LESSON 6 JULY 29 – AUG. 4
KAMCIAM A MASA-ZAWKNA
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 3: 15 – 20; Pian. 9: 11 – 17; 15: 1-6; Matt. 5: 17- 20; Pai. 16: 22 – 26.
KAMNGAH: 1.
“ Bang hang hiam cihleh gamhluahna
le thukham kisai hi leh, kamciamna tawh kisai nawnlo ding hi. Ahih hangin
Pasian in Abraham tungah kamciamna tawh tua gamhluahna a pia zo hi.” Galatia 3:
18.
Mi khat in mee khiat ding ciangin kamciam pia
gamthu-uk (politician) khat kiangah “na kamciam na tangtungsak hiam?ci-in dong
hi. Tua pa in tangtungsak dingin ka khensatte tangtungsak mah ing,”ci-in
dawngkik hi.
Khat veivei kamciampel kha zel hi lo i hiam?
Kamciam hong kipia napi a tangtun lo mi a om mah bangin mitungah i kamciam
bangin i sep loh hun om hi. Ciampel lo ding cih khensatna tawh kamciam kipia hi
napi a sawtteh tua kamciam kiphawk nawn lo hi. Pawl khat leuleu in lungsim
takpi tawh kamciam pia lo uh hi.
Pasian in kamciam hong piakteh mihingte khat le
khat kamciam kipiak tawh kibang lo hi. Topa kammal in cikmahin kikhel lo hi. A
tawntungin man den hi. “Ka gen khitsa ka piangkhiasak dinga; ka ngimsa ka sem
ding hi” (Isa.46: 11).
Tu kaal sung kisin ding thu in: Pasian in Abraham
tungah a piak kamciam le kum 430 khit ciangin Israel mite tungah kipia kamciam
kizopna Paul in a pulaak thu i kikum ding hi. Koi bangin hih kamciam nihte in
kizopna nei a, koi bangin Lungdamna Thu genna ah tua kamciamte in bang pulaak
hiam?
SUNDAY JULY 30
THUKHAM LE UPNA (Gal.
3: 15 – 18).
Paul a langpante’n Abraham in upna tawh nungta hi,
ci-in thei na pi uh, Pasian in Abraham khit kum 400 bangteh Israel mite tungah
banghang thukham pia hiam cih thu telthei lo uh hi. Thukham a kipiak manin
Israel mite ma-a a om khin thukhamte beisak hiam?
Paul in bang ngimna tawh mihing khat ii khensatna,
teci theihpihnate Abraham tawh Pasian’ thuciam cihte pulaak hi ding hiam? Gal.
3: 15 – 18.
__________________________________________________________
____________________________________________________________
Thuciam le piak ding a kamciam kibang lo hi.
Thuciam pen mi nih, ahih kei leh, nih sangin zong tam zaw thei, kithukimna hi.
Piak ding kamciam ahih leh mi khat in mi khat tungah a piak ding pulaak
hi.Greek tawh kigelh Thuciam Lui Septuagint in Pasian le Abraham kikal
thuciamna pulaak kha lo hi. Bang hang hi ding hiam? Septuagint gelhte’n Pasian
le Abraham a kithukimna uh telkhial hi ding hi.Khat bek ii thukimna danin
ngaihsun uh hi ding hi. Pasian’ thuciam in Ama geelna siksanin a bawl ahi hi.
Pasian in thuciam a bawlnate ah paulap bang mah om lo hi. “ Hi thei, hi lo
thei’ ‘ahi zongin’ ‘tua ahih leh’ cihte om lo hi. Abraham in Pasian’
kammal ahi bangbangin a up kul hi.
Paul in Pasian le Abraham kikaal a thuciam hong
hilh nadingin thuciam (covenant) le kamciam (will) deihna pulaak hi. Abraham a
kipan a suanlekhakte’n thupha ngah dingin Pasian in thuciam bawl hi (Pian. 12:
1-5; Gal. 3: 16). Gamh luah dingin thuciam om hi (Pian. 13:15; 17: 8; Rom. 4:13;
Gal. 3: 29). Pasian’ kamciam kikhel ngei lo hi. Tua bang mahin mi khat in a
kamciam pelh lo ding hi. Moses tungah kipia thukham in Abraham tungah kipia
thuciam khel lo hi. Pasian thuciam in Ama kamciam hi-in Pasian in ciampel ngei
lo hi (Gal. 3:16; Isa. 46: 11; Heb. 6: 18).
A nuai a Lai Siangtho munte sim inla thuciam cih
kammalte munah kamciam cih kammal bulh in. Thuciam tawh kisai bang pulaak hiam?
Koi bangin Pasian thuciam in kamciam ahihzia na telthei hiam? Pian. 9: 11 – 17;
15:18; 17: 1-21. Bangci bangin Pasian omzia, a nunzia, amah i muanzia ding hong
hilh hiam?
MONDAY JULY
31
UPNA LE THUKHAM (Rom.
3: 31)
Paul in “Pasian tawh i kizopna-ah a bulpi pen in
upna hi,” ci-in pulaak hi. Vunat, thukham bangin gamtatna in a hong kihotkhiat
nadingin a masa pen hi lo hi. Bang hang hiam cihleh thukham bangin gamtatna
hangin kuamah in diktanna ngah lo hi (Gal. 2: 16). Thu-um mi khat i hihna a
pulaak pen thukham hi lo-in upna hi zaw hi (Gal. 3:7). Thukham in hong honkhia
thei lo hi, cih thu a kipulaak kikkik manin thukham in kimanna nei lo hi lo hi.
Pasian in thukham beisak hiam?
Thukham bangin gamtatna tawh hotkhiat ngah hi lo-in
upna tawh hotna ngah i hi, ci-in a kipulaakteh upna in thukham beisak hiam? A
nuai-a Lai Siangtho munte in bang pulaak hiam? Rom. 3:31; 7: 7, 12; 8:3; Matt.
5: 17 – 20.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Romans 3 sunga upna le thukham Paul gente le
Galatians sung upna le thukham kibang hi. Thukham sangin upna a limgen zawk
manin ‘upna in thukham beisak hiam, ci-in Paul in dong hi. Hemkhia, beisak cih
kammal in ‘a mawkna’ ‘kimanna nei lo’ ‘sumaimang’ cih pulaak hi (Rom. 6:6;1Kor.
6:13).Tu lai-a mi kimkhat gen bangin Paul in zong singlamteh khitah thukham bei
hi, ci-in a pulaak hi leh tu-in zong thukham bei hi, kici ding hi. Ahi zongin
upna in thukham beisak lo hi. Hotkhiatna thu in thukham a kipzia pulaak hi.
Pasian in a geelkholhsa ‘upna tawh diktanna kingah
hi. Hih thu in Pasian thukham a kipna, mawhmai nadingin Amah mah hong kipia hi,
cih thu pulaak hi. Upna tawh diktanna kingah hi, cih thu in thukham beisak hi
leh hotkhiat ngah nadingin Khrih a hong sih kul lo-in mawhmai ding a, Pasian
tawh hong kilemsak ding hi.
“A man upna in nuntakna khempeuh tawh Pasian deihna
bangin a thupiakte zui-in nungta ding hi. Upna man in lungsim khempeuh tawh
Honpa itna siksanin a thu mangsak hi.” The SDA Bible Commentary, vol.6., 510.
Upna in thukham beisak hi leh bang piang ding hiam? Gentehna-in mi tawh
mawhna, guktakna, mi thahna cihte mawhna-in kiciamteh nawn lo ding hi. Pasian
thupiak kizui hi leh, dahna, gimna tawh hong kipelhsak hi lo hiam? Pasian
thukham palsatna hangin gimnate ngaihsun in.
TUESDAY AUGUST
1
THUKHAM IN A MUNGTUP
Gal. 3: 19 – 29 sim in. Paul in ‘thukham’ tawh
kisai siksan tampi pulaak hi. Galatia pawlpi tungah koi thukham pulaak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Mi pawlkhat in Gal. 3: 19 ma-a thukham in tawmvei
sunga kizang ding thukham – biakpiakna tawh kisai thukham hi, ci uh hi. Bang
hang hiam cihleh tua thukham in singlamteh tungah beikhin hi, ci uh hi. Hih pen
a man ding tawh a kibat hangin Paul in tua bangin pulaak lo hi. Mawhna hangin
biakpiakna thukham le Thukham 10 in Sinai Mual ah kipia hi mah hi. A nuai-a Lai
Siangtho munte sim lehang Paul in Thukham 10 pulaak hi, cih kitel ding hi.
Paul in a kibehlap thukham ci-in a pulaak hiam?
Bang thukham kibehlap hiam? Bang hangin kibehlap hiam? Gal. 3: 19 le Romans 5:
13, 20 enkak in.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Pasian in Abraham tawh thuciam a bawl khitteh
thukham kipia hi, ci lo hi. A kipia khinsa thu khat a kikhel nadingin a
nungpiak om lo hi. Sinai mapekin thukham om khin hi. Paul’ hong hilhnop thu in:
mite in Pasian zuanin a piak hehpihna ngah nuam khempeuh in upna tawh Ama kiang
zuan ding uh hi, cih a pulaak nop manin Israel mite tungah thukham kipia hi zaw
hi. Thukham in mawhna tawh kidim nunzia kidawksak hi. Thukham in
Pasian’hehpihna kitangsaplam hong hilh hi. Hotkhiat ngah nadingin thukham hong
kipia hi lo hi. Lamkhat panin Paul in ‘thukham in mawhna khangsak hi (Rom. 5:
20), ci hi. A cihnopna in i mawhna hong musak hong phawksak hi (Rom. 7: 13).
Biakpiakna thukhamte in Messiah le Ama siantho-na,
Honpa kitangsapna cihte pulaak hi. Thukham 10 in mawhna kilangsak hi. Mawhna in
i mihingpihna hi lo zaw-in, Pasian’ Thukham palsatna hi (Rom. 3:20; 5: 13, 20;
7:7, 8, 13). Tua hangin Paul in “thukham om kei leh mawhna om lo ding hi’ ci hi
(Rom. 4: 15). Thukham in hong mutelsak hi. Tua muhtelna in mawhna khangsak hi
lo -in kician tak, kiteltakin mawhna hong musak hi.” William Hendriksen, New
Testament Commentary, Exposition on Galatians (Grand Rapids: Baker House,
1968), 141.
WEDNESDAY AUGUST 2
THUKHAM 10 IN BANG HUN DONG HUAM
Sinai Mual ah thukham kipia pan hi mawk leh tua
ma-in thukham om nai lo hiam? Tua hi lo ahih leh Sinai ma le Sinai khit bang
kilamdang hiam? Pian. 9: 5, 6; 18:19; 26:5; 39: 7 -10; Pai. 16: 22 – 26.
______________________________________________________________
________________________________________________________________
Pasian in Abraham tungah Thukham 10 a pulaak
nadingin khekkia, huihpi, sihna cihte kisam lo hi (Pai. 19: 10 – 23). Bang
hangin Israel mite tungah thukham a piak dingin khekkia, huihpi, sihnate om
hiam? Bang hang hiam cihleh Israel mite’n Egypt gamah saltangin a om lai-un
Pasian’ vangliatna le a sianthona mangngilh khin uh hi. Tua ahih manin Sinai
Mual tung pan kipia thukham in amau nunzia phawksak, a mawhnate uh muthe-sakin,
Pasian thukham a sianthozia a tel nading uh ahi hi.
Kamciam suanlekhak hong khankhiat mateng thukham
kipia beh hi, cih thu in bang pulaak hiam? Gal. 3: 16 – 19.
______________________________________________________________
_________________________________________________________________
Mi tampi in Gal. 3: 16 – 19 siksanin Sinai Mual ah
kipia thukham in tawmno khat bek a kizang ding thukham hi, ci uh hi. Abraham
khit kum 430 a bei khitteh a kipia thukham hi-in Khrih hong pai ciangin tua
thukham bei hi, ci uh hi. Ahi zongin hih thu in Romans sunga Paul gen thukham,
Matthew 5: 17 – 19 sunga tawh kituak lo hi. Hih bangin a kitelkhialhna a hangin
kammal zatzia hi pipen hi. ‘Tua hun a tun mateng’ cih kammal in a hun ciangtan
dingin kingaihsun kha pahpah hi. Ahi zongin tua bang hi lo hi. Pasian a zahtak
mi khat ii nunzia Late 112:8 sungah “A lungsim galmuanga bangmah a kihta kei
hi; a tawpna-ah a galte tungah gualzo-in a en ding hi.” Hih in gualzawh khitteh
lau-na om nawn lo cihna hiam? Jesuh in “Kong pai kik mateng na upna kiptakin
len in” ci-in hong sawl hi (Mang. 2: 25). Khrih hong paiteh Ama tungah citakna
kisam nawnlo a ci nuam hiam?
Khrih hong pai ciangin thukham bei ding hi lo hi.
Thukham a om laisiah mawhna pulaak ding hi. Khrih hong pai ciangin leitung na
khempeuh kikhel ding hi. Thukham in a sep zawh loh khempeuh Khrih in hong sem
hi. Thukham in mawhmai sak thei lo hi. Khrih in mawhmaisak hi. Thukham in dikna
hong pia thei lo hi. Khrih in hong diksak hi. Kha Siangtho in i sungah thukham
deihna kicingsak hi (Rom. 8: 3, 4).
“Topa in ka nget, ka deih bangbang hong pia hi leh
Amah ka muang den ding hi; ka um ngam taktak ding hi” na ci ngei hiam? Israel
mite’n Sinai Mual ah Pasian’ vangliatna mu khin napi Topa a muang uh hiam? Hih
thu in upna man bang hong hilh hiam? Koi bangin upna man nei-in nungta ding i
hiam? Kol. 2:6.
THURSDAY AUGUST
3
KAMCIAM A VANGLIATNA
“Hihpa in Sinai muala amah a hopih Vantungmi tawh ahi a, i pu i pate
tawh ahi a, gamlak a om mihonpite tawh ahi zongin a omkhawmpa hi a, eite hong
piak dingin Pasian in a kam tawh hong gen a nungta thute a sangsawnpa ahi hi.”
Sawl. 7: 38.
Hehpihna thuciam in thukham beisak lo hi(Gal. 3: 19, 20). Hih in thupi
hi. Bang hang hiam cihleh Paul a langpante gen thute in thuman hi leh thukham
om nawn lo hi ding hi. Mawhnei eite in thukham bangin gamtatna a siksan hi
lehang eite a hong honkhia Pasian’ hehpihna a nial i hi ding hi.
Tua bang hi leh a
tawpkhakna-ah lamet bangmah i nei kei ding hi.
Galatia 3: 19, 20 sunga Paul gen thute a vekin i telsiang zo kei hi. Ahi
zongin a thupipai i tel thu in: thukham in kamciam khita a hong kipia beh hi.
Bang hang hiam cihleh thukham in vantung mite le Moses tungtawnin a hong kipia
hi. Paikhiatna sungah vantung mite le thukham kizopna kipulaak lo hi. Ahi
zongin Lai Siangtho mundangte in pulaak hi (Thkna. 33: 2; Sawl. 7: 38, 53; Heb.
2: 2). “Tua hun laitakin Topa thugen hong genkhia dingin Topa le eite kikalah
ka ding hi” ci-in Moses in pulaak hi” (Thkna. 5:5). Hih bulphuhin Paul in Khrih
pen eite palaai hi, ci hi (1Tim. 2:5).
Sinai Mual tung panin vangliatna le vantung mi tul tampi tawh Moses
tungah thukham kipiak thupi mahmah taleh tua thukham in Pasian kamciam tungah
kipiakbeh hi lo hi. Pasian in Abraham tawh thuciam a bawlin a kikaal ah palaai
kuamah kisam lo hi. Hehpihna hang hong kipia hotkhiat ngahna ding upna kheng
dingin Thukham a hong kipia hi lo hi. A lang khatah thukham in, hehpihna hangin
hong kipia hotkhiatna upna tawh kingah i tel nadingin hong huh hi.
Abraham in Pasian tawh a kikal ah a dal om lo kizopna a neihzia pulaak
in. Tua bang kizopna panin bang thupha ngah hiam? Pian. 15:
1 -6; 18: 1 – 33; 22:
1 -18.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Eden huan sunga Adam le Eve in Pasian tawh a
kizopzia (Pian. 3)
Jacob’kahlei (Pian. 28); Paul in Damascus lampi ah (Sawl. 9)cihte
ngaihsun in. Amaute bangin na tuak kha kei zongin Pasian in bang lampi tawh na
tungah hong kilaak hiam? Abraham in Pasian tawh kizopna a neih bangin nang zong
a nei thei ding bang in hong dal hiam? Tua ahih leh na kikhel ding bang om hiam?
FRIDAY AUGUST 4
NGAIHSUTBEH DING: A saltanna gam uah Israel mite’n Pasian thei nawn lo uh hi.
Abraham tungah kipia kamciam zong phawk nawn lo uh hi. Egypt gam pan suahtakna
a ngah khit uhteh Pasian itin, a muan theih nadingun Pasian in amaute tungah
Ama vangliatna, a hehpihna kilangsak hi. Pasian in amaute San Tuipi ah paipihin
Egypt mite’n a delh laitakun, suahtak theih nading lampi om lo, cimawh lamet
bei-in a om laitakun Pasian in amaute honkhia hi. Tua hangin amaute in Pasian
tungah lungdam uh a, amaute a huh Topa vangliatna muang uh hi. Tawmvei sung
saltanna panin a Honkhia Pa in Topa mah ahi hi.
“Ahi zongin tua a lamdang nate sangin Topa in a hilhnop thuman om hi.
Siatna, milim biakna tawh kidim lakah a nungta amaute in a nungta Pasian le Ama
siangtho-na thei lo uh hi. A mawhna uh, a cihmawhna uh, Honpa a kisapna uh
Pasian thukham zuih ding cihte phawk kha lo uh hi. Hih thute a kihilh uh kul
hi.” Ellen G. White, Patriachs and Prophets, 371.
“ Sinai Mual panin vangliatna tawh thukham hong kilaak hi. Mawhna
khempeuh pulaak thukham hi. Mawhsak dingin hong kilang hi. Thukham in hotkhiat zawhna,
mawhmaisakna nei lo hi.” Ellen G. White Comments, The SDA Bible Commentary,
vol. 6., 1094.
KIKUP DING DOTNATE:
1.
Kamciam
tawh kisai, a zawdiakin, a tangtun lo kamciamte ngaihsun in.
Mi khat in kamciam a
hong piak a kamciam a pelh ciangin bang lungsim na nei hiam? Lungsim takpi tawh
kamciam hong pia-in ahi zong a kamciam a tangtun lote le khemnopna lungsim tawh
kamciam hong piate kibang lo hi lo hiam? Kamciam pelhte na muanna kiam hi lo
hiam? Pasian’ kamciamte muang cih thu in bang pulaak hiam? Koi
bangin Ama kamciamte muang ding na hiam?
2. Koi bangin kimlepaam
nate huzaap in Pasian hong piak thuman nusia-in a lauhuai-na na phawk hiam? Koi
bangin tua bang lauhuai-nate in hong zawhloh nadingin nungta ding na hiam?
TOMLAKNA:
Sinai Mual ah kipia thukham in Pasian in Abraham tungah a kamciam
beimangsak lo hi. Thukham in thuciam tawh kisai thupha-te khel lo hi. Tua
thukham a kipiakna a hang in: mihing in a mawhna mu-in Pasian in Abraham le a
suanlekhak tungah kipia thupha kitangsaplam a phawk nading uh ahi hi.