Siapa : Kaw’h pai na hia?
Sangnaupang: “l-a-bu..la h” aki za manlo liang in ci hi. Siapa : “Koi- ah e?”
Sangnaupang:akitel lo, aki za man lo zah ding in “la-bu-la h” cikik hi manin dong leuleu hi.
Naupang pa in a thumvei dong acih sa mahcizel hi. Aki hodan uh ki tukalh keii ahihmanin, siapa in sangnau pang pa cih nopna upmawh sehsak hi.
Kampauzia
Kampau zia pen mimal mihon, nasep zonna, nasepna, mun khempeuh ah ki zopna a siang sak ding deihna in ki zang hi. Mimal in ki pulaakna zong ahi hi. Kipulak siam leh siamloh zui-in midang in ong telsiam ding leh siamloh ding khensat hi. Tua ahih manin a thulute bulphuh-in a bulzaw deuh a theih pak dingte hi bang hi.
Thupat na: Siapi khat in sang pel sangnaupang kiangah hi bang in dong hi.
1. Kammal zat siam ding kisam
Thugenpa deih na a ngai pa in a telcian nadingin a panpih kammalte zat kisam hi. Kammal pawlkhat in khiatna le cihnopna nam 2 val bang nei thei hi. tua bang te ah, khiatna kician a dawk sak zaw kammal dang hoih a om leh zat zawk ding ahi hi.
Gen..(1) Pasian nasem khat in a pawlpi thupina a gen na ah…..“ Pawlpi in ong vak zo mahmah. An
kam limin nene kha mai, ka gil bang geigai zawzen”
(1) tual (2) Kaai (_____ _____) (2)Kammal pawlkhat in khiatna
tuamdang(connotation) nei thei hi. Ki dawm in.
Gen... Pastor khat in inn thunget na-ah a innteeknu hi bangin mipi tungah pulaak hi.
……Innteek nu pen nungak lai hi. U nau 3 pha in, a u pen hi. Amah pen limci mahmah hi….. Mipi pawl khat nui, pawl khat ki enin kilek uh hi. Limci_ neek theih singgah te tungah kizang a, neek ding duhhuai cih khiatna nei hi.
_ | Ganhingte tungah kizang leh “dawng, gawh |
pha……thahoih cihna hi. | |
_ | Mihing tungah kizang leh numei pasal vai-in |
deihhuai cih khiatna (connotation) nei hi. Pastor pa in nungak khat gen nadingin limciazat ciangin khiatna dang tawh na ngaihsun hi. Tua hileh a tung a Pastor pen nang hile cin bang kammal zat kilawm zaw ding hiam (a) limci
(b) thacing (c) khangdawng suah (d) cidam mel (e) ngaihbaang……
(3) Aw suahdan: Aw sang. aw nuam...a tom... a awi a ci le cin kammal zang pa aw zui-in khiatna aki bat hang , deihna kilamdang sak hi.
Getehna “Ong ngai mah ing,” aw damin awi kawm in ci lecin “Ong ngai mah ing e” cihna hi ding hi. Nawh cih aw tom sak lecin. “ong ngai ing ka ci veleh……!” cihna suak ding hi. Tua hi a kammal khiatna masa leh anungzui (connotation) ngaihsunin gennop a langh sak aw suah hoihtak a zatsiam thupi hi.
2.Khawheek zia tawh zom siam ding
Khawheek zia cih ciangin maisuah a omzia hi a, mittang, maitang, lutang te zat zia in kammal khiatna kilamdang sak hi.
Gen:”Ong ngai mah ing” ci kawmin amuk piik san leh, anak tonsak , a mitvun kialsak leh “ ngaitak taklo” cihna lak hi.
“ Lungdam zen si-ing e! “ ci in kahmai – nemnam leh, a lungdam tak/lo cih pulaak hi.
3.Gamtat zia in lak siam ding
Din dan,lu, khut, pumpite omzia in akammal tawh kituak in gamtang ding.
Gen: Zukham khat lam pai zia genna ah. hoi nangnang in omzia lak pah leh kitel baih ding hi.
· Nungak le tangvaal khat ki ho. Nungak nu kiangah “Ong ngai mahmah ing leitung ah nang bek……”ci hen la, a kiim a paam a nungak dang te en kawi kawi leh a thugen akhiatna kilehbulh sak ziau hi.
·
4.Thungaih siam ding( Critical listening)
Thungaih siam kisin ding kisam hi. Thu za le thungai ki bang lo hi. thungai cih ciangin aki gen thu, mantuak / lo , cianlo cihte, le a genpa gennop banghiam? cih tel nading a ngaih siamna hi.
5.Omdan siam ding
Om dan siam cih ciangin, leitung ah ngeina tampi om hi. Tuate khat peuh aki palsat leh a palsatte kimu khial hi.Tua ahih manin mimal leh mipi kikaal kigamlatna aki lawmzah ciang theihsiam ding ideih hi. Na ki hopih pa tawh naki gamlat zia (space) ding a nuai a bang ahi hi.
1. Innkuanpihte leh na ki it /ngaih pihmite tawh kiho ciang in letmat 18” huam sung ciangah kitu/ om thei hi. Hih pen intimate space hi. Meel theih lualo khat in na kiang ong neh tuttutin ong neh mahmah leh na omzia ong nuam lo zo ding hi. Tua a hilo ding deihna hi.
2. Lawm leh gual meltheih mawkmaawk tawh ki hopih ciangin pi 4’ huam sung kigamla thei hi.Tua in a nih uh ading omzia ahoih bekmun ahi hi. (Personal space)
3. Midang mawkmawk khat tawh kimu aki hona mun te ah pi 4-12’ huamsung teng hi leh tua pen (social space) kici hi.
4. Sang sung leh mihonpi tawh ki ho nate ahihleh thugenpa leh mipi pi 12’ ki gamla hamtang leh khua heek zia tangzai thei pan hi. Hih pen (Public space) mihon tawh kigamlatna hi.
Hih a tung a khat ciat palsatna mun khat
peuh ah omdan siam lohna suakin nuam mawh kisa thei hi.
(Rudolphf Verderber, Speech: ForEffective Communication. Chicago: Harcourt
Brace Jovanorich, 1988. pp.54-55 “ Space,”