LESSON 5 JULY 22 – 28
THUCIAM LUI UPNA
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 3: 1 – 14; Rom. 1:2, 4:3; Pian. 15:6; 12: 1 -3; Siam. 17: 11, 2Kor. 5:21.
KAMNGAH:
“Khazih in eite tangin hamsiatna a suahna tawh thukham hamsiatna panin eite
hong tankhia zo hi. Bang hang hiam cihleh, “Singkhuam tunga kikhai mi peuhmah
in hamsiatna a thuak ahi hi,” ci-in Lai Siangtho sungah kigelh hi. Galatia 3:
13.
Naupangno khat in gunkuangno khat a bawlin meltuamtuam tawh zemin
hoihsak mahmah hi. Ni khat a gunkuangno kiguksak hi. Naupang pen dah mahmah hi.
Vanzuakna khat ah a gunkuangno bawl va mu kha hi. Sainei pa kiangah pai-in “hih
pen keima gunkuang hi,” ci-in a gen leh, sainei pa in “ hi lo hi. Kei aa hi; ka
lei-sa hi,” ci-in kinial uh hi. Sainei pa in dollar nih nong piak ding leh hong
zuak ning” ci hi. Naupang aa dingin dollar nih pen tamlua hi. Dollar nih ngah
zawh nadingin sum thalawh nadingin lopa at kipan hi.
Dollar nih a ngah khitteh sainei pa kiang hong pai-in, “ka gunkuang deih
ing, sum zong hong tawi ing,” ci-in dollar nih pia hi. A gunkuang ngah kik ahih
manin, naupang nuam mahmah hi. A gunkuang hopih in, “ tu-in kei aa na hi ta hi.
Nang kong lei khin hi” ci-in angkawi-in kimawlpih hi. Kong bawl masa a, tu-in
kong lei hi; nihvei kong nei hi, ci-in a itna pulaak hi.
Tua bang mahin eite zong Topa in hong bawlin, Topa mah in hong lei hi.
Aman hong piangsak a, dawimangpa ukna sungah i om hi. Tua hi-in Jesuh in kham
le ngun tawh hi lo Ama sisan manpha tawh hong lei hi. Hong kipiangsak Topa
neihsa ihih manin mawhna pan hong tankhia hi.” William Moses Tidwell, Pointed
Illustrations (Kansas City: Bacon Hill Press, 1951), 97.
SUNDAY JULY 23
GALATIA MIHAITE
Gal. 3: 1-5 sim in. Paul pulaak thu a tomin gen in.
A lauhuai amaute nunzia - hun khat lai-in Khrih tungah kinga na pi uh a sawtteh
thukham zuihna tawh dikna ngah ding a hanciam uh bang lo-in koi bangin tua bang
tawh kipelh ding na hiam?
__________________________________________________________________
______________________________________________________________
Tuhun Lai Siangtho thei mipil pawl khat in “mihai”
tawh kisai-in Greek laimalah ‘mihai’ cih sangin khauh zaw hi. “Anoetoi” cih
kammal in ‘nous’ pan hi-in, a khiatna in ‘ngaihsutna’ cihna hi. Ngaihsutna nei
lo cihna hi. Galatia pawlpite in bang mah ngaihsun lo uh hi, cih pulaak hi.
Paul in behlap lai hi. Paul in Galatia pawlpi in Lungdamna Thu langpan mahmah
uh ahih manin
‘bumhai’ thuak uh hi, ci hi. Dawi-sa, bumtheite’n
ai pia, bum hi ding hi, ciliang hi. ‘Mihai’ gamtatzia in dawi tawh kipawl hi
(2Kor. 4:4).
Galatia mite in hotkhiatna bulpi Singlamteh tungah
Khrih thei napi hotkhiatna langpan uh hi. Hih thu in Paul lungmangsak hi.
Theilo-a a langpang uh hi lo hi. ‘Hilh’ cih kammal in khuasung ah tangko, mi
tampi’ zakin a kigen thu khat ahihna pulaak hi (Gal. 3:1). Paul in a thuhilhna
khempeuh Singlamteh siksanin hilh hi. Tua bangin Paul in a pulaak manin a za
mite in Khrih thuakna ngaihsun thei uh hi (1Kor. 1: 23; 2:2). Amau gamtat in
Singlamteh tawh kituak gamtatzia hi. Khrih a theihcil hun uh a nunzia uh tawh
hong kilamdang hi. Hun khat lai-a a nunzia uh le tu laitak a nunzia a sittel
theih nadingun Paul in thudong hi. Tua banah koi bangin Kha Siangtho ngah uh
hiam? ahih kei leh koi bangin Khristian suak uh hiam, ci-in dong hi. Bang
hangin Pasian in Kha Siangtho pia hi ding hiam? Amau gamtat hoih thamanin a
piak maw? Hi lo hi. Khrih hong tatkhiatna thu um uh ahih manin Pasian in Kha
Siangtho pia hi zaw hi. Khrih hong tatkhiat a upna uh siksan napi, tu-in bang
in amau gamtatna tawh siksan hi ding hiam?
“Ka gamtat hoih, siatna bawl keng, Khristian mihoih
khat hing,” ci-in nang le nang na kingaihsun hiam? “Mi hoih khat ka hihteh
hotkhiat takcing ing” ci-in na ngaihsun ngei hiam? Hih ngaihsutte in khialna
bang nei hiam?
MONDAY JULY 24
LAI SIANGTHO BULKIPIN
NEI
Jerusalem a sawltakte leh Galatia-a thu-um mite’n a
sanpih theih mateng
Paul in upna tawh diktanna kingah hi,cih thu
genbelin nei hi(Gal.2:1-10; 3: 1-
5). Paul in a gen thu Lai Siangtho siksanin a pulaak hi.Tua thute’n
lungdamna thu pulaak hi. Galatia 3:6- 4:31 sunga kigelh thute’n Lai Siangtho
mah siksanin kigelh thute hi.
Paul in, Gal. 3: 6-8 sunga “Lai Siangtho”ci’n a pulaakteh bang a gennuam
ai diam? Rom. 1:2; 4:13 zong sim in.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Theih dingin a thupi mahmah khat in Paul in Galatia pawlpi a laikhak
hunina gelh laitakin Thuciam Thak om nai lo hi. Thuciam Thak gelhte lakah
Paul zong kihel hi. Lungdamna Thubu li lakah Mark kigelh masa pen dingin
kingaihsun hi. Paul sih AD 65 kumin Mark kigelh nai lo hi. Paul in Galatia
thu-um mite a laikhak kum 15 khitteh Mark kigelh hi kha ding hi. Tua hi-in Paul
in Lai Siangtho a cih ciangin Thuciam Lui gennuam hi kha ding hi.
Paul in a thuhilhnate ah Thuciam Lui siksan mahmah hi. Lai mawkmawk khat
bangin ngaihsun lo-in, a nungta Pasian kammalin ngaihsun a, a thuneihna zong
pulaak hi. Hih tawh kisai-in Paul in “Lai Siangtho buppi in Pasian humuapna
tawh hong kipia hi”ci-in pulaak hi. ‘Humop’(theopneustos) cih kammal in malnih
kigawm hi-in a nungta dingin Pasian humuan, hupia cihna hi.
Paul in Lai Siangtho siksanin a pulaak thute in: Jesuh in Messiah hi
(Rom. 1:2); Khristian nunzia ding (Rom. 13:8 – 10); ama thuhilhte in thuman hi
(Gal. 3:8, 9) ci-in hilh hi. Paul in Lai Siangtho Lui mun bangzah vei siksan
hi, cih pulaak a hamsat hangin Titus le Philemon simloh a dangte sungah omkim
hi.
Gal. 3: 6 – 14 sim in. Lai Siangtho Lui siksan mun
thum pulaak in. Paul in Lai Siangtho Lui a manneihna bang hiam?
______________________________________________________________
____________________________________________________________________
Mi kimkhat in Lai Siangtho mun khatkhate in a dang munkhatte sangin
Pasian’ humopna om zaw hi, ci-in khen uh hi. Hih bang ngaihsutna a lauhuai zia
2Tim. 3:16 in bang pulaak hiam?
TUESDAY JULY
25
MIDIKIN HONG KICIAMTEH
Paul in Abraham siksanin Lungdamna Thu in thuman
thutak hi, ci-in bang hangin pulaak hi ding hiam? Gal. 3:6.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
Judaism biakna ah Abraham siksan lianpi-in nei hi.
Jew minamte pianna pupi ahih banah Jew mite’ etteh ding mipa hi, ci-in Paul
huna Jew mite zong kihilh hi. Paul in Pasian thu mang ahih manin Pasian in a
midikin ciamteh hi, cih thu mi tampi-in um zo lo hi. Pasian thupiak bangin
Abraham in a pianna mun, a innkuanpihte kiang panin paikhia hi. A kisawl bangin
vun at hi. Pasian thupiak a om bangin meihal biakna dingin a tapa pia hi. Tua
in thumanna hi. Paul langpangte’n vunat kul ding hi, ci-in pulaak teitei uh hi.
Ahi zongin Paul in thukham bangin gamtatna sangin upna tawh a nungta Abraham
thu 9 vei bang pulaak hi.
Paul in Pian. 15: 6 siksanin a pulaak thu ngaihsun
in. Abraham’ upna pen ama dikna dingin kiciaptehsak hi, cih thu in bang pulaak
hiam? Rom. 4: 3 – 6, 8 – 11, 22 – 24.
______________________________________________________________
_________________________________________________________________
Paul in limcingna zangin hong hilh hi. Diktansakna
cih kammal in thukhenna tawh kisai hi. Diktangin hong kiciam cih kammal in
vanzuak vanlei-na tawh kisai kammal hi. I ngah ding hong kikoihsak, ahih kei
leh midang khat tung pan i tungah hong kikoih hi, cih thu pulaak hi. Abraham a
kipan kamsangte tawh kizomsuak ahi hi (Gal. 3:6). Lai Siangtho mundangte ah ‘hong
bulh,’ ‘hong tuam’ ‘hong guan’ ci-in kigelh hi. Thu-um mite
tungah hong kipia a pulaak kammal hi.
Pasian in bang siksanin midikin hong ciamteh hiam?
Paul langpangte’n thukham bangin gamtatna hi, ci uh hi. Ahih hangin gamtatna
siksanin midikin hong ciamteh hi lo hi. Abraham in a kisawl bangbangin sem hi.
Ahi zongin a sepna hangin midikin kiciamteh hi lo hi. Abraham in Pasian a upna
pen Ama midikin ciaptehna ngah hi. Midik khatin kiciamteh ahih manina gamtat in
zui hi.
Diktansakna ngah nadingin thukham zui hi lo-in,
midikin kiciamteh khin ahih manin thukham bangin gamta hi zaw hi. Diktanna in
thukham zuisak hi zaw a, diktan ngah nadingin thukhamzuihna in cihmahin dik
kitang lo ding hi.
Na gamtatna tungtawnin dikna ngah hi lo-in, nang le
kei aa dingin Khrih in nasepna hangin midik hong tangsak hi, cih thu ngaihsun
in. Bang hangin hih thu in lungdamhuai hiam? Thukham bangin gamtatna tawh dikna
ngah ding na hanciam ngei a, tu-in zong na hanciam kha zongin, gamtatna hi
lo-in upna tawh Khrih’ dikna hong kitangsak hi, cih thu sangin na nuntakpih
ding lungdam huai zaw bang om ding hiam?
WEDNESDAY JULY 26
THUCIAM LUI SUNGA
LUNGDAMNA THU
Upna tawh Pasian in Gentile-te diktangsak ding Lai Siangtho in pulaak
khol hi. Tua ahih manin Abraham kiangah “ Nangma hangin minam khempeuh in
thupha a ngah ding uh hi,” ci-in lungdamna thu a hilhkhol hi.” Gal. 3: 8.
Abraham tungah lungdamna thu kipulaak bek hi lo-in, Pasian mahmah in pulaak hi.
Tua hi-in Lungdamna Thu in thuman thutak ahih loh phamawh hi. Ahi zongin bang
hunin Pasian in Abraham tungah tua Lungdamna Thu pulaak hiam? Paul in
Pian. 12:3 siksanin a pulaak hi-in, Pasian in Abraham tawh thuciam a
bawl a kipan ama tungah tua Lungdamna Thu kihilh hi (Pian. 12: 1 -3).
Pian. 12: 1-3 sim in. Pasian in Abraham tawh a bawl thuciam tawh kisai
bang thu pulaak hiam?
______________________________________________________________
________________________________________________________________
Pasian in a kamciam siksanin Abraham tungah tawh
thuciam bawl hi.
Pasian in Abraham
tungah bawl ding thu 4 vei pulaak hi. Tua kamciam in
Pasian’ geelna, amah bek ii sep ahi hi. Abraham in Pasian tungah kamciam
pia lo hi. Mi tampi in Pasian thupha ngen uh a, Pasian in thupha a piak lehbek na
thu ka zui ding uh hi, ci-in Pasian tungah kamciam pia uh hi. Hih in thukham
bangin gamtatna tawh dikna ngah sawm cihna hi. Hih in Abraham le Pasian kizopna
tawh kilamdang hi. Pasian in Abraham tung pan kamciam bang mah ngen lo hi.
Abraham in Pasian’ piak kamciamte upna tawh a ngah ding simloh Pasian in
Abraham tung panin bang mah kamciam ngen lo hi. Abraham in Pasian’ kamciamte
olno takin a ngah hi lo hi. Bang hang hiam cihleh amah le amah kimuang lo-in
Pasian bek muang dingin a kisin kul hi
(Pian. 22). Tua hi-in Pasian in Abraham a sapna thu in upna tawh
hotkhiatna ngah thu pulaak hi-in, Lungdamna Thu laigil hong hilh hi.
Mi kim khat in hotkhiatna lampi nih hi dingin
ngaihsun uh hi. Thuciam
Lui hunin thukham bangin gamtatna siksanin hotkhiatna hi. Ahi zongin
thukham bangin kuamah hoihtakin gamta lo ahih manin Pasian in thukham beisak
hi. Tua a kipan upna tawh hotna kingah hi, ci uh hi. Hih in man lo hi.
Paul pulaak mah bang
Lungdamna Thu khat bek om hi (Gal. 1:7).
Upna tawh hotkhiat kingah ahihna Thuciam Lui in bang pulaak hiam? Siam.
17: 11; Late 32: 1-5; 2Sam. 12: 1-13; Zech. 3: 1-4.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
Hehpihna hangin a hong kihonkia i hih manin ut bangin gamta ding a
ngaihsun om hi. Hehpihna in ut bang hong gamta-sak lo hi. Hehpihna in a
khawnkhong-in hong kipia hi. Hehpihna in mantawm hi lo hi. Ahi zongin gamtatna
in hehpihna behlap, ahih kei leh hehpihna siksanin siatna zui lehang, kisiatna
mah hong tun ding hi. Hehpihna siksanin cilesa gamtatna a zui na hiam? Ahih kei
leh hehpihna in siatna tawh hong kigamla-sak zaw hiam?
THURSDAY JULY 27
HAMSIATNA PAN SUAKTA
(Gal. 3: 9 – 14).
“Thukham bangin gamtatna a suang khempeuh in
thukham nuai-ah omlai uh hi,’ cih Paul langpangte in amdangsa ding uh hi.
Thukham bangin a gamtat manun thupha ngah mi hi, ci-in kingaihsun uh hi;
hamsiat ukna pan suakta khinin kingaihsun uh hi. Ahi zongin Paul in tua bangin
gen lo hi. “Thukham bangin gamtatna siksante’n hamsiatna sungah om lai uh hi.
Bang hang hiam cihleh thupiak bangin sep ding khempeuh a sem lo mi in hamsiatna
sungah a nungta mi ahi hi.”
Paul in a kilangdo thunih pulaak hi. Upna tawh
hotkhiat ngah ding thuzuihna le gamtatna tawh hotkhiat ngah ding thuzuihna in
tonkhawm ngei lo hi. Thuciam tungtawnin thuphate le hamsiatna khempeuh
Thuhilhkikna 27, 28 in hong hilh hi. Thupiak a mang mite’n thupha ngah a, a
mang nuam lote mi hamsia hi. Mi khat in Pasian tawh kizopna-ah thukham bangin
gamtatna a suangte’n thukham khempeuh a zuih kul hi. Zuih nopte zui, zuih nop
lohte zui lo, ut bangin a gamta dingin a hong kihonkhia hi lo hi. Pasian in
mawhna awlmawh lo ahi kei hi. Hih thu in Gentile mite aa ding banah Paul a
langpante aa dingin siatna hi ding hi.Bang hang hiam cihleh mi khempeuh in
Pasian vangliatna tawh kigamla khin hi. Mi khempeuh mawh khin hi (Rom. 3: 23).
Mi hoih ding bangzahin i hanciam zongin thukham in mawhnei mi mahin hong
ciamteh hi.
Koi bangin Khrih in thukham hamsiatna pan hong
honkhia hiam? Gal. 3:13, 2Kor. 5: 21.
______________________________________________________________
__________________________________________________________________
Paul in limciinna zangin Pasian in Khrih sungah a
sep thute hong hilh hi.
“Tankhia” cih kammal in ‘ van khat leikik’ cihna
hi. Saltang mi khat va tankhia, thongkia mi khat va honkhia, sila khat a
suahtak nadingin va tankhia cih tawh kibang hi. Bang hang hiam cihleh mawhna
thaman in sihna hi. Thukham deihna cinzawhloh manin sihna hong tung hi. Tua
sihna pan suahtak nadingin
Pasian Tapa sisan in hong lei khin hi. Tua in man
kiciangtan thei lo hi (John
3: 16). Mawhna hamsiatna Jesuh mahmah in hong pua
ahih manin hamsiatna tawh a kipelh i hi hi (1Kor. 6: 20;7: 23). Amah mah hong
kipumpiakin eite thuak ding khempeuh hong thuak hi (2Kor.5:21).
Paul in Thkna. 21: 23 siksanin hotkhiatna thu hong
hilh hi.Jew mite ngei-na ah singlamteh tungah kikhai thuak mi in hamsiat thuak
mi-in ciamteh uh hi. Singlamteh tungah Jesuh sihna in hamsiat sihna taktak hi
(Sawl. 5: 30;1Pet. 2:24).Tua hi-in Singlamteh tungah kikilh Messiah in Jew mite
aa dingin puukna hong suak hi. Tua ding mahin Pasian in mulkhol hi. Messiah in
hamsiatna hong thuak hi. Ama mawhna hang hilo, eite mawhna hang hong si hi.
FRIDAY JULY 28
NGAIHSUTBEH DING: Eite thuak ding khempeuh Khrih tungah kisuan hi. I mawhna
khempeuh Ama tungah kisuan hi. A hong hotkhiat nadingin mawh nei lopi mawhnei
mi khatin kiciamteh hi. Adam a kipan mawhna khempeuh in a lungtang sukham hi.
Mawhna in Pasian heh hi. Mawhna muhdah hi. Mawhna in a lunggimsak hi. A mawh
leitung ah Pa ii hehpihna, mawhmai-sakna itna hong lak hi. Khrih in mawhneite
lak pan mawhnei pen dinmun hong la himah taleh mawhneite honkhia dingin hong
nungta hi. Mawhna vangik hong pua-a mawhmai-sak Pa’ maitang mu zo lo hi. Pa in
Tapa kiang panin a maitang sel ahih manin Tapa lungtang in kitamzan hi. Kuamah
in Tapa thuak gimna tel zo lo ding hi. A pumpi gimna phawk lo zah phialin Tapa
in mawhna hangin lunggimna lian lua mahmah hi.” Ellen G.White,The Desire of
Ages, 753.
“Luther in hangsan takin thuman pulaak hi. Thuhilhna biakna tau (pulpit)
panin khauhtakin thuman hilh hi.Mawhna siatzia mite tung pulaak hi. Mihing
gamtat hoihna in sihna tawh hong kipelhsak thei lo ahihlam, gamtat hoih in
mawhna thaman pengsak thei lo ahihlam pulaak hi. Mawhna kisik a, Khrih upna lo buang
mawhneite suahtak nading lampi om lo hi. Khrih hong hehpihna kilei theiding hi
lo hi. A khawngkhongin a hong kipia ahi hi. Cilesa deihna bangin gamta lo-in
upna tawh khailupna thuak Honpa mitsuan ding kisam hi. Ellen G. White, The
Great Controversy, 129.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Upna tawh hotkhiatna
kingah hi; gamtatna kihel lo, Khrih tungtawnin
Pasian hehpihna in eite hong hon hi. Mi kimkhat in hih thu sang zo lo uh
hi. Bang in up ding hamsa-sak hiam?
2. Paul in gamtatna tawh
hotkhiat kingah hi, cih thu in upkhialhna hi, ci-in pulaak hi. Hih in Lai
Siangtho thusinna (Theology) man kisapzia bang hong hilh hiam? Bang hangin
pawlpi in thuhilhna man lo khat sumit ding kisam hiam?
TOMLAKNA: Khristian nuntakna
khempeuh ah Khrih sungah upna bekin eite suahtak nading lampi hi.
Abraham in Pasian’kamciamte a upna tawh midik kitangsak hi. Abraham bangin upna
nei khempeuh tungah tua piakkhong diktanna kipia ding hi. Mawhnei mi hi napi-in
tawntung si dingin a hong kikoih lohna a hang in eite dinmun ah Khrih a hong om
man ahi hi.