TB natna pen kum 1882 in Robert Koch in na mukhia hi. Kum 1946 in TB zatui masa pen Streptomycin antibiotics ki mu khia hi.Tuma lamin TB Natna pen a damsakna zatui om lo ahih manin kilipkhap mah mah hi.Ahizongin tuhun ciangin zatui om ta ahih manin damasak theih natna khat hong suakta hi.
TB natna hong kipat khiat dan tangpi pen; khuh, khawsik, zang tek tek,thazaw leh zan ihmu theilo cihte ahi hi.Bukkhuh veng thei lo pen TB natna hi thei ek mawk hi.TB natna ahi lian lo TB nat dana lah na veve om in tua pen pulmonary tuberculosis kici hi.Hi dan atamzaw a sawt ciangin TB natna suak to ziau thei hi.
Miliary Tuberculosis kici om leu leu in hihdan a veite a khuasik in gim mah mah uh a,zang tek tek uh a, a annkam uh zong lim het lo hi.Khuh lua khollo vanglak uh hitua banah naak haksa cih te zong om lo zaw hi.Tuap lama haksatna neaten TB natna vei baih diak uh hi.I pumpi munkhat peuhah TB natna hik lungno pen om thei hi.TB natna lakah Tuap TB tam pen in a damkik zong tam pen pah hi.Hoih takin Zatui ne peuh le uh dam kik ziau lel hi.Zatui gina neek lo te bel a dam hiam a sak kikal nangawn un hong na kik thei hi.Tuap TB natna veite pen naak khuh mah mah uh hi.A khuh ciangun sisan bang luang khia thei hi.Pawlkhat bang in sisan lua khia thei zel uh hi.
Leitung bupah TB natna vei tampi tak om uh hi.Ahizongin a zatui om ta ahih manin a kikemzo te adingin damask theih natna hi ta hi.Ahizongin mi tampi in zatui/zatang hoih neek zolo ahih manun a sihpih tampi mah om lai veve hi.kum 1995 sung bek nangawn in leitung bupah TB natna hangin mi 3 Million sanga tamzaw si uh hi.Gam genthei leh khangto lo te ah TB natna vei tam hi.Bang hang hiam cih leh sianthouna lamah niam lai lua uh hi.TB leh HIV+ pen leitunga natna kithehthang baih leh mi tampi te sihna a tun natna ahi hi.
TB natna pen kilawhsawn baih mah mah hi kha ding hi.World health organization(WHO) ten kum 2008 in leitung bup mihing munthuma khen mun khat ten TB natna vei uh hi, ci liang hi.Kumsimin TB natna vei 8.8 Million kibehlap den hi ci lai uh hi.Kum 2005 in leitungbupah mihing 1.6 million te TB natna hangin si uh hi.Damdawi(zatui+zatang) hoih tak a nek ding kitangsam hi.
Gam khangto mah mah a kingaihsun United States nangawnah hih natna tam mah mah veve mawk hi.Kum 2009 in American mi 100,000 laka 3.8 te in TB natna vei uh hi.TB natna pen gam khempeuh ah om in mikim in vei thei ahih manin kikep siam kuul hi.Kum 1993 bangin WHO ten TB natna pen Global Emergency in ciamteh uh hi.
TB natna vei khat na kiim nai ah khuh leh tua panin natna hik kilawhsawn thei hi.TB natna veite tawh ki maingatin hong naak pau le uh tua a cilphuan pan un zong natna hik kilawhsawn thei hi.TB natna veite cil leh khaksawh pan in zong natna hik kilawhsawn thei lai hi.Tua dana TB natna veite tung pana huih laka natna hik leengkhia thei pen khat peuh in na dik kha le uh tua natna a ngah ding uh hi ziau hi.TB natna pen HIV vei ten ngah baih mah mah uh hi.Tua banah zu dawn te, pumpi sianthouna lam a thudonlo mite leh cina a khawi zel te in zong ngah baih diak uh hi.
TB natna vei hi dinga ki ummawhten a manlang thei bang pen a Siavuante ki etsak ding hoih hi.Treatment la baih ten midang lawhsawn man lo ahih manin tua zong a hoih hi pah hi.Tua ahih manin ki etsak paha Treatment lak baih pen cina leh a khawi te adingin hoih hi.TB damdawi pen hun sawtpi neek kuul ahih manin mangngilh lo a hun mana neek kuul hi.Dam na kisa phial zongin na Damdawi neek Course a zawh mateng ne veve in.