LESSON 10 AUG 26 – SEP 1
THUCIAM NIHTE
SABBATH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: Gal. 4: 21 – 31; Pian. 1: 28;
2:2; 3: 15; 15: 1 -6;
Pai. 6: 2 – 8; 19: 3-6.
KAMNGAH: Ahi zongin vantung Jerusalem pen sal hi lo a, eite’pianna nu ahi
hi. Galatia 4:26.
Mi kimkhat in Thuciam Lui a nial Khrstiante in
Sinai panin kipia thukham le Lungdamna thu kituak lo hi, ci uh hi. Tua mite’n
Sinai-a kipia thuciam in hun khenkhat sunga kizang ding hi-in, thukham zuihna
tawh hotkhiat ngah hun sungteng hi. Ahi zongin kuamah in thukham bangin nungta
lo hi. Tua manin Pasian in thuciam thak bawl kik hi. Hih thuciam in hehpihna
tawh Jesuh maipha ngahna hi. Thuciam lui in thukham bulphuh hi. Thuciam thak
ahihleh hehpihna bulphuh hi, ci uh hi.
Hih bang gaihsut manlo hi. Hotkhiatna pen cikmah
hunin gamtatna bulphuh ngei lo hi. A kipat a kipan Judaism in zong hotkhiatna
pen hehpihna bulphuh hi. Galatia pawlpi sunga pawl khat in thukham bulphuhin
dikna ngah ding hanciamnate in Thuciam Lui le Khristian panin lampialte hi.
Thuciam a nihin hun siksan hi lo hi. Thuciam nih tungtawnin mihing ngaihsutzia
kimu hi. Cain le Abel a kipan mihing in Pasian tawh kizopzia namnih limcing hi.
Thuciam lui in gamtat siksanin Pasian maipha zong hi. Cain tawh kibang uh hi.
Thuciam thak ahih leh Pasian hehpihna bek bulphuh hi. Abel tawh kibang hi.
SUNDAY AUG 27
THUCIAM BULPITE
Mi tampi in Israel tawh kisai Paul genna Gal. 4: 23- 31 in a laikhak
khempeuh lak pan telhaksa penpen hi, ci-in ngaihsun uh hi. Bang hang hiam
cihleh tua sunga thute in Thuciam Lui sunga thute le a mite theih masak kul hi.
Paul gen thute a kitel nadingin Thuciam Lui-a thuciam in bang hiam cih kan
masak phot kul hi.
Hebrew ‘berit’ kammal in ‘thuciam’ cihna hi. Thuciam Lui sungah mun 300
val bang om hi. Kithu kimna, kiciamna, zuih pelmawh ding cihte a pulaak kammal
hi. Kum tul tampi sung Pasian le Near East sunga om a mite kikal kizopzia a
pulaak kammalin zong kizang hi. Thuciam a kibawl ciangin gan go uh hi. Thuciam
cih kammal a khiatna in ‘a lai panin tankhia’ cihna hi. Gan kigawhna in thuciam
a pelhte thuak ding limcing hi.
“Adam a kipan Jesuh dongin Pasian in a mite tungah a piak thuciam le
kamciam in David suanlekhak panin hong khangkhia ding Honpa tawh kisai lo khat
zong om lo hi (Pian. 12:2, 3; 2Sam. 7:12 – 17; Isa. 11).Pasian in Babylon gama
saltang Israel mite tungah kamciam thak – David suan panin Messiah hong khang
ding hi, ci-in pulaak hi (Jer. 31: 31 – 34; Eze. 36: 26 – 28; 37: 22 - 28).
Hans K. LaRondelle, Our Creator Redeemer (Berrien Springs: Andrews University
Press, 2005), 4.
Mawhna omma Eden ah Pasian in Adam tungah bang siksanin thuciam pia
hiam? Pian. 1:28; 2:2, 3, 15 – 17.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Piansak kipat a kipan nupa kitenna, nasepna, Sabbat cihte piansak tawh
kisai Pasian in mihingte tungah hong piak thuciam hi. Ahi zongin hihte’ deihna
bulpi in Pasian’ thupiak ‘a kiphal lo singgah ne kei un” cih a phawk ding uh
deihna hi. Thuciam in “thumang unla, nungta un” cih thu bulphuh hi. Pasian
deihna tawh kituakin na khempeuh kipiangsak ahih manin, Topa in a piang thei lo
ding bangmah thupia lo hi. Thumang thei dingin Pasian in a hong bawl hi napi,
Adam le Eve in thumanloh ding telzaw uh hi. Piansak thuciam palsat bek hi lo,
mawhna hangin mihing sep theihloh ding dinmun hong tung uh hi. Pasian mahmah in
mihing tawh kizopna ding lampi hong bawl hi. Hih in hehpihna bulphuh thuciam
hi-in, Adam le Eve in a sup uh Pasian tawh kizopna ngah kik nadingin Messiah
kamciam kipia hi (Pian. 3: 15).
Pian. 3:15 sim in. Tatkhiatna kamciam kigelh masakna mun hi. Khrih
sungah lametna a kipulaak na mu hiam?
MONDAY AUG 28
ABRAHAM TAWH KISAI
THUCIAM
Pasian in Abram tungah bang kamciam pia hiam? Abram
in tua kamciam bangci dawn hiam? Pian. 12: 1-5.
______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Thuciam Lui sunga om kamciam khempeuh in Abram
tunga kipia Pasian’ kamciam panin a kipan vive hi. Tua kamciamte in Pasian’
hehpihna pulaak hi. Kamciam pia pen Abram hi lo-in, Pasian hi. Abram in Pasian
maipha a ngah nadingin bangmah bawl thei lo hi. Pasian maipha a ngah zawh
nadingin Pasian tawh kopin nasem cih kimu lo hi. Kamciam tangtun nadingin a
kisam khempeuh Pasian in sem hi. Kamciam a om bangin Pasian in tangtungsak ding
hi, cih Abram in a up kul hi. A kimu thei lo upna hi lo-in, Pasian thupiak
bangin na khempeuh nusia-in kum 75 cingkhinin kamciam gam a zuat manin a upna
pulaak hi hi.
Abraham ngah dingin kipulaak thupha in ama
tungtawnin Piangsak Pa in na khempeuh bawlpha ding hi, cih pulaak hi. Pasian in
Eden huan ah Adam le Eve thupha pia khin hi (Pian.1: 28; 5:2). Tua khitah Noah
le a innkuante zong tuiciin khitteh thupha pia hi (Pian.9:1). Tua bangin Pasian
in a kamciam Honpa in leitung mite honkhia-in, mawhna susia dinga, Paradise
bawl kik ding hi, cih pulaak hi (Pian.3:15). Pasian in a kamciam om bangin mi
nam khempeuh thupha piak taktak ding hi.” Hans K.LaRondelle, Our Creator
Redeemer, 22, 23.
Ta nei ding kamciam a ngah zawh kum 10 val khitteh
Abraham in ta nei lo hi. Pasian’kamciam muangmawhin a dot nop a om diam?
Pian.15:1 -6.
_______________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pasian kamciam a muang mahmah Abram’upna etteh
dingin i gen tawntung hi. Ahi zongin Lai Siangtho in a tuamdang khat in pulaak
hi. Abram in Pasian um mah hi. Ahih hang a Pasian kamciam bangin piang takpi
diam a cih hun zong om veve hi. Abram upna in a khangto upna hi. Mark 9:24
sunga thungen pa bangin Abram in Topa tungah ‘ka um hi; ka upna a kicin
nadingin hong huh in,” ci-in ngen hi (Pian. 15:8). Pasian in a kamciam om
bangin Abram ngetna pia dingin amah tawh thuciam bawl hi. Tua hun lai kumpite
in kamciam pia-in bang mah sem lo uh hi. Pasian ahihleh kamciam pia banah
ganhing tawh thuciam bawl hi. Ganhing tawh thuciam a tangtun nadingin Khrih in
singlamteh ah hong si hi.
Na khat peuh piang thei lo dingin ngaihsut mah
lecin upna tawh kaalsuan ding a om hiam?Bang bang piang taleh koi bangin mainawt
veve ding na hiam?
TUESDAY AUG 29
ABRAHAM, SARAH LE
HAGAR
Bang hangin Paul in Hagar tungah thupiang thupi-in
ngaihsun lo hi ding hiam? Pian. 4: 21 – 31; 16. Thuciam Lui tangthu siksanin
Paul in hotkhiatna thu bang pulaak hiam?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Hagar tunga thupiang le Abram in Pasian’ kamciam a
uplohna in kizopna nei hi. Abram sila Egypt numei Hagar in Pharoah in Abram zi
Sarai a lakkhitteh letsong dingin Hagar a piak hi kha ding hi.Hih thupiang in
Pasian’ kamciam a uploh masakna hong suak hi (Pian. 12: 11 – 16). Tapa nei ding
kamciam a ngah zawh uh kum 10 val khin, Abram le Sarai in ta nei lo hi. Sarai
in a ngaihsutna-ah Pasian in huhna kisam hi kha ding hi, ci ahih manin Abram
zineu dingin Hagar sawl hi. Tuhunin lamdang i sak hangin sila numei khat a topa
tawh ta nei leh, ta nei lo a tonu’ ta dingin kiciaptehsak hi. Tua hi-in Sarai
in Abram tawh ta hong neih leh, ama ta mahin ngaihsun ding a, Hagar in Abram
tawh ta a neih leh tua zong Hagar ta mahin kiciaptehsak ding hi. Amau geelna
bangin ta hong nei uh a, ahi zongin tua in Pasian’ kamciam tapa hi lo hi.
Upna picing Abram zong lampial kha hi. Hamsatna
munte ah a upna kiam hi. Abraham in a gamh luah dingin Ishmael koih dingin
Pasian kiangah ngen hi. Ahi zongin Pasian in tua ngetna pia lo hi. Abram in a
sila nu tawh tanei dingin a zi Sarah in a phalna tungtawnin lamdangtakin
Ishmael hong piang hi. Ishmael in cilesa tawh hong suak naungek hi. Abraham in
Pasian kamciam a muang hi leh a innkuan buai lo ding hi.
Ishmael hong piangkhiatna le Isaa hong suahzia
enkak in. Pian. 17: 15 – 19; 18: 10 – 13; Heb. 11: 11, 12. Bang hangin Abraham
le Sarah in hih thupiangte hangin upna a neih ding uh kisam hiam?
______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Pasian’ kamciam na up loh manin bang gimna na thuak
hiam? Bang bang piang taleh na khialhnate panin kipuahpha-in a kamciam muang
hiam? Pasian’ kamciam na muanzawk nadingin bang deihtelna, khensatna kisam
hiam?
WEDNESDAY AUG 30
HAGAR LE SINAI MUAL (Gal. 4: 21 – 31).
Sinai mual tungah Pasian in a mite tawh bang
thuciam bawl hiam? Abraham tung a piak kamciam tawh bang kilamdang hiam? Pai.
6: 2 -8; 19: 3 – 6; Thkna. 32: 10 – 12.
______________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pasian in Abraham tungah a piak thuciam bangmahin
Israel mite tawh zong thuciam bawl hi. Abraham tungah a piak thuciam (Pian. 12:
1-3) le Moses tungah a piak thuciam a kibang hi (Pai. 19). Tua thuciamte in
Pasian in a mite aa dingin a sep ding nate pulaak hi. Pasian thupha a ngah
nadingun Pasian in amaute tung pan bang mah kamciam ngen lo hi. Pasian
thupiakte a zuih laisiah uh thupha ngah ding uh hi. Hebrew laimal in ‘thumang’
(Pai. 19:5) a khiatna in “za thei ding” cihna hi. Gamtatna tungtawnin Pasian
hoihna mu dingin hong kihilh lo hi. Israel mite in Abraham mah bangin upna nei
dingin Pasian in lamen hi.
Sinai-a kipia thuciam le Moses tungah kipia thuciam
kibang ahih leh bang hangin Paul in Hagar tawh kisai-in hoih gen lo hiam? Pai.
19: 7 – 25; Heb. 8: 6, 7.
______________________________________________________________
_________________________________________________________________
Sinai-ah kipia thuciam in mihing mawhna le a kicing
Pasian hong hehpihna a pulaak biakbuk le biakpiakna kipia hi. Sinai mual a
thuciam a tangtun lohna a hang in Pasian a khial hi lo hi; Israel mite khialhna
hang hi zaw hi (Heb. 8:6). Upna le kiniamkhiatna tawh Pasian kiang a zuat ding
sangun, Israel mite amau le amau kimuang kha uh hi. Pasian thupiak khempeuh ka
sem ding uh hi, ci-in kiciam uh hi (Pai. 19:8). Egypt gamah kum 400 val saltang
uh a, Pasian vangliatna le mawhna tawh a kidim a nunzia phawk lo uh hi. Tua
bang mahin Abraham le Sarah in zong Pasian’ kamciam a tangtun nadingin Pasian
huh dingin kithawi uh hi. Israel mite in zong Pasian hehpihna thuciam pen
gamtatna thuciam in ngaihsun uh hi. Hagar in Sinai le gamtatna tawh diktan ngah
ding a lamen mite limcing hi.Galatia pawlpi in hehpihna panin amau gamtat a
suangin diktang dingin kingaihsun uh hi. “ Thukham zuihna tawh Pasian
kilungkimsak thei lo ahihlam phawk lo-in, thukham belhpi-in nei ahih manun
gamtatna pha tawh Pasian lungkim dingin ngaihsun uh hi. Tua hi-in thukham
deihna – hehpihna bulphuhin Khrih kiang zuan ding cih pen theikha lo uh hi.” O.
Palmer Robertson, The Christ of the Covenants (New York: Reformed Publ. ,
1980), 181.
THURSDAY AUG 31
TUHUN ISHMAEL LE
ISAAC
Paul in amah a langdo mite a dawnkik nadingin
Israel’ tangthu a tomin pulaak hi. Tua mite’n amau le amau Abraham suanlekhak
hi ung. Jerusalem khuapi in Jewish Khritian biakna phualpi hi. Thukham pen ka
piankhiatna uh hi, ci-in kisilhpih uh hi. Tua banah Gentile mite in Abraham
suanlekhak hi thei lo ding uh hi. Khrih nungzui a suah nop uhleh vunatna tawh
Abraham suanlekhak a suah masak phot uh kul ding hi, ci hi.
Thuman ahihleh tua bang hi lo hi, ci-in Paul in
dawngkik hi. Tua bangin thukham bulphuh mite in Abraham suanlekhak taktak hi lo
hi; Ishmael bangin gamh luah ding ta taktak hi lo hi, ci-in hilh hi. Vunatna
bulpi-in nei uh hi. Sarah in Hagar tungtawnin a gamh luah ding tapa a neihsawm
mah bangin, Israel mite in zong Sinai-a kipia thukham siksan gamtatna bulphuh
uh hi. Ahi zongin Gentile mite in Isaac bangin cilesa tawh Abraham suan ahih
loh uh hangin a lamdang upna tawh Abraham suanlekhak suahtheihna kipia hi.
Isaac piankhiat mah bangin Gentile mite in Abraham tungah kipia kamciam a
tangtunna hi. Isaac mah bangin Pasian hehpihna sungah suahtakna ngah mite
Gentile mite zong kamciam thuciam sungah kihel uh hi.” James D. G. Dunn, The
Epistle to the Galatians ( London: Hendrickson Publishers, 1993), 256.
Abraham suanlekhak taktakte in leitungah bang
nawkkha ding uh hiam? Gal. 4: 28 – 31; Pian. 21: 8 – 12.
______________________________________________________________
___________________________________________________________________
Kamciam tapa Isaac hong suah ciangin thupha bek hi
lo langpanna, bawlsiatna zong hong om hi. Paul in Isaac thuak bawlsiatna a
genin-ah (Paul in Pian. 21: 8 – 10) Isaac aa ding pawi kibawl a, minphatna,
pahtawi-na a ngah laitakin Ishmael in zahpih, ciamnuih bawlna thu pulaak hi.
Pian. 21: 9 ah Hebrew laimal kizang in ‘nuih nading’ cih khiatna nei hi. Ahi
zongin Sarah kampau in Ishmael in Isaac ciamnuih bawl hihtuak hi. Ishmael
gamtat in tuhun aa dingin bangmah tham ‘ ahih loh hangin Abraham’ gamh luah
ding tapa tawh kisai-in khat le khat kilangneihna, kimuhdahna tawh kidim hi,
cih kilang hi. Kumpi tampi in ama kumpi za a luah ding khat a om leh, langdo-in
beimangsak thei hi
(Thukhente 9: 1-6). Isaac in langpanna a thuak
hangin itna, hutna, maipha ngah veve hi. Tua in a pa gamh luah ding ahihna
kitelsak hi.
Upna-ah Isaac bangin gamh luah ding i hih manin
thu-up pih innkuan sung pan gimna, bawlsiatna, langpanna hong omteh lamdangsak
ding hi lo hi.
Na upna hangin a diakdiakin na kinai-pih mahmahte
kiang panin bang hamsatna, bawlsiatna na thuak hiam? Ahih kei leh nang le nang
hih kidong in: amau upna hangin midang a bawlsia na hiam? Ngaihsun in.
FRIDAY SEP 1
NGAIHSUTBEH DING: Ellen
G. White, “ The Law and the Covenants,” 363
– 373, in Patriarchs and Prophets.
“Abraham tungah kipia thuciam sungah hotkhiatna kamciam kihel hi napi,
bang hangin Sinai ah a dang thuciam khat kipia hiam? Saltan hun sungin Israel
mite in Pasian theihtelna le Abraham tungah kipia thuciam mangngilh uh hi….
Pasian in amaute Sinai ah paipih hi.Tua munah Ama vangliatna kilang hi. Pasian
in a thukham pia hi. Tua thukham a zuih uh leh thupha ngah dingin kamciam hi.
“Tu-in ka thu khempeuh nong man kima, ka thukhun na zuih leh, tua ciangin
minamte khempeuh lak pan ka gou neih na hi ding uh hi. Leitung buppi kei aa ahi
ta zongin note kei a dingin siampi gam khat le minam siangtho khat na hi ding
uh hi,” hih thute Israel-te tungah na gen ding hi,”a ci hi (Pai. 19:5,6). Mite
in a mawhna uh phawklo uh hi. Khrih lo-in Pasian’ thukham kuamah in zui zo lo
hi. Amaute in Pasian tawh thuciamkhin uh hi…..ahi zongin tua zawh a sawtlo-in
thuciam palsat uh hi.Milim bia uh hi. Thuciam palsat khin ahih manun Pasian
maipha ngah ding lamet om lo hi.Ahi zongin a mawhna uh phawk uh a, mawhmai
kitangsaplam phawk uh hi. Abraham tunga kipia thuciam le gangawh biakpiaknate
in Messiah Honpa pulaak hi-in Honpa a kisaplam uh nungtheih uh hi. Mawhna sung
pan amaute a hong khia ding Honpa, tu-in itna le upna tawh hong zuankik uh hi.
Tu-in thuciam thak piak ding thuphate ngah dingin kigingkhol khin uh hi.” Ellen
G. White, Patriachs and Prophets, 371, 372.
KIKUP DING DOTNATE
1. Topa tawh na
kizopna-ah itna (thuciam thak) bulphuh na hiam? Gamtatna (thuciam lui) bulphuh
na hiam? Hih nih a kilamdanna na pulaak thei diam?
2. Bang thute in na omna
tual pawlpi buai-sak hiam? Koi bangin tua buaina bei hiam? Bawlsiatna na thuak
hangin mi bawlsia na hih loh ding kiphawk hiam? Bang ah kilamdang hiam? Matt.
18: 15.
3. Topa tungah ‘tua sem
ning, tua sem nawn kei ning,’ ci-in bangzah vei kamciam na pia hiam?Koi bangin
hehpihna na tel hiam?
TOMLAKNA
Hagar, Ishmael le Sinai-a Israel mite in gamtat hoih tawh Pasian kamciam
tangtungsak dingin a hanciamna uh a mawkna hi. Ei le ei hoihna tawh diktanna
ngah ding hanciamna in thuciam lui hi. Thuciam thak ahihleh tawntung hehpihna
hi-in Adam le Eve a mawh uh a kipan a hong kilang Abraham tungah kilaak kikin,
Khrih in mawhna sung pan tua hehpihna tawh eite hong hon hi.