LESSON 8 AUG 12 – 18
SILA PAN GAMH LUAH
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 3: 26 – 4: 20; Rom. 6: 1
SILA PAN GAMH LUAH
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 3: 26 – 4: 20; Rom. 6: 1
– 11; 9: 4, 5; Heb.
2: 14 – 18; 4: 14.
KAMNGAH: “ Tua ahih manin note pen sila hi
nawn loin Pasian’ tate na hih manun Pasian in ama tate a’dingin a koih
khempeuh, note tungah hong pia ding hi.” Galatia 4:7.
Paul in Galatia pawlpite in sila bangin nungta
lo-in Pasian’ tanu, tapa bangin nungta dingin hilh hi. Tua bangin nuntakna in
amau hamphatna hi. Luther in a nuntaklai-in hih thu a zak ding kisam hi. Luther
in a mawhna kiphawk ahih thei-in gamtat hoihna tawh mawhmai-na le lungnop ngah
dingin hanciam hi. Phunggi sangah omin a hihtheihzahin hanciam hi – antangin
thungen, a pumpi deihnate nial hi. Tua bangin khamuanna a zon hangin khamuang
ngei lo hi. Pasian mai-ah diktanna le siantho nadingin mihing lampan septheih
khempeuh a sit khat zong om lo hi. Phunggi thukhun a zuih loh khat zong om lo
hi. Ahi zongin khamuanna ngah thei tuan lo hi. “Phunggi khat in phunggi thukhun
tawh vantung gam tung thei ding hi leh vantung gam tawh kipelh kei ning,” ci
hi. Ahi zongin tua bang hi lo hi.
A khuanungphawk thu in: Khrih sung bek ah
hotkhiatna, khamuanna om hi, cih mu khia hi. Galatia sunga kipulaak bang mahin
suahtakna le lametna hong ngah hi. Tua a kipan Khristian pawlpi sungah
kilamdanna lianpi hong piang hi.
SUNDAY AUGUST 13
KHRIH SUNGAH I DINMUN
(Gal. 3: 26 – 29).
Gal. 3: 25 ngaihsun kawmin Gal. 3: 26 sim in. Koi
bangin hotkhiatsa mite thukham tawh i kizopzia hong theitelsak hiam?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Gal. 3: 26 in Paul in thukham a muhzia a tuampian
khat pulaak hi. Sila khat in a topa’ ta tawh gamhluah kikim ngah hi, cih thu in
upna tawh Khrih a zuan khempeuh in mawhna sila hi nawn lo-in Pasian’ ta hihna
ngah uh hi. Pasian’ ta hihna-ah numei, pasal kikhen lo hi (Gal. 3: 28). Tate ci
lo-in ta ci-in a pulaakna a hang in, tapa tungtawnin gamh luah hong pai hi-a,
Thuciam Lui ah Israel mite’n Pasian’ ta ci-in a kiciamteh i phawk ding deihna
hi (Thkna. 14:1; Hos. 11:1). Khrih sungah Gentile mite’n zong Israelte mah
bangin Pasian tawh kizopna nei thei uh hi.
Bang thu in tuiphumna mannei sak hiam? Gal. 3: 27,
28; Rom. 6: 1 – 11; 1Pet. 3: 21.
______________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Gal. 3: 27 in Paul ngaihsutna picing zaw semsem hi,
cih pulaak hi. Tuiphumna in Khrih tawh kizopna nei ding ci-in khensatna limcing
hi. Romans 6 ah tuiphumna in Khrih sihna le sihna pan a thawhkikna limcing hi,
ci-in hong hilh hi. Galatia ah tuiphumna tawh kisai limciinna dang khat
kipulaak hi. Tuiphumna in puan bangin Khrih dikna in hong tuam hi, cih limcing
hi. Paul in hih limciinnate Thuciam Lui ah zong Pasian in thumanna le
hotkhiatna tawh a mite hong tuam hi, cih siksan hi (Isa. 61:10; Job 29: 14). “
Paul in tuiphumna in Khrih in Amah a um mite puan bangin hong tuam limcing
hi”ci-in pulaak hi. Paul in dikna puan cih kammal a pulaak loh hangin Khrih in
Amah a um mite Ama dikna puan tawh hong tuam hi.” Frank J. Matera, “ Galatians
( Collegeville: The Liturgical Press, 1992), 145.
Tuiphumna in Khrih tawh pumkhat hihna limcing cih
thu in Khrih dikna in eite dikna hi, cih pulaak hi. Bang hang hiam cihleh Khrih
in Abraham suan panin hong khang khia hi. Khrih tawh gamh luahkhawm i hi hi.
(Rom. 8: 17). Abraham le a suanlekhak tungah kipia kamciam thu-um mi khempeuh
in zong i ngah hi.
Khrih hoihna khempeuh eite hong kipia hi, cih thu
ngaihsun in. Koi bangin hih thu in nisim i nunzia hong huzaap hiam?
MONDAY AUGUST 14
HUIHLAK A UKNA NEITE’
SILA
Paul in Pasian tawh i kizopzia tapa le gamh luah
mite tawh genteh hi (Gal. 4: 1-3). A hau mahmah mi khat a sihkhitteh a
neihlelamh khempeuh upa pen luahsak hi. Ahi zongin gamh luah ding tapa pen
naupanglai hi. Tu hunin zong hih bang om hi. Gamh luah ding pa a picin mateng
mi khat in kem phot hi. Gamh luah a hih hangin naupanglua ahih manin amah sila
nasemte sangin tawmno khat bekin inn sungah ukna nei hi.
Paul in thukham pen ukna nei mi tawh genteh hi
(Gal. 3: 24). Ahi zongin na kemcing, manager ( thuvanpi) sangin thupi zaw-in, a
thuneihna lian zaw hi. Hihte in gamh luah ding naupang hong khankhiat dong
hoihtak kem uh hi. A hong picin mateng sumzekna a kipan inn sung vai khempeuh
amau khut sungah om hi.
Gal. 4: 1-3 sim in. Paul in bang gen hiam? Khrih
sungah a om khinte mite tungah thukham in bang dinmun nei hiam?
______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Paul in huihlak a vanglian ukna neite (Gal. 4: 3,
8)cih tawh kisai-in khat le khat muhzia kibang lo hi. Greek laimalin
‘stoicheia’ hi-in ‘nate’ cihna hi. Mi kim khat in na khempeuh a genna hi, ci uh
hi (2Pet. 3:10, 12). Pawlkhat in dawi nam tuamtuamte ci uh hi (Kol. 2: 15).
Kimkhat in biakna tawh kisai upna kipatcilna pulaak hi (Heb. 5: 12). Paul in
Khrih mihingin a hong pianma mite nunzia a pulaaknate ah picingnai lo naupang
tawh genteh hi (Gal. 4: 1-3). Tua in thu zuihna ah kipatcilna mah hi. Thuciam
Lui biakpiaknate a kipan thukham in hotkhiat lungdamna thu bulpi hi, cih kilang
hi. Tua hi-in biakpiakna thukhamte in Israel mite aa dingin thupi mahmah hi.
Tua biakpiakna thukhamte in a piang ding thute limcingkhol hi. Tua biakpiakna
thukhamte in Khrih sihna tawh kipelhsak thei lo hi.
Khrih siksan lo-in thukham siksan mi in nunlui
sungah a nungta mi hi.
Khrih hong sih khitteh biakpiakna thukham a suang
mi in khangcing khin napi naupang bangin a gamta mi tawh kibang hi.
Naupang bangin thu upna in deihhuai hi taleh upna
picing a kici thei diam? Ahih kei leh upna picing semsem leh naupang bangin
upna nei ding i hiam? Naupang bangin upna, lungsim siantho-na le Pasian muanna
na nei hiam?
TUESDAY AUGUST 15
“PASIAN IN A TAPA
HONG SAWL (Gal. 4: 4).
“Ahih hangin a hun a cin ciangin Pasian in a Tapa
hong sawla, thukham nuai-ah numei sung panin hong suak hi” (Gal. 4: 4).
‘A hun a cin ciang’ cih kammal in mihingte a hong
tatkhiat nadingin Pasian in Ama geelna tangtungsak hi, cih pulaak hi. Khrih in
hun khat peuh sungin hong pai hi lo hi. Khrih in Pasian’ ciangtan hun a cin
lianin hong pai hi. Tua hun in Pax Romana kici-in Roman gam in nopsakna tawh a
kidim hun, kum 200 sung bang hi ding hi. Rome kumpi in Mediterranen gam zo-in
pau nam khat kizat hun, mun khat lemun khat kikawmna lampi a hoih hun, nuntak
khuasakzia kibatkim hun hong tun ciangin lungdamna thu zong kizel baih hi.
Pasian in Messiah hong pai hun ding a geelsak hun in hih hun ahi hi (Dan. 9: 24
– 27).
Bang hangin Khrih in eite a hong hotkhiat nadingin
mihingin a hong piankul hiam? John 1: 14; Gal. 4:4; Rom. 8:3; 2Kor. 5:21; Phil.
2:5 -8; Heb. 2: 14 – 18; 4: 14, 15.
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Gal. 4: 4, 5 in Lai Siangtho sungah hotkhiatna thu
a tom thei penin kigelhna mun hi. Khrih in leitung ah hong pai mawk hi lo-in
Pasian geelkholhna bangin hong pai hi. “Pasian in a Tapa hong sawl hi.” Eite a
hong kihotkhiat nadingin Pasian in lampi bawl masa hi. Khrih in Pasian takpi
hi, cih thu in Khristian sungah upna laigil khat hi (John 1: 1 -3, 18; Phil.
2:5 -9; Kol. 1: 15 – 17). Pasian in vantung mite sawl lo hi. Amah mah hong pai
hi.
Jesuh in a tawntung in Pasian Tapa hi mah taleh
numei sung pan hong piang hi. Kha Siangtho in naupaai-sak ahih hangin Khrih in
mihing takpi hi. Jesuh in “Thukham bangin hong nungta cih thu in a khankhiatna
Jew minam pulaak banah eite mawhna khempeuh pua hi, cih pulaak hi. Khrih in
Adam nihna hi (Rom. 5: 12 – 21). Adam nihna in thupiak a manna tawh thukham
deihna khempeuh kicingsak hi. Tua manin Adam nihna in Adam masa’ thupiak
zuihzawhlohna panin eite hong honkhia hi. Singlamteh tungah a hong sihna tawh
thukham deihna kicingsak hi; mawhna hangin tawntung sihna panin zong hong hon
hi. Tua hi-in Amah a um, a muang, a nuntakna a pia mi khempeuh honkhia ding hi
hi.
WEDNESDAY AUGUST 16
A TA DINGIN I
HAMPHATNATE (Gal. 4: 5 -7).
Paul in Gal. 4: 5 -7 ah gamh luah ding tapa in a
ngah hamphatnate pulaak hi. Khrih in thukham ukna nuai-ah a om mite honkhia hi.
‘Honkhia’ cih kammal in ‘lei kik’ cihna hi. Sila khat, thongkhia khat va
tankhia, va honkhia cihna hi. Hotkhiatna i cih zong suahtak ding kisam mi khat
suakta-sak, hotkhiat ding kisam mi khat honkhia cihna hi. Bang panin suahtak
ding, hotkhiat kisam i hiam? Hih tawh kisai-in Thuciam Thak in thu 4 pulaak hi.
(1) dawimangpa le a hong khemna pan suahtak ding kisam (Heb. 2: 14, 15) (2).
Sihna pan suahtakna (1Kor. 15: 56, 57). (3) mawhna vangliatna le siatna
tuamtuam pan (Rom. 6: 22); ( 4). Thukham mawhsakna pan (Rom.
3: 19 – 24; Gal. 3:
13; 4: 5).
Khrih sung pan i ngah hotkhiatna hangin Khrih in
eite aa ding ngimna hoih bang nei hiam? Gal. 4: 5-7; Eph. 1:5; Rom. 8: 15, 16,
23; 9: 4, 5.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Khrih in mi khempeuh aa ding a nasep ‘hotkhiatna’
kipulaak tawntung hi. Hi mah hi. Ahi zongin Paul in a pulaak ‘tapa dingin hong
kem’ (adoption
– huiothesia) cih kammal sangin hotkhiatna pulaak a
kicingzaw le kician zaw kammal om lo hi. Paul simloh hih kammal a zang a om loh
hangin ama hun lai Greco-Roman gam sung thukhen zumte ah kizang hi. Roman
Emperor in ama gamh luah ding a neih kei leh ama
nungah gam uk ding khat a tapa bangin pantah hi. Tua bangin a kep gamh luah
ding tapa in hih bang hamphatnate ngah hi: ( 1) a kikem tapa in gamh luah ding
tapa hong suak hi ( 2) gamh luah dingin a kep tapa’ kisapna khempeuh
kivaihawmsak hi. (3) Ta kem in a ta kep gamh luah ding panin nial lo ding hi (
4) Gamh luah ding tapa sila-in zang lo ding hi. ( 5). A nu le a pa in la kik
thei lo ding hi ( 6). A kikem tapa in gamh luah ding hi.” Derek R.
Moore-Crispin,
“Galatians 4: 1 -9;
The Use and Abuse of Parallels,” The Evangelical
Quarterly, vol. LXI/No.
3(1989), 216.
Roman hun lai-in hih bang dinmun ahihleh Pasian
tapa tanu taktakte ngah ding hamphatna in bangzahin lian hiam?
Gal. 4:6 sim in. Hebrew ‘Abba’ cih kammal in ta le
pa kizopna pulaak kammal hi. Tuhunin naupangte’n a pa, a nu a sap uhteh ‘papa’ ‘nunu’ a cih uh tawh
kibang hi. Maingalna mimal kizopna pulaak kammal hi. Jesuh in a thungetna ah
‘Abba’ kammal zang hi. Pasian pen ‘Pa aw - Abba ci-in i sap theih pen bang
zahin manpha hiam? Leitung pa bangin Pasian tawh kikholh nuam nasa hiam? Nuam
nasak kei leh, bang kisam hiam? Tua bang kikholh nuam nasak nadingin bang
kikhel ding na nei hiam?
THURSDAY AUGUST 17
BANGHANGIN SILA
DINMUN ZUAN KIK? (Gal. 4:8 – 20).
Gal. 4: 8 – 20 sim in. Paul in bang pulaak hiam? A
tomin gelh in. Koi bangin Galatian pawlpi sungah zuau thuhilh a siatzia pulaak
hiam?
Galati pawlpi’ thuzuihzia hih bang hi, ci-in a
kipulaak lianlo hi mah taleh Paul in biakpiakna man lo panin up khialhna sila
sung hong tunpih thei ding hi, ci-in pulaak hi. Up khialhna in sila dinmun,
siatna dongah hong tunpih ding hi.
Paul in Galatia pawlpi sunga thupiang a deihloh
bang pulaak hiam? Gal. 4: 9 – 11.
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Paul in a nialte lakah “A kisehtuam nite, kha-te,
kumte le khuahun” cihte in biakpiakna thukham bek hi lo Thukham 10 zong kihel
hi, ci uh hi. Tua bang ngaihsutna in siksan nei lo hi. Paul in Sabbath ahih kei
leh Jew mite zuih ngei-na khat peuh a nial hi leh Kol. 2: 16 in kician takin
pulaak ding hi. ( 2). Galatia pawlpi mite in Khrih sungah suakta khin uh hi
napi sila bangin nungta uh hi. “ Piansak ni sagih Sabbath in mite sila suaksak
ahih leh Sabbath masa pen a kipsak manin Piangsak Pa mahmah zong Sabbath nial
lo bek sila hong suak hi.” The SDA Bible Commentary, vol. 6., 967. Tua banah
Jesuh mahmah in Sabbath zui hi. Sabbath zuihna
hangin Ama sungah a suakta lo mite Sabbath tawlngakzia ding zong hilh hi (Mark
2: 27, 28); Luke 13: 10 – 16).
SDA thu-um mi khat in a zuih ding pawlpi thukhun in
Khrih sungah suahtakna a hong lakkhiatsak a om hiam? Ahih kei leh zuih ding
thute in hong buai-sak hiam? Koi bangin tua thute na ngaihsun hiam?
Paul in Galatia pawlpi a thuhilh bang mahin, koi
bangin ngaihsutna manlo in sila dinmun hong tun ding hiam?
FRIDAY AUGUST 18
NGAIHSUTBEH DING: Vantung panin mawhnei mite tatkhiatna ding kigeel hi. Mihing in
thupiak a man loh manin a sia tawntung ding hi mah leh, Khrih in mawhnei mite
aa dingin a hong kipiakna, amah upna tawh Pasian tanu tapa dingin a hong
kiteelna in Ama deihna hi. Pasian in mi khempeuh hotkhiat ding, mawhna thaman
pia dingin a Tapa khat neihsun hong sawl hi. A kisia ding mite in Khrih
tungtawnin Pasian tapa tanu suak ding nial uh ahih manin kisia ding uh hi.
Mihing’ kiphatsakna in hotkhiatna tawh hong kigamla-sak hi. Tua hi-in
mihing’hoihna in Pasian maipha hong musak thei lo hi. Pasian hong santheihna
ding lampi khat bek om a, Khrih hong piak hehpihna hangin Ama i upna a maipha
kimu ding hi. Gamtat hoih kibulphuh thei lo hi. Pasian’ teltuam theih nading
hoihna khat beek i nei kei hi. Khrih tungtawn bekin teltuam mi i hi hi.” Ellen
G. White, ‘ Chosen in Christ,” Signs of the Times, Jan. 2, 18933.
KIKUP DING DOTNATE
1. Topa tawh
kalsuankhawm i cih in bang hi-a, Topa tawh kigamla i cih in bang hi ding hiam?
Gamh luah ding za ngah Pasian tapa tanute in upna le Amah tawh kizopna ah koi
bangin nungta ding hiam? Tua hamphatna angtangpihna bang lauhuai dinmun hong
tung thei diam?
2. “Hotkhiatna lampi in
upna bek hi” “ hehpihna bek in midik hong tangsak hi’ cih thu in bang up
khialhna hong tunpih thei hiam? A piang thei ding hi lo napi, bang hangin mi
tampi in gamtatna siksanin diktanna ngah ding hanciam uh hiam?
3.
Thursday
ni-a dotna ngaihsun kik in. Khrih sungah suahtakna ngah khin
SDA thu zui mi khat in bang lampi in sila dinmun hong tunpih kha diam?
Koi bangin tua bang piang thei hiam? Koi bangin tua bang lauhuai-na mu thei a,
koi bangin tuate pelh ding na hiam?
TOMLAKNA
Khrih sungah Pasian innkuan sung i lut thei a, Ama tapa tanu dingin hong
kem hi. Pasian tate i hih manin vantung hamphatna khempeuh i ngah hi. Thukham,
gamtat bulphuh a Pasian tawh kizop ding ngaihsutna in khialhna hi. Bang tawh
kibang hiam cihleh a luah ding hamphatna, gamh khempeuh nusia-a sila dinmun ah
a nungta tapa tawh kibang hi.