Hepatitis “B” pen natna thak hi lo hi.A natna hik hepatitis B Virus(HBV) pen kum 1965 in Blumperg in mukhia hi.Kum 1997 in hih tawh kisai in Nobel prize ngah hi.Hepatitis B pen leitunga natna laang pawl ahi hi.Leitung bupah mihing 300 million ten hih natna hik paai uh hi.
Tua lak pan India ah 43 Millions pawl om dingin kigen hi.Hih natna pen Asia khawmualpi ah a vei tam pha diak hi.Taiwan,Singapore leh Hong Kong ah mihing za ah 15(15%) bangin vei uh hi.Australian Aborigines za ah 50(50%) ten hepatitis B vei kici hi.India gamah bel za ah 5(5%) khawng bek in vei hi.
Tua lak pan India ah 43 Millions pawl om dingin kigen hi.Hih natna pen Asia khawmualpi ah a vei tam pha diak hi.Taiwan,Singapore leh Hong Kong ah mihing za ah 15(15%) bangin vei uh hi.Australian Aborigines za ah 50(50%) ten hepatitis B vei kici hi.India gamah bel za ah 5(5%) khawng bek in vei hi.
Hepatitis B pen lam tuam tuam pan kilawhsawn thei hi.Tua te;
1.Numei pasal mawhna(sex) tungtawn in
2.Sisan siangtho ahi lo ngah khak na pan.Zatui ki sutna vanzat te zatkhawmna pan kilawh sawn thei.Drug addict te bangin vei nuam diak uh hi.Tua banah zato a sem ten zatui sutna phim zangkhawm kha zel in tuapan zong kilawhsawn thei hi.Mul meetna ki zattangna pan in zong kilawh sawn thei hi.Tattoo gelhna vanzat leh tooth brush ki zattang na pan zong kilawhsawn thei hi.Sisan pan AIDS sangin kilawhsawn baih zaw lai hi.
3.Nau suah ciang naungek in anu tung pan ngah thei hi.Hepatitis B tamna gamah hih pen a kilawhsawnna pipen uh ahi hi.
Neek leh dawn vanzat kizattang, khut kilen,khuh leh hatchiau, kitawp, kilawn khak, omkhawm leh nasep khawm, huih lak leh zun leh ek pan kilawh sawn thei lo hi.Misi te sisan a hingte sisan ah lut ahih kei ngal leh kilawhsawn thei lo hi.Doctor,Nurse leh Technician te pen cina(damlo) omkhawm den ahih man un Hepatitis B hik ngah nang risk sang hi.Zatui zatna pan leh numei kizuakte tung pan olsam takin kingah thei hi.Hepatitis B natna veite a kem a khawi te leh amau tawh hun sawtpi a teeng khawm ten zong ngah thei uh hi.
Hepatitis B in sin (liver) susia pen hi.Hepatiis B virus a vei tampi ten a vei lam zong a kitheih ma un a damkik zong om hi.A hik a ngah mi za ah 20(20%) ten a ngah ua kipan kha khat leh kha guk kikalah sin khang(sinlian) vei thei uh hi.Za lakah 1(1%) pawl in sihpih bek uh a, adangte dam kik uh hi.A vei khempeuh in vei suak lo uh hi.Picin khita vei za ah 90(90%) te dam kik uh hi.A natna hik mah mah zong sisan pan in mang hi.Za ah 5-10% khawng bek in vei suak uh hi.Tua bang mite Chronic Carrier kici hi.Naupan laia vei za ah 50% pen Chronic Carrier suak hi.Picing sang naupangah Chance sang zaw cihna hi.A vei suak a tamzaw in phawk khollo hi.A natna a pai bek hi mai uh hi.Tua natna a vei khit uh a sawt ciang sin(liver) lam natna tuam tuam Chronic Hepatitis leh Cirrhosis te vei uh hi.Sin Cancer zong Hepatitis B Chronic Carrier lakah tam diak hi.
Hepatitis B natna pan ki kep theih ahi hi.Sex leh drugs pan kikep siantho kuul hi.A ki deekzo mah mah lo ten zong zatui kisutna phim siangtho zat ding ahi hi.Sex lama kideek zolo ten zong Condom zat pelmawh ding hoih hi.Zatui kisutna leh ki aatna vanzat te tuiah nai lang sung bang suanso masak phawt ding hoih hi.Sam leh mul meetna, tooth brush, bilvuhna leh tattoo vanzatte zatkhawm ding hi lo hi.Liam leh misi khat peuh buaipih ciangin a sisan uh eima sisanah a lut khak loh nangin pilvan ding ahi hi.Hepatitis B veiloh nanga kidalna zatui (vaccine) om ta hi.Gam khangto te ah kidalna la hamtang uh hi.Gam khangto nailo India khawngah bel vaccine man tam ahihmanin vaccine la tam zo nailo hi.Vaccine pen naungek leh naupang khempeuh ten lakding ahi hi.Picingte zong zatui lam tawh kisaia nasemte, drugs zangte, numei kizuak te leh a customer te, hepatitis B a vei te innkuanpihte in vaccine la le uh hoih ding hi.Hepatitis B Vaccine pen thagui(Intramuscular) ah sut ding ahi hi.Picingte a banah naupangte a pheipi mailam sikah sut ding ahi hi.Tawbo ah sut ding hi zen zen lo hi.A kisut zah vei ding pen thum vei ahi hi.Kha 1na leh kha 6 na khitciang kum 6-8 ah Booster Dose khatvei zat kik ding ahi hi.Naungek pen a suah pheta sut pah zong phamawh lo hi.Vaccine pen nam tuam tuam om in ahizongin a hoihdan kibang kim lel hi.
Sinlian(Jaundice) khempeuh Hepatitis B hi khin sam lo hi.Hepatitis B hik pen AIDS sangin kingah baihzaw mahleh lauhuai lo zaw hi.Hepatitis B hik a ngah khate lakah kum naupang ten veisuak nuam uh hi.Kum upa ten bel veisuak lo zawdeuh uh hi.Hepatitis B hik a nei leitungah mihing tampi om uh hi.Mizoramah zong mipi 5% pawlin vei uh hi.Vaccine om ahih manin lak ding hoih hi.Hepatitis B veiloh nangin pumpi siangtho sak ding thupi hi.Numei kizuak leh drug khawng peuh hih ding hi lo hi.Hih a kilawhsawn theih dan i gente ciamteh in nisim nuntakna ah pilvang leeng kiveilo ding hi.