LESSON 4 OCT. 21 – 27
UPNA TAWH DIKNA
TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 3: 19 -28.
KAMNGAH: “Bang hang hiam cihleh mi khat peuh Pasian tawh a
kipawltheihna pen Thukham zuihzawhna hang hi lo-in upna hang hi,ci-in i gen zo
hi.” Romans 3: 28.
Tu kaal sung kikup ding thu in Romans sung a thu guipi –upna tawh
diktanna cih thu hi. Thu dangte sangin hih thu hangin pawlpi kipuahphatna
(Protestant Reformation) hong piangkhia hi. Pope Leo in AD 1520 kumin Martin
Luther a mawhsak thute tuni dongin kikhel lo hi. Luther in upna tawh dikna thu
hilh nawnlo dingin kipia hi. Luther in tua a ngah thupiakna lai-te haltum hi.
Mawhnei mi in thukhenmang pa mai-ah thusitna thuak hi. A thu palsatna thaman
tu-in a thuak ding hi ta hi. Upna tawh diktanna kingah hi, cih thu khel in thu
dang pulaak dingin Luther in Pope’ thupiak zui zo lo hi. Thukham palsat mi khat
in gimthuak ding hi ta hi. Ahi zongin mawhnei pa aitangin a nuntakna hong khaam
khat om ahih manin thukham palsat mi in suahtakna ngah hi. Ama aitangin sihna
thuak mipa a san manin thukhen pa mai-ah, cikmah hunin a mawh ngei lo bangin om
thei hi.
A mawhmi aitangin a hong kipumpiak khat a om manin mawhneilo hongsuak
hi. Mawhnei mi tangin a hong kipia mi in kicinna tawh kidim hi. Mawhnei lo,
kicinna tawh kidim hi taleh mawhnei mi aa dingin thukhenna hong thuak hi. Ama
dikna eite hong pia-in eite diklohna khempeuh amah kisuan hi. Gamtat hoihna
hang hi lo, upna tawh a hong piak Ama dikna i san ciangin Pasian mai-ah midikin
i om hi. Bang zahin lungdam huai hiam? Hih sangin lungdamhuai zaw bang om diam?
SUNDAY OCT. 22
THUKHAM SIKSAN GAMTATNATE
Romans
3: 19, 20 sim in. Paul in thukham tawh kisai bang pulaak hiam? Thukham in bang
sem a, bang sem thei lo hiam? Bang hangin Khristian khempeuh in a tel ding
thupi hiam?
____________________________________________________________
___________________________________________________________
Paul in
thukham thu a gen ciangin ama hun a Jew mite mah bangin tampi huam hi. Thukham
(Torah) in Piancil pan Thuhilhkikna, Moses gelh bu 5 banah Thuciam Lui khempeuh
huam hi. Hih sungah Thukham 10 kihel hi. Tua hi-in thukham in Judaism biakna
tawh kisai hi, ci uh hi. Thukham nuai-ah om cih ciangin thukham ukna sungah om
cihna hi. Thukham in Pasian’ mai-ah mihing kicinlohna hong phawksak hi. Thukham
in tua kicinlohna hong hepsak thei lo hi. Kicinna lampi hong lak bek hi. Romans
Jew thukham in tu-in kisam nawn lo ahih manin thukham 10 kiplai ahihzia hong
hilh hi zaw hi.
Judah
thukham in Jew mite a hotkhiat theih loh mah bangin Thukham 10 in zong mawhna
sung pan hong hon lo hi. Thukham’ nasep in hotkhiat nasep hi lo hi. Thukham’
nasep in Pasian’ zia le tong pulaakin, mawhnei mi i hihlam hong hilh hi. Kuamah
in Thukham 10 hi taleh biakna thukhamte zuihna tawh Pasian mai-ah midik hihna
ngah thei lo hi.Thukham in midik i suah nadingin nasem ngei lo hi. I pumpi
tungah natna khat i neihteh natna neihlam kitheihna in damna hong pia lo-a,
siavuante kiang kilak ding hong phawksak hi. Tua mah tawh kibangin thukham in
mawhmai-sak lo a, i mawhna hong lakin Khrih kiang zuan ding hong phawksak hi.
Thukham
zuihna-ah kicingkhin na kisa hiam? Thukham zuihna in mawhna pan midik hong
suaksak theihlohzia na phawk hiam?
MONDAY OCT. 23
PASIAN DIKNA
“Ahih hangin Thukham le Kamsangte in teci a pan bangin Pasian in thukham
lo-in a hong piak dikna tu-in a hong kilang zo hi.” Romans 3: 21. Hih thu koi
bangin telthei ding i hiam?
Pasian' hong piak dikna le Jew mite’ lamet thukham zuihna tungtawnin
dikna kibang lo hi. Pasian kiang pan dikna in dikna taktak, a siangtho dikna
hi. Zeisu in mihingin hih leitungah a hong nuntak lai-in Pasian kiang pan dikna
tawh hong nungta hi. Tua dikna kitangsam i hih manin, mi khempeuh tungah hong
pia-a, ngah dingin kilawm lopi mah a, upna tawh Ama dikna hong kipia hi.
“Dikna i cih in thukham hong sawl bangin nuntakna hi. Thukham in dikna
kal hi. Mawhnei mi in dikna leiba nei hi. Ahi zong tua leiba loh zo lo hi. Tua
dikna leiba loh zawh nading lampi khat bek om a, upna tawh Pa Pasian kiang i
zuat ciangin Khrih dikna le Ama thumanna mawhnei mi aa dingin hong pia hi.
Mawhna dim mihing’ nunna mun ah Khrih’ dikna in mun hong lak takteh i mawhna
kimu nawn lo-in Ama dikna bek kimu hi. Mawhnei mi in mawhna kisikin, mawhmai-na
a ngahteh dikna puan bangin kisilhsak a, Pa Pasian in a Tapa a it bangin hong
it hi.” Ellen G. White, 2SM., 367. Koi bangin a lamdang hih thu na sang hiam?
A lunghem lo muanna, Khrih sungah om upna na sungah hong om hi.
Khristian nuntakna-ah upna in a thu-in theihna bek hi lo hi. Upna i cih in
Khrih’ thu le a nunzia, a hong sihna thute theihtelna sangin thuk zaw hi. Upna
i cih in Khrih in Honpa, kei aitangin hong si, kei dinmun ah hong kipia, ka
Topa hi, ci-in Ama nun bangin nuntakna hi. Upna i cih in Amah muanna hi. Upna i
cih in a Thupiak bangin nungta dingin Ama kiang zuatna hi.
TUESDAY OCT. 24
“ HONG HEHPIHNA TAWH”
Thukham
ii sep theih le septheih loh thute ngaihsun inla Romans 3:
24 sim
in. Paul in bang gen hiam? Zeisu sung bek ah hotkhiatna om hi, cih thu in bang
pulaak hiam? Dikna cih kammal in bang pulaak hiam?
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Greek
laimalin ‘dikaioo’ a khiatna in ‘dikna’ ‘siangthosak’ ‘siangtho hi ci-in
pulaak’ ‘siangtho-in ngaihsun’ cih khiatna nei hi. “Dikaioo’ kammal in
‘dikaiosune’ ( siantho-na), ‘kikaioma’ ( siantho
kul) cihte tawh a deihna kibang hi. Tua hi-in ‘dikna’ le ‘siantho-na’ in
tonkhawm hi. Pasian in siangtho hi, ci-in a hong pulaak ciangin dik hong
tangsak hi. Tua-ma-in siangtho lo, santhamcing i hi kei hi. A hong diktansak
khitteh santhamcing kisuak pan hi. A hong hehpihna hang bekin midik hong hi sak
hi.
Hehpihna
i cih in maipha ngahna hi. Pasian i vazuat ciangin hehpihna bek in midik hong
suaksak thei hi. Ngah dingin kilawm lopi Pasian’ maipha ngah i hi hi. Mihingin
diktan a ngah nadingin hoihna, phatna khat beek nei lo hi. A cihmawhna simloh
bang mah nei lo hi. Khrih in amah kiang a zuan mi khempeuh diktangsak hi.
Mimawh mi dinmun ah amah mah hong kipia-in a hong sihna hangin mihing in
hotkhiat ngah thei hi. Diktanna hun ciangtanlo, mi khat in bangzahin mawhin
khial taleh Khrih kiang a zuatteh diktanna ngah hi. Dikna ngah nadingin
singlamteh tungah Khrih in a nuntakna hong pia khin hi. Tu-in diktangin i om
theihna a hang in diktang mi hi khinta i hih man hi (Rom.5:1). Diktang mi hi khin
napi i khialh khak ciangin Khrih kiang a zuan kik mi in dikna ngah ding hi.
Nisim in thaksuah ding kisam hi. Dikna in nuntakpih tawntung ding hi.
Hotkhiatna
in thu hoih,lungdam huai thu hi napi, hotkhiatna sang dingin bang in hong
khaktan hiam?Topa’hong piak kamciamte ngah dingin bang in hong dal hiam?
WEDNESDAY OCT.25
KHRIH’DIKNA
Paul in hotkhiatna thu a genbehna Romans 3: 25 kimu thei hi. “ Pasian
lungkim nading” (propitiation) kammal hih mun bekah kizang hi. Greek laimalin
‘hilasterion’ hi-in, Hebrews 9:5 ah ‘hehpihna tokhom’ ci-in kigelh hi.
Khrih tungtawnin hotkhiatna le diktanna kingah hi. Thuciam Lui biakbuk
sunga hehpihna tokhom in hih hotkhiatna limcing hi. Khrih a hong sihna hangin a
hong kitatkhiat nadingin sep dinga kisam khempeuh Pasian in hong sem hi.
Hotkhiatna-ah mawhmai-sakna kihel hi. Pasian in mawhna sang zo lo hi.
Mawhmai nading Khrih' sisan i up ciangin mawhna khempeuh beisiang hi. Mawhmai
cih kammal Greek lai-in ‘paresis’ kizang a, a khiatna taktak in ‘paisan’
‘kantan’ cihna hi. Mawhna awlmawh lo cihna hi lo hi. Pasian in i mawhna
khempeuh hong phiatkhiatsak hi. Bang hang hiam cihleh Khrih in mawhmai nadingin
a nuntakna hong pia hi. Ama sisan a um mi khempeuh in mawhmai-na ngah ding hi.
Bang hang hiam cihleh Khrih in mawhnei mi aa dingin hong si hi (1Kor. 15:3).
Romans 3: 26, 27 sim in. Paul in bang pulaak hiam?
_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Paul in mi khempeuh tungah a hong gennop lungdamna thu in Pasian in Ama
siantho-na mite tungah hong pia hi, cih thu hi. Tua siantho-na in gamtatna,
sepna tawh kingah hi lo-in Khrih in Ama sep khempeuh i upna tungtawnin hong
kipia hi. Singlamteh hangin Pasian in mimawh khat misiangtho-in hong ciamteh
hi. Satan in Pasian a mawhsak ding om lo hi. Bang hang hiam cihleh mihingte a
hong tatkhiat nadingin Pasian in sit khat beek nei lo hi. Satan in Pasian
mawhsak hi. Bang hang hiam cihleh mihingte hotkhiat ngah ding kilawm lopi,
honkhia hi, ci hi. Singlamteh in Satan mawhsakna nial hi.
Pasian in mihingte a mawh a kipan susia dingin Satan in ngaihsun hi.
Satan’ lamet bang hi lo-in Pasian in mawhnei mi hon dingin Zeisu hong sawl hi.
Hih in Pasian’ zia le tong bang pulaak hiam? Pasian’ zia le tong i theihna in i
nunzia hong huzaap ding hi lo hiam? Pasian’ nunzia na theih a kipan na nunzia
hong kilamdang ding hi lo hiam?
THURSDAY OCT. 26
THUKHAM BANGIN GAMTATNA HI LO
“Tua
ahih manin mi khat in thukham zuihna tawh hi lo-in upna tawh diktansakna a ngah
hi, ci-in thu i khum hi.” Romans 3: 28. Thukham in mawhna sung pan hong honkhia
thei lo ahihteh thukham kisam lo cihna hiam? Na telzia pulaak in.
_____________________________________________________________
__________________________________________________________________
Judaism
tawh kisai Paul in thukham thu a gen ciangin thu tampi huam hi. Jew mi khat in
bangzahin thukham zui taleh, Zeisu in Messiah hi, ci-in a up kei leh a gamtatna
tungtawnin hotkhiat ngah lo ding hi. Upna tawh thukham zuihna in gamtat hoih
kisialhpih lo hi (Romans 3: 28). Gamtatna in dikna hong pia hi leh kisialh om
ding hi. I up Zeisu in dikna hong pia hi zaw hi. Mihing' gamtatna hi lo-in,
mawhnei dik hong tangsak Pasian hi zaw hi.
Ellen G.
White in “upna tawh diktanna i cih in bang hiam? cih dotna hih bangin dawng hi.
“ Pasian in leivui panin a bawl mihing tungah vangliatna pia-a, mihing in ama
tha tawh a piang thei lo ding Pasian in hong sepsak hi.” Ellen G. White,
Testimonies to Ministers and Gospel Workers, 456.
Thukham
bangin gamtatna in mawhna maisak thei lo hi. Khrih hong sihna bek in
mawhmai-sakin hong diksak hi. Gamtatna tawh diktanna kingah lo hi cih thu in,
mihing in amah le amahin midik hi thei lo cihna hi. Ahi zong Khristian tampi in
hih thu telkhial uh hi. Um lehang gamtatna, thumanna, thukham 10 cihte kisam lo
hi, ci uh hi. Paul thugente telkhialhna panin hih bang ngaihsutna hong om hi.
Romans sung le Lai Siangtho mundangte ah Paul in thukham 10 kisam hi,ci-in hong
hilh hi. Zeisu mahmah in zong thukham 10 zui hi. John le James in zong zui hi
(Matt. 19: 17; Rom 2: 13;
James 2: 10, 11;
Mang. 14: 12). Thukham tawh dikna kingah a hihloh hangin upna tawh diktanna
ngah mi in Pasian thukham 10 nuntakpih hi. Upna bek tawh thukham kizui thei bek
hi. Suahkikna lo-in diktanna ngah lo-in thukham deihna kicingsak ngei lo ding
hi.
Bang
hangin thukham in hong hon thei lo ahih leh thukham kisam nawn lo hi, ci-in
kingaihsun hiam? Upna tawh diktanna kingah hi, ci-in mawhna thusim lo-in na om
hiam? Bang hangin mawhna thuneu ngaihsutna in lauhuai hiam? Ahi zongin tawntung
nuntakna kamciam om lo hi leh upna in bang manphatna nei diam?
FRIDAY OCT. 27
NGAIHSUTBEH DING: Sim
ding Ellen G. White, “The Righteousness of
Christ in the Law,”
236 – 239; “Come and Seek and Find,” 331 – 335; “Perfect Obedience Through
Christ,” 373, 374 in 1SM., “ Things New and Old,” 128, 129; in Christ’s Object
Lessons.
“Thukham
in mawhmai-sak thei lo hi. Leiba le mawhna hong phawksak thei bek mah taleh
mawhna kisikin, Khrih' hehpihna a um mi khempeuh mawhmai hi, cih hong kamciam
khin hi. Pasian’ hong itna in mawhna hong kisiksak hi. Pa Pasian tawh Pasian
hihna kibang Khrih’ hong sihna bek in mawhna maisak thei hi. Khrih nasep – a
nunna, a hong kiniamkhiatna, a hong sihna, eite a ding hong thuumsak cihte in
thukham tawisangin deihhuai-sak hi.” Ellen G. White, 1SM. 18.
“Khrih
in ama gamtat zia le tong nangma zia le tong tawh hong laihsak hi. Tua manin
Pasian in cikmahin a mawh ngei lo bangin hong sang hi.”
Ellen G. White, Steps to Christ, 62.
“Paul in
gamtatna tawh dikna kingah lo hi, ci-in a pulaakteh, upna le hehpihna nasep a
gen hi lo hi. A upna bangin a gamta mi in gamtatna tawh dikna ngah ahih lohlam
phawk hi. A upna bangin a gamta mi in diktansakna ngah ding hi. Gamtatna a
suang mi in a gamtatna tawh amah le amah midikin kingaihsun hi. Gamtat hoih
ahih manin dikna kisamsa lo hi. A gamtat hoihna tawh dikna ngah dingin a gamtat
kisialhpih hi.” Martin Luther, Commentary on Romans, 80.
KIKUP DING DOTNATE
1.
Tu
kaal sung a thute a deihna bulpi gelh inla, na lawmte tawh kikum in. Amau
gelhte zong ciamteh in.
2. Martin Luther’ pulaak thu (Friday ni ) ngaihsun in.
Bang hangin gamtatna hi lo, upna tawh diktansakna kingah hi, ci-in pulaak thei
hiam? Bang hangin hih thu in tuni dongin thupi hiam?
3. “SDA pawlpi in Reformation (Pawlpi kipuahphatna
Lianpi) a zuite
hi;
hehpihna hangin upna tawh dikna kingah hi; Hotkhiatna bucing a tangko a umte
hi." Ivan T. Blazen, “Salvation” Handbook of SDA Theology (Hagerstown:
Review and Herald, 2000), 307. SDA pawlpi in bang siksanin hih thu um hiam?