MUC

Print Friendly and PDF

Saturday, January 14, 2017

TANGLAI ROME HUN LE TULAI AMERICA


Ahoihlam kibatna

Agelh: Sia Kham Sian Kim

Tangtawng pek aa ki pan minam a thahat gam khat peuhpeuh in leitungah vang liatna nei-in tua vang liatna a nei gam pen in thunei pen gam le gammi hong hi a hihi. Tua thu paizia pen kikhel ngeilo-in a tawntungin paisuak ding a hihi. Minam khat le gamkhat bek in thahatna leh vangliatna nei suak lo-in kiamsuk hun nei in a dang gam khat in thahat hun hong nei in ki khelden hi. Gam khat le gam khat ii tha kiamna le ki siatna te en le hang gam ii paizia le pianzia khempeuh a huampi-in ki zawitawn den pian zaw hi. Tutung ih et ding ka deih in Rome gam ukpi hun lai le tu-lai America gam hun ki batzia saikak telin leitung pianzia telmuh zawdeuh leng cih ih ut hi.

Gam ki-uk zia :
Rome ki-uk na in gamkee mipi ai-awh taangmi thu neihna khempeuh gawmkhaawmin (Republic Government) aa ki uk hi-in, tua tungah thunei pi pen in kumpipa a hihi. Thu vaihawmna khempeuh gamkee palai mite kimuh khopna panin khensatin kumpi pa thukimna la-in tua tawh khensat uh hi. Lai Siangtho sung aa Herodte Pilate te in gamkee khat ii palai ding aa kikoih gamkee ulian te uh a hihi. Rome gambup zuih ding thukhun tungtawnin gamvai ki kumin thu vaihawm uh hi. Gamkee uliante in amau gamsungah Rome thukhun a zuih lai teng uh amau thunei pen hi-in kumpi na ngawn in tam sai thei lo hi. Kumpipa nget siahpia-in galdo nading kisapna munah galkap puakin Rome thu khun zui peuh le uh amau gamkee tek ah kumpi neu khat ahi uh hi.Tua gamkee uliante in a mau nuai ah biakna lam, pilna lam, sumzong paaizonna lam, minam te leh dang tuamtuamte panin palai or taangmi nei-in tuate bil le mit in nei uh hi. Lai Siangtho sung aa Sumaria gam leh Judah gamte bang gamkee khat tuak hi-in, mipi ai awh a ding te in biakna makai te hi zawdeuh ahih manin gamkee ukpite mai ah huzaap nei mahmah pah uh hi. Gamkee khat in khialhna le thu tangpekna a neihle lah a dang gamkee khempeuh kigawmkhawmin bawhhuan in sim gawp thei ziau uh hi.
            America zong tua dan mah hi-in mipi thuneihna tawh kitel taangmi te thukimna tawh thu vai hawmin, Gamkee (State) khat le khat thu neihna kinawngkai sak lo uh hi. Tua Gamkee khempeuh tungah gamkee palai (Senators) te in thu nei-in, President ii thukimna a tungnung pen a hihi. Gamkee khempeuh ki ukna ding thukhunpi nei-in tua tungtawnin Senatorste le president in thu vaihawm hi. Tua lo Gamkee (State) khat tek in amau thukhun nei tekin, khat le khat ki nawng kaisak theih omlo hi. America thukhun a zuih lai teng uh tua states (gamkee) in a mau ukna gamkee sung ah amau le amau ki uk uh hi.

Pilna Siamna :
Rome te pilna siamna pen Greek te paizia tungtawnin kilam hi-in pilsinte theihnop pen tung pan sinsakna pia uh hi. Pilsinte in a theihnop pen le a sinnop pen a lunglut pen tawh pilsin uh a hih man in, amau theihna tungah thukbunin taangzai takin in zangthei uh hi. A phadeuhin tua hun lai-in in a minthang pha deuh pilna te in, gam le leitang teh theihna, gamlim suaih theihna, thuthuk ngaihsutna, biakna lam, galdona, inn le lo lamzia gelzia, le lampi bawlzia cih zawdeuh teng naksin mahmah uhhi. Tua amau uuk tungtawnin pilna siam hahkat takin sin uh ahih manin anasep nate uh tuhun ciang dong mah et cimlo in pilna le cilgilna omlai a hi hi.
America gam ii pilna zong Greekte pilna mah bulphuhin Romete mahbang in pilsinte ukna tungtawnin pilsinna theihna hunpha piakhia uh a hih manin, leitungah atamzaw amau pilna in zel in a sang pen lam om den uh hi. Gamkee (State) khat tekah a tawmpen University le College nih le thum bang nei uh in, khangno khangham cih omlo pilna ei dinmun tawh ki tuakin hun a khensiam nak uh leh sin theihna deihtakin thapia-in, anasepna tek pan na ngawn in pilna sin ding hanthawn uh hi. Pilsinte sin nop tungtawnin pilna pia uh ahih man amau theihna le siamna tekah muanhuai mahmah tek pah uh hi. Gamkhat in pilna siamna a piaksiam nak uh le tua gammite in muibun thei mahmah pah uh hi. Hih teng bek sin ding ci aa pilna hilh zia pen in gammi te pilna khangsak zolo-in gam zong khangto lo pah hi. Tua ahih man lei tungah America te tatzia le omdan khawldan aki pan inn le lo, lampi bawlzia, sakzia te, singkung, mehteh mehgah ciin dan te ki etteh pen gam ahi hi.

Kuhkal cihtak zia :
            Rome minam ngiatte in Rome gampi a phutzawh nadingin nakpitakin hanciamin, lungsim puakzia, gamtat luhek, kikep zia, thukhun zuih zia, le mainawt zia khempeuh ah deihtakin cilgil tak le kuhkal takin mapang masa uh ahih manin Rome gampi hoihtakin lamzo uh hi. Minam itna lungsim nei uh in, vaipuak khat peuhpeuh sepna ah sihdong mah pang keeikaai uh ahih man minamdangte tung huzaap nak neih mahmahin, Rome galkapte tawh tawh ki tuah khak ding bang zawhngeu mai aa zusa ling keuhkeuh bang liang uh hi. Galdo nate ah bang galkap te sihdong mah do ding cih lungsim nei uh in gam aa ding ahih le sih dong mainawt ding cih a khuak vuah teng ahih manin, sih ding kihta lo-in galdo na-ah hangsan takin do ngam uh hi. Sep le bawl na-ah aituam sangin gam aa ding ci masa uh ahih manin, Rome te nasep zia in minam dangte tung deihtakin huzaap nei-in ki enpi mahmah hi.
            Tuama kum 150 lai te in America aa a teng minamte zong tua mah bang ahi hi. Gamthak phut in gamlian pi suah nuam uh a hih man in a sepna khempeuh ah kulhkal cihtak in hanciam takin na sem uh ahih manin tu ciang dong America gamah khialhna tang thu tampi a om zenzen hang ahoihna te uh in tu ciang dong mipi in nuntak na deihtakin olsak mahmah ta hi. Ki uk zia, kikhual zia, gam it zia ding,  gam hutna dingte deihtakin sihdong mah ma na pang uh ahih manin, tua huzaap in tuhun America mipi gen loh leitung bup tuam in mi vaksak in keuh sak hi. Gam a ding ahih nak le sih ding haksa a sa lo vive uh ahi hi.

Gam golzia :
            Tang lai Rome gam pen leitung khempeuh a lang bang dektak a uk uh ahi hi. Leitung aa a khangto na mun teng le sum lei sum zuak na-ah a lamtang mun teng lian uk in, pilna siamna a om na teng amau khutnuai ah om ahih manin leitung mun khempeuh ah huzaap nei lian uh hi. Rome mite hat zia le vangliatna pen leitung kumpi teng in a thei le a tel khin uh ahi hi. Lei tang a gam lian uh pen England sak lam Africa khang lam ciang golsukin Israel gam, Mesopotamia gam le Palestine gam dong ah ki zal phei h.
            Tu lai America zong a lei tang ngiat uh pen gol mahmahin, leitung aa mihing om lai teng zong teng khawm thei ding zah in gol mahmah hi. Tua  zang a thupi zaw in a huzaap gam a mau cihcih a gamta gam pen leitungah gamtampi om in a leitung sehthum suah sehnih a mau khutnuai aa om ahi hi. China (Sen), Russia le North Korea cihte bek huzaap deihtak nei zolo cih hi-in tua lo teng bang America huzaap nuai aa om khilkhial vive ahi hi.
            Ahi zongin Greek minam mipil vang khat ahi Poly Bius in Rome gam pen a tawntungin kip lo ding hi a sawtlo-in thanemin gam ki-ukna kisia-in Rome gamlian pi om nawnlo ding hi ci-in na gen khol hi. Tua mah bangin America zong vangliat suak lo-in kisia in thanem ding hi cih Lai Siangtho gen kholhna om khin ahi hi.


A ban zop lai ding........

To get the latest update of me and my works

>> <<