery, 440.
Hih vangliatna kipulaak masakin kii nih nei tuuno-in kipulaak hi. Dikna tawh kidim cihna hi. Ahi zongin ‘sapi bangin kampau” ding hi (Mang. 13: 11), a khiatna in, Pasian’ mite bawlsia ding hi. USA in panpih ding ahih manin Rome’ thuneihna hat semsem ding hi (Mang. 13: 11- 17)
Tuesday June 5
Biakpiakna Tawh Kisai Thute
Hotkhiatna tangthu en suksuk lehang Topa in milim biakna le biakna manlo a deihlohzia, tua hangin thuhilhnate kimu hi (Matt. 4: 8-10). Mang. 13 sunga genkholhna bangin hun nunung ciangin biakpiakna tawh kisai thu lianpi hong tung ding hi. Pasian’ mite in kua bia zaw ding, cih a khensat hun hong tung ding hi (Joshua 24: 15). Lesson 2 na sungah Daniel le Hun Bei-na cih thu i pulaak hi. Tua sungah Hebrew tangval thumte in milim bia dingin kisawl hi (Dan. 3:5). Mang. 13 sungah zong tua bangin milim bia nuam lote in bawlsiatna thuak ding hi, cih genkholna om hi. Kumpi ukna neite in (Dan. 3), kham tawh kibawl milim a bia lo Pasian’ mite meiphualpi sungah halin, a bawlsiat mah bangun hun nunung ciangin zong sapi ciaptehna a bia nuam lo, a zui nuam lote Pasian’ mite in bawlsiatna thuak ding uh hi (Mang. 13: 15)
Mang. 14: 9 -11; 16:2; 19:20; 20:4 sim in. Koi bangin biakna in thu lianpi hong suak ding hi, ci-in genkhol hiam?
___________________________________________________________
________________________________________________________________
Babylon in biakna man lo khempeuhte’ phungpi hi, ci-in kiciamteh hi. Babel Tausang in, Lucifer ngaihsutna bangin, a sangpenna mun meei-te tungah ka om ding hi, cih lungsim a nei mite, tuiciin sung pan amau le amau tha tawh suahtakna ngah ding a hanciam mite’ lungsim pulaak hi (Isa. 14:14). Ahi zongin leitungbup tuiciin tung nawnlo ding hi, cih Pasian’ kamciam nial uh hi (Pian. 9: 8 – 11).
Neo-Babylonian Empire in amau siamnate kiphatsak pih uh hi. Nebuchadnezzar in ‘hih a lian mahmah Babylon, keima lamsa hi” (Dan. 4: 30) ci-in amah le amah kiliansak hi. A nung ciangin Kumpi Belshazzar in Solomon’ Biakinnpi sung pan kham hai-te tawh zu dawnin, kham, ngun, silgno, sik, suang tawh kibawl pasian tuamtuamte bia hi (Dan. 5: 3, 4). Biakbuk van siangtho-te zu dawnna-in zang uh a, a sia le a pha khentel thei nawn lo uh hi. Tua hangin Babylon khuapi kisia hi. A kimu thei nate in hong khem thei a, “Babylon zu” bangin siatna hong tunpih thei hi. Biakna man lo, upna man lo khempeuh in Satan’ tawh kipawl hi.
Koi bangin tu-in biakna man lo tawh kipelh ding na hiam?
Wednesday June 6
“A Lian Mahmah Babylon”
Jer. 51:6, 7, 53, 57; Zech. 2:7; Mang. 7:5, 6; 18:2, 3 in Babylon thu bang hong hilh hiam?
___________________________________________________________
____________________________________________________________
Zanni-a thusinna ah Babylon in biakna manlo khempeuh ii phualpi hi, cih thu i gen hi. Hun nunung ciangin Babylon cih min in minam khempeuh tungah a zuau, biakna manlo a zui mite limcing hi.
Gulpi, tuipi sapi le sapi saan enkak in (Mang. 12:3; 13: 1-3; 17:3). Kibatna bang nei uh a, bang teng kibatlohna nei uh hiam?
____________________________________________________________
______________________________________________________________
Hih sapi thumte in lutang 7 le kii 10 nei ciat uh hi. Daniel 7 sung a lutangte le sapi’ kii tawh kibang hi. Amau ma-a kumpite do-in zawhna tawh ukzawhna nei ciat uh hi. A mel san sapi in gulpi le tuipi sapi kigawm khawm (pagan le papal Rome limcing hi) leitung pan sapi (Mang. 13: 11- 14) hih kumpi thum kigawmin Pasian’ mite langpang ding uh hi. Jacques B. Doukhan, Secrets of Revelation, Review and Herald, 2002.
A mel san sapi tunga tuang numei (Mang. 17) in biakna le gam ki-ukna kigawmkhawm limcing hi. Hih numei le Mang. 12:14 sung numei siangtho kibang lo hi.
A siangtho numei A kizuak numei
Vantungah om Tuipi tungah om
Puan bangin Ni silh Sisan puanin silh
Gulpi in Do Gulpi in panpih
A Cianlai-te nu Numei kizuakte’ nu
Numei kizuakte’ nu Babylon in ta tampi nei hi. A khiatna in pawlpi man lo tampi hong khangkhia hi. A man lo biakna in Pasian kiang pan hong pai hi lo hi. Satan in do tawntung taleh a khang a khangah thuman lenkip mi om tawntung hi. Mang. 14:8 in thuman pan lampialin Babylon kisiat ding a genkholh bangin sapi ciaptehna hong kipiak takteh mi khempeuh in khemna lianpi tuak ding uh hi (Mang. 14: 9-11). Babylon sunga om Pasian’ mite hong paikhia-in hun nununga a cianlai Pasian’ mite tawh kipawl dingin thuman tangko ihi hi. (Mang. 18: 1-4).
Thursday June 7
Ka Mite aw, Hong Paikhia Un
Leitung thupiangte in hun bei ding nai mahmah hi, cih hong hilh hilh hi. Gentehna-in USA omzia ngaihsun in. Kum 1851 laipekin zong SDA thu-um mite’n sapi nihna pen USA hi, ci-in pulaak hi (Mang. 13: 11- 15). Tua genkholhna in USA’ omzia tawh kituak mahmah hi. 1800 kum sawngtengin Old World kici Prussia, France, Austria, Hungary le England gamte’ thuneihna lian mahmah hi. Tua hun lai-in USA in galkap 20000 val nei hi; Waterloo kido-na (1815) a galkap kihelte sehsawm suah sehkhat hi ding hi. 1814 kumin British in USA do-in Washington, DC khuapi haltum hi. 1867 kumteh Sitting Bull’ hangsanna tawh galkap bu General Custer’ Seventh US Calvary ukpipa hemkhia hi. Ni khat niteh mi khempeuh tungah SAPI’ ciaptehna kipiak nadingin USA in panpah ding hi. USA tualmite’n amau thuneihna a deih uh hangin amau hanciamna tangtung lo hi. Genkholhnate a banbanin hong tangtung hi. Mailam hunah tangtung lai ding hi. Tua hi-in tu laitakin Thukham 4-na zui mi hita leh, a zui lo mi tungah hi taleh, ‘sapi ciaptehna’ a neikhin om nai lo hi, cih thu phawk ding thupi mahmah hi. A tangtung laiding genkholhna tampi om lai hi.
Mang. 18: 1-4 sim in. Bang thupiang hiam? Bang hangin tua thu phawk ding thupi hiam? Mite tungah i sep ding bang thu hong hilh hiam?
__________________________________________________________
_________________________________________________________________
Hong pai ding hunah gam ki-ukna, mite’ nunzia, biakna cihte in a hoihlam manawh lo hi. Biakna manlote’ thuhilhna in leitung huzaap hi. Ahi zongin vantung panin vantungmi in a vangliatna khuavak leitungah hong puaksukin lametna thu pulaak hi. A citak Pasian’ mite kiangah Babylon panin hong pai khia un, ci-in tangko ding kisam hi. Babylon pan a paikhia khin mite in Babylon sung a om lai Pasian’ mite samkhia ding hi.
Babylon sung om mi kimkhat “Ka Mite” cih thu in bang hong hilh hiam? Bang hangin upna kibang lo mite tawh kizopna-ah hih thu phawk ding thupi hiam?
Friday June 8
Ngaihsutbeh Ding: Satan in Pasian’ thukham a langpan ciangin Pasian’ thuneihna, a ukna, Pasian mahmah a langpang hi gige hi. Tua hi-in hun nunung ciangin gimna lianpi hong tun ciangin Satan in Pasian’ thukham a zui mite” do ding hi (Mang. 12: 17). Bang hang hiam cihleh amau bek mah in Satan nungzui ding nial uh hi. Vantung panin in Pasian a langdo hi-a, leitung dongah do tawntung hi. Vantungah a guallelh bangin leitungah zong guallel ding hi. “ Satanin vantung pan Pasian’thukham susia dingin do hi. Piangsak Pa do ahih manin vantung panin leitungah hawlkhiat thuak hi. Leitungah Pasian’ thukham do do lai hi. A ngimna lianpen Pasian’ thukham palsat dingin mihingte hong khem tawntung hi. Thukham susia, beimangsak dingin a hanciam hangin, bang bang a sem zongin kilamdanna piang lo ding hi. Thukham khat palsat leh thukham khempeuh palsat hi. Amah mah in thukham khempeuh palsat hi.” James 2:10. Ellen G. White, The Great Controvery, 582.
Kikupding Dotnate
1. Leitung thupiangte in hun nunungah om ihihlam pulaak hi lo hiam? Bang hong piang lai ding hiam? A khengval upna, hunseh kholhna, mailam thu ding genkholhnate, Ellen G. White in a genloh thute tawh kisai-in koi bangin kidawm ding na hiam?
2. Biakpiakna ngaihsun in. Biak khat nei i cihteh bang pulaak hiam? Koi bangin biakpiakna pia na hiam?
3. Babylon sungah Pasian in mi nei lai hi, cih cih thu ngaihsun in. Babylon in limciinna maw ahih kei leh a taktak hi, cihkoi bangin na tel hiam? Mite’n bang bang um taleh, koi koi-ah om tale-uh, i thupuak a theih ding uh kisam hi, cih hong hilh hi lo hiam?