LESSON 3 OCT. 14 – 20
MIHING DINMUN
TU KAAL SUNG SIM DING: Rom. 1:
16, 17, 22 – 32; 2: 1-10, 17 – 23; 3: 1, 2, 10 – 18, 23.
KAMNGAH: “Mi khempeuh mawh ciat uh a, a hong honkhia Pasian tawh
kigamla uh hi.” Rom. 3: 23.
Rome
sungah Paul in lungdamna thu laigil pulaak hi. Mihing in mawhna tawh kidim hi.
Leitungah mawhna a om a kipan mi khempeuh in mawhna hangin kisia khin hi.
Mawhna pen i pianpih hi; i cilesa in mawhna tawh kidim hi. Roman tawh kisai-in
Martin Luther in hih bangin gen hi: “ Pasian mai-ah mi khempeuh in mi mawh hi.
Midikin i ngaihsutte zong mawhna tawh kidim uh hi. Gamtat hoih nei mi pawlkhat
minphat deih man, vangliat ding ut man, ahih kei leh gim thuak ding lau-manin a
hoihin gamta zong om ding hi. Mite muh ding bekin a hoihin gamta uh a, a
sungtawng taktak in siatna tawh kidim uh hi.” Martin Luther, Commentary on
Romans, 69.
SUNDAY OCT.
15
PASIAN’ VANGLIATNA
“
Lungdamna Thu ka muang mahmah hi. Tua thu pen a masa-in Jew mi, tua zomin minam
dangte, thu um mi khempeuh a honkhia-zo Pasian’ vangliatna ahi hi. Lai Siangtho
sungah, “ Pasian a upna hangin amah tawh pawlkhat ahi mite nungtading hi,”ci-in
a kigelh mah bangin Pasian in amah tawh a kipawl theih nadingin mite a bawlna
zia, Lungdamna Thu in hong kilangsak hi.” Rom. 1:16,17. Hih in bang hong hilh
hiam? Tua kamciamte le lametna tawh na nungta hiam?
1.
Lungdamna
Thu: Greek laimai-in ‘thu hoih’ ‘ thu hoih puak’cih
khiatna nei hi. Kammal dang bang mah tawh gawm kei lehang ‘thu hoih’ cihna
hi. Ahi zongin Khrih cih kammal tawh a kop ciangin “Messiah tawh kisai thu
hoih” cihna hi. Tua thu hoih in “Messiah hong pai khin hi. Amah a um mi
khempeuh kihonkhia hi. Mihingte’ hoihna hi lo, Zeisu’ hoihna le dikna bek in
hong honkhia hi.
2.
Dikna: Hih in Pasian tawh kizopna-ah dinmun pulaak hi.
Romans in hih kammal tawh kisai hong hilh hi. Rom. 1: 17 in “ Pasian”
cih kammal tawh pulaak khawm a, Ama bek in hong piak theih dikna pulaak hi. Tua
dikna bek kamciam tawntung nuntakna hong tunpih ding hi.
3.
Upna: “ um”(pisteuo) “upna (pistis) kammal kizang hi.
Hotkhiatna tawh kizom kammal hi-in Romans in zong hih thu hong hilh hi.
Topa
sungah lungmuanna na nei hiam? Hotkhiatna na ngah le ngah loh na kisit ngei
hiam? Hotkhiatna ngah kitelcian lo-in a patau mi na hiam? Bang in hong
lunghemsak hiam? Na nunzia in na upna a nial hiam? Na nunzia in na upna a
pulaak kei leh bangci bangin Khrih sungah khamuan le a kamciamte tawh nungta
ding na hiam?
MONDAY OCT. 16
MI
KHEMPEUH IN MIMAWH
Romans
3: 23 sim in. Bang hangin tua thu up ding baih hiam? Tua hi napi bang thu
hangin mi tampi in um zo lo hi ding hiam?
_________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Mi tampi
in, mihing in mawhna tawh kidim hi, cih thu sang zo lo uh hi. Bang hang hiam
cihleh mi khatin i pian a kipan hoihna tawh kidim hi, ci uh hi. Bang hangin tua
bangin ngaihsun uh hiam cihleh hoihna in bang hiam cih tello uh hi. Midang khat
tawh a kitehkak mi in amah le amah mi hoih khatin kingaihsun hi. Ei sangin a
gina lo mi khat tawh a kitehkak nuam zawte i hi hi. Ahi zongin tua in mi hoih
hong suaksak thei lo hi. Pasian le Ama sianthona, Ama dikna tawh i kitehkak
ciang bekin mihing in hoihna khat beek i neihlohlam i kitel ding hi.
Romans
3: 23 in Pasian minthanna cih kammal khiatzia tuamtuam om hi. Hih tawh kisai-in
1Kor. 11:7 in hong hilh hi: “ Pasal in Pasian' lim le a minthanna ahih manin a
lu a khuh hetloh ding ahi hi. Mihing in mimawh ahih manin Pasian lim le
minthanna tawh kigamla hi.
Romans
3: 10 – 18 sim in. Tuhun dongin kipsuak hiam? Bang in na nunzia pulaak hiam?
Ahi kei leh Khrih sungah a nungta lo mi hi lecin koi dinmun na tung diam?
________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Bangzahin
i dinmun sia taleh lamet bei i hi kei hi. Amasa penin i mawhna kiphawk kul hi.
A cimawh, ei le ei tha tawh bang mah sem thei lo i hihlam kiphawk ding kisam
hi. Kha Siangtho bek in tua bang kiphawk theihna hong guan hi. Mawhnei mi in
Kha Siangtho a nial kei ngak leh Kha Siangtho in ei le ei dik kisakna pan Khrih
le Ama dikna ah hong makaih ding hi. “Topa aw kei mah mawhnei mi hong hehpih
in” ci-in thuum ding hi. Luke 18: 13.
Pasian'
mai-ah nang le nang hoih kisa, dik kisa-in na om hiam? Tua bang lungsim in
dahhuai hi lo hiam? Bang lametna tungah kinga ding hoih pen hiam?
WEDNESDAY OCT.
17
A KHANGTO MAW?
Mi tampi in kum zalom 20 sungah leitung nunzia tampi kikhel dingin lamen
uh hi. Leitung pilna ( science and technology) hong khangin, pilna siamna khang
semsemin na khempeuh in a hoihlam manawh dingin kilamen ciat hi. Ahi zongin
mite' lamet bangin leitung in a noplam manawh lo hi. Hi mah lo hiam? Leitung
pilna khang taleh lamet bang lo-in kum zalam 20 sungah siatna a tam pen hun,
kithahna a tampen hun hi, kiciamteh hi. Bang hang hi ding hiam?
Romans
1: 22 – 23 sim in. Tuhunin kum zalom khat sunga thupiang bang kimu thei hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Khristian biakna tawh kisai thute in upna thu vive pulaak hi.
Thawhkikna, Nihvei Kumkikna, van thak le lei thak cihte in i muhnai loh ahih
hangin piang takpi ding hi, ci-in i um hi. Ahi zongin leitung siatna ahih leh i
mit muh hi hi. Siatna i tuak kha ngitnget hi.
Tuhunin Romans 1: 22, 23 sunga thu koi bangin kilang hiam? Pasian
nialhi; Amah biak ding sangin leitung na tuamtuam a bia mite in koi bangin
theihna nei lo mi suak uh hi ding hiam?
WEDNESDAY OCT. 18
JEW LEH GENTILTE' NEIHKHOP THUTE
Romans 1
sungah Paul in Gentile mi tawh kisai mawhna pulaak hi. Gentile mite’n khuavak
neilo, a nungta Pasian mitsuan lo uh hi. Gentile mite’n Pasian tawh kigamla-in,
khuavak nei lo ahih manun siatna tawh kidim uh hi. Jew mite in teeltuam mi ahih
uh hangun (Rom 3: 1, 2) mawh nei lo mi hi tuan lo hi; Khrih hehpihna kisam veve
uh hi. A nihun Pasian' thukham palsat, mawhnei mi ahih manun hotkhiat ngah na
dingin hehpihna kisam uh hi. Jew le Gentile kilamdang lo hi.
Romans
2: 1-3, 17 – 24 sim in. Paul in bang lauhuai thu hong hilh hiam? Jew, Gentile
mi hi taleh mi khempeuh tungah bang hong hilh hiam?
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Paul in Gentile mi khempeuh in mawhnei mi hi, ci-in a pulaak khitteh,
Jew mite zong mawhna
tawh kidim uh hi. A puatham bek tawh thukham zui uh hi” ci-in pulaak hi. Martin
Luther, Commentary on Romans, 61. Mi khat ii mawhna vamuh ding le pholaak ding
baih hi. Ahi zongin amaute sangin i hoih zawkna om tuan lo, amau sangin i
siatzawkna om thei hi lo hiam? I mawhna mu lo-in midangte’ mawhna i muh teh ei
le ei dik kisa thei i hih manin ei le ei kisittel ding kisam hi.
Paul in mi
mawhna mu masa lo hi.Jew mite'n teeltuam mi ahih uh hangin mawhnei mi ahih
manun, a mipihte kiangah Gentile mite mawhsak lo dingin hilh hi. Mun khat
khatte-ah Jew mite in Gentile mite sangin siahuai zaw hi. Bang hang hiam cihleh
Gentile mite sangin Jewte tungah khuavak kipia zaw hi.
Paul
gennop thu in: a dik, mawh nei lo kuamah om lo hi. Pasian' deihna bangin a
siangtho, mi hoih kuamah om lo hi. Gentile, Jew, numei, pasal, a hau, a zawng,
Pasian zahtak mi, Pasian a nial mi – mi khempeuh in mawhnei mi hi. Pasian
hehpihna om kei leh mihing in lamet nei lo hi.
Midangte
sang hoih zaw ta kei lecin midang a mawhsak den na hiam? Koi bangin Paul hong
hilh thute in na nunzia a hong khel diam?
THURSDAY OCT. 19
LUNGDAMNA THU LEH KISIKNA
Ahih kei leh Pasian' migitna in kisikna lamah nang hongpi lam phawk loin
a kicing ama migitna, a thuahzawhna le a lungduai-nate simmawh na hi hiam?
(Rom. 2:4). Kisikna tawh kisai bang hong hilh hiam?
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Pasian’ hoihna in a kisik thei dingin hong makaih hi. A ut lo mi khat
kisik dingin thatang tawh hong sawl lo hi. Pasian in Ama hong itna, itna mah
tawh thuhkik ding lungduai takin hong ngak tawntung hi. Kisik nuam lo pi-in
kisik ding hong sawl lo hi. Kisik nuam lo khat thuneihna tawh kisawl hi leh,
kisikna maan hi lo hi. Thagum hatna zang hileh mi khempeuh kihonkhia ding a,
thatang hatna tawh bang hangin mi khat sawlin, mi kim khat sawl lo hiam ci-in
Pasian kimawhsak ding hi.
Kisikna pen lungsim khempeuh tawh Kha Siangtho hong sawpna za-in
kisikna, i sung pan hong pai kisikna ahih kul hi. Kisikna in Pasian’ letsong
hi. Ahi zongin tua letsong ngah ding kiginkholh kul a, tua letsong nang mahmah
in na san’ kul hi.
Pasian’ itna a nial kisik ding a ut lo mite, a ngawngkhuah mite’n bang
thuak ding hiam? Rom. 2: 5 – 10.
_____________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Rom. 2: 5- 10 sung thute Romans sung mun tampi-ah kimu thei hi. Paul in
nunzia hoih hong gen den hi. Upna tawh dikna kingah ahih khit nungsang,
thukham, nunzia hoih kul lo hi, a ci mite in Khristian nuntakna-ah zia le tong
hoih kisam lo hi, a ci uh hi pah hi. Romans 2:7 nunzia hoih tawh sihtheih
nawnlohna a zongte tungah nuntakna kipia hi, cih thu in, nunzia hoih – gamtatna
tawh gupna kingah hi, cihna hi lo-in, nunzia hoih in hotkhiatna sungah kihel hi
zaw hi. Lai Siangtho a zui taktak mi khat in gamtat hoih-nunzia hoih kisam lo
hi, ci ngei lo hi. Kisikna maan in lungsim takpi tawh kisikna hi-in, a kikhel
nunzia hi; siatna nusia-in hoihna delh hi.
Koi bang kisikna tawh kisai lungsim puak na nei hiam? Lungsim takpi tawh
kisik maw, paulap tuamtuam nei veve maw? Lungsim tak tawh kisik lo mi khat na
hih leh, koi bangin kikhel ding na hiam? Bang hangin kikhel lo ding na hiam?
FRIDAY OCT. 20
NGAIHSUTBEH
DING: “Mawhna in khuahun
siatna hangin hi lo hi. Mihing’ khensatna hangin mawhna hong om hi. Tua banah
mawhna a om manin hoihna om lo hi lo hi. Ahi zongin kuamah in mawhna hangin
Pasian’ deihna bangin nungta thei lo hi. Mihing in siatna bekbek zui tawntung
hi. Mihing in Pasian’ thupiak, Ama kammal a zui thei lo dingin thanem lua hi lo
a, a zui lo dingin khensat masa, thupiak nial dingin deihteel zaw hi. Mihing in
Pasian hong piak ciangtan neihna khengvalin siatna zui hi. A tomin genleng
mawhna i cih in Pasian langpanna hi.” The Handbook of SDA Theology (Hagerstown:
Review and Herald, 2000), 239.
“Leitung a siatzia hong kilak hi. Mun khempeuh siatna tawh kidim hi.
Numei pasal
thaangtatna in tuhun siatna lianpen hi. Tuhun bangin siat gamta kuamah om lo
hi. It theihna, hoihna cihte beimang hi. Thu-um lo mite bek siatna tawh kidim
hi lo hi. Khrih ka um hi. Khrih dawn dingin kiging mite zong siatna tawh kidim
uh hi. Amaute in siatna sungah nuamsa uh hi. Amau deihna, lunggulhna zui uh hi.
Thu-um lo mite bek hi lo, thu-um kici Khrih nungzuite lakah zong tua bang
siatna tampi kimu hi. Khrih hong pai kik ding a lamen mite in Satan nungzui-te
nungta uh hi. Amaute in siatna panin kisiansuah lo uh hi. Hun sawtpi sung amau
pumpi deihna zui khin ahih manun a ngaihsutna khempeuh uh siatna vive suak khin
hi.” Ellen G. White, 9T Vol. 2, 346.
KIKUP DING DOTNATE:
1.
Siatna
khang taleh mihing nunzia le leitung paizia-in a hoih lam manawh hi, cih thu
koi bangin na ngaihsun hiam? Tua bangin a ngaihsun mite’n bang siksan uh a, koi
bangin tua a siksan thute uh na dawng kik diam?
2.
Friday
ni-a Ellen G. White pulaak thute ngaihsun kik in. Na nunzia a hong pulaak thu
ahih leh koi bangin na nungta ding hiam? Bang hangin lungkia lo-in Pasian’ hong
kamciamte – amasa-in mawhmai-na, tua khitteh a hong sawpsiangna thu,mitsuan
tawntung ding thupi hiam? “Kimanna nei lo a mawkna pi hiteh; mawhna tawh kidim
teh, hotkhiat taak cing kei teh, kuamah in hong honkhia zo kenteh, na upna
nusia lel in” a hong
ci thu um zaw ding maw? Ahih kei leh “Ken zong thu kong khen kei ding hi. Pai
inla mawhna bawl nawn kei in” a ci Zeisu zuan zaw ding? John 8: 11.
3.
Bang
hangin Khristian thu-um khat in mihing in mawhna tawh kidimin, hoihna khat beek
nei lo ahihlam kiphawk ding thupi hiam? A deihhuai thu hi kei taleh mihing in
hoihna khat beek neilo i hihlam phawk kei lehang bang lauhuai dinmun hong
tunpih thei diam? I dinmun kitel loh
manin bang dinmun kitung ding hiam? A upna nusiat ding sangin nuntakna a
beilawh Protestant thu-um mite ngaihsun in. Na upna bang zahin kip hiam?
Nuntakna bei lawh dongin upna kip na nei hiam?