LESSON 14 SEP. 23 – 29
SINGLAMTEH HANGIN ANGTANNA
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 6: 11- 18;Rom. 6:1-6;
12:1-8;2Kor. 4:10,
5:17; 11:23 – 29.
KAMNGAH: “ Kei ka hihleh i Topa Khazih singlamteh
longal bangmah thu ah ka kisial kei ding hi. Tua Topa tungtawnin leitung in kei
aa dingin kikhailum khin a, kei zong leitung aa dingin ka kikhailum khin hi.”
Gal. 6:14.
Galatia sunga thute in thulian mahmah hi. Bang hang
hiam cihleh a telhak thu zong kihel hi. Paul in Pasian’ sapna tawh nasem
ahihlam amah le amah kitel hi. A gen thute in Topa kiang pan hong pai thu
ahihlam zong tel hi. Thuciam Lui kamsang Jeremiah, Isaiah, Hosea bang mahin
khuahtakin thuman tangko hi. Kamsangte in lampial mite’n a lampialna panun
lampi man a zuih nadingun thum uh hi. Tua bang mahin Paul in zong a lampial
mite’n thuman a zui dingin hilh hi.
A dinmun uh a tuamciat ahih hangin Jeremiah’pulaak
thute in Galatia pawlpi aa dingin zong manpha hi. “Tua ciangin Topa in “
Mipilte in a pilna uh kisaktheihpih kei uh henla, mi hattein a hatna uh kisak
theihpih kei uh hen.
Mihaute in zong a hauhna uh kisaktheihpih kei uh
hen. A kisatheite in, keimah, leitungah migitna, thuman le thutang a zang ka
hihna le tuate sungah nuam a sapa ka hihna thu hong theihna uhah kisathei uh
hen.Topa in hih thu kong gen khin hi,” a ci hi (Jer. 9:23, 24)
Paul in lamkhial Galatia mite tungah a laikhakna-ah
mihing minthanna, hauhna, vangliatna khempeuh in Singlamteh mai-ah kimanna nei
lo-in a mawkna hi,ci-in pulaak hi.
SUNDAY SEP 24
PAUL KHUT TAWH
Paul’thukhupna Gal.6:11-18 le a dang ama laikhakte Romans; 1 & 2
Kor. Ephesians, Phillipians, Kolesians; 1 & 2 Thessalonians
thukhupnate enkak in. Koi bangin kibatna le kilamdanna kimu thei hiam?
____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Paul’ laikhak thukhupnate kibangkim lo hi. Ahi zongin a kibang pawlkhat
om hi: (1) mimal a hopihna, (2). A tawpkhak hanthotna (3) Amah mah in laikhak
ahihna kipulaakna (4) Thupha piakna, cihte kimu hi.
A kibang lo zo om hi. (1). Paul’ laikhak dangte tawh kibanglo Galatia
sungah mimal hopih masakna om lo hi. Bang hang hi ding hiam? Laikhakna-ah mimal
hopihna omlo-in a gen ding thute gensuk pah cih thu in Paul le Galatia pawlpi
kizopzia hoih lua lo cih kilang hi. Paul in a hehna kilangsak lo-in ahi zongin
hopihna kammal zang lo-in a gen ding thu gensukpah hi. (2).
Paul in laisiamthei sawlin a pulaak ding khempeuh a gelhsak pen ama zat
ngeina khat hi (Rom. 16: 22). Tua bang a sawlkhitteh a tawpkhak hopihna dingin
ama khut tawh tawm gelhbeh hi (1Kor. 16:21).Ahi zongin Paul in Galatia sungah
tua bangin gelh lo hi. Paul in laisiam khat zangin Galatia pawlpi sunga
thupiang a lungsimmawhna pulaak hi. Paul in Galatia pawlpi mite in a lampialna
pan lamman a zuih kik nadingun a gennop thu khempeuh a pulaak mateng khol lo
hi.
Paul in laimal gol tawh ka gelh hi,ci-in pulaak hi (Gal.6:11).Bang hang
hi ding hiamcih i thei kei hi. Mi kimkhat in a laimal gen hi kei in, a
khialhkhak a laigelh a pulaak hi,ci uh hi. Bang hang hiam cihleh Pauli n
bawlsiat a thuakna hangin a khut in hoihtak laigelh thei lo hi ding hi. Pawl
khat in a mit in hoihtak mu thei lo hi ding hi,ci uh hi. Hihte ahi thei thu hi
mah taleh tuhuna laigelhzia bangin a thupi mahmahte i pulaakteh laimail golsak,
laimal nuai git, ahih kei leh laimal sawi-sak (italic) cihte dan mah bangin
Paul in zong tua bangin gelh hi ding hi, ci-in a tatak tawh kigamla kha ding
hi.
Bang bang hi taleh Paul in a gelh thute laisim khempeuh in kinsak ding,
a hilh bangin a zui dingin lamen hi.
MONDAY SEP 25
GAMTATNA KISIAL
Gal. 6: 12, 13 sim in. Paul in bang pulaak hiam?
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Paul in amah a langpangte’ ngimna le amah
langpanna-ah a nasepziate pulaak a, (Gal. 1:7; 4:17),Gal.6: 12,13 in kiteltakin
a langte thu a gelh masakna mun hi. Paul in amah a langpangte ‘gamtatzia,
thukham zuihna-ah a kisial, pualam gamtat hoih mite hi, ci hi. Tua laimal Greek
lai-in a gelh a khiatna in ‘ maitang hoih’ ‘a kineihkhem’ ‘maitangsel’ cihna
hi. Movie,video sung a mi kineihsiamte a pulaak kammalin zong kizang hi.
Cihnopna-ah Paul a langpang mite pen mipite’ maipha mu ding ngimna tawh nasem
uh hi. A manlo thugen uh hi napi-in Galatia a Jew mite hi taleh Jerusalem a
Khristiante’ maipha ngah nadingin nasem uh hi.
Tua bangin nasemte’n bawlsiatna tawh kipelh ding
bek ngaihsutin nei uh hi, ci-in Paul in pulaak hi. Bawlsiatna sungah pumpi
taksa gimna kihel mah hi. Ahi zongin kinawlkhinna a kipan pumpi gim kei taleh
lungsim a gimsak thugente zong mi bawlsia mah hi veve hi. Nidangin Paul in zong
thu-um mite pumpi bawlsia ngei hi. Ahi zongin pumpi gimna thuak kei taleh
Khristiante in lungsim bawlsiatna thuak uh hi.
Jew biakna makai pawl khat in gamsung ki-ukna
huzaap mahmah uh hi. Rome huhna ngah uh ahih manin Jew thu-um tampi in Rome
tawh kizopna nei uh hi. Galatia a buai sak mite in vunat ding le Torah zuih
ding thupiakna hangin Jew mite tawh kipawl thei uh hi. Hih thu hangin Jew biakna
zuite tawh kipawlkhawm thei, Jew mite bang mahin Jew biakinn zang thei uh hi.
Galatia pawlpi sunga Gentile mi a deih pha lo Jerusalem a Jew thu-um mite zong
a kip kizopna nei uh hi (Sawl. 21:20,21).Tua bang gamtatna in a mipih Jew mite
tawh kizop nading bekin hoih hi.
Bang bang thupiang hi taleh Paul pulaaknop thu in
“Khrih sungah hoihtak a nungta nuam khempeuh in bawlsiatna thuak ding uh hi”(
2Tim. 3: 12).
Paul langpangte in siksan nei-in a zuau thugente ngaihsun in. Zuau ahih
hangin up huai thu zong kihel hi. Ngimna hoih mahmah taleh lam kipial kha thei
ahihteh na hoihsep khempeuh kidop huai hi lo hiam? Gamtatna hoih napi na ngimna
a hoih lo kha ngei hiam?
TUESDAY SEP 26
SINGLAMTEH ANGTANPIH (Gal. 6: 14).
“Kei ka hihleh i Topa Zeisu Khazih singlamteh
longah bangmah thu ah ka kisial kei ding hi. Tua Topa tungtawnin leitungin kei
aa dingin kikhailum khin a, kei zong leitung aa dingin ka kikhailum khin hi.”
Gal. 6: 14.
“Vunat hamtang ding kisam hi,” a ci teltalte’
ngimna a pulaak khitteh Paul in Galatia pawlpi tungah a tomin hotkhiatna thu
pulaak kik hi. Paul in (1). Singlamteh liansak bel hi ( Gal. 6: 14). (2).
Diktanna (aneu 15) thugen hi. Hih thu nih siksanin hotkhiatna thugen hi.
Singlamteh ka kisialhpih hi, cih thuin kum zalom 21
sunga a nungta eite’n lamdang i sa hi (Gal. 6: 14). Tuhunin Singlamteh in eite
nuamna, lungdamna limcing hi. Ahi zongin Paul hun lai-in singlamteh in
nawlkhinna hi-in kisialhna hi lo hi. Messiah in singlamteh tungah kikhailupna thuak
cih thu pen Jew mite’n sangthei lo hi. Roman kumpi in a gam mite khailup piak
ding thukhun bawl lo hi.
Tua hun lai-in singlamteh tunga kikhailum Khrih
kisimmawhnate kum zalom nihlai-in mi khat singlamteh tungah la’ lutang tawh
kikhai lum lim kisuai khat kimu hi. Singlamteh nuai-ah thungenin a khut lamto
mi khat lim kisuai-a, “Alexander in a pasian bia hi” cih lai kigelh hi. Khrih
singlamteh in maizumna hi,cih kimu thei hi. Tua hi mah taleh Paul in singlamteh
longah ka kisialhpih ding om lo hi, ci-in pulaak hi.
Paul in leitung tawh a kizopna-ah singlamteh in
bang kilamdangsak hiam?Gal. 6: 14; Rom. 6: 1-6; 12:1-8; Phil. 3:8.
WEDNESDAY SEP 27
A THAKIN BAWLKIK
Khristian nuntakna-ah Khrih Singlamteh in a bulpi
hi. Tua khitteh Paul in hotkhiatna thulaigil upna tawh diktanna kingah hi,
ci-in pulaak hi.
Tu quarter sung i kikup mah bangin vunat in
hotkhiatna langpan hi. Ahi zongin Paul in vunatna a langpang hi lo hi. Paul in
vunatna tawh kisai mun tampi ah pulaak hi (Gal. 5: 2;4). Mi kimkhatte bangin
Galatia pawlpi in vunatna sangin vunat lohna in Pasian lungkimsak zaw hi, ci-in
a ngaihsut loh ding uh ahi hi. Hih in Paul ii gennop taktak thu hi lo hi. Bang
hang hiam cih vunat lo thu-um mi khat in zong a vunat lohna siksanin diktanna
ngah dingin kilamen thei hi. Upna tawh kisai-in vunat le vunat lo thu in thu
bulpi hi lo hi. Biakna man taktak in gamtatna bulpi-in ngaihsun masa lo zaw-a,
mihing lungsim ngaihsutna masak zaw hi. Khrih mahmah in zong lungsim masak zaw
hi. A pualam hoih mahmah napi a sunglam a muatpi hi thei hi ( Matt. 23: 27).
A thakin bawlpha kik cih thu in bang pulaak hiam
(Gal. 6: 15; 2Kor. 5:17).Koi bangin a thak suak mi na hiam?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Greek laimal ‘ktisis’ a khiatna in ‘bawl’
‘piangsak’ cihna hi. Mimal a hong kipiansak pulaak kammalin zong kizang hi
(Heb.4:13) ahih kei leh ‘piansaknate omzia’ a pulaak kammalin zong kizang hi
(Rom.8:22). Hih kammal in Piangsak Pa pulaak hi. Paul pulaak bulpi pen in
piansak thu hi. Thaksuahna i cih in mihing hanciamna,vunatna cihte tawh a piang
thei hi lo hi. Jesuh in zong suahkik theihna, suahthak kikna ding hong hilh hi
(John 3: 5-8). Pasian bek in hong suakthaksak hi. Amah bekin upna thu-ah a si
mite hong nungtasak hi. Nunna thak hong guan thei amah bek mah hi.Upna tawh
diktanna kingah hi,cih upna in hih thu mah pulaak hi.
Suahthakna thu Paul in 2Kor. 5:17 ah pulaak hi.
Suahthakna i cih in vantung ah i ngah ding nunna thak, vantung laibu sunga i
dinmun a pulaak banah hih leitung i nunna mahmah a kikhel ding hi, ci-in hong
hilh hi. Timothy George in a pulaak mah bangin “suahthakna i cih i nuntakna
khempeuh huamkhin hi. Kha Siangtho in mawhna hong phawksakin mawh kisikna le
upna-ah hong makaihto hi. Nisimin kikhel toto-in Khrih lim le mel i puak masiah
a siangtho semsem ding i hi hi.” Galatia, 438.
I suahthakna in diktanna hong ngahsak hi lo hi.
Dikna hong kipia khin ahih manin a lamdangin kikhel hi zaw ding hi.
THURSDAY SEP
28
TAWPKHAK THUPIAKNA (Gal. 6: 16 – 18)
Paul in a laikhak a sim mite tungah ‘hih thu bangin
na gamta un” (Gal.6: 16) ci-in gen hi.
Galatia pawlpi omzia siksanin ‘ hih bangin na gamta
un’ a cihteh bang pulaak hi ding hiam?
____________________________________________________________
____________________________________________________________________
Thu-um mite in thuman zuihna-ah lampial lo-in
tangtakin pai ding hi. Hih thu Paul in a hong hilh nadingin ‘lettama nasemte
piciang tawh genteh hi. A hoih le hoih lo, na khat peuhpeuh a kisittel ciangin
van zat khat ‘tehna’ kizang hi. Thuciam Thak sungah thuman le thumanlo khentel
nadingin Lai Siangtho mah siksanin thuman le thumanlo i khentel ding hong hilh
hi. Lai Siangtho in upna le gamtat nuntakna a hong sittel ding ahi hi.
Thuhilhna, nunzia-te in Lai Siangtho tawh kituak ahih kei leh,tua in thuman lo
hi pah hi; zuih ding,san ding hi lo hi.
Paul in a pumpi tungah Topa ciahtehna a puak bang
hi ding hiam? Tua ciaptehnate hangin kuamah in hong nawngkai sak kei un, ci-in
Paul in a pulaakteh bang a cihna hi ding hiam? Gal.6: 17;2Kor.4:10;11:23 – 29.
____________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ciaptehna cih kammal in ‘stigmata’ Greek laimal
panin kila hi. Sila khat a taimang loh nadingin a taltang tungah a topa in ciaptehna
khat nei hi. Tanglai mite in zong amau upna, biakna ciaptehna khat nei uh hi.
Paul in bawlsiatna, gimna a thuakna panin a pumpi tungah liammapawn khat nei hi
ding hi (2Kor. 4: 10; 11: 24). Paul langpangte in Gentile Khristiante kiangah
Judaism biakna sungah a om nadingun vunat kul hi, ci uh hi.Ahi zongin Paul in
ama pumpi tunga ciaptehna in Khrih simloh kuama tungah kingak tham cing lo
hi...... a Topa na asepna hangin a galte piak tua ciaptehna in Khrih tungah a
cihtakna pulaak hi.” Ellen G. White, The SDA Bible Commentary, vol. 6., 989.
Khrih na upna, ama sungah na omna a kimu thei hi
taleh kimu thei lo ciaptehna bang na nei hiam? Ahih kei leh na upna hangin
supna na nei hiam?
FRIDAY SEP 29
NGAIHSUTBEH DING. Calvary singlamteh in langpan tampi nei hi. Leitung vangliatna,
gualzawhna khempeuh beimang ding hi. Singlamteh in vangliatna khempeuh uk hi.
Ukna khempeuh Singlamteh pan hong pai hi. Deihhuai-na khempeuh singlamteh ah om
hi. Tua singlamteh in Khrih in mi khempeuh aa dingin a nunna a piakna mun hi.
Tawntung nunna ngah kik nading, mawhnei lo-in a kicing i hihna ding, mihing a
hong bawlkhak nading Amah mah a hong kipiakna mun hi. Gualzawhna mun banah
nuntak kikhelsakna mun hong suak hi.
Khrih hatna sung a om mite in mawhna, sihna zo-in, vantung khuapi sungah
vantungmi siangthote tawh mawngkhawm ding uh hi. Khrih in “ leitung panin hong
kilamto ding a mi khempeuh ka kiangah ka khawm ding hi,” ci-in genkholzo hi.
Singlamteh in mi hoih kuamah a muh kei leh, singlamteh in mi hoih hong suaksak
hi. Khang khat khit khang hih thu kitangko hi. Singlamteh tung Khrih a hong
kikhai-na hangin hehpihna le thuman thutak tonkhawm hi; dikna le lungnopna
kigawm hi. Hih in leitung na khempeuh bawlphat nading ahi hi.” Ellen G. White
Comments, The SDA Bible Commentary, vol. 6., 1113.
KIKUP DING DOTNATE
1. Paul in a
laikhakna-ah Pasian’ hehpihna pulaak masa-in tua mah tawh thukhupna nei hi. Hih
in bang thupi hong lak hiam? Gal. 1:3 le 6: 18 enkak in.
2. Paul kammal ‘leitung
aa dingin ka kikhailum khin hi’ (Gal. 6: 14) cih thu in tuhun ah Khristian le
leitung kizopzia ding bang hong hilh hiam? Koi bangin Khristian khat in minam
kideidanna, nau tholhkhiatsak, nate kepna cih buainate nawktan thei ding hiam?
3. Koi bangin mi khat in
Paul pulaak – suahthakna nei ding hiam?
4. Tu quarter sung
thusinna panin koi bangin ‘thukham’ ‘thukham bangin gamtatna’ ‘upna tawh diktan
ngah’ ‘thuciam lui’ ‘ thuciam thak’ ‘ Khrih nasep’ ‘ Khristian nunzia’ cihte a
tomin pulaak ding na hiam?
TOMLAKNA: Biakna man sungah a kimu thei gamtat hoihna bek hi lo-in lungsim
hoihna zong kihel hi. Lungsim in Pasian tungah a ki-ap tak ciangin a upna zong
khang semsem ding a, a nunzia in Khrih zia le tong kilangsak zaw sem ding hi.
Lungsim ngaihsutna khempeuh in Khrih in a uk ding kisam hi. Tua hi leh a nunna
in khempeuh in Khrih deihna tawh kituak nunna hi ding hi.