Nelson Mandela pen July 18,1918 in South Africa gam Transkei khawk Mvezo khua ah piang hi. A pianpih min Rolihlahla hi in “buaina piangsakpa” cihna ahi hi. Xhosa nation laka Thembu tribe ahi hi. Thembu kumpi mintap in Madipa ciin kisam hi. A pianna khua pen singtang khuaneu khat ahi hi. Apa pen khua hausa pa tawh nasem khawm khat ahi hi.
A khua uh ah hausa a sem thei ding himahleh British thunei ten phallo uh hi. A pa in zi li neia, Mandela pen azi thumna tawh a tate’ laka upa pen ahi hi. Apa in kum 9 a phak laitakin sihsan hi. Naupang neucik ahihlai in anu tawh a pianna khua sanga neuzaw Qunu ah peem uh hi. Tua hunlai in khe lampi bek om hi. Vaimim leh mai khawng ne in nungta uh hi. Naupang phial eh kilai nuam as amah mah khat hi. Anu pen apa sangin khristian suak masa zaw hi. Mandela in anu nungzui in Methodist pawlpi ah tui kiphum hi.
Thembu namte laka kumpi’ nasem apa lawmpa Jongintaba in Mandela keem hi. Innkuan haksa pan kumpi innsung tung cih ding hi. Kumpi (regent) in a tate nih mah bangin Mandela en hi. A tate’ school mahah English, Xhosa leh Geography sinsak hi. Tua hunlai in mivom ten laisinna pen thudon khollo uh hi. Kumpi sangah a lut ding uh zong amau adingin haksa hi. Kum 7 a phak in laisin in amau innkuan lak pan laisin masa pen ahi hi. A sianu in a min tawpah Nelson cih behlap sak hi. Africa gam tangthu ah lunglut mah mah hi. Kumpi inn sungah a om sungin a muhna leh theihna tampi kibehlap hi. Mikangte lut main a nam nuntakzia uh a kigente in a lungsimah nam itna piangsak hi.
Amau nam danah pasal vun at lo ten pate’ gamh luah theilo uh hi. Tua ahihmanin kum 16 a phak in a vun at hi. Wesleyan Mission School, Clarkebury Boarding Institute leh Wesleyan College ah lai asin sungin boxing kimawl nuamsa mah mah hi. Clarkebury School Principal pen mikang a cibai masak pen ahi hi. Kum 1939 in South Africa mivomte adingin a muna ki om cilh thei pah University omsun Fort Hare University College ah lut hi. Africa mivomte adingin laisinna mun hoih pen khat ahi hi. Tua laiah Student Representative Council Member ngah hi. Neek leh dawn leh thuneihna tawh kisai in lungkimlo ahihmanin SRC pan tawp hi. Kum khat sung kihawlkhia laideep hi.
Apa’ lawmpa in azi dingin a geelsak deihlo ahihmanin Johannesburg ah tai hi. Nasem kawmin Correspondence tawh degree khat ngah hi. University of Witwatersrand ah lut kik in tua pan nam kideidanna naakpi takin do hi. Kum 1942 in African National Congress ah lut hi. ANC khangno ten singtang mite leh mipi a tamzaw kaihkhop sawmin panla uh hi. Kum 1949 panin Non violence tawh kumpi langpang uh hi. Kum 1956 in Mandela leh a lawmdang mi 150 kiman hi. Kum 1961 ciangin Non violence tawh kumpi do pen a phattuamna om lo sa in ANC Militant Wing phuan in kumpi do uh hi. Kum 1962 ciangin kiman hi. Kum 1963 ciangin Nelson Mandela leh a lawmte 10 a nuntak sung jail a om dingin thukhenna om hi.
Kum 27 sung vilvel Robben Island, Capetown, South Africa jail sungah kikhum hi. Mivom ahihmanin kibawlsia phadiak hi. Tua jail a omten nambat nei ciat uh hi. Prisoner nambat leh a lut kum a tawpna digit nih gawm pen a nambat uh ahi hi. Nelson Mandela prisoner number pen 466 hi in jail a lut kum pen 1964 ahihmanin a nambat pen 46664 ahi hi. Min tawh kisam ngei khollo in nambat tawh kisam zaw uh hi. Jail sungah a om sungin correspondence tawh University of London ah Bachelor of Law sin hi. Kum 1985 ciangin President P.W Botha in galvan tawh kumpi dona a tawp leh Mandela kikhahkhia ding ci hi. Ahizongin Mandela pawl te utlo uh hi. President thak Frederik Wilem de Klerk in February 1990 in Mandela khahkhia hi.
Mandela pen South Africa mivom lakah Dan(Law) tawh neek zong masa pen ahi hi. A lawmpa Oliver Tambo tawh mivomte haksatna a huh ding Law firm khat din uh hi. Tua pen South Africa mivom lakah Law firm a masa pen ahi hi. Mivomte haksatna huh in nasem uh hi. Jail pan a paikhiat in South Africa politics buai lai peuhmah hi. Mikang leh mivom kitualvuakna zong om zel hi. Mandela in kilem taka om dingin mipite vaikhak hi.Politics lamah suakta nasia takin nasem in mipi support zong ngahto zel hi.
Tua hun lai in nam kikhentuamna tam hi. Kiteelna ah zong mi vom ten vote khia theilo uh hi. Mikangte geiah ann neek leh bus tuan ding nangawn haksa hi. Mivom ten vote a neih theih nangun Mandela in mapang zel ding cih gen hi. Kum 1991 ciangin ANC President dingin kiteel hi. Kum 1993 in Klerk tawh kikop in Nobel Peace Prize sang hi. Kum 1994 April 27 ciang South Africa gamah Free and fair election hong om thei hi. Mandela leh a pawl ANC ten gualzawhna ngah uh hi. South Africa gam mivom president masa pen kum 1994 may ni 10 in hong sem hi. President a sep in kum 76 val ta hi. Dan bawlin Nam kideidannate beisak hi. Kum 1999 dong South Africa President sem hi.
A khanlai in kibawl(kineih) siam mah mah hi. Kumpi tawh a kido sungun mat a kisawm ciangin khatvei leh driver form peuh silh in khatvei le lah nasep puan silh ahihmanin ki thei khia zo ngeilo hi. Thugen siam minthang mah mah khat zong ahi hi. Mikang kumpi zakdah theih dingin gamtang ahihmanin kumpi ten si dingin thukhen zel uh hi. Ahizongin thugenna hun aki piak ciangin tua a thugen in mite’ lungsim sukha kikin sihna ding tawh kipelh zel hi.
Kum 1999 pan politics khawlsan in Mandela Foundation ah nasem hi. AIDS dona lamah zong nasia takin panla hi. Kum 85 a cin kum June 2004 in a nasepna khawlsanin a khua Qunu ah ciah kik hi. Kum 2007 July 18 in leitunga makai minthang pawlkhat Graca Machel, Bishop Desmond Tutu, Kofi Annan, Ela Bhatt, Gro Harlem Brundtland, Jimmy Carter, Li Zhaoxing, Mary Robinson leh Muhammad Yunus te samin a pianni “Mandela Day” zatpih hi.Nelson Mandela Day pen kum 2009 July 18 in zong Newyork kizang hi. Kum 95 pha in December 5, 2013 in si hi. Tu kum pen a sih kumkhat a cinna ahi hi.
South Africa Ambassador Boso Sanggu in United Nations General Assembly ah Nelson Mandela Inernational Day zat ding deihna thusung hi.Nelson Mandela pen UN adingin mi phatuam khat ahi hi. A kalsuan ziate UN deihdan tawh kituak hi. Tua ahihmanin Mandela Day zat ding zong gam tuam tuam ten thukimpih uh hi. Nelson Mandela International Day kumsim in ama’ pianni July 18 ni zat ding cih kum 2009 in UN General Assembly in approved hi. Amah pahtawina leh midangte ama’ lungsim bang pua dinga deihna ahi hi. Nelson Mandela in a thupi ngaihsut thute lakah volunteering, sport, art, education, music leh culture kihel hi. HIV/AIDS lam tawh ki sai awareness zong thupi ngaihsut mah mah hi. Charity lam zong lunglut hi. Nelson Mandela tawh kisai symbol tampi om hi. Nelson Mandela Square, Johannesburg, South Africa ah Nelson Mandela lim lianpi in kibawl hi. Johannesburg mahah Nelson Mandela Bridge kici lei khat om hi. Postage stamps ah zong kituangsak hi. A tangthu laibu leh film nangawn in kibawl hi.