Zomite kikhangto pian ta hiam aw, sisan sang natna hong tam sem sem mawk hi.Tua ahihmanin hih natna tawh kisai telcian lehang hoih hi.Vei khitcianga kibawl sangin a veilo dinga kikepdan siam ding thupi hi.Tua dingin hih natna tungtang theihcian kuul hi.Hih natna tawh kisai thu tamlo cik khat gen dih ni.
Tu ma lamin sisan sang natna pen mi hau, tha awl leh neeklimte vei ding bekin kingaihsun hi.Ahizongin tuhun ciang mihau bek hi lo in migenthei ten zong hih natna ki vei ta hi.A hang pen ki neeklim tek ta in, tuakawmkalah physical activity kineilo lua hi.Sisan sang pen nu leh pa te tung pan zong kingah thei hi.Tua ahi lo pan a kingah theihnate; neek leh dawn, nasep, stress luat man, thau luat man, zu tam dawn man, zatep man leh tha awl luat man khawng ahi hi.Lung leh kal natna panin zong kingah thei lai hi.
Mimal kim iki bat loh mah bangin normal blood pressure zong kibang kim lo hi.Na normal sangin sangzaw cih na theih leh a man langin siavuante kien sak pah in.BP a normal sangin sangzaw cih theih khiat dan pen; na ci hong gik dinga, na lung hong am pian ding hi, na thazaw ding hi.
A Damdawi (Medication) leh a nasep dantaangpi:
Angiotensin Converting Enzyme (ACE) inhibitor:
Hih in sisan guizam keek(relax) in BP niamsak hi.Naupai leh naungeek nawi pi alai te adingin hoih lo hi.Lung leh kal natna nei te adingin zong hoih tuan lo hi.Lung am sak in, thazaw sak thei a, khuh natna zong omsak thei hi.
Calcium Channel blocker:
Hih in lungtang leh sisan zam a calcium lut ding khaktan in sisan guihawm keekin BP niamsak thei hi.Hih zatui a ne peuh mah in leenggah neek leh dawn loh ding.Side effect nei thei ahihmanin pilvan huai mah mah hi.Lung leh sin n ate adingin neek ngam huai lo hi.Luna, lung-am, thazaw leh khebawk om sak thei in ciphualthak zong piangsak thei hi.
Diuretics:
Hih damdawi(zatui+zatang) in sisan leh taksa a tui omte zunah paikhia sak hi.Sisan volume tawmsak ahihmanin tua in BP niamsak thei hi.Naupaai lai te adingin neek huai lo hi.Pasal te zong zangzaw(impotence) sak thei hi.Tuabanah potassium leh sugar level sang sak thei ahihmanin damdawi neek sung sisan check den kuul hi.
Beta blocker:
Hih in lungtang kisat zekai(slow) sak thei ahihmanin sisan sang ding dal thei hi.Hih damdawi a tungate zahin thahat lo ahihmanin ki hahzat nawn lo hi.
Alpha blocker :
Hih in zong sisan zam relax sakin BP niamsak hi.Ahizongin side effect hau ahihmanin damdawi dangte om loh cianga zat bek ding ahi hi.Sisan sang damdawi te side effect nei pian vive hi mawk hi.Damdawi neek a kuul ma in nuntakdan siam ding thupi hi.Tep leh muam leh zu khawng kideek zawh ding hoih hi.Tua banah physical exercise neih zel ding thupi hi.
Ci ngawl ding:
Doctor ten cina te kiangah ci ngawl dingin vaikhak zel uh hi.Ahizongin mi pawlkhatin a thupina thei lo in ci ngawl gen loh tawm neek ding zong haksa uh hi.Ci in sisan sukbuai theih dan genbeh lai vet leeng;Ci(Salt-sodium chloride) pen mihing pumpi in kitangsam veve napi tam deihlo hi.A kine ci pen zun, khua-ul leh ek pan in paikhia kik zel hi.Ci lim lim pen gilpi in absorb meng meng hi.Tam neek leeng sisan ah aki tangsam zah sanga tamzaw om pah hi.Tua pen kal(kidney) in a hih theihzah in na khaihkhia kik hi.
Kal a salt regulate dan pen hormone huhna ahihmanin ci a excess ciangin hormone impair thei hi.Potassium tawh aki balance ding kitangsam ahihmanin a tam hangin tampi piakhia thei tuanlo hi.Tuamanin kal in a tamlua cit eng khaihsiang khin zolo hi.Tuaciang sisan ah salt content normal sangin sangzaw thei hi.
Sisanah ci a om dingzah sanga tamzaw a om ciangin tua a peengsuahsak dingin tui(water) kitangsam hi.Tui pen neek leh dawn pan in kal in a hih theihzahin nah up(absorb) hi.Kal in sodium,potassium regulation, creatinin leh waste product dangte paikhia hi.Waste regulation zong kal nasep khat hi.Tuabanga kal in sisan ana hup tawm zel ciangin sisana ci tamlua pen hong phadawm hi.
Sisana salt regulate dinga tui a hup tak ciangin sisan volume a ngeina sangin tamzaw ta hi.Tuabanga sisan volume a tam ciang sisan guia sisan luang zong a ngeina sangin hatzaw hi.Tua sisan luang pen a force a nat bangin lungtangah luanglut hi.Lungtanga sisan luanglut a hat tak ciangin tua pump khia dingin lungtang in a nasep ngeina sanga nasia zaw in a sep kuul ta hi.Tua panin BP hong sang zel hi.Tua ahihman in sisan sang cih theih phet mahin ci ngawl pah ding hoih hi.Tua in a siahuai sem sem ding pan hong kem thei banah a ngeina bangkik thei hi.
Tui tam dawn lo ding:
Mihing pumpi 75% pen tui hi cih kuama peuh in thei kim hi.Tuamanin tui pen mihingte adingin manpha mah mah hi.Tui hoihzia pen mikim in thei hi.Namkim zatui a kici thei phial ding hi.Ahizongin sisan sang te adingin tui tamdawn ding hoihlo hi.Kam pan a tui dawn ciangin sisan volume sang thei hi.Tua in BP sangsak zel hi.Cardiologist khat bangin cina ten damdawi a neek ciangua a tui dawn zah ding uh ciangtan sak hi.Tua doctor pa kianga sisan sang natna ki ensak khempeuh zatui a hilh ma in ci ngawl ding leh tui tamdawn lo dingin hilh hi.A hong paikik ciangun khenkhat te bang zatui kuul lo in tua lifestyle banzawm dingin hilh hi.
Ci pen sisan sang nei nailo te adingin zong tam neek luat ding hi lo hi.A hihtheih lai teng a tawm thei thei neek ding hoih hi.Tui bel sisan sang lo te adingin ni khat litre 1 beek dawn ding hoih hi.Sisan sang leh tui in kizopna ciang khat nei mawk hi.Tua manin a zatui te zong zun tamna, sisan zam liatsakna khawng peuh hi nuam hi.A damdawite in side effect nei pian vive ahinmanin damdawi neek se sangin lifestyle kheek zaw leeng hoih vet hi.
Physical Exercise:
Ci ngawl leh tui tamdawn loh banah exercise zong kitangsam lai hi.Neek leh dawn leh a zatkhiatna a kituah(balance) loh luat ciangin pumpi adingin hoih lo hi.Tha awl lua leh neeklim ten sisan sang leh zunkhum vei nuam diak uh hi.Tua ahihmanin nasem lo ten zong exercise beek neih zel ding hoih hi.Excercise neih ciangin energy(adiakin glucose) kizang hi.Tua in thau luat ding dal in, pumpi a waste products, ci leh tui te paikhia thei hi.Tua ahihmanin kitangsam mah mah hi.A diakin khut nasem lo te adingin exercise ki phamawh hi.
Keima phuahtawm ka gelh hi lo in a theite gelh ka laksawn ahi hi.Mihing pumpi a bio chemical pansana kigelh ahi hi.Sisan sang te adingin na zuih theih ua leh hoih ding hi.Zatui ne laitak te adingin zong hihte zui le ucin na zatui un na hoihsep zaw ding hi.A tawpna dingin sisan sang cih na ki theih phetin doctor ki veel sak pah in.