LESSON 5 OCT. 28 – NOV. 3
ABRAHAM’ UPNA
TU KAAL
SUNG SIM DING: Pian.
15: 6; 2Sam. 11, 12; Rom. 3: 20, 31; 4: 1-17; Gal. 3: 21- 23; 1John 3:4
KAMNGAH:
“Tua ahih leh upna thu i gen ciangin Thukham a phiat i hi hiam? Hi lo hi; a
kipsak semsem i hi hi.” Romans 3: 31.
Romans
sunga thute in upna tawh hotkhiatna kingah hi, cih thuguipi pulaak hi. Romans
siksanin Pawlpi kipuahphatna (Reformation) hong om hi. Tuma kum 500, tu bang
hunin, Luther makai-in Protestant makaite in nunghei nawnlo-in pawlpi
puahphatna hong om hi. Siantho-na le kicinna nei Abraham etteh dingin hong koih
a, gamtatna tawh hi lo, hehpihna hangin upna tawh dikna kingah hi, cih thu mi
tampi in telkhial uh hi. Gamtat hoihin thukham zuihna in Pasian in a midikin
hong ciamteh kei leh, lamet om ding hiam? Abraham in hehpihna hangin dikna ngah
ahihleh ama nunga mite zong tua bang mah hi ding hi. Romans sungah Paul in
hotkhiatna thuluanzia dawl thumin pulaak hi. (1).Hehpihna kamciam (2) Mihing in
tua kamciam tawh kizopna ( 3). Pasian in amah a um mite midikin a hong
ciaptehna, cih bangin pulaak hi.
Abraham
in ama tungah Pasian' piak kamciam um a Pasian in a midikin ciamteh hi. Tua mah
bangin a um mite Pasian in a midikin hong ciamteh hi. Hehpihna hang bek tawh
hong kihonkhia hi. Hehpih taaklo ihih hang hehpihna i ngah hi. Hehpihna ngah
dingin kilawm hi lehang hehpihna in piakkhong hi lo ding hi. Mimawh, khialhna
tawh kidim mite ihih manin, hotkhiatna in piakkhong takpi hi.
Paul in
Pian. 15: 6-2 siksanin upna tawh hotkhiatna kingah hi, cih thu pulaak hi.
“Abraham in Pasian um ahih manin Pasian in midiktangsak hi.” Lai Siangtho
sungah upna tawh dikna thu a kimuh masak penna hong suak hi.
SUNDAY OCT.
29
THUKHAM
Romans 3:31 sim in. Paul in bang pulaak hiam? Bang hangin SDA thu-um
khat aa dingin thupi hiam?
______________________________________________________________
_________________________________________________________________
Upna in Pasian thukham beisak lo hi. Thukham khempeuh a zui mi khat in
upna lo tawh hotkhiatna ngah ngei lo ding hi. Thuciam Lui le Thuciam
Thak in Pasian’ hehpihna hangin mawhnei mi in upna tawh tua hotkhiatna
ngah hi, ci-in hong hilh hi.
Romans 4: 1-8 sim in. Koi bangin Thuciam Lui in gamtatna tawh hi lo,
upna tawh hotkhiatna kingah hi, ci-in hong hilh hiam?
_________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Abraham in dikna ngah hi. Bang hang hiam cihleh aman Pasian um hi. Tua
hi-in Thuciam Lui in zong upna tawh diktanna hong hilh hi. Tua ahih manin upna
in thukham beisak hi, cih pen manlo hi. Greek laimalin ‘katargeo’ a khiatna in
‘kimanna nei lo’ ‘kizang thei nawn lo’ cihna hi. Thuciam Lui in upna tawh
hotkhiatna kingah hi, ci-in hong hilhcian hi. Thuciam Lui thute in hehpihna thu
pulaak hi. Gentehna-in biakbuk ah ganhing tawh biaknate in mawhnei mi aitangin
ganhing in sihna thuak hi. Gamtatna tawh hotkhiatna ngah hi lo-in tua ganhing
hangin sihna tawh kipelh hi. David in Bathsheba a mawhpih khit nung ah
mawhmai-na ngah hi lo hiam? David in siatna tawh kidim kumpi khat hi. Thukham
tawh hotkhiatna ngah ding hi leh David a suahtak nading khat zong om lo hi. Ahi
zongin Paul in upna tawh Pasian’ maipha ngah David, upna tawh a nungta eite
etteh dingin pulaak hi. Mawhmai ngahna in Pasian’hehpihna nasep hi. Israel
mite’n thukham tawh hotkhiatna ngah dingin a lamet uh hangin Jew biakna in
hehpihna siksan biakna hi. Thukham tawh diktanna ngah ding hanciamna pen thuman
panin paikhialhna lianpi hi.
David a gamtatsiatna le a kisikna, a kipuahphatziate ngaihsun in
(2Sam. 11, 12; Late 51). Mulkimhuai gamtatna panin bang lametna om thei
hiam? Koi bangin pawlpi in siatna tawh a nungta mite tawh a kizopzia pulaak
hiam?
MONDAY OCT. 30
LEIBA MAW, HEHPIHNA?
Paul in
hotkhiatna bek a hong hilh hi lo hi. Pasian tawh kizopzia ding – hotkhiatna thu
laigil hong hilh hi. Gamtatna tawh Pasian maipha kingah hi, ci-in a um mi in,
ama hoihna tawh dikna, siantho-na ngah dingin a lamen hi-in, ama hoihna suangin
amah le amah dik kisa mi ahi hi. Biakna in ei le ei dik kisakna piangsak thei
hi. Ahi zongin diktanna pen mihing in ngah dinga kilawm Pasian in a hong
piakkhong ahihlam thei lehang, ei le ei hoih kisakna ding sangin Ama hong
hehpihna hong itna mah bulpi-in kinei ding hi. A taktakin amah le amah dik kisa
mi maw ahih kei leh Pasian tawh kipawl mi - kua in Pasian’ zia le tong, a hong
itna kilangsak zaw ding hiam?
Rom. 4:
6-8 sim in. Koi bangin Paul in upna tawh diktanna thu hilh hiam?
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Mawhnei mi in upna
tawh Khrih va zuat kul hi; a dikna a pom kul hi. Mawhna Puakhia Pa tungah a
mawhna va suat kul hi. A hong piak mawhmai-sakna a san kul hi. Tua dingin Khrih
in leitung ah hong pai hi. Mawh kisik mite tungah Khrih’dikna puan bangin hong
kisilhsak hi. Tua mi in Pasian innkuan khat suak hi.” Ellen G. White, 1SM.,
215.
Jew mite
bek hi lo Gentile mite zong upna tawh hotkhiat ngah hi (Rom. 4: 9 – 12). A
taktakin Abraham in Jew minam pan hong piangkhia hi lo hi.
Pasian bia lo minam pan hong khangkhia hi (Joshua
24: 2). Ama nuntak lai-in Jew mi le Gentile mi kikhen nai lo hi. Pasian in
Abraham a diktansakin Abraham in vunat nai lo hi (Pian. 15:6). Tua manin
Abraham in vunat mite le vunat lo mite aa ding ‘pa’ kici hi. Hih thu siksanin
Paul in mi khempeuh tungah kipia hotkhiatna thu hong hilh hi.
Kuamah
deidan lo-in, mi khempeuh aa dingin Khrih hong si hi (Heb. 2:9). Mi khempeuh aa
dingin Singlamteh ngaihsun lecin, Singlamteh in mi khat ciat manphatzia hong
lak hi lo hiam? Bang hangin minam, pau kideidannate in sia hiam? Koi bangin
deidanna lungsim na neihlam kiphawkin Pasian hehpihna tawh tuate hemkhia ding
na hiam?
TUESDAY OCT.31
KAMCIAM
Tuma kum 500 kimpawlin Martin Luther in Wittenberg biakinn kongkhak ah
thusuah 95 vakilh hi. Tua thusuahte in upna tawh hotkhiatna ngah cih thu tawh
kisai hi-in tuhun aa dingin zong thupi mahmah hi. Romans 4: 13 ah
‘thuciam’ le ‘thukham’ kibatlohzia kimu thei hi. Paul in Thuciam Lui
siksanin upna tawh diktanna kingah hi, ci hi. Hih thu Abraham nunzia siksanin
hong hilh hi. Jew mi khempeuh in amau pianna Abraham hi, ci-in um uh hi.
Abraham in ama gamtatna tungtawnin diktanna ngah ahih lohlam kimu hi.
Pasian in Abraham in leitung luah dingin kamciam hi. Abraham in tua
kamciam um hi. Tua kamciam tawh kisai ama masuan dingte zong Abraham in nial lo
hi. Tua kamciam bangin a nuntakna tungtawnin Pasian in Abraham tungtawnin
hotkhiat nasep hong sem hi. Hih in Thuciam Lui ah hehpihna nasepzia hong hilh
hi. Paul in zong hih thuman hong hilh kik hi.
Romans 4: 14 – 17 sim in. Koi bangin Paul in Thuciam Lui in zong upna
tawh hotkhiatna thu hong hilh hi, ci-in pulaak hiam?
________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
I gensa mah bangin Paul in kua-te tungah laigelh hiam, cih thupi hi.
Biakna thukham limtak a zui Jew thu-umte tungah a laikhak hi-in, tampi
in thukham zuihna tungtawnin hotkhiatna ngah dingin kilamen uh hi. Thuciam
Lui in tua bangin hilh lo hi. Jew thu-umte upkhialhna puahpha dingin
Paul in Abraham thu pulaak hi. Sinai ah thukham a kipiak ma-in Abraham in
kamciam ngah khin hi. Thukham – gamtatna tawh hi lo, upna tawh dikna kingah hi,
ci-in hong hilh hi.
Sinai ma-in zong a om khin Thukham 10 tawh dikna kingah hi, ci-in
Paul in a gen hileh upna tawh dikna kingah hi, cih thu kikhel tuan lo
ding hi. Thukham siksanin Pasian’ kamciam ngah ding hanciamna in upna nialna,
upna a mawhna bangin ngaihsun hi. Thukham in hong mawhsak hi. Upna in hong
honkhia hi. Paul in Thukham siksanin hotkhiat ngah ding hanciamna in a mawkna
ahihlam hong theisak nuam hi. Jew mi, Gentile mi hi taleh mi khempeuh in
Thukham palsat hi. Tua hi-in dikna ngah dingin Abraham mah bangin, upna
tungtawnin Khrih dikna hong kipia hi. Diktanna thu in pawlpi sung kipuahphatna
– Protestant Reformation piangsak hi.
WEDNESDAY NOV.1
THUKHAM LE UPNA
Paul
in gamtatna tawh hi lo, Pasian hehpihna tawh hotkhiatna kingahzia
Abraham nunzia tawh
hong hilh hi. Jew mi khat in hotkhiat a ngah nop leh ama gamtat hoih siksan
lo-in Abraham tunga kipia kamciam Messiah tungah a tangtunna thu a siksan kul
hi. Hih in Jew hi taleh Gentile hi taleh – mi khempeuh tunga hong kipia thu hi.
“Gamtat
hoih tawh hotkhiatna kingah hi, cih upna a bulpi in dawibiakna pan hong kipan
hi. Tua bang upna nei mi in mawhna sungah nuamsa mi ahi hi” Ellen G.White, The
Desire of Ages, 35, 36. Hih in bang cihna hiam? Bang hangin gamtatna tawh
hotkhiat kingah hi, cih thu in khial hiam? Koi bangin Paul in thukham le upna
kizopzia pulaak hiam? Gal. 3: 21 – 23.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Nuntakna
pia thei thukham a om leh, tua in Pasian thukham hi ding hi. Ahi zongin Pasian
thukham in zong nuntakna pia thei lo hi.Bang hang hiam cihleh mi khempeuh in
Pasian thukham palsat hi; mi mawh i hi khin hi. Ahi zongin Pasian kamciam a om
bangin thukham hangin mawhsak thuak mite, gamtatna tawh hotkhiat ngah ding
hanciam a vangik pua mite Khrih tungtawnin suahtakna ngah hi. Upna om lo,
hehpihna om lo, dikna kihel lo thukham zuihna in vangik hi. Thukham nuai-ah
nungta i cih in tua vangik pua, mawhsakna nei cihna hi.
Koi bangin
Pasian tawh nuntakna ah upna tawh dikna kingah hi, cih thupi hiam? Hih thuman a
khahsuah lo dingin bangci bangin nungta ding na hiam? Upna tawh hotkhiatna
kingah hi, cih thu om kei leh bang thu hoih om ding hiam?
THURSDAY NOV. 2
THUKHAM LE MAWHNA
Mi tampi in Lai Siangtho siksanin thuciam Thak in thukham beisak hi,
ci-in pulaak uh hi. Ahi zongin tua bang thuhilhnate in Lai Siangtho thuman hi
lo hi. 1John 2:3 -6; 3:4; Romans 3:20 sim in. Thukham le mawhna kizopzia bang
hong hilh uh hiam?
____________________________________________________________
___________________________________________________________________
Tuma kum 300, 400 lai-in Irish mi Jonathan Swift in hih bangin gelh hi:
“Zukhamna, zuau genna, thumanlohna, guktakna cih kammalte laibu sungah gelh
nawn lo-in zong pulaak nawn lo-in, tua thukhun kiphiat hi leh mi khempeuh
thuman, thudik, thuman it mi vive a kihi khin diam? A deihhuai nunzia i nei
vive diam, ci hi. Jonathan Swift, A Modest Proposal and Other Satires (New
York: Prometheus Books, 1995), 205.
Pasian thukham kisam lo hi zenzen leh, bang hangin zuaugenna, mithahna,
guktakna cihte mawhna, siatna kici veve thei ding hiam? Pasian thukham kisam lo
hileh mawhna zong om lo ding hi. Pasian' thukham a bei hi leh mawhna, siatna
zong om lo ding hi. 1John 1: 7-10; James 1: 14, 15 sim in.
Thuciam Thak sungah thukham le Lungdamna thu, a nihin kipulaak hi.
Thukham in mawhna hong lak hi. Lungdamna thu in mawhmai nading lampi
– Khrih hong sihna le sihna pan a thawhkikna thu hong hilh hi.Thukham om
lo hi leh mawhna om lo ding hi.Tua hi leh bang panin hotkhiat kul ding hiam?
Thukham a om manin Lungdamna thu in mannei hi. Singlamteh in thukham beisak hi,
cih i za mun mahmah hi. A taktak in tua bang hi lo hi. Bang hang hiam cihleh
Singlamteh in thukham bei thei lo, kikhel thei lo hi, cih hong hilh hi. Pasian
in Khrih hong sihma-in Thukham khel lo, beisak lo ahih leh bang hangin Khrih
hong sih khitteh bei-sakin, khel ding hiam? Bang hangin mihing in a mawh a
kipan thukham beisak lel lo hiam? Tua hi leh mihing in sih kul lo ding a, Zeisu
hong sih kisam lo ding hi. Khrih hong sih manin Thukham bei, kikhel ding hi leh
a hong sihma-in Thukham bei, kikhel zaw ding hi. Khrih hong si ahih manin Thukham
bei lo, kikhel lo ahihna hong lak hi. Thukham kikhel lo, bei lo ahih manin
Zeisu hong si hi. Thukham in mawhnei mi hong khel lo ahih manin mawhmai nading
Zeisu a sih ding sangin a hoih zaw bang dang om diam?
"Numei pasal mawhna bawl kei in," cih thupiak om kei leh zi le
pasal, nungak, tangval siantho loh manin siatnate a om ding hiam? Bang hangin
Pasian thukham in kiplai hiam, cih thu koi bangin na pulaak diam? Pasian
thukham na palsat manin bang na thuak hiam?
FRIDAY NOV. 3
NGAIHSUTBEH
DING: Sim ding: Ellen G.
White, “ Christ the Center of the Message,” 388 in 1SM.; “ The Call of
Abraham,” 125 – 127; “ The Law and the Covenants,” 363, 364 in Patriarchs and
Prophets; “The Sermon of the Mount,” 307, 308; “Controversy,” 608; “It is
Finished,” 762, 763 in The Desire of Ages.
“ Hehpih
na ngah nading nasem hi lo-in sep ding leiba hi zaw hi. Paul in Pian. 15: 4-6
siksanin gamtatna tawh hi lo, upna tawh dikna hong kipia hi, ci-in hilh hi.
Abraham in a upna pen dikna-in kiciaptehsak hi. Hih in bang hong hilh hiam
cihleh Pasian in a hong hehpih manin mawhmai sak a, gamtat hoih man hi lo hi.”
Martin Luther, Commentary on Romans, 82.
Satan in
gamtat hoihna tawh Pasian’ maipha le dikna kingah thei hi, ci-in hong khem ahih
leh, ze-etna in hong zo ding hi; a nungzui ding hong ngah hi, cihna hi…… na
kongkhak tungah Calvary mual a Tuuno’ sisan na baangsak in. Tua hileh Satan in
hong zo kei ding hi.” Ellen G. White, Advent Review and Herald, Sept. 3, 1889.
KIKUP DING DOTNATE:
1.
Bang
hangin gamtatna kihel lo upna bek tawh hotkhiatna kingah hi, cih thu in thupi
mahmah hiam? Hih thu in a man lo bang thu panin hong dal ding hiam? Hih thu
siksan nei lo mi in lauhuai thu bang tuak ding hiam?
2.
Thukham
in hong hon thei lo cih thu thei mah lecin, Pasian Thukham kip tawntung ahihna
bang tawh lak ding na hiam?
3.
Pawlpi
kipuahphatna hong piankhiat (Reformation) theihna bulpi in koi bangin
hotkhiatna ngah i hiam cih thu siksan hi. Bang siksanin mimal siksan hi lo-in,
Roman Catholic le Prostestant kilamdanna bang om hiam?
4.
Mawhnei
mi in diktanna ngah in Pasian maipha le hehpihna ngah ding kilawm lo hi. Hih
thu in i nunzia hong khel ding kisam hi lo hiam? I tungah hong khialte ‘mawhmai-sakna,
hehpihna ngah ding kilawmpi mah hehpihin, mawhmai-sak ding kisam hi lo hiam?