LESSON 13 SEP 16 – 22
LUNGDAMNA THU LE PASIAN PAWLPI
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 6: 1-10; Matt. 18: 15 – 17; 1Kor. 10: 12; Rom. 15:1; John 13: 34; Luke 22:3.
KAMNGAH: “Tua ahih manin hun hoih i ngah
simin mi khempeuh tung le a diakdiakin upna sunga i innkuanpihte tungah na hoih
sem ni.” Galatia 6:10.
Lokho kimkhat in khaigah golpente amau nek dingin
koih uh a, a neute ahihleh khaici dingin siit uh hi. Anlak hunteh an gina lo
ahih manin lokhote lungkia uh hi. A gina lo a kituh manin a gah zong gina lo
hi. Hih pen nate pianzia hi. “Mihing in amau aa dingin a hoih pente koih uh a,
a cianlai teng khaici dingin koih uh hi. A gina lo khaici tuh lehang a gina lo
mah hong gah ding hi.” A hong gahkhia lak pan a hoih pente mah ne-in tua loteng
khaici-in kikoih hi. Mi kimkhat in thu zuihna-ah angsung thu thei napi, thupha
tampi ngah dingin kilamen uh hi.” International Student Fellowship News Letter,
March 2017.
Paul in nate’ pianzia siksanin thu-um mite zia hong
hilh hi (Gal. 6: 1-10). Khat le khat kitawng kisel bek hi lo-in maimangsak ding
hanciam uh hi.
Pawlpi cih pen ei mimal aituam ding sangin mite aa
ding ngaihsut masak nading mun hi. Hehpihna tawh hong kihonkhia hi, cih thu in
hong kiniamkhiatsak ding a, hong lungduai-sak ding a, midangte tungah hehpihna
hong neisak ding hi.
SUNDAY SEP 17
A PUK MI PHONGKIK
Khristian khat in a sanna lam zuanin a nungta
dingin Paul in lamen hi (Gal. 5: 16). Tua mah dingin hilhin, makaih hi (Gal. 6:
1). Mihingte a kicing om lo hi. A ki-ap mahmahte zong khialhna tawh kipelh lo
uh hi. Greek laimal ah Galatia 5: 16 sunga thute a sawt lo-in a piang ding
thute hi, ci-in kipulaak hi. Paul in tua bang hun hong tung ciangin thu-um mite
omzia ding hilhkhol hi.
Pawlpi mi khat in siatna hong bawl khakteh ama
tungah bang lungsimpuak kisam hiam? Gal. 6:1; Matt. 18: 15 – 17.
____________________________________________________________
__________________________________________________________________
Paul hong lamlahna bangin a zui thei dingin ama hun
lai-a thu omzia i kan masak ding kisam hi (Gal. 6: 1). Tua bangin a hong
hilhna-ah kammal nih ngaihsut ding kisam hi. Amasa-in ‘mancip’ ‘zo
gawp’ kammal hi. Paul in hih kammalte a zatteh a ngaihsutna nam nih om hi
ding hi, ci uh hi.
Pawlpi mi khat in siatna a bawl leh tua bang gamtat
a hoih lohlam vahilh ding kisam a, tua bang siatna pan a suahtak nading makaih
kisam hi (Pau. 5: 22), siatna sung a tun kikloh nading lamlah ding kisam hi.
Paul in a pulaak kammalte tungtawnin ama pulaak
siatna in bang hi ding hiam cih cih kitel lo hi. Greek laimal ah ‘paraptoma’
hi-in, khialkhak, bawlkhialhkhak, lampialkhak cihte pulaak hi; khensatna kician
tak tawh siatnate hi lo hi. Kha Siangtho tawh a nungta mi in tua bangin khial
kha thei lo hi lo hi. Ahi zongin tua bang khialhkhakte awlmawh lo ding hi lo
hi; paulap zonna ding zong hi lo hi. Khialhnopna lungsim tawh khensatin
khialhnate a gen hi lo hi (1Kor. 5: 1-5). A khial kha mite gimpiak ding hi lo hi.
Mawhsak, mawhzon ding hi lo hi. A khial kha-te puahphat ding kisam hi. Greek
laimal ah ‘puahpha’ kammal ‘katartizo’ hi-in a khiatna in ‘puahpha’ ‘ limtak
koih’ cihna hi. Thuciam Thak in ngabengte in a ngeen uh khui uh hi. Tua mun ah
‘khui’ ci-in kigelh hi (Matt. 4:21). Tua banah
Greek kigelhnate ah siavuante’n khe kitante a leptuahzia uh pulaak kammalin
zong kizang hi. Tua bang mahin pawl sunga upna kiplo hatlote khoi-in kep kul
hi. Thuman pan lampialte thuman sungah mapi ding kisam hi.
Matt. 18: 15 – 17 sunga kigen thute zui lo-in bang
hangin i tunga hong khialkha-te, hong hehsakte gensia i hiam? Hehna tawh
thukkik ding hanciam i hiam?
MONDAY SEP 18
ZE-ETNATE PILVANG IN
Tua ciangin Nathan in David kiangah “Nang pen tua mipa na hi
hi……….(2Sam. 12: 7).
Ze-etna sungah i siat khak loh nadingin Paul hong hilhkholh thute
awlmawhloh ding hi lo hi (Gal. 6: 1). A hong hilhzia en lehang deihsakna le a
thupi mahmah thuhilhna hi, cih kilang hi. Gal. 6: 1 sunga thute le Rom. 16:
17; Phil. 2:4 sunga thute enkak in. Siatna sung lut khak loh nading
kikep kidop kul hi. Mimal a hong hilh banah thu-um mi khempeuh, pawlpi sunga om
mi khempeuh tungah a mimalin hong hilh ahi hi.
Paul in Galatia pawlpi mite’ thuak ding ze-etna in bangci bang ze-etna
hi ding hi, cih a pulaak loh hangin siatna sung a tunloh nadingun khuahtakin
hilhkhol hi. Paul in ngaihsutin nei khol lo zong hi thei hi. Galatia khua mite
siatna a pulaak zong hi kha thei hi. Tua siatna sung a puk mite thuman ah
phongkik dingin hilh hi. Siatna bawl lo mite in siatna sung a puk mite sangin
hoih zaw mah taleh, amau le amau kiphatsak lo-in a kiniamkhiat ding uh kisam
hi.
Bang hangin upna thu-ah kiphatsak loh ding kisam hiam? 1Kor. 10: 12;
Matt. 26: 34; 2Sam. 12: 1-7.
________________________________________________________________
___________________________________________________________
Khristian thu zuihna ah a lauhuai mahmah thu in ‘ka thu upna hat hi,’
ci-in kiphatsakpihna hi. Tua bang lungsim in siatna sung hong tunpih thei hi.
Mi khempeuh a mawh
vive hi; i nunzia in Pasian langpang tawntung hi. Tua ahih manin Kha Siangtho
makaihna a om kei leh siatna sung i tung ding hi. Khrih tawh lo-in siatna sung
ding a lauhuai-na a tel mi in siatna tawh kipelh ding hi. Tua bang dinmun ah
omkhak ding a kiphawk mi in siatna sung a nungta mite zong a suahtak nadingun
hehpih ding hi.
Mi khat a khialh khakteh a mawhsak den na hiam? Nang zong amau bangin
tua khialna mah na khial kha zel hiam?
TUESDAY SEP 19
VANGIK KIPUAKPIH (Gal. 6: 2-5).
Siatna sungah a puk mi photkikna-in Paul in Galatia
pawlpite kiangah bang hilh hiam? Gal. 6: 2-5; Rom. 15: 1; Matt. 7: 12.
____________________________________________________________
_______________________________________________________________
Gal. 6:5 sunga ‘vangik’ cih kammal Greek in ah
‘baros’ kizang hi. Tua kammal in gamlapi puak ding vangik khat a pulaak kammal
hi. Tu-in hih kammal, gentehna-in nisa lakah suun ni thapai gimpi-in nasep
cihte a kipan hamsatna, gimna khat a pulaak kammalin kizang hi (Matt. 20: 12).
Paul in khatlekhat vangik na kipuakpih un cih thu in Gal. 6: 4 sunga mah bangin
mimal khat ciatin i gamtat sittel ding, siatna tawh kipelh kuamah omlo ahih
manin khatlekhat siatnate kimawhsak lo-in, kithuakpih ding hong hilh hi. I
Khristian nunzia awlmawh loh ding hi thei lo hi. I phawk dingin
Khatna: Timothy George in a pulaak mah bangin
“Khristian kici khempeuh in vangik nei ciat hi. Khatlekhat i vangik puak kibang
lo hi. Pawlkhatte vangik in ze-etna le siatna hangin gimna, mi kimkhat aa
dingin pumpi taksa gimna, lungsim cidam lohna, innkuan sung buai-nate, nasep
neihlohna, dawivei-na a kipan nam tampi om hi. Vangik pua lo Khristian kuamah
om lo hi.” Galatians, 413.
Nihna: Pasian in vangik khempeuh hong pua-sak lo
hi. Ahi zongin i puak vangik a hong kidawn ding i phal bangin midangte vangik
va puakpih ding i sawm kei hi. Paul in hih bangin ei nopsak beka om ding nial
hi (Gal. 6:3). Amah le amah kiphatsakte in ama gitnatlohna, thanemte phawk lo
hi.
Kipuahphat ding ngaihsun kha lo hi. Kiphatsakna in
lungnopna dal hi. Pasian in a kiphatsakte puahthei lo hi. A kiphasakte’n Pasian
piak nate sem thei lo hi; mi huh nuam lo uh hi.
Thumna-ah Pasian in mite’ vangik puakpih ding hong
sawl hi. Bang hang hiam cihleh tua bangin i vahuhna tungtawnin Pasian hehpihna
kilang hi. Hih in Pawlpi in Khrih pumpi hi, cih thu siksan hi. Paul in Korin
pawlpi ah Titus a vapaisak manin pawlpi mite khamuang uh hi (2Kor. 7:6). Paul
in amahkia-in a thungetna tungtawnin amaute’n khamuanna ngah hi lo-in, Paul le
Titus vapai-in, Lungdamna thu a vapuakna tungtawnin amaute khamuang thei hi.
“Kipanpih a, khatlekhat vangik kipuakpih dingin Pasian in a mite hong sawl hi.”
John R.W. Stott, The Message of Galatians, 158.
A hong kihuh ding na ut lohna bang hang hiam?
Kiphatsakna maw, maizum maw, muanloh man maw, ahih keileh nang le nang
picingkhinin kingaihsun maw? Huhna kisam na hihleh bang hangin na muan mi khat
kiangah huhna ngen lo ding na hiam?
WEDNESDAY SEP 20
KHRIH THUKHAM (Gal. 6: 2-5)
Vangik puakpihna in Khrih’thukham kicinsakna tawh kizopna nei hi. Khrih’
thukham in bang hi ding hiam? Gal. 5: 14; 6:2; John 13:34; Matt. 22: 34 – 40.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Paul in a laikhak sungah 1Kor. 9:21 Khrih’ thukham cih kammal tawh
kibangpian (ennomos Christou) cih simloh ‘Khrih’ thukham (nomon tou Christou)
cih kammal Lai Siangtho mundang ah kimu lo hi. Mun khat bekah kizang kammal
ahih mah bangin a khiatna tuamtuam kigen hi. Mi kimkhat in Khrih’ thukham in
Sinai ah kipia thukham laih hi, ci-in ngaihsunkhial uh hi. Kim khat leuleu in
thukham cih kammal in a huampi pulaak hi (Rom. 7: 21) Khrih nungzui-a
vangikpua-te i huhna a pulaak kammal hi, ci uh hi.
Khatlekhat vangik kipuakpih ding thu hoih hi. Khrih’ thukham deihna
kicingsak mi in itna tawh thukham a zui mi hi (Gal. 5: 14). Khrih a hong sihna
in thukham beisak lo hi. Khristian thu-um mi khat nuntakna ah itna tungtawnin
Thukham Sawm kimu thei hi. Khrih in hih leitungah a hong om lai-in a nasep, a
sihnate in itna bulphuhin thukham kip hi, cih hong lak hi. Khatlekhat vangik
kipuakpihna in Khrih nungzuihna banah a thukham kicingsak i hi hi.
Gal. 6:2 le 6:5 in a kitukalh bangin kingaihsun hi. Ahi zongin Paul in a
kibang lo dinmun nih a pulaak hi-in a kitukalh hi lo hi. I pulaaksa bangin Gal.
6: 2 sungah vangik ( baros) cih kammal in gamlapi puak ding vangikte pulaak
kammal hi. Aneu 5 ah ‘phortion’ kammal kizang hi. A khiatna in vanpua tembaw,
galkapte’n a nung uah a puak uh vangikte, ahih kei leh naubu sunga nau om cihna
hi. Gal 6:2 a vangik in mun khat pan mun khat ah kisuankhia thei vangik hi-in,
aneu 5 ah tua bang hi lo hi.Naupaai nupi in a naupaai kuama tungah suan thei lo
hi. Amah bek mah in a puak kul hi. Tua bang mahin vangik pawl khat mite’ hong
puakpih theih hi lo hi. Vangik pawl khat ahih leh hong kipuapih thei lo hi.
Gentehna-in khialhna hanga maizumna, gimna, sihna cihte mimal puak gimna hi.
Hihte i puak zawh nadingin Pasian tungah ki-ap kul hi (Matt. 22: 28- 30).
Mite hong puakpih theih ding vangik om a, Topa bek tungah kipuak ding
vangik zong om hi. Koi bangin na puak zawh loh vangik Topa suan ding na hiam?
THURSDAY SEP 21
KHAICITUH LE ANLAKNA (Gal 6:6-10)
Gal. 6:7 sung ‘ciamnuih bawl’ (mukterizo) kammal, Greek
pau tawh kigelh Thuciam Lui sung a kizat hangin, Thuciam Thak sungah hih mun
bek ah kizang hi. A khiatna in ‘kithupi simlohna langpan’ cihna hi. Thuciam Lui
sungah Pasian kamsangte simmawhna pulaak hi( 2Khang.36: 16; Jer.20:7). A
kilangtangin Pasian langpanna khempeuh a pulaak kammalin zong kizang hi
(Eze.8:17).
Tua kammal zangin Paul’pulaak thu in mi khat in
Pasian phawklo, a thupiak a zui nuam kei phial zongin, kuamah mah in Pasian
khem zo lo hi. Pasian in na khempeuh tungah thukhen hi.A tawpna-ah mi khempeuh
in i sepna bang ciatin a gah ki-at ding hi.
Gal 6:8 sim in. Paul in bang pulaak hiam? Lai
Siangtho sungah cilesa ah khaici tuh mite le Kha Siangtho sungah khaici tuh
mite pulaak in(Sawl.5:1-5; Luke 22:3; Dan.1:8;Matt.4:1).
____________________________________________________________
__________________________________________________________________
Paul zat gentehna in a kithei ngei lo gentehna hi
lo hi. Tanglai-in zong a kizang gentehna hi. Ahi zongin Paul in a pulaaksa thu
– cilesa gamtatnate le Kha Siangtho sungah nuntakna thu a gente tawh kizomin a
genkhiat a hi hi. “Suakta takin deihtelna zang thei hiteh. Ahi zongin na
gamtatna tungtawnin na ngah ding a gah na tel thei kei hi.” James D. G. Duun, Galatians,
330.
Pasian in leitungah mawhna hangin i thuak ding
gimnate tawh hong kipelhsak lo taleh a hoih lo i sep khak nate hangin i
tuahkhak thute lamdangsak ding hi lo hi. Pasian in i mawhna hong maisakin Ama
tanu tapa dingin hong la khin ahih manin a lungdam ding i hi hi. Hih thu
siksanin vantung thu ah mainawtin gah hoih a at dingin tu-in khaici hoih a tuh
ding i hi hi.
Gal.6:10 in Khristian gamtatzia ding hong hilhna-ah
thunih kimu thei hi.
Mun khempeuh a kizang ding – mi khempeuh tungah na
hoih semin,thupha bawl un, cih thupiak le mun khat bekah kizang – na thu-uppih
mite tungah thu hoihin gamta un, ci-in hong hilh hi. Bang hangi mi khempeuh
tungah na hoih sem un, ci-in hong hilh cihleh mi khempeuh Pasian’lim le mel
sunin kipiangsak hi. Tua manin Pasian mai-ah mi khempeuh manpha hi. Hih thu a
kizuihloh manin minam kideidanna, namneu lungsim, kikhenna tuamtuam, thuman
lohna cihte in Adam le Eve a kipan tuni dong beilo hi.” Timothy George,
Galatians, 427,428.
Thuhoih maw,thusia koi vawh na hiam?Kisittel in.
Bang na at kik diam?
FRIDAY SEP 22
NGAIHSUTBEH DING: Kha Siangtho in sia le pha khentheihna i lungsim hong uk hi. Kha
Siangtho in lungsim ngaihsutna uk keileh siatna bek i at ding hi. Kha Siangtho
ukloh lungsim in a sawt ciangin siatna kantan zo lo hi. Tuiciin tunma mite’n
Pasian kihtakna tawm semsemin, cilesa gamtatna tawh kidim uh hi. Cilesa
gamtatna khaici a vawh mi in siatna at ding hi.
Pasian thupiak thusim lo ahih manin a vawh khaici minta-in at dinguh hi
ta hi. A lungsim in suang bangin sak hi. Thuman nial tawntung ahih manin siatna
sungah nungta taktak hi. Siatna khaici kivawh ahih man, thukham neilo,
siatna,gitlohna dim uh hi.
Mi khempeuh in siat theihna thute ngaihsun uh hen. Pasian in mihingte
kisia dingin thukham hong pia hi lo hi. Sia le pha, thuman le zuau khentel thei
lo dingin hong bawl lo hi. Thuman le zuau khentel thei dingin khuavak hong
kilangsak hi. Ahi zongin Pasian in thuman zui dingin kuamah thagum hatna tawh
hong sawl lo hi. A hoih, a sia teltheihna hong guan hi. Mihing in thuman
telthei ding hi napi-in a nial teitei leh, a sia telzawk leh, siatna bawl
zongsang semsem hi. Tua khitteh Pasian tawh kigamla semsemin Satan tawh kinai
zaw semsem hi. Thuman thutak sangin thusia sungah nuamsa zaw ta hi. Thuman
langpan ahih manin thusia at kik hi.” Ellen G.White Comments, The SDA Bible
Commentary, vol.6., 1112.
KIKUP DING DOTNATE
1. A upna pan a puk
pawlpi mi khat phawngkik in, cih thu bang danin i sem taktak thei hiam? Koi
bangin mawhna in tua bang kipuahphatna susia hiam? Kipuahphatna in a siatma a
bang kik thei diam?
2. Vangik kimkhat ei le
ei puak ding om hi (Gal. 6:5).Koi bangin thu-um khat in midang vangik a puakpih
ding theithei ding hiam?
3. Koi bangin na pawlpi
in Galatia 6 sunga Paul’ thuhilh zui hiam? Koi bangin nate a kilamdangsak mi na
hiam?
TOMLAKNA
Pawl sungah Khrih lungsim bang a kimuh ciangin Pasian in a mite tawh
hong om hi,cih kilang hi. Mawh kimaisakna, a khial khat puahpha, thu-um mite
bek hilo thu-um lo mite hehpih cihte in Khrih lungsim kilatkhiatna ahi hi.