LESSON 4 JULY 15 - 21
UPNA BEK TAWH DIKNA NGAH
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 2: 15 – 21; Eph. 2: 12; Phil. 3:9; Rom. 3: 8, 10 – 20; Pian. 15:5.
UPNA BEK TAWH DIKNA NGAH
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 2: 15 – 21; Eph. 2: 12; Phil. 3:9; Rom. 3: 8, 10 – 20; Pian. 15:5.
KAMNGAH:
“Tua ahih manin tuhuna ka nuntakzia pen kei hang hi nawn loin ka sungah a hong
om Khrih hang ahi hi. Tua hi a, keimah hong itin, keima a’dingin a nuntakna a
hong pia Pasian’ Tapa ka muanna tawh tu laitakin a nungta ka hi hi.” Galatia
2:20.
Nung kaal sung i kikup thu in Antioch ah Paul in
Peter a tai-thuhilhna tawh kisai thute hi. Bang hang hiam cihleh Peter in a
thu-up le a gamtat kituak lo hi. Ama’gamtat in Gentile Khristiante in Jew
Khristiante sangin niam zaw uh hi, cih pulaak hi. Ama gamtat in Gentile
Khristiante in Pasian’ta taktak suakin, amau tawh a kipawlkhop nadingun vunat
kul ding hi, ci hi. Hih thu hangin Paul in Peter tungah bang pulaak hiam, cih
thute tu kaal sungin i kum ding hi.
Galatia pawlpi tungah Paul laikhak in Lungdamna Thu
bulpi pulaak hi. A laikhakna sungah “diktanna,” “ thumanna” “ thukham bangin
gamtatna,” “ upna” a um hi bek lo-in Jesuh Khrih neih upna cihte kimu thei hi.
Hih thute in hotkhiatna thu bang pulaak uh hiam?
Paul in Peter tungah a pulaak thute in Thuciam Thak
sungah a telhakte lakah kihel hi. A gen thute in thupi mahmah hi. Bang hang
hiam cihleh tua thute in Lungdamna Thu bulpi tel nadingin kisam hi. Tua banah
Galatia pawlpi tungah Paul’laikhakte hong telsak thute hi. Tua thute sungah “diktansakna”
‘thuman dikna,” “gamtatna,” “upna,” le Jesuh neih upna cihte pulaak hi.
Hih kammalte in bang pulaak hiam? Hotkhiatna thu
bang pulaak uh hiam?
SUNDAY JULY 16
“DIKTANSAKNA TAWH
KISAI DOTNA (Gal. 2:15)
Paul in cilesa-in Jew mi ka hi uh a, mawnei Gentile
mi ka hi kei uh hi” ci-in pulaak hi (Gal. 2:15). Hih in bang gennuam hi ding
hiam?
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Paul in bang thu siksanin tua bangin kampau hi ding
hiam?cih ngaihsut kul hi. Paul in bang hanga tua bangin kampau hiam cihleh a
mipih Jew Khristiante lungsim a zawh ding ngimna nei hi. Amau dinmun a Gentile
le Jew mi kilamdanna siksanin tua bangin kampau hi. Jew mite in Pasian’teltuam
mite, a thupiak a zui ding mite Pasian tawh thuciam a bawl mite, tua thuciam
tungtawnin thupha ngah mite hi. Ahi zongin Gentile mite ahih leh mawhnei mite,
Pasian’ thukham tawh kigamla mite, Pasian tawh thuciamna nei lo mite hi ( Eph.
2:12; Rom. 2:14). Gentile mite mimawh ci-in kiciamteh a, ahi zongin Jew
Khristiante in Pasian maipha a ngahzawkna uh om lo hi. Bang hang hiam cihleh
kuamah in gamtatna tawh diktansakna ngah lo hi.
Gal. 2: 16, 17 sungah diktansakna cih kammal 4 vei
kimu thei hi. “Diktansakna” cih kammal a khiatna in bang hiam?
______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Diktangsak cih kammal in Paul laikhakna ah a bul
mahmah kammal hi.
Thuciam Thak sungah 39 vei bang kigelh hi. Tua
lakah 27 in Paul laikhakte sungah om hi. Galatia sungah 8 vei om hi. Diksakna
cih kammal in thukhenna tawh kisai kammal hi. Thukhun a palsat mi khat mawh lo
hi, cih a pulaak kammal hi. Diksak cih kammal in “mawh hi” cih kammal tawh
kilehbulh hi. Tua banah “dik” cih kammal le ‘thuman’ cih kammal in Greek kammal
ah a kibang hi-in, mi khat diktang hi, a kicih ciangin thuman mi khatin
kiciamteh hi. Tua hi-in thumanna sungah mawhmai-na kihel hi. Mawhmai mi khat in
thumanna ngah cihna hi pah hi.
Ahi zongin Jew thu-um mi kimkhat aa dingin thumanna
in khat le khat kizopna huam hi. Pasian le a thuciam tawh kizopna siksan hi.
“Diktansakna” ngah cih ciangin Pasian thuciampih mi, Abraham suanlekhak lakah
kihel hi pah hi.
Galatians 2: 15 -17 sim in. Paul in bang pulaak
hiam? Koi bangin tua thu na nuntakpih hiam?
MONDAY JULY 17
THUKHAM BANGIN
GAMTATNA
Paul in Gal. 2:16 sungah mi khat in thukham bangin
gamtatna tawh diktanna ngah lo hi, ci-in thum vei pulaak hi. Bang a cihna hi
ding hiam? Koi bangin Gal. 2:16, 17; 3: 2, 5, 10; Rom. 3:20, 28 cihte in Paul
pulaak thu hong theitelsak hiam?
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Thukham bangin gamtatna i tel nadingin Paul in
‘thukham’ a cih ciangin bang hi ding hiam cih ngaihsut masak kul hi. Greek
laimal ah ‘nomos’ kizang hi. Paul in 121 vei bang zang hi. Khiatna tuamtuam nei
hi. A mite aa dingin Pasian’ geelna ( Piancil pan Thuhilkhna le Thuciam Lui) a
huampi in nate pianzia a pulaak kammalin zong kizang hi. Ahi zongin a tangpi-in
Moses tungah Pasian in a pulaak thukham khempeuh a pulaak kammal hi.
Tua hi-in thukham bangin gamtatna cih kammal in
Thukham le biakbuk tawh kisai thukhamte a pulaak kammal hi. Paul’ hong hilh thu
in bangzahin mi khat in hanciamna tawh thukham a zui zongin kuamah in thukham
bangin gamtatna tawh Pasian mai-ah midik hi thei ngei lo hi. Eite thuzuihna in
diktanna hong pia thei lo hi. Bang hang hiam cihleh a Thupiakte in lungsim,
gamtatna khempeuh a tawntungin Pasian ah ki-ap ding kisam hi.
Thuciam Lui ah thukham bangin gamtatna cih kammal a
kimuh loh hangin Paul laigelhte sim loh tua lote ah kimu lo hi. 1947 kumin Dead
Sea kuahawmpi sung pan a kimu nidanglaizialte sunga kigelhte sungah zong
thukham bangin gamtatna cih thu kimu hi. Dead Sea kuahawm sunga kimu laizial in
Essence mipilte gelhkhiat hi. Hih laizial min in “Miqsat Ma’as Ha-Torah” kici
hi. A khiatna in “A Thupi Thukham Bangin Gamtatna” hi. Hih laizial sungah
thukham tawh kibang tampi kigelh hi. A siangtho le a sianglo cih thu a kipan
Jew mite le Gentile mite kibatlohna cihte zong kigelh hi. Tua laizial tawpna-ah
“Thukham bangin a gamta mi in Pasian mai-ah diktanna ngah ding hi,” ci-in
kigelh hi. Ahi zongin Paul in gamtatna tawh kuamah in dikna ngah lo hi, cih
hong hilh hi.
Na lungkim zahin Pasian thukham zui na kisa hiam?
Thukham limtak zui na hih manin Pasian mai-ah diktanna ngah dingin a kilamen
hiam? (Rom. 3: 10 -20). Kilamen lo na hih leh, bang hang hi ding hiam? Koi
bangin Paul hong hilh thu na tel hiam?
TUESDAY JULY 18
EITE DIKNA SIKSAN
Tua Topa sungah ka om theih nadingin , thukham zuihna hangin dikna
bangmah ka ngah kei a, Khazih upna tungtawn a kingah, Pasian in upna hang hong
piak dikna bek ka ngah hi.” Philippi 3:9.
Jew Khristiante in Khrih upna thupi lo hi. Bang hang hiam cihleh Jesuh
sungah i om khin hi. Gamtat in Khrih um le um lo-in pulaak hi. Ahi zongin tua
in kicing lo hi. Tua banah thuzuihna kisam hi. Diktan ngah dingin upna kicing
lo hi. Sepna le upna a kigawm bekteh dikna kingah hi, ci uh hi. Paul in hih
bang upnate nial hi. Upna bek in diktan ngah nading lampi hi. Sepna kihel lo
hi. Paul aa dingin upna in a thu bekin theihna hi lo hi. Upna in Jesuh tawh
hong tonkhawmsak hi. Khrih sungah upna cih kammal in (Gal. 2:16) Greek laimalin
“upna” Jesuh’ cihtakna, a thumanna” pulaak hi. Hih in thukham bangin
gamtatna le Khrih in ei aa dingin a sep khempeuh a kilamdanzia pulaak hi. Ama
cihtakna hangin eite aa dingin na khempeuh hong sepsak khin hi. Um ka hihteh
dikna ngah ning cih ziau hi lo hi. Upna in Khrih in ei aa dingin a sep khempeuh
i sanna, i lakna khut hi. I up man a dikna kingah hi lo hi. Ei aa dingin Khrih
cihtakna, a thumanna khempeuh eima ngah hi, ci-in upna tawh i pulaak hi.
Khrih in eite cinzawhloh khempeuh kicingsak hi. Amah bek mah Pasian tungah
thuman, citak hi. Ama dikna bek eite lamet hi. Hih thu hangin Protestant
Reformation (Khristian biakna sungah kipuahphatna lianpi) hong piang hi. Tu ni
dongin hih thu kip hi. Martin Luther in tu-ma kum zalom tampi lai-in tangko hi.
Syriac (nidang lai kigelh) tawh kigelh Gal. 2:16 in hih bangin pulaak
hi.
“Kuamah in thukham bangin gamtatna hangin dikna ngah lo hi, cih i thei
hi. Ahi zongin Jesuh Messiah i upna, Jesuh sung pan dikna ngah i hi hi. Thukham
bangin gamtatna hangin dikna i ngah kei hi.”
Rom. 3:22, 26; 3:22; Eph. 3:12; Phil. 3:9 sim in. Koi bang in Khrih in
eite aa ding a hong sep khempeuh, Pa Pasian thupiak a zuihna siksanin hotkhiat
i ngah hi, cih thu telthei na hiam?
WEDNESDAY JULY 19
A THUMANG UPNA
Thuzuihna-ah upna kisam mahmah hi. Khrih tung pan i
ngah ding a hong kipia kamciamte upna tawh i ngak hi. Ahi zongin upna i cih in
bang hiam? Upna ah bang kihel hiam?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
A nuai-a Lai Siangthote in upna kipatna bang pulaak
hiam? Pian. 15:5, 6; John 3: 14 – 16; 2Kor. 5:14, 15; Gal. 5:6.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Upna man in Pasian’ sawl zui hi. Upna in
ngaihsutna, phawktheihna (feeling) hi lo hi. Pasian in upna kisamsa ahihteh
khat vei teitei ciang upna nei ning cihte in upna hi lo hi. Pasian’ hoihna le
hong itna hangin Ama tungah a lungdam thei lungsim panin upna kipan hi. Tua
hi-in Lai Siangtho in upna a gen ciangin Pasian’ sawl bangbangin a sem, a zui
mi in upna nei ci-in ciamteh hi. Abraham in Pasian’ kamciam bangin nungta, zui
hi (Pian. 15: 5, 6). Thuciam Thak sungah Paul in upna a pulaakna-ah Khrih in
eite tangin singlamteh tungah a thuak sihna phawktheihna panin upna hong kipan
hi, ci hi.
Upna i cih in Pasian va zuatna ahih leh tua sungah
bang teng kihel hiam? A nuai-a Lai Siangtho munte in upna tawh kisai bang
pulaak hiam? John 8:32, 36; Sawl. 10:43; Rom. 1:5, 8; 6:17; Heb. 11:6; James
2:19.
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Mi tampi in um i cih pen upna hi, ci uh hi. Greek
laimal ah upna cih kammal in “um ding” cih pulaak kammal hi. Upna i cih in
muanna nei ding cihna hi. A dang bangmah hi lo hi. Upna in Pasian tawh kisai
thute theina bek hi lo-in, tua thute hi mah hi, ci-in pulaakna zong kihel hi.
Tua ahih manin Pasian i muhzia, muhna man thupi mahmah hi. Pasian i muhzia man
kei leh upna neih ding hamsa ding hi. Hotkhiatna thu um bek tawh kicing lo hi.
Bang hang hiam cihleh dawite in zong um uh hi. Upna man in nunzia huzaap hi.
Romans 1:5 ah upna nei mi in thumang hi. Paul in upna le thumanna kikimsak lo
hi. Upna man in lungsim bek hi lo-in nuntak buppi huzaap hi. Upna sungah eite
Honpa le Topa Jesuh tungah kipiakna kihel hi. Ut lo pipi-in thuzuihna tawh
kilehbulh hi. I up bangin kigamta, i nungta hi. I up khat kimuang hi.
THURSDAY JULY
20
UPNA
IN MAWHNA PIANGSAK HIAM?
Paul in upna tawh diktanna kingah hi, a cih manin siatna bawl ding
thapia pa hi, ci hi (Rom. 3:8: 6: 1). Pasian in a hong san theih nading thukham
zuih kul hi lo ahih leh, bang hangin koi bangin nungta ding cih thu awlmawh kul
ding hiam? Luther in zong hih bangin mawhsakna thuak hi.
Koi bangin Paul in amah kimawhsakna thu – upna tawh diktanna kingah, cih
thute dawng kik hiam? Gal. 2:17, 18.
______________________________________________________________
_______________________________________________________________________
Paul in upna tawh diktanna kingah hi, ci-in a pulaak manin a mawhsakte
in thukham kul nawn lo hi, ci uh hi. Paul in tua bang mawhsaknate a dawnkikna
ah Pasian in a thukham kisam nawn lo hi, ci lo hi, ci-in dawng kik hi. Mi khat
in Khrih a up hangin khial kha thei hi. Khrih a up manin khialhna bawl hi lo
hi. Thukham a khial mi in amah mah hangin a khial ahi hi.
Koi bangin Paul in Khrih tawh a kipawlna pulaak hiam? Amah a mawhsakte
tungah bang pulaak hiam? Gal. 2:19 – 21.
______________________________________________________________
______________________________________________________________________
Paul in amah a langpante’ pulaak thute up taakcing lo ci hi. Muanna tawh
Khrih upna kisam hi. Pasian in kikhelna nei lo mi khat diktangsak lo hi. Khrih
upna in mi dik hong tangsak hi, cih thu zong up ngamhuai lo phial hi. Khrih
upna in amah tawh pum khat hi-in, amah tawh si khawm, amah tawh sihna pan
hingkik khawm i hi hi. Amah tawh si khawm i hih manin nunlui khempeuh si khin
hi. Tua bang mi in ama aa ding bekin a nungta mi hi lo hi (Rom. 5:5 – 14).
Nunlui khempeuh tawh a kikhenkhia khin i hi hi. Tu-in na khempeuh a thak
hong suak hi (2Kor. 5:17). Khrih sungah nunna thak tawh a nungta dingin siatna
pan thokhia i hi hi. Sihna pan a tho Khrih in i sungah hong nungta hi. Ni khat
khit ni khat Amah tawh a kisun tektek dingin hong bawlpha hi. Tua ahih manin
Khrih sungah upna in mawhna tawh suahtakna bek hi lo-in Khrih tawh kinai zaw
semsem a, a kip kizopna hong neisak hi. Thukham siksan biakna in tua bang
kizopna hong neisak zo lo hi.
Thukham bangin gamtatna kihel lo-in upna bek tawh diktanna kingah hi,
cih thu koi bangin na tel thei hiam? Hih thu in hong lausak hiam? Mawhna khat
paulap zonna-in nei zaw ding na hiam? Ahih kei leh nuamna hong pia zaw hiam?
Hotkhiatna na tel hiam?
FRIDAY JULY 21
NGAIHSUTBEH DING: Upna tawh diktanna kingah hi, cih thu telkhialh a lauhuai-zia
hong kilak kikkik hi. Satan in upna tawh diktanna kingah hi, cih thu mite’n a
telkhial dingin nasem hi. Biakpiakna munte-ah Pasian thukham kipulaak mun
mahmah hi. Ahi zongin tua bangin a pulaakte in Jesuh Khrih theihtelna nei lo uh
a, amau biakna in Cain biakna tawh kibang hi. Khrih in thukham beisak hi, ci-in
pulaak uh hi. Hotkhiatna tawh kisai telkhialhna le thuman kigawm zau ahih manin
mi tampi in upna man nei lo uh hi. Thuman pulaak lohna in up khialhna piangsak
hi. Puan bangin Khrih dikna hong silsak hi, cih thu kum tampi sung hong kilak
hi……Gamtat hoihna tawh Pasian maipha kingah thei lo hi, cih thu sangin pulaak
ding thu om lo hi; hih thu sangin gen kikkik ding om lo hi. Hih thu sangin i
lungsim ah a kip zaw ding thu dang om lo hi. Khrih upna bek tawh a hong kihon
khia ahi hi.” Ellen G. White, Faith and Works, 18, 19.
“Thukham in dikna kal hi. Hih in thukham tungah i leiba ahi hi. Ahi
zongin hih leiba kuamah in lohzo lo hi. Tua leiba lohzawh nadingin lampi khat
bek om a, tua in upna tawh diktan ngahna ahi hi. Upna tawh Khrih dikna siksanin
Pasian kiang a zuan thei i hi hi. Topa in a Tapa’ thumanna ei mawhneite aa
dingin sang hi. Khrih’dikna in eite dikna hong suak hi. Mihing kicinlohna mun
ah Khrih’ kicinna in hong tuam hi. Pasian in a kisik mi mawhmaisak a, diksak a,
a Tapa kicinna bangin a kicingin hong sang hi. A Tapa a it bangin eite hong it
hi.” Ellen G. White, 1SM., 367.
KIKUP DING DOTNATE
1. Ellen G. White in “upna
tawh diktanna kingah hi” cih thu sangin pulaak zawk ding om lo hi, ci hi.
Tu-ma kum 100 val lai-a a gelh tuhunin zong tua mah thupi pen ding hiam? Thupi
ahih leh, bang hang hiam?
2. Khristian biakna
sungah Kipuahphatna Lianpi (Protestant Reformation) le Martin Luther ngaihsun
in. A hun, a mun kibang lo ahih hangin, bang hangin Paul’ gen thute in Rome uk
sung panin mi tampi in suahtakna ngah uh hiam?
TOMLAKNA:
Antioch khua-a Peter gamtat in Gentile mi khat in vunat lo-in Jesuh
nungzui mantak hi thei lo hi, cih a pulaak hi gige hi. Paul in tua bang
ngaihsutna khial hi, ci-in pulaak hi. Pasian in mi khat ii gamtat hoih siksanin
midikin ciamteh lo hi. Bang hang hiam cihleh mi hoih cihte nangawn hoih khin lo
hi. Pasian in Khrih tungtawnin ei aa ding a sep siksanin mawhnei mi midikin
hong ciamteh hi.