LESSON 12. SEP. 12 – 18
PAUL: NASEP LE THUPUAK
SABBTH NITAK: TU KAAL SUNG SIM DING: 1Kor. 1: 22 – 24; 15: 12-22; 1Tim. 6: 12; 2Tim. 4:7; Sawl. 15: 38 – 41
KAMNGAH: Sanggamte aw tua hamphatna a ngah khinin ka kingaihsun kei hi.Tua ahih manin a beisa thute mangngilh bawlin mainawtin ka hanciam a, Khrih Jesuh nasepna tawh vantung nuntakna-ah Pasian’ hong sap ahi hamphatna ka ngah theih nadingin kung lam zuanin tangtakin ka tai hi. Phil. 3: 13, 14.
Kamsangte’ pulaak thute, Khrih’ nunzia le a hilh thute siksanin Paul in zong Khrih’ nunna, sihna le sihna pan a thawhkikna thu mah siksanin thuhilh hi. Paul’ gelh bu sawm le thumte in
zong hih thumah siksan hi. Tua laikhakte in upna picing a suaksak thei laikhak ahi hi.
Paul in Jew le Rome ngeina lakpan khangkhia ahih mah bangin minam tuamtuamte kiangah muibun takin nasem thei hi. Thu-um mite makaih hi. Hanthawn hi. A man lo thute hilh, thuman lak hi. Thu-um mite khat le khat kizopzia ding zong gen hi. (1Kor. 2:2) Paul in a thu beka thei hi lo hi. Gammial nasepna ah zong lawhcing mahmah hi. Syria pan Italy, Spain gam dongah teci pang kawikawi hi. Hun tawmno khat sungin Roman gamuk mun tuamtuamah pawlpi phut hi. Tu kaal sungin Paul’ nasepzia le a thupuakte i sin ding hi.
SUNDAY SEP. 13
GREEKTE LE JEWTE
1Kor. 1: 22 – 24 sim in. Bangci bangin khat le khat ii thuman muhzia kibatlohlam hong telsak hiam? Ngeina kibang lo mite tungah teci panzia kisaplam na phawk hiam?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pasian in Israel mite Egypt gama saltanna panin lamdangtakin honkhia-in, amaute’ kitangsap khempeuh sik hi. Khangsawn Israelte in Pasian’ sawl, Ama nasem takpi ahih leh, na lamdang bawl ding hi, ci-in ngaihsun uh hi. Greek mite ahih leh, muhtheih nate tungah kinga lo zaw-in ngaihsutna, pilna cihte thupisak zaw uh hi.
Paul in thahna thuak Khrih’ thu mun tuamtuamah mite’ ngeina nawlkhin lo-in, amau’ ngeina tungtawnin hilh zaw hi. Na lamdang mu nuamte in Khrih’ nasep le a thuhilhnate panin mu uh hi. A kimu thei lo nate, lungsim ngaihsutna a thupi ngaihsut mite in zong Paul’ gen thute tungtawnin amau theihnopna thute theitel veve uh hi. Kuakua hi taleh, mimal khat ciat in amau lunggulh thu om bangin lungkimna ngah thei ciat uh hi. Thahna thuak Jesuh Khrih in sihna pan thokik hi, cih thu mi khempeuh in a theih ding kisam hi (Phil. 3: 10). Amau dinmun, amau ngeina tawh kituakin Paul in Khrih’ thu hilh hi.
Paul in Jew mite tungah Khrih thu a gen ciangin Israel tangthu le David’ suan le khak siksanin hotkhiatna thu pulaak hi. Kamsangte’genkholh bangin a tangtunzia, David’ suan panin a khangkhia Khrih ahihzia cihte siksan hi (Sawl. 13: 16 – 41). Paul in mite theih thute siksanin a theihnailoh thute hilh hi. Gentile mite kiang ahih leh, Pasian in Piangsak Pa, A Kempa, Thukhenpa, cihte le mawhna kipatna, Khrih tungtawnin hotkhiatna thute hilh hi (Sawl. 14: 15 – 17; 17: 22- 31). Gentile-te tung hi taleh, Jew mite tungah hi leh, Paul in a thuhilh’ bulpi in Jesuh Khrih hi-in, Ama kiang tun nading lampi lak hi.
Na up thu ngaihsun in. Bang siksan na hiam? Upna man takpi mah hiam? Koi bangin midangte’ siksan tawh kilamdang hiam? Bang hangin hih thute thupi hiam?
MONDAY SEP. 14
GALKAPTE LE KIMAWLTE
Paul in mi tawh kizop siamna nei hi. Mite’ theih thute siksanin a kithei nailo thute hilh hi.Greco-Roman gam sung nunzia siksanin Khrih’ sungah nuntakzia hilh hi. Galkapte le a kimawlte’ nunzia le Khritian nunzia gentehin hilh hi.
Tuhun mah bangin Paul’ hun lai mite zong kimawl uuk uh hi.Greek mite in tai kidemna, thatangkibuan cihte a kipan kidemna tuamtuamte uuk thei mahmah uh hi. Olypic kimawlna bang Greek mite’ hong patkhiat tu hun donga kizang suak kimawlna ahi hi. Kidemna ah a cihtak, a hanciamte gualzo-in kipahtawi hi.
Koi bangin Paul in thuhilh, hanthawn hiam? 1Kor. 9: 24-27; Gal. 5: 7; 1Tim. 6: 12; 2Tim. 2: 5 sim in.
____________________________________________________
______________________________________________________________
Augustus hun a kipan Roman gamukte in hunbit galkap le galvan nei khin uh hi. Paul hun takciang, Rome mi bek hi nawn lo, galkap sungah nam dang mi tuamtuam zong kihel hi. Galkap pan a tawp ding uh ciangin, Rome kumpi tungah ka cihtak veve ding hi, ci-in kiciamsa-in kiciahsak hi.
Koi bangin Khristian’nunzia le galkap khat ii nunzia kigenteh thei hiam? 2Kor. 10: 4, 5; Eph. 6: 10 – 18; 1Tim. 6: 12; 2Tim. 2: 3, 4 sim in.
____________________________________________________
______________________________________________________________
Paul in Topa’ na a sep khit ciangin, ama nunzia le galkap khat ii nunzia, tai kidem mi khat ii nunzia tawh genteh hi. Galdona hoih do khinin, tai kidemna ka tai zo a, upna ka kemcing zo hi, (2Tim. 4: 7) ci hi.
Koi bangin upna le tai kidemna kigenteh hiam? Bangci-in na nuntakna ah na tuak kha hiam? Nisim nunzia panin koi in na upna pulaak khia thei pen hiam?
TUESDAY SEP. 15
PAUL LE THUKHAM
Tua hileh hih upna tawh eite in thukham guaksuaksak i hi hiam? A hi peuhmah kei hi! Tua hi lo zaw-in eite in thukham i kipsak hi (Rome 3: 31). Paul in hih munah bang thukham gen hiam?
___________________________________________________________
____________________________________________________________
Paul’ laigelhte sungah thukham cih kammal 130 val bang om hi. Sawltak Lai Siangtho sungah thukham cih kammal 20 vei om hi. Minam thukham, ngeina thukham, biakna tawh kisai thukhamte in khiatna tuamtuam nei-a, tuate mi khempeuh zuih dingin hilh ngei lo hi. Ahi zongin Gentile, Jew mi hi taleh, mi khempeuh zuih ding Thukham om hi.
Paul in thukham cih kammal a gen ciangin tampi huamin gen hi. Biakpiakna thukham, gam ki-ukna thukham, cidamna thukham, siansuah thukham cih bangin nam tampi gen hi. “ Thukham nuai-ah nungta” (Rom. 3: 19); “thukham pan suakta’ ( Rom. 7:6); “Mawhna thukham” (Rom. 7: 25); “ a siangtho thukham” (Rom. 7: 12); Moses thukham (1Kor. 9: 9); “Pasian’ thukham” (Rom. 7: 25). Namdangte aa dingin telhak a bat hangin, thukham kammal a kipulaak nak leh, bang pulaak cih, Jewte in kiciantakin tel thei uh hi.
Rom. 13: 8 – 10; 2: 21 – 24; 1Kor. 7: 10; Eph. 4: 25, 28; 5: 3; 6: 2 sim in. Koi bangin Pasian’ Thukham Sawm, gamtat zia le tong makaih thukham, singlamteh tungah bei lo-in, a kip tawntung thukham hi, ci-in na telthei hiam?
___________________________________________________________
______________________________________________________________
Paul in biakpiakna, biakbuk thukhamte, ganhing tawh biakna thukhamte singlamteh khitah kul nawnlo hi, cih pen teltakin hilh hi. Tua thukhamte in a hun le a mun tawh kizui-in manpha hi. Ahi zongin tu-in ahih leh, tua thukhamte hi; kisam nawn lo hi. Jerusalem biakinn kisiat khit nungah hih thu kitel pha mahmah hi.Ahi zongin Thukham Sawm ahih leh a bei ngei lo thukham hi. Pasian’ Thukham Sawmte in gamtat zia le tong hoih hong hilh hi. Paul in cikmah hunin mawhna piangsak Thukham langpan ngeilo, beita hi, ci-in zong gen ngei lo hi. Guktakna hoih i sa kei hi. “Gu kei in’ cih thukham bei hi, ci mawk leng, na guk ding hoih hi, a ci mah ihi veve ding hi.
WEDNESDAY SEP. 16
SINGLAMTEH LE THAWHKIKNA
“Bang hang hiam cihleh note kiangah ka om laitakin singlamteh tungah Jesuh Khrih a sihna thu simloh thudang peuhmah ngaihsut loh dingin ka ngaihsutsa ahi hi”(1Kor. 2: 2). Paul in Khrih’ hongsihna siksanin thuhilh hi. Sihna pan thawhkikna om kei leh, tua sihna in mannei lo sihna suak ding hi, cih thu zong hilh hi.
1Kor. 15: 12 – 22 sim in. Lungdamna-thu sungah Khrih’ sihna le sihna pan a thawhkikna thu in bangzahin thupi hiam? Bang hangin ihmu cih thu in sihna thu hong telsak thei hiam? A si mite in vantungah kahto pahpah hi mawk leh, Paul’gen thawhkikna in bang hi ding hiam?
____________________________________________________
_____________________________________________________________
Khristian hi leh, hi ta keileh, mi tampi in mihing in a si thei lo nunna khat a pumpi tungah nei hi, ci-in ngaihsun uh hi. Ahi zongin Paul in tua bang peuhmahin hilh ngeilo hi.
1. Pasian bek in sihtheihlohna nei hi (1Tim. 6: 16)
2. Sih theihloh nunna Pasian’ letsong tatkhiatsa mite tung bekah kipia ding hi (1Thess. 4:16)
3. Khrih hong pai kik mateng a si mite ihmutna pan tho lo ding uh
hi (1Thes. 4: 13 -15; 1Kor. 15: 6, 18, 20).
Biakna kici khempeuh in mihing pumpi tungah a si thei lo nunna khat om hi, cih siksanin biakna nei ciat uh hi. Hih bang upna manlote lakah, sunglut, a si khin tungah thungetna, simite bia, a tawntungin meikhuk sungah kihal ding, cihte kihel hi. Pasian thu-um mite lakah hih bang upkhialhna pen bangzahin lauhuai hiam? Sihna tawh kisai Lai Siangtho’hong hilh bang upna in upkhialhna tawh hong kipelhsak thei bek ding hi.
Misite in mitphiat kal sungin thokik ding uh hi. A si mite’ omzia in Pasian’ zia le tong bang pulaak hiam?
THURSDAY SEP. 17
NASEP KIHUAL
Paul in ngimna tawh nasep hatkat hi. Lawm le gual hau lo hi. Ahi zongin amah a pakta mi tampi om hi. Nih le thum tawh zinkhawm den hi. Tua lo min kigelh lo a kituahpih mi giat bang om hi (Sawl. 13:2; 15: 22, 37; 16: 1- 3; 19: 22; Kol. 4:7, 10, 11; Philemon 24). Tua banah Roman pawlpi pan mi 16 – 24 bang tawh nasem khawm hi. Paul in mi tawh sepkhop thupi ngaihsut mahmah hi. Tuapi mah khat veivei ciang naseppihte tawh kithuhuallo hi.
Sawl. 15: 38 – 41 sim in. Bang thu piang kigelh hiam? Topa’ nasemte lakah zong kicinlohna a omlam na phawk hiam?
___________________________________________________________
____________________________________________________________
Mark in a nasepna lungkia baih ahih manin a nasep zomsuak zo lo hi. Hamsatna kantan zo lo hi. Tua manin Paul in zinpih dingin Mark tonpih nuam nawn lo hi. Ahi zongin Barnabas in Mark in a thuakna tawmlai ahih manin a lungsimpicing zo nai lo hi bek hi. A sawt ciang a kisek hun hong omna ding hi, ci-in a zinna ah tonpih dingin Mark sam nuam hi. Mark in hong nusia ken teh, cih muanna nei hi. Bang hang hiam cih leh, Mark in Pasian’ nasem picing khat suak thei hi, cih mu hi. Ellen G. White, The Acts of the Apostles, 169, 170.
Paul in a khualzinpih mite in thuakzawhna, lungduaina nei dingin lamen hi. Pawlpi i cih in khat le nih kipawlkhawmna nasep hi, ci-in Paul in ngaihsun hi. Innkuan sungah kizopna kip a om mah bangin hotkhiat nasepna ah nasep masuan citakin semin itna tawh mapankhop ding kisam hi. Sepkhopna panin sep ding maban kizom toto thei hi. Ahi zongin khat veivei ciang, John Mark le Paul bangin, kithuah theih loh hun zong om hi.
2Tim. 4: 11 sim in. Khantohna le mawhmai-na thu bang hong hilh hiam?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
A khial ngeilo, a khial thei lo kuamah om lo hi. Bangci-in na tungah hong khial mite’mawhna na maisak hiam? Mi tung na khialhkhakte ngaihsun in. Koi bangin mite tawh na kilemkik thei hiam? Na kilemnai kei leh, bang hangin tu-in kilem lo ding na hiam?
FRIDAY SEP. 18.
SIMBEH DING: Paul’nasep kizelhzia bang tawh genteh ding i hiam cih leh, India gamah huihpinunna hangin Kawlgamah guah zuk hun lopi-in guahzuh tawh kigenteh thei hi. Rome kumpi’ ukna sunga biakna neuno khat, Paul’ laikhakte le a thuhilhnate tungtawnin leitung kizel biakna hong suak hi. Paul’ laikhak sawm le thumte sangin leitung huzaap zo laikhak om lo hi.
KIKUP DING DOTNATE:
1. Paul in mipil tampina tenna Greco-Roman khuapi Athen-ah a tai manin thahna tawh kipelh hi. Khuapi kimkhatte in mite’ bukna khuapi muanhuai suak hi. Paul in Athen khua-ah a hun mawkbeisak lo-in kikhopna munte le vanzuakna-ah pai kawikawi-in Lungdamna Thu tangko hi. Sawl. 17: 16 – 31 sim in. Paul in Athen khua mite bangci bangin thu kuppih hiam? Koi bangin mi tuamtuamte tungah tecipang hiam? Maitang zahtak cihte omlo-in, thuman thutak ahi bangin gen ngam hi. Koi bangin, i upna thuguipite zui tinten veve kawm mahin, mite tungah i up thute hilh thei veve ding i hiam?
2. Bang hangin misi’ omzia theihtel ding thupi mahmah hiam? Sihna tawh kisai upkhialhna tuamtuamte panin bang in hong dal thei ding hiam?
3. Nalamdang tuamtuamte in upna thu-ah bang dinmun nei hiam? Mihing’ khuak pilna le leitung pilna tuamtuamte in nalamdang bangci ngaihsut uh hiam? Nalamdang in upna kip nading hong huh thei diam?
4. Na kiim na paama a tamzawte’ ngeina tuamtuamte ngaihsun in. Bangci bang upna nei uh hiam? Amau’ upna le ngeina siksanin, na upna na hawpsawn theih nadingin bang lampi in muibun pen ding hiam? Bangci bangin na gen thute in a muibun teci hoih hi thei ding hiam?